AMERSFOORTSCHE
COURANT,
7
JU 1008,
(rf*'rSK
van VRIJDAG 9 October dS68.
Dit blad verschijnt des Maandags en Uondetdagt 's avonds. De Abonnementsprijs is /1.50 in de 3 maanden. Van Advertentiëo 1 tot 6 regels 60Cents, elke regel meerder
10 Cents; legale Adverlentiên per regel 15 Centsbehalve hel Zegelregl. Aft. nummert /0.I0. Brieven franco. Bestellingen bij den Ui tg. A. U. van Clee/fte Aiuei«fa*t,
Bur eau AmtrtfoorUck* Courant, Langeslraat, Wijk F. N°. 43, over de Oude Viscbmarklzoo mede bij alle Boekbandelaren en Post-Oirecteuren in het Rijk.
Db COMMISSARIS des KONINGS ia de PROVINCIE
UTRECHT.
Brengt ter kennis van de belanghebbenden, dat, tenge
volge van herstelling der brug over de Doorlaalsluis bij
hel lort te 11 ontwijk, de passage eoor rijtuigen over die
brug zal sijn gesloten van 15 tot 31 October e. k.
Utrecht den 5 October 1868.
Be Cotnmittaris det hom nat vootnoen.d
VAN DOORN.
KENNISGEVING.
De BURGEMEESTER tas AMEItSFOOBT
Bieogt ler keuui» vau de tngezeteueu dezer ge*
ineeuledat bel door deu beer Commissaris des
houiugs iu deze provincie executoir verklaard
kohier Nu. I» tau de PERSONELE BELASTING
over hel dieusijaar 18"/g9 aau deu Üulvuuger vau
's rijks directe belaslingeu alhier is ler baud gesteld
aau wieu ieder verpligl IS zyueu aauslag, op deu
by de wet bepaaldcu voelte voldoeu.
Gedaan eu op de daarvoor gebiuikeljjke plaaiseo
aangeplakt te Amersfoortdeu 3 October i»68.
De Burgemeester voornoemd
A. G. VYIJEhS.
SPAARBANK.
liet Bestuur zal zijne eerstvolgende zitting houden
op .Hmiiiditg 12 October e. k. ten Itaadbuize
te Amersfoortdes namiddags van 12 tul 1 ure.
VAN l)K POLL, Secrelutü.
Het parlemeutair debat over par. 8.
Vervolg.
Vei wijzende oaar ous artikel in het vorig uuuitner,
volgt bier bet resumé der rede vau deu lieer
Mr. J. A. baron van Goltslein, algevaardigde vau
Amersfoort. Het kao voor zoodanig als voldoende
worden aaugemerkt, kunnende de gausche gang
der ledeuenug alleen uil de eigenlyke rede gekend
wnrdeu nadat zy inhei Bijblad der Staats-Cour anl
zal ziju verschenen.
Ue heer J. K. van Goltslein heefl mei leed «reien het stilzwijgen
der troonrede over dit gewigtig onderwerp opgemerkt. Ook de»
minister» voordrag! getuigt i. i. geenszins «au ernilige behartiging
dezer zaak, Ue oplossing der Rotteriiamsche kwestie weidalaeene
gunst beschouwd. Spr. wil oiet dringen in de klagien die ler zake
van het lager ouderwijs gerezen zijn. Hy .ebt die klsglen te onbepaald
co te hoog opgedrcti o oui daaraan groc'.e waarde toe Ie kennen.
>iy zou rrcczeu dat door aanwijzing vau middelen oui aan de
geopperde bezwaren te gemoel Ie korneoby sommigen in den
iaude te groole verwacbiingeo zouden worden opgewekt. Ue zaak
uiural naar waarheid voor oogen worden gesteld. Hel hoofdbezwaar,
dat lelkens wordt aangedrongenis dat het openbaar onderwijs
Diet hcrost op eene leerstellige godsdienst. IndieO aan dat bezwaar
moet worden Ie grmoet gekomen, dan worden wy lot het stelsel
der gezindheids-acbolen gevoerd een stelselin slryd met de
grondwet, met het bcgioscl der onderwijswet, met hel verlangen
vande groole meerderheid der natie, liet tegenwoordig stelsel
heefl meer dan eene halve eeuw gunstig gewerkt; het is gehtou-
haafd bij de wet van 1857, dit stelsel wil bij blijven handhaven.
