8 li
I
<i Hel openbaar onderwijs moet krachtig door den
Slaat worden ondersteund. De Natie vordert steeds
«neer en meer ontwikkeling. Zedelijk en godsdienstig,
dak staal bij mij op den voorgrond, maar ook weten
schappelijk. Wat men er ook van «eggen moge, on«e
Natie heeft een wetenschappelijken aanleg, zoo als de
beroemde van Jleusde, iu «ijne Brieven over het houger
onderwijs, «oo bondig en duidelijk heeft aangetoond.
Het koint er maar op aandat ieder lecre te weten
wat hem in «ijne betrekking noodig is; het kennen,
dat is in ieder vak de grondslag vnn het kunnen. Dat
zeg ik, niet het oog op onze lagere scholen niet alleen,
maar ook met het oog op onze industrie op onze
handel- en op onze matrozen scholenook met het oog
op onze hoogescholen. Bevorderen wij het onderwijs,
dan bevorderen wij voorzeker het welzijn van de Natie,
en wij bevorderen tevens, waarmede wij toch zoo
dikwijls verlegen zijn, het belang van de schatkist.
Daarom verheugt hel mij te mogen vertrouwen, dat
de tegenwoordige Regering aan liet onderwijs niet
ongunstig gezind is. Ik steun op cijfers, wanneer ik
<lal betuig. In 1845 werd door den Staat voor het
onderwijs gegeven ruim ƒ494.000; in 1850 word daar
voor ruim ƒ515,000 op de begrooting gebrngt;
thans zien wij hel oijfer van ruim 517.000 voor ons.
ei De verspreiding van liet licht der wetenschap door
hel onderwijs, ze wordt dus door do Regering be
vorderd, en toch schiet dat lichtnaar mij voorkomt,
zijne stralen een gzins eenzijdig. Wanneer ik dat be
weer, dan werp ik de schold daarvan geenszins op dc
tegenwoordige Regering. Rel geval heeft reeds lang
bestaan. Wanneer ik dat beweer, dan beschuldige
niemand mij van provincialisme, als of ik voor
-Groningen in het bijzonder opkomen zou. Ik spreek
iu het algemeen ik spreek iialionn.ilomdat wij hier
knmen om nationale belangen te bevorderen. Maar de
daadzaken schijnen mij te beslaan, als ik over ons
gehecle Vaderland de oogen sla. Ik «al liet kort
trachten te bewijzen.
Den vorigen herfst heeft een geacht vertegenwoor
diger uit Zwolle, dc lieer Sloel, de opmerking gemaakt,
dat'mcu niet vergeten moest, hoe de landprovinciën
sedert meer dan het derde eener eeuw hebben bijge
dragen lol hel in stand houden en uitbreiden der musea
in de provincie Zuidholland. Die opmerking is juist,
maar ik tul er een gevolg uit trekken, dat de bewoners
van de landprovinciën niet bevreemden moet. Ik keur
liet goed, want Holland is eene parel iu de kroon van
onze provu
als Nederlander ben ik trotseli
op die parel. Ik wil er dus ook niet over spieken
hoe er voor de Hoogeschool te Leiden ruim ƒ111.000
is uitgetrokken, terwijl Utrecht ruimƒ70.000, Groningen
slechts ruim 66,000 geniet; ofschoon ik, in het voor
bijgaan gezegd, geeuc reden zie, uni Groningen lager
te stellen dan Utrecht. Had Groningen gcene even
groolc som voor liet aantal van hare llooglecrnren
noodig, een aantal, dat dit jaar wederom vermeerderd
is, waarvoor zij der Regering horen upregten dunk
betuigt, dan zouden toch bijv. meerdere middelen
beschikbaar kunnen worden gesteld, uiu nieuwe werken
voor de bibliotheek aan te koopen waardoor men op
de hoogte der wetenschap blijven kan, of ruimere
ondersteuning aan de landbouwkundige school haar
voorzeker niet onwelkom zijn.
