Amersfoort en Omstreken
1878.
NO. 340.
VOOR
Zaterdag- 29 Juni.
Uitgever: M. Slothouwer,
Uren van vertrek der alg'emeene Communicatie-middelen voor Amersfoort.
Zomerdienst, geopend 15 Mei 1877.
Nederlandsche Ceatraal-Spoorweg,
Ooster-spoorweg.
1,-
De algemeene beraadslagingen
over het voorgestelde wetsontwerp
tot regeling van hetlager onderwijs.
»Tot nu toe heeft zich geen nieuw ge
zichtspunt voorgedaan/' Met deze woor
den gaven wij de vorige week den indruk
weer, dien het pas aangevangen kamer
debat over de «question brülante" op
ons gemaakt had, en nu al de sprekers,
die zich tot deelneming aan de algemee
ne beraadslagingen hadden laten inschrij
ven, hebben gesproken en de Minister
hun ook reeds geantwoord heeftnu
nog kunnen we met diezelfde woorden
aanvangen, want waarlijk, sedert Heems
kerk voor 3 jaren eene wijziging van de
wet van'57 toezeide, is er zóóveel ge
schreven en zóóveel gesproken over deze
zaak, dat men nu niet anders meer kan,
dan 't vroegere herhalenen toch ge
tuigen volle tribunes nog steeds van on
verflauwde belangstelling in de kwestie
van het onderwijs.
Twintig opposanten en acht regee-
ringsgezinden: twee conservatieven, acht
anti-revolutionnairentien ultramonta-
nen, zeven liberalen en de Heer Bastert
hebben 't woord gevoerd. De rij van
sprekers werd geopend door den Heer
Wintgens, tot dusver bekend als een li
beraal op 't gebied van 't onderwijs, als
een voorstander der openbare, als een
heftig bestrijder der confessioneele school.
Twee uren lang hield spreker de kamer
Eene geheimzinnige ge
schiedenis.
1.
Gedurende al de twintig jaren dat ik
die reis maakte, heb ik nooit eene oogen-
blik gedacht dat er gevaar aan verbon
den wasik had nooit eenig avontuur en
dat nu dit jonge mensch den eersten keer
den besten, wel maar ik moet met het
begin beginnen.
Ons bankierhuis te Charrendon had op
verschillende plaatsen filialen, maar som
mige van die stadjes leverden te weinig
werk op om er doorloopend kantoor te
houden en daarom kwamen wij er een
maal in de week op marktdag. Dan ging
een van ons er 's morgens vroeg heen en
kwam 's avonds terug. Enkele plaatsen
konden wij per spoor bereiken, maar naar
Meresdeve moeeten wij per chais reizen.
Dat plaatsje ligt midden in de duinen en
de weg er heen gaat dan eens tusschen
bezig, maar de belangrijkheid der rede
voering was niet in evenredigheid aan de
lengte. Is hij opgetreden als de tolk der
conservatieve partij, dan heeft deze zich
tegen het voorstel-Kappeijne verklaard,
en den indruk gemaakt dat zij thans het
toppunt der politieke immoraliteit heeft
bereikt. Zeker men had niet verwacht
dat zij met Kappeijne zou meegaan, maar
met evenveel grond had men mogen ver
onderstellen, dat zij motieven zou opge
ven, waarom het ontwerp geen genade in
hare oogen kon vinden. De Heer Wint
gens heeft geene redenen opgegeven.
Eigenlijk heeft hij over alles geredeneerd,
behalve over het ontwerp Kappeijne
over leerplicht, waarvan hij voorstander
was, over gratis-onderwijs, dat onbereik
baar was, over leekenonderwijs zooals
niemand 't verlangt, over de commune,
het socialisme, de aanslagen op 't leven
van Duitschland's keizer, enz. enz. De
kosten van 't O. vond de Heer W. ook te
hoog, maar toch zeide hij nog niet, dat
hij er de gelden niet voor wilde toestaan.
De anti-revolutionaire partij is zeer
zwak, en geeft voor van 't Parlement
geen heil te verwachten. Zij slaat in de
Kamer een bezadigden toon aandie
vooral afsteekt bij de opgeschroefde
phrasen der nota en van het petitionne
ment, en dus wel een bewijs is, dat deze
beide stukken dienen moeten om indruk
te maken op het domme volk, zooals een
onzer groote bladen opmerkt. Toch
deze dan weder er over heen. Het was
een eenzame weg en in den winter verre
van aangenaam als het ruw weder was.