Uil bezwaar kan by dus niet deeleo, Een sndcr bezwaar is de
onmogelijkheid der concurrentie tusscben openbaar en bijzonder
onderwij». Ook dal bezwaar kan hij niet toegeven, indien hij acht
•laai op de vermeerdering der bijzondere scholen waarvan de
Staats-Courant telkens het bewijs oplevert cn op bel jongsie
verslag over het onderwijs 1866 tol 1867. Uit hel veislag blijkt,
dat er 2572 openlure scholen en 1069 bijzondere scholen zich in ilcu
lande bevinden, dat de scholen, welke in zekere rigling zijn opgerigl,
zelfs met 25 zijn vermeerderd. Die toestand is niet vau dien aard
dat aan deze scholeu bijzondere ondersteuning van staatswege-/ou
moeten worden verleend. Daaronder zouden de openbare scholen
lijden. Werd koalcluo» openhaar onderwijs verboden dan zoo bet
bijzonder onderwij» de overhand bekomen, hij de grondwetsherziening
verlsngde men wel de vrijheid van bei bijzumte onderwijs le ver
zekeren, maar verder wilde men niet gaan. Men wilde vooral
zorgen, dal het openbaar onderwijs de bovcuband behield. Daarom
bepaalde de grondwetdat overal van overheidswege scholen zouden
worden npgcrigl. Nu hebben wel de heeren Jonekhlocl en Pijnappel
verklaard dat de Slaat zich niet mei het onder» ijs moest inlaten. Dal
wordt de vrijzinnige theorie genoemd. Maar werd die ibeorie als de
ware beschouwd, dan zou sp-. daarvan de nood lolligste gevolg, n
verwacblen. Hel onderwijs zou lot de grootste eenzijdigheid en be
krompenheid vcrvslien. Die leer aarzelt hij niet ie noeuien eene
dwaalleer, liet is wel degelijk de pligl van den Slaat om voor de
zedelijke vorming der burgers Ie zorgen cn om te voorkomen dat
de menigte in onkunde en zedeloosheid opgegroeid zich tegen de
orde in de maatschappij verzette. Hel openhaar ouderwijs moet
vceletr tegen ondergang worden behoed het moet veeleer versterkt
worden legen de mededinging van het bijzonder onderwijs.
Nog een ander punt mag bij hier niet onvermeld laten. Zoo
dikwijls zegt utcn hoe onregtveardig dat die voorstander» vsn het
bijzonder ouderwijs tot het openbaar onderwijs bijdragen I Men
vergeet daarbijdal het onderwijs een onderwerp uitmaakt van
e algemeen belang", en dat het openbaar onderwijs niet gegeven
wordt om aan individuen het genot van ouderwijs ie verstrekken.
Ook dwaalt Dien, indien men meent, dal het opeobaar onderwijs
moi.t strekken om alle godsdienstige ovetluigingen te bevredigen.
Eene dergelijke opvatting steunt op een verkeerd begrip der grondwet.
Het openbaar onderwijs moet alleen dus zijn ingerigl, dat hel
demands godrdieostige ovetluiging versluie.
Het zal u» deze beschouwing niemand kannen verwonderen
dal hij legen de beide amendementen zijn stem zal uitbrengen.
1 ater op nieuw het woord voerende achtte de Heer J. K. ran
Goltslein het verwijt door den Heer van Nispen tol hem gerigt alsof
hij een socialist en communist ware, onverdiend. Zijuc leer is,
dal de Staal zich belasten moet met het onderwijs, om gezonde
begrippen in de jeugdige gemoederen Ie prenlen. De Slaat
ir bet onder
u het volk. De overwinning van Sadnw.
_rr"'-" hij al» een gevolg as; van het onderwijs dat aau de Pruis-
tiiche ingezetenen is te beurt gevallen van wege deu Staal.
Zoo sprak het eminent hoold der conservatieve
party J. A'. van Goltslein; hij, dooi kneed in staats
zaken eu wettenconsequent verdedigende ook
daardoor eene wet, tot stand gekomen ouder een
conservatief ministerie en waartoe de conservatieve
party met kracht heefl medegewerkt, welke wet
velen dier party weinige Jaren geleden met vuur
verdedigdeu. De heer van Hardeubroekmede af
gevaardigde van Amersfoort, stemde ook legen hel
eene amendement Ge/ken (hel scherpste)doch voor
het andere, onder welks voorstemmers velen waivn,
die uit diplomatie daarvoor siemdeo met strekking
om onder de natie de voorstanders van herziening
der onderwyswet in blyde verwachting ie houden
zonder ernslig voornemen om die verwachting in
werkelijkheid ie helpen her scheppen.