«Maar wal Leiden betreft, ik geef toe, dat aan die
Hoogeschool eene grootere som worde te koste gelegd
tij blijft de school van den eersten rang. Er is eohler
uieer, als inen de volgende nfdecling met deze in
verband beschouwt, en als men overweegt, dal ook de
landprovinciën liet hare toebrengen om te gevenniet
slechts ƒ25,975 aan het archief, dc Koninklijke
bibliotheek, de kabinetten van schilderijenpen
ningen cn zeldzaamheden, gelijk ook nog 4000 aan
eene muzijkschool te 's Gravenhagemaar ook ƒ29,990
aan het museum enz. te Leiden; ƒ5080 aan het museum
te Amsterdam. Ik heb niets tegen deze sommen in
tegendeel, want ik herhaal het, ik spreek nationaal.
Dat Holland meer noodig heeft voor onderwijs en
wetenschappen, zal ik gaarne toestemmen, maar ik
vraag slechts: hoe staat het daarmede meer algemeen
iu ons Vaderland?
«Ik wil niet eens komen op kostbare inrigtingen
musea van schilderijen, penningen cn zeldzaamheden
maar bijv. op hel middelbaar onderwijs. In Friesland
is hel athenaeum van Frnneker opgeheven, en de
tempel der wetenschappen is daar vervangen door
een krankzinnigen geslicht. Men moet toch iets hebhen!
In Gelderland is te Harderwijk Minerva voor Mars
geweken en zijn de vrijwillige muzenzonen opgevolgd
door vrijwilligers voor de Oost. Iu Overijssel ontvangt
het athenaeum te Deventer nihil; Zeeland voor honger
en middelbaar onderwijs nihilUtrecht voor middel
baar onderwijs nihil; Noordliolland voor middelbaar
onderwijs ƒ200; het athenaeum te Amsterdam nihil.
Ik weet hel wel, men kan zeggen: dal zijn daar
plaatselijke inrigtingen. 't Is zoo. maar 't is toch
openbaar onderwijs, dal daar gegeven woidt, en ik
zag dit gaarne overal onbekrompen gesteund. Ik zag
bet licht der we' -nsohap gaarne overal verspreid
zoowel in het Noorden nis iu het Zuiden, zoowel in
het Oosten als in hel Westen. Eenzijdigheid iu dit
geval laat zich nog veel minder goed beredeneren
dan eenzijdigheid in de traelementeiibijv. vim de
Gedeputeerde Staten iu verschillende provinciën, waar
toe eergisteren besloten is.
«Ik heb dit eenigzins doen uitkomen, vooral, om
dat er ecu lijd is geweestwaarin men ten opzigte
van h"t honger onderwijs wel eenigzins vreesde voor
liet blijvend beslaan vnn drie hoogescholen in ons
Vaderland. De geachte vertegenwoordiger uit Alkmaar
(.Ie Heer de Noraas) heeft hierop gezinspeeld toen hij
in de zitting van 17 dezer sprak: «door velen wordt
wel eens beweerd, dut in een land als het onze drie
Hoogescholen te veel zijn, dat zelfs do verschillende
vakken van wetenschap er eer bij winnen zouden,
wanneer dat getal werd verminderd op twee of een
en dat daaruit tevens eene niet te verwerpen bate
voor de schatkist zou ontdaan. Welnu, wanneer liet
Gouvernement eens van dezelfde meening zou zijn
zouden dan dc Regering en de voorstanders vnn dat
stelsel zich wel gevrijwaard zien van de beschuldiging,
als waren zij beschermers van het wandalismc?
Als ik daarop antwoorden magdan moet ik
zeggen: neon, zij zouden zich niet daarvan gevrijwaard
zien! Ik zou ook zelf behuoren tot hen, die zulke
maatregelen ten hoogste zouden moeten afkeuren. De
gelegenheid tot het ontvangen van onderwijs moet eer
vermeerderd dan verminderd worden; dan zal het
licht der wetenschap zich des te beter verspreiden.
