Jocgo Slavië - een
van den wereldoorlog
RAVENNA
De tragedie van een „veelvolkeren-
staat"van innerlijke eenheid
geen sprake
ZUID-SLAVIE - LAND VAN MINERALEN
B
1
«3
Een kerkhof uit de eerste eeuwen van het
Christendom in de ruïnegebieden bij Split.
(Mauritius).
WIE Joego Slavië bezocht, zal er de
levendigste herinneringen aan be
waard hebben. Men zou moeilijk
een ander land op den Balkan kunnen
noemen, waarvan de uiterlijke verschij
ning zooveel verschillende facetten ver
toont, die alle op zichzelf ruimschoots de
moeite van het beschouwen waard zijn. In
derdaad, vele facetten. Want zou men ge
neigd zijn in de eerste plaats naar voren
te brengen de door menigen toerist in vre
destijd bezochte, schilderachtige bergkust
van de Adriatische Zee, men zou er Joego
Slavië als geheel mede te kort doen, want
behalve de Middellandsche Zee, ijveren de
Alpen en niet te vergeten de Donau met
zijn machtige zijrivieren hun belangrijke
bijdrage voor het bonte beeld van dezen
staat. Min- of meer ervaart men hier dat
Joego Slavië beschouwd kan worden als
een drempel tusschen Oost en West. Merkt
de reiziger eenerzijds een lofwaardig stre
ven om het Westersche in toepassing te
brengen, daar staat tegenover, dat het
Oostersche in een overdadige veelheid
overal voorhanden is. Meer dan de geïm
porteerde Westersche opvattingen, druk
ken deze Oostersche elementen hun stem
pel op het karakter van het land.
Uit den kleinen, Servischen Balkanstaat
heeft zich, als gevolg van den Wereldoor
log, gedeeltelijk vrijwillig en anderdeels
onvrijwillig, door samensmelting van de
staatjes der Serven, Kroaten en Slowenen
en later .door het opnemen van nieuwe
gebiedsdeelen het Koninkrijk Joego Slavië
ontwikkeld. Daardoor ontstond een „veel-
volkerenstaat", binnen welks grenzen men
Serven, Kroaten, Slowenen, Duitschers,
Hongaren, Albaneezen, Roemenen, en be
woners afkomstig uit Bohemen en Moravië
kon aantreffen.
Bij. het uitbreken van den Wereldoorlog
hielden de Kroaten en Slowenen nog vast
aan Oostenrijk Hongarije. De Serven even
wel stichtten reeds in 1915, tezamen met
de Sloweensche emigranten, die waren
uitgeweken naar Londen, een zoogenaamd
Joego Slavisch Comité, dat tot taak had de
vereeniging van alle Zuid Slaven voor te
bereiden. De onder Oostenrijksch-Hongaar-
sche heerschappij staande Kroaten en Slo
wenen verzetten zich in den beginne hierte
gen en voelden meer voor de stichting van
een zelfstandig staatje, dat samen zou wer
ken met Oostenrijk. Eerst toen de Donau-
monarchie gevallen was, hadden de Serven
geheel vrij spel. Den zesden October 1918
kwam in Agram een Nationale Raad van
Serven, Slowenen en Kroaten bijeen, die
begon met te verklaren dat men in hem
diende te zien de „politieke vertegenwoor
diging van alle partijen van de Oosten-
rij ksch-Hongaarsche Zuid-Slaven". De Na
tionale Raad nam daarop het bewind over
Kroatië, Slowenië en Dalmatië, de Krain,
Bosnië en Herzegowina over en verklaarde
zes weken daarna dat deze gebieden inge
lijfd werden bij Servië, dat tevoren reeds
den zelfstandigen staat Montenegro had
geannexeerd. Den eersten December 1918
werd toen onder de Servische dynastie
Karageorgewitsch het nieuwe koninkrijk
der Serven, Kroaten en Slowenen uitge
roepen; de vele minderheden werden toen
reeds niet meer genoemd. De aldus samen
gevoegde staten zaten vervolgens te Ver-
sailles, Trianon en Saint Germain aan de
tafel der overwinnaars en verwierven hier,
ondanks heftige protesten van Roemenië,
een deel van Hongarije en bovendien Zui
delijk Stiermarken. Zij wilden ook het
Door het binnenrukken der Duitsche troepen in Joego
slavië, is meer nog dan in de afgeloopen dagen, de aan
dacht van een ieder gevestigd op de cultuur, de bewogen
geschiedenis en de folklore van dit merkwaardige land,
dat om verschillende redenen op den Balkan steeds een
unieke positie heeft ingenomen.
