DAT WAS HET BEGIN:
de kunstmatige zeehondvan Rendsburg
Reeds in 1850 bouwde Wilhelm Bauer
zijn „brandduiker", voorlooper
van den onderzeeër
Tragisch levenseinde van
den uitvinder
HET NIEUWSTE
Wilhelm Bauer, die in wezen de eerste on
derzeeboot heeft geconstrueerd. Al leden
eijn plannen schipbreuk, toch was hij pio
nier op dit terrein. Toen de techniek enkele
tientallen jaren later ver genoeg gevorderd
was, slaagde men er wel in een onderzee
boot te bouwen die kon voldoen aan de
verwachtingen, die Bauer gesteld had aan
zijn „brandduiker".
Het waren overwegingen van krijgskun
digen aard die den onderofficier Wilhelm
Bauer in de vorige eeuw het idee ingaven
dat het niet onmogelijk zou zijn een kunst-
matigen „zeehond" te bouwen. Avond aan
avond zat hij in een schuur bij 't Duitsche
plaatsje Rendsburg en bouwde er aan zijn
piodel voor een zoogenaamden „branddui
ker", gelijk hij dtt apparaat noemde. Niet
idleen zijn eigen regiment, maar geheel
Rendsburg sprak van deze onderneming.
Totdat hij op een goeden avnd bij zijn com
mandant werd ontboden. Generaal von
Willisen wilde zijn plannen en het model
cien.
Het scheepsmodel staat op een tafel, ja
Ben duikboot is het, die Wilhelm Bauer
heeft uitgedacht. Een schip, dat niet alleen
Dver het water, maar ook onder den water-
ipiegel zal kunnen varen en daardoor voor
rten vijand onzichtbaar en volgens Bauer
dientengevolge onaantastbaar zou zijn. In
het eerste had hij grootendeels gelijk, zoo-
als de geschiedenis later zou leeren, het
tweede was een begrijpelijke misrekening.
Wij weten thans maar al te goed dat een
duikboot inderdaad zeer kwetsbaar is, ge
tuige de regelmatige berichten, die we in
ie pers kunnen lezen van onderzeeërs, die
ie prooi zijn geworden van dieptebommen.
Bet model van Wilhelm Bauer moet den
/orm van een zeehond hebben gehad; twee
meter breed en ongeveer acht meter lang,
varen de afmetingen, die hij zich had voor-
testeld. Met een luchtinhoud van vijf en
wintig kubieke meter, aangedreven door
.wee., trapraderen, die op hun beurt den
-.cheepsschroef in beweging brachten, waar-
loor dit merkwaardige vaartuig een snel-
ieid van zes kilometer per uur zou kunnen
Dereiken. De heele bemanning zou moeten
Destaan uit zes koppen. Onderofficier Bauer
leemt aan binnen enkele weken een proef-
Doot te bouwen, alleen het geld ontbreekt
tem op het oogenblik.
Wilhelm Bauers (luikkamer, die eveneens
nooit werkelijkheid is geworden.
Dien avond brachten de officieren, die
in Rensburg gelegerd waren een paar hon
derd daalders bijeen, en generaal Von Wil-
üsen belooft dat hij moeite zal doen het
Pruisische Ministerie van Oorlog voor de
zaak te interesseeren. Een week later ont
vangt Bauer bericht dat het Ministerie 100
daalders en geen cent meer beschikbaar
wil stellen voor zijn onderneming. In totaal
is het bijeengebrachte bedrag vijftig daal
ders te gering. Maar niettemin gaat Bauer
aan den slag. Dan bouwt hij het schip, te
gen zijn oorspronkelijke bedoeling in, maar
zondeT dubbelen wand.
Het was niet de schuld van Bauer, dat
De huidige oorlog ter zee staat in
de eerste plaats in het teeken van
de duikbooten. Reeds in 1914'18
heeft dit wapen bewezen van enor
me beteekenis te zijn. In het jong
ste conflict worden ze weer met
veel succes ingezet. Over de actie
van een duikboot schreven wij
kort geleden. Thans staan wij wat
uitvoeriger stil bij de geschiedenis
van de duikboot, die nog geen
eeuw oud is. En Duitsch onderof
ficier Wilhelm Bauer, ondernam
met zijn brandduiker reeds in het
midden van de vorige eeuw een
proeftocht. Het resultaat was wel*
iswaar nihil, maar dat was niet
zoozeer te wijten aan ondeugdelijk
heid van Bauer's plannen, als wel
aan het feit dat de techniek voor
dergelijke ondernemingen nog niet
ver genoeg gevorderd was. Toen
de tijd er enkele tientallen jaren
later rijp voor was heeft de onder
zeeër in zeer korten tijd een hooge
graad van perfectie bereikt
Een ander project van Bauer. Een kabel-IVOOR HET EERST PER
station, dat men kon laten zakken tot op DUIKBOOT ONDER WATER,
verscheidene tientallen meters diepte-
had. Dat was omstreeks 1850. De romp was
te zwak, de duiktanks bleken onbereken
baar. Daarom was het noodig dat de boot
een ijzerballast meenam, om het de nood
zakelijke zwaarte te geven. Aangezien de
techniek nog geen machines had gecon
strueerd, die onder water werkten, moest
Bauer het stellen met twee trapraderen.