Het werk te Meresdene was aan mij op
gedragen en behalve scherpen wind,
sneeuw en regen ontmoette ik in twintig
jaren niets bijzonders. Ik had van die
tochten dan ook geen anderen indruk, dan
dat ze in den zomer wel aangenaam en
in den winter onpleizierig waren. De
jonge Chase daarentegen had er niets
geen zin in. Den eersten keer dat er over
gesproken werd, dat hij de reis zou moe
ten doen, had hij er erg tegen. Dat zeide
hij mij. waarop ik hem uitlachte en hem
aan het verstand trachtte te brengen dat
hij er wel spoedig aan gewennen zou. Nu
was hij in 't geheel geen buitenman, ge
boren als hij was en opgevoed te London,
van waar hij bij ons was gekomen in het
belang van zijne gezondheid. Hij was
langen tijd lijdende geweest en de docto
ren hadden hem het verblijf buiten voor
geschreven, en daar hij een goed en ver
trouwbaar klerk was, had er een ruiling
plaats gevonden en was hij te Charren-
spreekt de anti-rev. partij voortdurend
over haar grondwettig recht, dat zij al
dus verklaartzooveel zinnen zoo
veel staatsscholen. Een school met den
bijbel" is de leuze van het vaandel, waar
onder zij getracht heeft alle anti-liberale
kamerleden te vereenigen, maar het is
haar niet mogen gelukken de heeren v.
Nispen en zijn geestverwanten nauw aan
zich te verbinden. Natuurlijk, willen de
anti-revolutionairen een school met 'n
orthodoxe bijbelverklaring met even
veel recht vragen de ultramontanen een
school, waar (zooals de Heer Barge ver
klaarde) de geschiedenis o. a. onderwe
zen wordt a la Thijm en Nuijens, eene
school, waar Encycliek en Syllabus hun
ne onverdraagzame, hartstochtelijke ver
dedigers kunnen kweeken. «Wij willen"
zoo ging genoemde spreker in zijne
maidenspeech voort»de kinderen op
de scholen inprenten de historie tot de
XVI eeuw, het pausgezinde tijdvak."
Noch de Heer Haffmans, noch de schrij
ver van de cirkelgang der menschheid"
wilde iets van een grondwetgever weten.
Wanneer zij naar den geest der grond
wet vragen, dan behoeft men de bedoe
ling van den grondwetgever niet op te
sporen, ja, de Heer v. d. Hoeven meent
niet alleen, dat de grondwetgever moet
begraven blij vén, maar dat de grondwet
ook zelve dien weg op moet. Zou de
Heer Borgesius zoo geheel ongelijk heb
ben, toen hij met nadruk zeideHet is
don gekomen.
Hij was er ongeveer zes maanden, zon
der dat het hem veel goed scheen gedaan
te hebben. Hij was groot en gespierd
maar bleek; zijn grootste genoegen was
om werken van Shakespeare en dergelij
ke schrijvers te lezen en hij had iets droo-
merigs, afgetrokken over zich, terwijl hij
de gewoonte had alleen met een boek in
de duinen te wandelen. Met mij sprak hij
dikwijls over de omstreken, die hij zoo
schoon vond dat hij ze met geene andere
die hij ooit gezien had kon vergelijken.
Ik was het niet erg met hem eens want
de duinen lieten mij zeer koel en ik moet
eerlijk bekennen, dat ik er nooit een
oogenblik aan gedacht had ze mooi te
vinden, voor dat hij er over sprak.
Zooals ik zeide, ongeveer zes maanden
was hij bij ons, toen ik door rhumatiek
werd aangetast. Het was in het begin van
Nóvember en men zeide mij dat, als ik
niet voorzichtig was, ik mijn bed zou moe
ten houden en dat ik mij niet aan de koude
nacht blootstellen moest; dit gaf aanlei
ding om aan Chase mijn werk te Meres-
hier een strijd tusschen Grondwet en
Syllabusen steunende op de Grondwet,
bestrijden wij het clericalisme, dat geba
seerd is op den Syllabuswant deze
zwoer den dood aan de moderne maat
schappij en de moderne beschaving, en
zijne volgelingen dulden in den strijd op
leven en dood ook de vrijheid van gods
dienst niet.