Ook zou de ondersteuning van het onderwijs, door
bel verwezenlijken van die vrees, dan althans eenzijdig
worden, en dan zoude de schuld daarvan inderdaad
bij de tegenwoordige Regering te zoeken zijn. Maar die
vrees bestaat niet bij mij, omdat ik geloof, zoo als ik
gezegd heb, dat dc Regering, onpartijdig, het onder
wijs overal niet ongunstig gezind is. Evenwelmet
hel oog op de landprovinciën inzonderheid, heb ik de
Regering anndaehti-: willen maken op de behoeften
aldaar, cn ik eindig met hetgeen ik in mijne vorige
rede heb betuigdindien de Minister van Biiinen-
landschu Zaken meer had muclen vragenin de eerste
plaats voor onderwijs cn wetenschoppen, zoo nis ook
voor de nijverheid, kanalisatie enz., ik zou het
met al mijn hart hebben toegestaan.» Want, ofschoon
er misschien sommigen zijn, die ook mij er voor
aanzien, als ware ook ik door eene bezuinigiiiswoede
aangetast, vroeger was het eene bezuinigingskoorts
thans heet liet eene bezuènigingawoedein een volgend
jaar zal het misschien bezuinigingsrazernij wezen
want, zeg ik, ofschoon er misschien soiiunigeu zijn,
die denken dat ook ik door die kwaal mogt zijn
aangetast, dan zou ik zeggen: die ziekte is welligt
nog niet bij mij op dc hoogte! Althans, wat het onder
wijs betreft, daarin begeer ik niet te bezuinigen;
iu dien verstande ten minste, wanneer ik er nut
Terwijl in de IVcdcrlandsche Dagbladenhet
Algemeen Handelsbladde Ulrechtsche Courantdo
Arnhemsche Courant, enz. zoo juist is uiteengezet, dat
de Pnrijsnhe aanslag van 2 Dec. is eene misdaad,
eene oneerlijke daadmet gewrtenlooze bekwaamheid
volvoerd, gegrondvest op eedbreuk, zeggen de
I' 11 riunoiitaftMMclic Catholijke Stemmendat de
laatste daden van Lodcwijk Napoleon niet strijden
met het Catholijk Principe!!
A. geeft in bedenking, of het niet doeltreffender
zou zijn, om de broodzetting te Amersfoort, in plaats
van gelijk tol dus verre des Vrijdaga«les Dingsdag»
vast lu stellen, en zulks om «Ie zetting afhankelijk Ic
maken, niet slechts van de Amersfoorlschemaar ook
van de Amsterdamsclie en Utrcchttche grnucnmnikl.
Deze bedenking doelen wij mede, zoo als zij ui»
schriftelijk ter plaatsing weid toegezonden, zonder
ccuige aanmerking. Naar aanleiding daarvan vragen
wij echter (daargelaten «Ie veelmalen betwiste regis
geldigheid van het Koii. Ucsluil van 15 April 1843,
waarop de broodzetting is gegrond): waartoe is de
broodzetting dienstig? als middel oiu goedkooper brood
te cikrijgen dan zonder de zetting? Iu den regel:
neen. De zetting moet immers altijd zóó worden gesteld
dat de bakker eene behoorlijke winst geniete. De zel
ling zal dus in dure tijden niet kunnen verhinderen,
dal de prijs van hel brood lot die hoogte ilijge, dnl
«Ie arme klassen van dit Voedingsmiddel geen gebruik
kunnen maken. Stel, er Ware gecne zetting. Do prijs
zou zich dan, gelijk bij alle andere waren, regelen
naar het verschil tusschen aanbod en aanvraag. Maar
men vreest, dat er afspraken gemankt, dat er sa
menspanningen gesmeed zouden worden, om hel
brood niet beneden zekeren prijs te leveren. De zet
ting zou zich dan moeten bepalen tot die plaatsen,
waar slechts een gering getal bakkers gevestigd zijn.
lil grootere gemeenten, waar zich „en aanzienlijker
aantal ophoudt, zal de concurrentie waarschijnlijk
hetzelfde doel langs veel Jtortercn weg bereiken.