Door een betrekkelijk samengestelde tand
radinstallatie werd de beweging overge
bracht op de horizontale as, aan het einde
waarvan de schroef bevestigd is. In het
voorste deel van den „kunstmatigen zee
hond" bevond zich de plaats voor den
stuürman met zijn eenvoudige stuurinrich
ting. Aan den buitenwand van het schip
waren ladingen springstof opgehangen. De
gedachte torpedo's te lanceeren van eerst
van veel later datum.
Diep ontroerd zag Wilhelm Bauer het
schip, toen het na hard werken gereed ge
komen was.
Den achttienden December van het jaar
1850 gleed de „brandduiker" te water. De
eerste proefvaarten bewezen dat de plan
nen in groote lijnen levensvatbaarheid be
zaten en dat men er vroeg of laat in zou
slagen een bruikbare onderzeeboot te bou
wen. Maar Bauer was van meening dat de
wanden, die tegen zijn zin zwakker van
constructie waren, dan hij zich had voor
gesteld in 't 1ste project toereikend konden
worden geacht voor een diepgang van ten
hoogste acht meter. Ook in die jaren waren
de geleerden het niet eens, want andere
technici beweerden, dat het schip tot ten
minste dertig meter onder den zeespiegel
zou kunnen dalen. Kwaadwilligheid
ergerlijk tekort aan hulpvaardigheid van
de zijde zijner medewerkers waren oorzaak
dat de eerste duikproef van Bauer een fi
asco werd, waarmede bijna zijn leven ge
moeid was. De brandduiker zakte in de
diepte op de plaats, waar hij gemeerd lag.
Maar na veel inspanning slaagt men er
tegen alle verwachting in de boot omhoog
te brengen. Wanneer zij gerepareerd is,
zullen nieuwe proefvaarten en vooral duik
proeven worden ondernomen. Wel bewust
van den grooten kans dat zijn eerste duik
de boot, wanneer hij gereed ij^ zich ietwat kan mislukken, maakt Bauer, vogldflt fcüj
■nders gedroeg, dan hij ziot& voorgesteld 1 aan boopd gaat» liin testament.
Het is 1 Februari 1851. Aan de admirali
teit wordt een vaartuig getoond dat vier
maal zoo lang is als breed. Voorin ontdekt
men een zeer dikke glasruit, verder een
luik bovenin, dat toegang geeft tot het in
wendige en waardoor de bemanning zich
in het scheepsruim begeeft. Ook ziet men
nog 2 guttapercha handschoenen aan den
boeg, die bedoeld zijn om de lading spring
stof onderaan het vijandelijk schip te han
gen en deze tot ontsteking te brengen.
Met Bauer begeven zich twee vrijwil
ligers aan boord, namelijk de smid Thom
son en de timmerman Witt. De zee was
buitengewoon rustig en langzaam zette de
boot zich in beweging. Dan begint zij te
zinken, alleen het luik steekt nog boven de
oppervlakte uit. Even daarna is het schip
met de drie mannen geheel onder de opper
vlakte verdwenen. Bauer zet koers naar de
diepste plek in de haven, om daar onder te
duiken tot een druk van een atmosfeer en
voetje voor voetje, gelijk hij later zelf heeft
geschreven, gaat het naar de plaats van be
stemming.
Van den wal klinkt hoerageroep over het
water. Maar dan is het ongeluk reeds ge
beurd. Het ballastgewicht ligt op de ver
keerde plaats, waardoor de boot een ver
keerden stand inneemt, die steeds beden
kelijker wordt. Het driemanschap beproeft
de lading te verstouwen, maar het gelukt
niet. De boot komt in een steeds meer ver
ticalen stand te staan. Op tien meter diepte
gekomen, wordt de linkerwand ingedeukt
en ontwricht een der beide trapraderen.
Ook de rechterzijde kan nu elk oogenblik
worden ingedrukt. Er dringt water in de
en een van de pompen weigert te func
tionneeren.
Drie uur zyn verloopen. Aan den wal be
gint men nu toch bezorgd te worden, en is
druk bezig met kabels den bodem af te
sleepen om zoodoende te trachten de boot
te lichten. Stalen kettingen en ankers wor
den neergelaten. De mannen in de boot
staan angstige momenten door; het water
is hen Inmiddels tot aan de borst gestegen.
Er moet spoedig redding komen, anders is
hun lot bezegeld. Er is nog slechts weinig
lucht. Op de omliggende schepen hijscht
men de vlaggen halfstok. Met plechtige
woorden herdenkt men de dappere man-
'J.a9jy die daar beneden hun leven gelaten!
Doorsnede van den „brandduiker."
zijn als door een wonder aan een zeker lot
ontsnapt. Met vereende krachten waren zij
er in geslaagd het luik te openen. In de
haven van Kiel zag men verblufte gezich
ten. De brandduiker bleef op den bodem
van de zee liggen. Alle pogingen om het
vaartuig te lichten, leden den eersten tijd
schipbreuk.