Door de rede van den Heer van der
Hoeven is 't de Kamer duidelijk kunnen
worden, welke waarde zij aan het volks
petitionnement moet toekennen. Immers
openlijk werd door dezen spreker ver
klaard, dat de beweging uitging van de
zijde der geestelijken en dat de goedge-
loovige schare zich blindelings bij die
leiders en drijvers aansloot. En dat is nu
dat volk achter de kiezers, dat volgens
den Heer Mackay en anderen in de Ka
mer niet vertegenwoordigd wordt, en
voor welks rechten men voorgeeft te
strijden. Ondersteld dat op een dorp
100 zulke kiezers stonden ingeschreven,
zou men niet even goed aan den pastoor
of den predikant het recht kunnen toe
kennen 100 stembriefjes tegelijk in te le
veren Immers 't zou veel eenvoudiger
zijn.
't Ligt niet in onze bedoeling al de
sprekers met nauwkeurigheid nategaan.
Deden we zulks, we zouden ook de rede
voeringen van den Heer van Heyden-
rijck, die als kok den Minister eenige zij
ner spijzen geconcentreerd wilde toe-
dene op te dragen, en er werd besloten
dat ik er nog eens met hem heen zoude
gaan om hem den weg te wijzen en op de
hoogte te brengen van het werk. Dit
besluit agiteerde hem verschrikkelijk.
Hij vertelde mij, dat hij voortdurend over
de duinen en vooral over een bepaalde
plek had gedroomd. Nu had hij die plek
nooit gezien en wist niet eens of ze wel
werkelijk bestond; maar hij beweerde ze
telkens en telkensweer in den droom te
hebben gezien en dat hem dat altoos on
aangenaam had gestemd. Hij beschreef
mij de plaats als een scherpe insnijding
even voor dat de weg tegen een tamelijk
steilen heuvel op liep, maar ik herkende
de plaats uit zijne beschrijving niet eer
dan toe wij er te samen in de chais voor
bijkwamen.
Wij waren juist halfweg en aan de
plaats gekomen die men gewoonlijk de
Witte weg noemde. Dit is misschien de
eenzaamste plek op den geheelen weg
en op het hoogste gedeelte van de duinen
gelegen. Eene mijl in het rond is geene
woning te vinden; de tol in de laagte is
WEEKBLAD
Dit Mad verschijnt des Zaterdags namiddags.
Abonnementsprijs voor Amersfoort per 3 maanden 0,75.
Fianco door het geheelc Rijk0,85.
Afzonderlijke nummers10 Cent.
Boekhandelaren en Postdirecteuren nemen bestellingen aan
te Amersfoort.
Avdertentiën van 15 regels
Iedere regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen door den belanghebbende in persoon
bezorgd
./0,50.
0,07.
0,25.
Naar Utrecht: Aankomst te
Vertr. Amersfoort Utrecht Rotterd. 'sHage Arnnem
6,55 (alleen Zat.)
9,18
11,6
2,28
5,47
9,28
7,45
10,-
11,35
3,15
6,23
10,5
9,40
11,30
12,45
4,55
7,20
11,19
9,50
11,35
5,15
7,32
11,34
9,55
12,25
2,10
5,20
10,17
Naar Ztcolle:
Vertr. Amersfoort
1,1
9,45
1,36
6,13
9,32
Zwolle
10,56
11,10
4,10
7,45
11,26
Aankomst te
Leeuwarden Groningen
X—
2,—
8,25
10,14
2,6
2,6
8,5
10,6
Postwagendienst (Onderneming A. Schimmel) tusschen Amersfoort en Maarsbergen.
Van Amersfoort 's morgens te 7 en 's namiddags te 2,30 uur.
Van Maarsbergen 's morgens te 9,43 en 's avonds na aankomst van de laatsten trein.
Naar Hilversum: Aankomst te
Vertr. Amersfoort Baarn Hilversum Utrecht Amsterd,
7,28
8,35
9,20
11,10
1,30
2,40
5,45
9,—
9,30
7,44
8,48
9,36
11,26
1,46
2,56
6,1
9,16
9,46
7,54
8,57
9,46
11,36
1,56
3,6
6,11
9,26
9,56
8,30
9,38
1,20
3,42
6,37
9,48
11,-
8.43
9,32
10,35
12,11
2.44
3,42
7,—
10,13
10,32
Naar ZutphenAankomst te
(V. Baarn) V. Amersf Barneveld Apeldoorn Zutphen
8.21
9,29
11,50
1.11
3,42
5,56
9.12
10,58
8,39
9,47
12,2
1,27
3,54
6,12
9,35
11,10
8,59
10,6
1,47
6,31
9,55
9,31
10,37
2,19
7,1
10,28
9,54
10,56
2,42
7,20
10,51
FEUILLETON.