Op dien grond is reeds in vele gemeenten dc brood
zetting afgeschaft. Mogt 'daartoe ook liet Gemeente
bestuur van Amersfoort kunnen besluiten; vooralomdat
daar ter plaatse die zaak evenmin nis ecoigc andere,
door het Bestuur wordt ter harte genomen. Overbekend
toch ie het, «lat dc broodzetting te Amersfoort is op
gedragen aan ceiien Theodorus Neijcr, een verhmpcu
bakker, een rondventer van zuiver gcwasscheu ge
karnde melk. Verkiest het zungeiianmd Uitvoerend
Bewind van Amersfoort niets uil te voeren, waarom
hetzelve dan niet zoo mogelijk van iedere zorg voor
de belangen der ingezetenen ontheven?
ADVERTENTIE N.
®2r MüTOMWM»
Wegens het min gunstige wederzal ikvan af heden
mijnen cnormen voorraad WIKTER.4RTIHELEN,
lot buitengewoon lage prijzen, iiilverkoopeii.
(51) I. H. PIEPER.
&c3r
Eene aflevering van het plaatwerktier KUX8T»
VF.lt KI.DreiMleiirr Gnllerle, inhoudende Heft
43—45, en eene aflevering van hetzelfde Werk:
Gallerie von Itliinehen, Heft (1. Moglen dezelve
ergens afgegeven zijn, wordt men vriend.'ljjk verzocht
die bij den ondergclcckende te willen doen bezorgen.
Op verlangen worden afleveringen van dit Prachtwerk
op beziens gegeven.
Mij,,.
ii m 3 iM ai asms ui
i, mol do NIEUWSTE WEUKKN vim miank vormotrderj.
De lntcckening op «Ie PERORDEN/NGEN, REGLE
MENTEN en 1NSTR VCTIëN, sedert 1 Nov. 1851
door den Amersfoorlsohen Gemeenteraad vastgesteld cn
later vast te stellen, slaat nog bij mij open.
c. 11. VAX DB* BEIIGH TAATS
(52) Boekvcrkooper.
De ondergoteckendo brengt bij dezo zijnen
warmen dank toe aan allen, die, bij den
brand ten zijnen huize, in den nacht van 27 ,op 28
December j.l., hunne hulp zoo volvaardig hein en ïijn
gezin hebben verleend, en vooral aan llccren Brand
meesters en Beambten der Polieie, die met zoo veel
orde en beleid hunne diensten betoonden, niet den
harlclijken wenscb, dat zij voor dergelijke auhcilen
mogen bewaard blijven.
(53) II. VAN IIAAGEN.
NIEUWE
DILIGENCE-DIENST.
Pan Zwolle tiaar Amersfoort,
in verband met de reeds bestaande Postwagendienst
van Amsterdam naar Amersfoort, vice versa, en
in Correspondentie met utrecht.
Dc OndcrgcieekendcOndernemer, verwittigt
bel geëerd Publiekdat hij op den 20 Dec. j.l. eene
N Ie litre Wagendlentt heeft opgerigl van Zwolle
over Elbcrg, Nu.ispzet, Harderwijk Nijrerk, Amersfoort,
Soest ui jk en Naarder uuar Amsterdam, welke Mtleiiat
geregeld dagelijks des Morgens ten 6{ ure van Zwolle
en ten 8van Amsterdam vertrekt; terwijl vnn Utrrcut
eene Wagendienst in Correspondentie hiermede op
Amersfoort wordt gesteld, vertrekkendo van Utrecht des
Voormiddags teil II ure 15 minuten en van Amersfoort
terug na aankomst van den Wagen uit Zwolle.
Dc Oudcrgctcckendc vleit zieh, dal de uitvoe
ring van zijne nieuwe soliede Wagens aan aller ver
wachting zul beantwoordenzullende hij niets onbeproefd
latenwat ten gerieve van hel Reizend Publiek zal
kunnen strekken, zijnde de Prijzen zoo lang mogelijk
gesteld, als:
Van ZWOLLE nnar AMSTERDAM ƒ5,25
UTRECHT 4.25
AMERSFOORT. 3,50
HARDERWIJK 2,10
En naar tusschen gelegen Plaatsen volgens Tarief.
I)e Hoofdkantoren zullen zijn te Zwolle, in het
Nieuwe Heeren-Logementiu de Blocmendaalstraat, bij
den Heer J. W. RlENTJES, Directeur (vroeger <le Wed.
