Bergbeklimmen in het hooge Noorden
Met hondensleden en ski's
naar Marsfjall in Nd. Zweden
De honden worden als de vrienden van
de expeditieleden beschouwd
- r -
Het bouwen van een sneeuwhut
Vulkaan onderzoek
op Hawaii.
„Vriend Talis, je moet van den winter
maar aens naar onze bergen komen, weet
je, als bij jullie in het Zuiden de winter
bijna voorbij, of in het geheel niet geweest
k, en ook bij ons de zon al wat hooger staat,
zoodat het sneeuwlandschap in een woa-
derlijk glanzend licht straalt.
Dan kun je ons land pas leeren ken
nen.
Daarmede was ik door een goeden vriend
uit het Noorden, den Zweedschen Majoor
B. D. Einar E., uitgenoodigd hem in den
winter te bezoeken en dan samen met hem
een „grooten tocht" door de bergen van zijn
vaderland te maken. En daarbij nog met
zijn half-wilde sledehonden, zoodat het er
lUe schijn van had, dat het een echte „pool-
Wtpeditie zou worden.
Voor de eigenlijke klimpartij begint,
houden we een korte rustpooze, de honden
worden gevoederd, ze krijgen een paar
beenen met flink wat eraan en gedroogde
visch, waar ze echter kenne niet happig
op zijn. Volgens kaart en kompas oriëntee-
ren we ons, wegen zijn hier heelemaal niet
en in den winter geven slechts enkele vij-
genboomen en wat struikgewas de weinige
sledewegen aan, die langs den voet der
gebergten tusschen de nederzettingen loo-
pen.
Nog een paar uur moeten we flink door-
marcheeren, tot we het beschutte plateau
bereikt hebben, waar ons eerste kamp zal
worden opgeslagen.
Vriend Einar glijdt als aanvoerder voor
uit langzaam volgen wij. Dat is werken en
we blijven soms een weinig achter, maar
dat zal wel beter worden. Spoedig moeten
we onze vierbeenige kameraden te hulp
„rn orde". Natuurlijk nam ik de uitnoo-
diging aan.
Tot hoog in het Noorden van Zweden
gaat sinds enkele jaren de strategische
spoorweg van Oestersund over Dorotea-
Vilhelmina en verder, tot boven den Pool
cirkel, waar hij den electrischen erts
spoorweg bereikt. Maar men moet nog een
goede honderd kilometer naar het Westen
reizen, tot men in Marsfjaff (fjall ge
bergte) komt. Natuurlijk is voor zoo'n
sleaetocht heel wat voorbereiding noodig.
\r zijn namelijk in deze afgelegen, woeste
bergen nog geen goede sporthutten, laat
Staan hotels, en slechts zelden vindt men
hier en daar in de dalen een afgelegen
hoeve. Men moet dus alles wat men noodig
heeft, met zich meevoeren; proviand voor
mensch en. dier, het dak boven het hoofd,
een tent dus, of de maimen moeten de kunst
verstaan een „igloo" te bouwen, een Eski-
mo-sneeuwhut. En dan zijn er nog de moei
lijkheden van het klimaat te overwinnen,
•nijdende sneeuwstormen, vreeselijke koude
en misschien, hoewel zeldzamer, maar
daarom zooveel te gevaarlijker, mist,
En dat kan al meer dan genoeg zijn!
Onze kleine expeditie bestaat uit drie
mannen en twee sterke trekhonden, van
het herdersras. Het spreekt vanzelf, dat
wij voor 't beklimmen der bergen getraind
zijn! Einar en zijn „sergeant" Sterner zijn
hondenliefhebbers en maakten reeds vroe
ger samen dergelijke tochten. Zoo zijn wy
dus vijf goede vrienden onder elkaar, en
dan, de dagen van opwindende avonturen
voor ons dat brengt ons in een uitstekend
humeur.