Zuidelijke Karinthië en Istrië hebben; maar
het eerste bleef na een volksstemming res
sorteeren onder Oostenrijk, terwijl Istrië
aan Italië werd toegewezen.
Eenheid onmogelijk.
Het was wel duidelijk dat het op een
dergelijke wijze uit vele verschillende
volksgroepen samengestelde Joego Slavië
moeilijk een hechte eenheid zou kunnen
vormen, al was het alleen maar hierom, dat
de andere volksgroepen slechts ongaarne
De eeuwig met sneeuw bedekte Julovec-
top in de Dinarische Alpen. Deze 2000 M.
booge bergketen scheidt Dalmatië en een
deel van Kroatië af van het binnenland.
(Mauritius).
zich zouden bukken voor de Servische
heerschappij. De Serven pochten over hun
vermogen ffm te centraliseeren; zij zetten
ook door dat een conservatief-Servischen
grondwet werd aangenomen. Maar het on
middellijke gevolg was een verbitterde op
positie van de Kroaten, de Montenegrij-
nen, de Bosnische Mohammedanen, de Slo
weensche Clericalen, terwijl ook de Servi
sche liberale volksdeelen zich weldra bij
de opponenten voegden. Sedert 1921 ging
het land gebukt onder een verwoeden par
tij enstrijd. Arrestaties, aanslagen, coalitie-
regeeringen, stichten van nieuwe partijen,
het verbieden van partijen, dat alles was
aan de orde van den dag. Deze woelige ja
ren eindigden met een revolutie, die van
denkoning zelf uitging. Hij stelde den
grondwet buiten werking, ontbond alle par
tijen en stelde een militaire dictatuur in.
De nieuwe minister-president generaal Ziv-
kowitsch, een der leiders van den pan-
Servischen geheimen bond van officieren,
van de Witte Hand, zette de onderdruk
king van de Joego Slavische minderheden
DEÜTSCHES
RUMAN
Onder de Zuid Europeesche staten
heeft Joego Slavië tot het uitbre
ken van het conflict een leidende
rol gespeeld. Naast den landbouw,
die ook thans nog een hoofdmiddel
van bestaan vormt en het land
veroorloofde een belangrijke hoe
veelheid tarwe, tabak, wol en vee
uit te voeren, is het vooral de mijn
bouw, die de oogen van de Euro
peesche industrielanden op dit ge
bied gevestigd hield. Men vindt er
in den bodem lood, zink en koper,
ijzer, chroomertsen, magnesium,
bauxit en bruinkolen. Het is bekend
dat deze in groote hoeveelheden
aanwezig zijn, maar nog steeds was
de ontginning ervan niet zoo pro
ductief als deze wel had kunnen
zijn. Op nevenstaand kaartje kan
men eenigen indruk krijgen van de
verdeeling der verschillende mine
ralen, terwijl tevens de andere pro
ducten zijn aangegeven.
1.
Asmogendhe-
den
3.
Steenkool
4.
Ijzer
Oehj
5.
Koper
6.
Lood
7.
Zilvei
2. Bondgenooten
llllil van Engeland
T-i 8. Alluminium-
aarde
0 9. Asfalt
0 10. Zout
U. Graan en
vruchten
12.
Wol
g
18.
Rijst
8
14.
Tabak
15.
Veeteelt
O
m.
Visch vangst
met kracht en geweld voort. Toen dat alles
na acht maanden geen succes bleek te
hebben, werd het Koninkrijk der Serven,
Kroaten en Slowenen, omgedoopt in Joego
Slavië. Geheel Joego Slavië werd verdeeld
in willekeurige provincies, zoogenaamde
banaten. De tegenstellingen tusschen de
Serven en de verschillende minderheden
zijn sedert deze gewelddaad niet verzacht.
Een overzicht in vogelvlucht.
Het banaat Drau met de steden Laibach,
Marburg en Zilli grenst ten Zuiden van
Graz en Klagenfurt aan het Duitsche Rijk.
Hier wonen hoofdzakelijk Slowenen, onder
v/ie ongeveer 60.000 Duitschers. De streek
waar men hoofdzakelijk Kroaten en Slo
wenen aantreft, met de hoofdstad Agram
is veranderd in het banaat Save; het aan
tal Duitschers in dit gebied bedraagt vol
gens Joego Slavische opgaven ongeveer
80.000. Het vroegere Bosnië ligt tegenwoor
dig voor de helft in het banaat Vrbas; dit
gebied met de hoofdstad Banjaloeka telt
onder zijn bewoners ongeveer 10.000 Duit
schers. Het vroegere Dalmatië, Herzegowi
na en Montenegro zijn verdeeld over twee
banaten; in het kustgebied met de hoofd
stad Split en in Zeta met de hoofdstad Ce-
tinje; het aantal bier woonachtige Duit
schers is buitengewoon gering. Het vroege
re Hongaarsche banaat heet tegenwoordig
Donau; hier vormde het Duitsche element
met 400.000 zielen ongeveer een vijfde van
de bevolking. Het oude Noord Servische
gebied is veranderd in het banaat Morawa
met de hoofdstad Nisj en het vroegere
Zuid Slavische gebied in het banaat War-
dar met de hoofdstad Skoplje; de Joego-
een waar bedevaartsoord voor kunstmm-
nenden.