J. A. HELD), te Haroerwijk, in het fPapen van Zutphen,
bij Mejufvrouw de Win.G.GELDERMANte Amersfoort, in
de Pergulden Zwaan, bij den Heer B. VAN DEN BROEK;
Ic Utrecht, in het Pergulden Poortje, op de Neodc, bij
dun Heer C. J. WOLFF, en to Amsterdam, bezijden het
Pulcis, hoek van de Pijpenmarkt, bij den Heer J. G.
GEIGER, Directeur.
(54) J- FLOOR.
BURGERLIJKE ST .ND VAN AMERSFOORT.
Van 21 tot en met 27 Dec. 1851.
RKVAI.LEN: 21 l)ec., Gerarda I'ijper». goh. de BruinZ.
22 Dcc.Uercndina Rood gel), de Jong. 11. Johanna Walrt,
geb. van den llaiu. 24 Dec., Gilia Heere, grh. van
EkclenD. Gerarda van den Heuvelgel). Hoiiperei» Tuer
'L. 2" Dec., Johanna van Daal, geb. ihitsrlaur, Z.
Hcndrika van Heek grli. SchoenmakerZ. Tc zaïncn 8.
ONDERTROUWD: Gcene.
GEHUWD: Gecne.
OVERLEDEN: 21 Dee., Jan Ros. 2 i. 24 Dcc.. Hitman
Voskuilen 74 j. Antjr van Minnen, 72 j.. Wed. van
Hendrik Sternhcek. 2a Dcc., Jannetje van 'i Hof. 72 j.
2ö Dcc., Abraham Harend Heijmaiis, GO j. Te zamcu 5.
AMSTERD. GRANENMARKT, op 29 Deo. 1851.
Boekweit geen handel; Raapolie, op (1 w. ƒ33;
Lijnolie, op 0 w. 31JRaapkoeken/GO 04; Lijn
koeken, f8[ n lij.
5/!Ï
58!
(18
08»
88 5
881{
89
107 J
103
10»
81
32}
32 j j
105 J
10.-;
104}
104;
77}
38 J
391
81
81}
I'RIJS-COIIIIANT DER EKFEIiTEN
Ier beurze van AMSTERDAM, «p 29 December 1851.
NederlandWek. Schuld, n2} pCl.
Dito Certiflc-3
Dito Dito-4
Ainortis. Synd-3}
lliindclin-
Haarlemmermeer.5
Rijnspoorweg-4}
HólI. Spoorweg-
Sfakje, bij Ard. vuo 85 p. S'. 5
Dito vnn 510 p. St-5
Coup. Ardoina-
PoRitOAi, Ie - 4
Rt»i.,uhl,Hope 1798en 1810- 5
Dito 1828 en 1829 5
Polrh, Certificaten-4
Oosten»., Metal I. Nieuwe 2J
Dito- 5
VERTREK I)ER BEURTSCHEPEN,
van Amersfoort, van Amsterdam,
's avonds ten 8 ore: 's namiddags ten 3 ure.
Woensd. 31 Dee. do WeerdKoekoek
Zatnrd. 3 Jan. Bos. Iloutsnngcr.
l)e Amirsfoortsciir Courant zalIc beginnen met N". 14,
icdcron Donderdag worden uitgegeventegen den al-ju-
nemenIsprijs van ƒ0,90 in do drio maanden.
Dc prijs der Advcrtenliön van 1 lot 0 gewone regels is,
niet het zegelregt, 0,95; voor eiken regel meer ƒ0,10.
Afzonderlijke Nummers worden vuur 0,15 afgele
verd. Bijdragen, waarvan do inzenders moeten bekend
zijn bij de Redaolie, die in elk geval het regt von
niel-plualsing zich voorbehoudt, te bezorgen des Woens
dag* vóór den middag, Advcrlentién dienzelfden dag
vóór vijf uro 'a avonds, in do Muurhuizon N°. 241, te
Amersfoort.
Tc Amirsfoort, bij VEECKENS var KUIJKIIOF.