Het gebergte ligt massief en eindeloos ver
voor ons. Zorgvuldig wordt de bagage op
de beide „pulkas" (lichte sleden, zooals de
Laplanders die gebrui
ken) verdeeld, onge
veer het gewicht van 'n
hond per slede. Ulven,
«en zwarte reu is de
Sterkste, Lori, de ranlce,
taaie teef krijgt iets
minder vracht op haar
slede.
Nauwelijks voorgespan
nen, zijn de honden bij
na niet meer te houden,
rrarr ze mogen nu een
maal niet gaan, waar ze
willen Altijd vlak ach
ter den loooer en aan
voerder moeten ze in 't
spoor meedraven, zoo
tijd de dieren afgericht.
V ui het trekken der
rtied^n hebben ze een
brv'de, sterke borst ge-
kre <-ri en sterke, stevi
ge ooten.,
„Alles klaar?" vraagt
ïlnnr nog eens.
.Vooruit dan: kom Ui-
Tan Lort marsch!"
Met een ruk springen
de hor.dan op 0*1 t**}»-
kan krachtig aan.
De ski-aporat» zijn mooi
en dicht *ïs oen
veertje glijdt onze kleine expeditie voort.
Het gaat eerst eenige kilometers over de
blanke, effen sneeuwvelden van Kultsjö,
waarboven majestueus de toppen met spie
gelende ijsflanken op de diepgeaderde
boomlooze bergen staan. Dit is pas echt
mannenwerk, na al die wintermaanden, die
men achter zijn schrijfbureau in 'n ver
warmd vertrek heeft doorgebracht.
Hier dringt de kristalheldere, frissche
lucht diep in de longen en men vergeet het
verre vaderland met al zijn gehaast en ge
acht, in de eenzaamheid van dit wilde,
maagdelijke berglandschap.
Een vriendelijke roep spoort de dieren
aan, zij hebben evenals de menschelijke
vriend een goed woord noodig en moeten
gevoelen, dat we hun zwaren arbeid naar
waarde weten te schatten.
Komen. De treklijnen worden aan de sleden
vastgemaakt en wij spannen ons zelf er nog
bij in. Als wy, de berghellingen zijn opge
klommen en de eerste hoogte hebben be
reikt, blijkt er een ijzige wind te zijn opge
stoken, zoodat we vlug een dikke trui on
der onze lumberjacks aantrekken en de
kappen vaster om de ooren bevestigen, de
hoogte wind blaast ons poederfijne ijskris
tallen in het gezicht en we zijn blij, na
moeizaam verdere klimmen weer in een
windvrij gedeelte op de rugzijde van het
bergmassief te komen.
Onder ons spreidt zich het witte land
schap in eindelooze uitgestrektheid uit, de
bosschen teekenen zich donker of tusschen
de heuvels en bergen, die nooit het ijspant-
ser van hun top verliezen, zelfs midden
in den hoog-zomer niet.
Nog binnen de boomengrens ligt de plek,
die Einar voor ons eerste kamp bestemd
heeft, het is daar ook beschut voor den
wind, ja, Einar verstaat het de stafkaarten
te lezen en kent zijn bergen. Wij moeten
eerst nog een tamelijk steilen wand afda
len naar de plaats voor de igloo.
De honden worden uitgespannen en w(j
zelf nemen nu de sleden bij de suizende
afdaling in de hand. Dat moet men echter
kennen, geen wonder, dat ik als nieuweling
Links boven:
Soms treft men op de meren open plekken
aan, die men voorzichtig moet oversteken.
Rechts boven:
Alle bagage wordt door de uitgespaarde
opening in de hut gebracht, later sluit men
de opening met een groot sneeuwblok af.
I n cirkel:
Het materiaal voor een igloo, een sneeuw
hut wordt opgestapeld.
Links:
Met behulp van twee skistokken en een
touw wordt de omtrek van de sneeuwhut
aangegeven. De honden kijken belangstel
lend toe.
Rechts:
Als de helling te steil is of.de sneeuw te
slecht, dan komt de mensch zijn viervoe-
tigen kameraad te hulp en spant lichzelf
voor sleda.
7,
by deze ski vaart kopje overga. Maar wat
geeft dat, eindelijk neem ik nog het laatste
stuk met een sprong en kom met een luide
kreet voor mijn vrienden neer.