Eerst in de zeventiger jaren slaagde men
er in dit merkwaardige onderzeemonster
te lichten.
Bauer had de genoegdoening dat de com
missie van onderzoek van oordeel was, dat
niet de plannen zelf, maar de gebrekkige
wijze, waarop daaraan uitvoering was gege
ven, beschouwd moest worden als oorzaak
van de ramp. Maar met dat al staat de con
structeur, die inmiddels ontslagen is uit den
militairen dienst, zonder middelen op
straat. Niettemin slaagt hij erin om nog een
tweede model van zijn duikboot te bouwen.
Oostenrijk, Frankrijk en Engeland, welke
landen hij zijn uitvinding aanbiedt, wijzen
het af. Maar dan ontfermt Rusland zich
over den uitvinder. In Petersburg wordt
hij in de gelegenheid gesteld om in 1855
andermaal een brandduiker te bouwen. De
ze boot heeft niet minder dan 153 proef
tochten onder water gemaakt. Den 2den
October 1856 wil men proeven nemen met
de explosieve stoffen. Maar dat beteekent
den ondergang van de boot zelf. Daarmede
is voorloopig de onderzeeër verwezen naar
het rijk der onmogelijkheden, want men
stelt Bauer niet in de gelegenheid nogmaals
proeven te nemen. De tijd was voor de
uitvinding blijkbaar nog niet rijp, want in
andere landen lachte men om het idee.
Bauer was wel een inventieve geest.
Het bleef niet bij een enkel project. Op zijn
naam staat ook een speciaal hefwerk voor
schepen. Hij heeft nog vele soorten duiker
klokken en onderzeegeschut gebouwd.
Maar omdat hij in zijn mémoires op hef
tige, temperamentvolle wijze opkomt voor
zijn ideeën, beschouwt men hem als een
querulant. Hij deelt het lot van vele groote
geesten. Geestelijk: miskenning; stoffelijk:
Zoo eenvoudig was de machine van Bauers
boot. Wel een radicaal verschil met de in
gewikkelde machinerieën van tegenwoordig
armoede. Dat hij in letterlijken zin niet van
honger is omgekomen, was te danken aan
een bescheiden toelage van den Beiersche?
koning.
EEN BEMANDE TORPEDO!
Zooals men weet is een tor^odo
een zes tot acht meter lange cy-
linder, die in hoofdzaak uit
en brons is vervaardigd. Der gelij
ke projectielen zijn buitengewoon
kostbaar en in zekeren zin kan
men ze vergelijken met een duik
boot van hel allereenvoudig, ie
systeem, maar dan zonder beman
ning. De torpedo loopt van voren
toe in een punt en in dit voorste
deel bevindt zich een aanzienlijke
hoeveelheid springstof, die tot ont
ploffing komt, bij aanraking met
den scheepswand van het ob^c;.
De explosie is doorgaans zoo hevig
dat een zeer groot gat onder de
waterlijn in jiet schip geslagen
wordt, tengevolge waarvan het
zooveel water maakt, dat het kort
daarna zinkt. Dit althans bij een
koopvaarder. Met de groote slag
schepen staat het er eenigszins
anders voor. Deze kunnen niet zoo
gemakkelijk getorpedeerd wor cr,
omdat hier speciale voorzieningen
zijn getroffen. Maar ook wanneer
een slagschip is getroffen wordt
het daardoor buiten gevecht ge
steld. Het afschieten van de torpe
do's vereischt groote vaardigheid
en grondige kennis omdat het o -
ject beweegt en gerekend o i
worden met den afstand, die>«
torpedo heeft af te leggen, ücor
een misrekening faalt de torpe u
nog al eens. Daarom schiet men ^r
bij den aanval meer dan één ai;
de meeste onderzeeërs zijn voor
zien van vifc^ tot zes torpedok.n-
ceerbuizen. In Japan heeft men nu
het nieuwste op dit gebied uitge
vonden, namelijk een beman-
torpedo. Dit is toch wel een z
aparte sensatie, want het spren
vanzelf dat de man, die Iange:it
liggend in de torpedo de stuurin
richting bedient, zelf het eerste
slachtoffer is van zijn aanval. Pre
cies als de commandant van een
duikboot kijkt hij door een peris
coop en stuurt de torpedo op rijn
doel af. Ongetwijfeld wordt een
trefkans nierdoor aanzienlijk ver
hoogd, maar of er in de practijk
iets uit groeit mag betwijfeld wor
den.
Zoo stelde men zich den aanval van den
de aanval onder water; rechts de
.brandduiker" voor. Links op de afbeelding
aanval aan de wateroppervlakte.
hebben voor een groot doel. Er kan Immers
geen twijfel aan bestaan of constructeur
Bauer en zijn gezellen zijn reeds lang ga-
stikt. Maar terwijl men nog bezig is met de
plechtige gedachtenisrede, begint het water
plotseling te borrelen en het volgende
oogenblik verschijnt een hoofddeksel aan
de oppervlakte. Even daarna volgt een
menschengestalte, met korte poozen nog
tweede en derde. De doodgewaande mannen