Ravenna heeft sedert haar stichting door
de Thessaliërs heel wat verschillende hee-
ren binnen haar muren gehad. Achtereen
volgens werd het op lagunen in de Po-del
ta gebouwde stadje bezet door Etruskiërs
en Galliërs, afkomstig uit Sens. In de macht
der Romeinen gekomen in het jaar 234 v.
Chr., werd het verheven tot Gemeente en
kreeg een groote militaire gaven. Vreemde
gedachte, dat ditzelfde Ravenna thans,
door aanslibbing, tien kilometer van de
kust verwijderd ligt. Reeds in 404 was het
de residentie van de West Romeinsche Kei
zers en bleef dit tot op den dag dat de
Germaansche vorst Odoaker den laatsten
keizer Romulus Augustulus onttroonde
(476) en zelf diens plaats innam met den
nieuwen titel van Koning van Italië. Het
bleek evenwel een kortstondige souvereini-
teit, want na de belegering van Ravenna,
waarbij hij overwonnen werd door den
Gotenkoning Theoderik, liet deze hem tij
dens een feestmaal, eenige dagen na de
capitulatie, vermoorden.
Van de pracht van Ravenna op dit tijd
stip kan men zich een voorstelling vormen,
wanneer men bedenkt dat niet alleen Ho-
norius, die er de hoofdstad van het West
Romeinsche Rijk van maakte, maar ook
zijn zuster Galla Placidia en zelfs de bar-
barenkoningen Odoaker en Theoderik, aan
de verfraaiing der stad werkten en haar
verrijkten met tallooze nieuwe monumen-
ten. Gedurende de Middeleeuwen leidde
Ravenna een veelbewogen bestaan. Nadat
het gedurende eenigen tijd vrijheid had
genoten, ging het van de eene macht over
op de andere, een voortdurende twistappel
Zuid Slavische boeren en
op de Remonfemarkt in Trebinje. (Mauritius)
Slavische residentie Belgrado vormt een
provincie op zichzelf; hier wonen 13.000
Duitschers.
Tenslotte nog iets over de verhouding
der volksgroepen. In totaal telt Joego Sla
vië 12.000.000 inwoners, waarvan 6.400.000
Serven, 2.500.000 Kroaten, 1.200.000 Slowe
nen, 470.000 Hongaren, ongeveer evenveel
Albaneezen en 230.000 Roemenen. Het aan
tal Duitschers, dat bij het uitbreken van
het huidige conflict in Joego Slavië woon
de, bedroeg 700.000.
de aristocrate der
Italiaansche steden
IN de kunststeden, zooals men dit in
toeristentaai veelal pleegt te zeggen,
is Ravenna ongetwijfeld de meest-
ingetogene, de meest aristocratische stad.
De minnaar der klassieke schoonheid kan
er veel van zijn gading vinden, want hier
leven de namen voort van Dante en Gari
baldi. En reeds deze beide namen zijn vol
doende om ons een indruk te geven van
de veelzijdige grootheid dezer oud Itali
aansche stad. Men vindt er de kostbaarste
en kunstzinnige mozaïeken, die slechts
geëvenaard worden door dergelijke in de
Palatijnsche Kapel in Palermo en de Ka
thedraal van Monreale. Inderdaad, deze
stad is van zeer oud# en hooge adel, welke
bepaald wordt door haar bewogen geschie
denis en door haar groote welvaart in de
afgeloopen eeuwen. Door de Caesaren
voorbestemd als wereldstad, werd het later
een bolwerk van het Romeinsche Imperi
um, werd het de hoofdzetel ven barbaen-
sche vorsten, vierde het Byzanl inisme er
hoogtij en werd het ten slotte de residen
tie van het Middeleeuwsohe Italiaansche
Koninkrijk. Door Dante, die hier zjjn „God
delijke Komedie" voltooide, .werd da sfcadi
tusschen de familie der Polenta's, Venetië
en de Pausen. In 1816 maakte de stad we
derom deel uit van den Kerkelijken Staat
tot 1859, in welk jaar zij definitief ver-
eenigd werd met het Koninkrijk Italië.