En nu komt er weer iets heel nieuws en
interessants voor mij: het bouwen van de
igloo.
Einar heeft met zijn deskundigen blik
een hoop bijeengewaaide sneeuw voor
bouwmateriaal" ontdekt, deze is daar
namelijk het beste voor. Met twee ski-stok
ken en een treklijn geeft Sterner den om
trek van de hut in de sneeuw aan en steekt
ongeveer een halve meter uit. De honden
kijken met kennersblikken opmerkzaam
toe, ze weten heel precies, dat onze voor
bereidingen voor hen rust, voedsel en sla
pen beteekent.
Blok na blok mooi gelijk uitgestoken,
- dragen wij aan en Einar schikt ze met
kunstenaars hand netjes rond, steeds de
volgende laag een beetje meer naar binnen
getrokken. Langzaam welft zich de ronde
bouw tot er eindelijk nog een opening is,
die gemakkelijk met een enkel blok ge
sloten kan worden, een ingang, juist groot
genoeg om doorheen te kruipen, die aan
den kant van den wind af, is uitgespaard.
Zoo nu is onze igloo klaar en kan be
trokken worden.
Alle benoodigdheden voor den nacht
worden van de sleden geladen, de slaap
zakken uit de dikke rendierpels worden op
den bodem uitgelegd, proviand en kookge
rei verdwijnen in de igloo.
Spoedig brandt het spiritusstel behaag
lijk, sneeuwbrokken smelten in den ketel
en de geur van goede koffie vervult het
vertrek.
Ulven en Lori mogen een groote eer
voor hen op de slaapzakken aan onze
voeten liggen. Het is behaaglijk warm en
men voelt zich opgewekt na de vermoeien-
den dagmarsch in den snijdenden berg
wind.
Mijn beide vrienden bereiden den avond
maaltijd uit de voorraden en vertellen
daarbij van zware tochten in den vorigen
winter, sinds ze begonnen zijn de prachtige
bergwereld van dit hooge Noorden met
sneeuwschoenen en honden in den winter
te doorkruisen.
Maar voordat we in de warme bontzak-
ken kruipen, laten wij door de nauwe ope
ning van ons huis nog eenmaal onze blik
ken wijden over het uitgestrekte landschap
dat langzaam in de schemering van een bij
tend kouden nacht verzinkt en we ver
geten dan niet, een gemeenschappelijk
schietgebedje op te zenden aan den H. Pe
trus, den schutspatroon van al de skiërs,
opdat hij ook den volgenden dag ons poe
dersneeuw en zonneschijn zal zenden.
grond van de bestudeering der uitstroo-
mende gassen een vulkanische uitbarsting
te voorspellen. Als erkenning van deze
eerste ontdekkingen heeft de Universiteit
van Hawaii een cursus voor „gasstudie"
ingesteld, als onderdeel van de natuurkun
dige studies aan deze Universiteit. Een la
boratorium is aan de rand van den krater
opgericht, dat in draadlooze verbinding
staat met andere wetenschappelijke instel
lingen, die bij deze proefnemingen belang
hebben. Daar heeft Dr. Stanley, hooglee
raar in de natuurkundige wetenschappen
alle noodige maatregelen en voorbereidin
gen getroffen, om met de leden van zijn
seminarium onmiddellijk naar den krater
te vliegen en daar op de „gasvangst" te
gaan. Men zal daarbij gebruik maken van
lange buizen van 90 cm. met 10 cm.-lam-
pen aan het eind; deze zijn ontworpen door
dr. Ballard. De buizen worden eerst met
'n vacuumpomp leeggepompt, tot de lucht
druk daarbinnen nog slechts één twee
millioenste van de normale atmosfeer be
draagt; vervolgens worden de buizen lucht
dicht gesloten en verzegeld. Zoodra men
gas bespeurt, dat uit den krater ontsnapt,
wordt zoo'n buis in de opening van de lava
of direct in de bewegende lava zelf gewor
pen, waarna de punt door een speciale in
stallatie wordt afgebroken. Het gas stroomt
dan uit den vulkaan met volle kracht de
buis in; een speciale vacuum%sluiting
zorgt ervoor, dat het niet kan ontsnappen.
De Kilauea biedt een uitstekende gelegen
heid voor dit onderzoek, daar hij niet ge-
va^rl"1- io do deze
KAN EEN VULKAANUITBARSTING
VOORSPELD WORDEN?
Vulkaangassen worden onderzocht.
Op Hawaii maken deskundigen van naam
in den laatsten tijd een speciale studie van
de mogelijkheid om vulkanische uitbar
stingen op grond van de uit den vulkaan
ontwijkende gassen te voorspellen. Aanlei
ding tot dit onderzoek was een ontdekking,
die dr. Thomas Jaggar, een bekend Ameri-
kaansch vulkaanvorscher, in het Hawaii-
National Park deed. Deze geleerde heeft bij
drie vroegere uitbarstingen van den Ki
lauea de gassen van deze vulkaan ver
zameld en bij onderzoek kwam vast te
staan, dat deze gassen voor 'n groot deel uit
waterstof, hetzelfde gas dat voor de vulling
van ballons wordt gebruikt, bestaan. Deze
en andere waarnemingen leidden Dr. Jag
gar tot de veronderstelling, dat waterstof
een van de beslissende factoren bij een vul
kanische uitbarsting is. Bovendien zijn dr.
Jaggar en zijn medewerkers van meening,
dat men de waarnemingen gedaan bij de
bestudeering van de gassen, die bij elke
afzonderlijke uitbarsting het meest voor
komen, mag gebruiken als basis voor de
bepaling van de kenmerkende eigenschap
pen van elk dezer uitbarstingen.
Tevens echt Dr. Jaggar het mogelijk, op
onderzoeKingen worden op
alle vulkanen, zelfs de gevaarlij van
toepassing. Op den duur hoopt men met
deze proefnemingen zoo vei te komen, dal
men het tijdstip van uitbarsting an t«
vorei; zal kunnen vaststellen^ waardooi tn
vele gevallen onnoemlijke schade «al kun
nen worden voorkomen.
D« spectroscopische anafvse.
Nog een tweede methode wordt bfl het
vulkaanonderzoek toegepast, namelijk de
spectroscopische analyse, en wel al* aan
vulling van het gebruikelijke chemische
onderzoek. deze methode kan men seer
nauwkeurig d* aanwezigheid van tubstaiv
ties vaststellen. ook ala zij slechts in uitersf
geringe hoeveelheid voorkomen.
Behalve door vergaring en bestudeerins
van de uitstroomende gassen wordt hel
wetenschappelijk vulkaanonderzoek. op
Hawaii nog op andere wijze beoefend. Pro
fessor, Iwao Miyake, eveneens physicus aaa.
genoemde universiteit, houdt zich bezid
met de meting van de aardbevingssnelheia
waarbij hij gebruikt maakt van een kort*
golfzender. Trillingen diep in het binnen
ste van der. vulkaan, die een seismisch*
goh', dus een aardbeving, veroorzaken, wor
den. opgenomen door een klein, apparaat dat
op den bodem van den krater staat opge
steld. Het apparaat stelt een signaal voor
het observatorium in werking De seismi
sche golf, die daar enkele seconden latar
aankomt, wordt door de instrumenten van
het observatorium geregistreerd. Hat tijds
verschil tusschen de beide registraties geeft
de snelheid aan. waarmee de aardbeving
zich voortplant, daar men den afstand
tusschen de punten van opstelling der beide
instrumenten kent.
Deze experimenten zijn mogelijk ge
maakt door de samenwerking van de uni
versiteit van het bureau voor vulkaanon
derzoek en het bestuur van het National
Park. Dr. Jaggar, de regeeringsvulkanoloog
werd tot professor voor experimenteel e
geophysica aan de universiteit benoemd,
terwijl, de doktoren Ballard en Miyako als
assistenten aan het kortelings gestichte
Kilauea-laboratorium werden aangesteld