Natuurlijk zijn de sporen van de ver
schillende culturen, die tijdelijk hun stem
pel drukten op Ravenna, nog duidelijk waar
te nemen. Het merkwaardige is evenwel,
dat nergens het streng persoonlijke op den
voorgrond treedt. Vele kunstproducten, die
ook den twintigsten eeuwer nog in extase
brengen, zijn van onbekende meesters. Men
kan hier op vrijwel alle gebied, dat der
Een Zuidelijk, warm zonnetje en Zuidelijk
aandoende silhouetten in een der Joego
slavische havens aan de kust van de Adri
atische Zee. (Mauritius).
architectuur, van beeldhouw- en schilder
kunst spreken van een typische volks
kunst. Het stadsbeeld wordt niet bepaald
door monumentale gebouwen, die een groot
deel van hun bekoring zouden verliezen,
wanneer zij elders stonden, Indien de stee-
nen konden spreken, dan zouden zij verha
len van triomf en ondergang der keizers
en koningen, die hier geheerscht hebben.
De namen van vorsten als Caesar, Augus
tus, Claudius, Trajanus, Honorius, Theode
rik, Justinianus en Otto III zijn er onver
brekelijk mede verbonden.
Ravenna is, gelijk wij hierboven reeds
opmerkten, de stad waar de kunst van het
mozaïek haar schoonste werken heeft na
gelaten. Men zou niet over Ravenna kun
nen spreken, zonder aan de wonderen van
deze zoo bij uitstek praallievende kunst te
denken. Gewelven en lunetten werden
kwistig met deze techniek versierd, evenals
doopkapellen, grafkelders, muren en ap-
siden van de kerken, die daardoor aandoen
als steengeworden vertelkunst, waarvan
de glans met de jaren niet verbleekt. Het
is een weldadig genot het oog te laten
gaan langs deze kostelijke versieringen op
muren en koepels. Meestal zijn het voor
stellingen ontleend aan tafereelen uit het
Oude of Nieuwe Testament: hier ziet men
hoe Abel zijn lam offert, hoe Melchisedek
den godsdienst celebreert, Abraham offert
zijn zoon Isaak, Mozes ontvangt de steenen
wetstafelen, de Heilige Johannes doopt het
Jezuskind, Christus drijft de wisselaars den
tempel uit, de Martelaren en Heiligen van
de steden Classis en Ravenna trekken naar
het hemelsche Jeruzalem, waar Christus
en Maria heerschen. Deze tafereelen zijn
overgoten met den glans der religie, puur
en eenvoudig, ontheven aan alle begrippen
van tijdelijkheid, felle contrasten naast
harmonische overgangen, voorwaar een
nagenoeg volmaakte kunstvorm.
Toch zou men Ravenna tekort doen door
te meenen dat hier slechts de mozaïek
kunst tot grooten bloei kwam. In de zes
tiende eeuw stond de schilderkunst er zeer
hoog; een bezoek aan de kerken is in dat
opzicht overtuigend. Men treft er vele
werken aan van Vasari, Guido Reni en van
tallooze naamlooze meesters. Hoewel de
beeldhouwkunst minder sterk op den voor
grond is getreden, bezit de stad toch nog
een aanzienlijke verzameling sculpturen.
Het aantal sarcophagen, rijkelijk van beeld
houwwerk voorzien, bedraagt meer dan
zeventig en is voor de studie der Oudheid
van onschatbare waarde. Ook hier weer de
afwisseling en vermenging van Romaan-
sche en Byzantijnsche kunstvormen.
Zeer belangrijk is Ravenna voorts in ar
chitectonisch opzicht. De Ravennatische
bouwstijl heeft zich ontwikkeld uit de By
zantijnsche en is dikwijls nog rijker dan
deze. In het zoogenaamde Paleis van Theo
derik zal het geoefende oog waardevolle
kiemen van protoramaansche kunst ont
dekken. Men ontdekt in de met bronwater
gevulde crypten de invloeden van het as-
cetendom, dat zich overgaf aan sombere
doodsgedachten; de beschouwer zal verrukt
worden door de slanke, ten hemel streven
de klokketorens, die dikwijls doen denken
aan gestyleerde bloemstengels. Vermeld
dient te worden dat Ravenna aan Venetië
later de vernieuwing van haar bouwstijl
heeft te danken. Het graf van Dante is een
der vele voorbeelden, die dit illustreeren.
Ook in onze dagen is Ravenna nog een
welvarende, dichtbevolkte stad, waar de
tijd niet stil bleef staan, al speurt men
overal den glans van vervlogen tijden.