Hel openbaar lager oriderwys beeft len voorwerp
van een geduchten aanval gestrekt by de behan
deling van het adres vau antwoord op de iroourede
eu wel van de zijde vau heu, die het als een zeer
godsdiensiloos ouderwijs helileleu eu roldoeiiing
zoeken in een byzonder lager ouder wys, op eerr
leerslelligen godsdienstigeu groudslag steunende.
Die slryd werd vruchteloos getoerd en hel open*
haar lager onderwijs kwam daaruit ongedeerd te
voorschijn.
Hoe kon dit andera. als inen opmerkl hoe on
bestemd eu hoe overdreven de klagten waren, die
aangeheven werdeneu hoe gewaagd hel was de
regering le willen dwingen lol eene wijziging der
best.iande schoolwet over le gaan, zonder dat men
den aard daarvan le kennen gaf. Zulk eene han
delwijze kon alleen strekken om de opgewondenheid
onder de beslryders van de bestaaude schoolwet
aan te vuren en ook hunne verwachting op de be
vrediging hunner wenschen op le wekkenwelke
echter op telenrsielliug moest uitloopeu, zooals de
agilaleurs in de Tweede Kamer zeer goed koudon
vooruitzien. Zij wisien dal zij eene groote nedei laag
zouden lyrleo. Maar zy wilden toch sprekeu van
zich doen spreken zich naam terwerveu als zeloten;
zelfs was daaronder een die wel iets der rol van
eenen tweeden flerostratus wilde spelen (heeft hy
nok met gevraagdof hij goed zyue rol had ge
speeld uiel om eenen liiaoa-lernpel maar om
de gemoederen zijner landgenooten in brand te
steken. Wie zóó zyn vaderland dienen wil, dient
bet al zeer slecht!
Zóó handelt gewis geen bezadigd weloverleggend
gemoed van volksvertegeuwooidigers. Een vrede
lievend gemoed verlangt niels anders, dan dat
geene zaden van ontevredenheid, onrust eu twee-
dragt onder de .nemgtc worden uitgestrooid.
In een slotartikel het openbaar lager untlcrwjjs
van dezen lyd vlugtig toetsendewordt tevens
betoogd dat ook bet Ministerie aan het kiemen van
den ouzaligen strijd die vier achtereenvolgende
dagen duurde, gansch niet onschuldig was.
AMERSFOORT 8 October 1868.
Door de Amers/oortsche Zaugvereeniging is tot
haren Directeur, iu plaats van den overleden heer
Cracycangerbenoemd de heer Kürnbergerkapel-
meester van bel muziekcorps der rijdende artillerie
alhier.
Door den majoor J. P. Holsschuckomman-
danl in de elide stelling der genie, is gisteren
alhier aaubesleed: het leveren en plaatsen van
scholhaiken in de Sluis aau de Grebbe; waarvan
als minste inschrijver, aannemer werd de Heer
D. J. Boks. alhier, voor /2700.
Naar men verneemt, heeft de Koning aan
al de leden van het coinilé tot regeling van het
leest van de weerhaarheidsbond zijn pholografisch
portret geschonkenmet een inscriptie ter her-
inueritig aan de dagen van 2427 September.
Men spreekt van «.en plau. oti» ten spoorweg
te leggen van Maarsbergen over Rarneveld A pel-
dooru en Deventer naar de lyn AlmeloSaizbergen.
Deze weg zou de kortste zyn voor bet verkeer
tusscheu Engeland en Duitschland als daarmede
hel aanleggen van een haven te Scheveniogeo ge
paard giug. Volgens de Arnh. Cl. zuu daarvoor
concessie gevraagd zyn door den beer J. M. Millau,
van Londen.
Ook Antwerpen 7.011 door een lyn over Roer
mond en Weert naar Gladbach meer regislrecks
met Duitschland verhouden worden,
Dat er tegenwoordig niet alleen ovtrvloed
van hulp-onderwyzers is. zooals elke vacaiure
bewijst, maar dat ook in andere vakken «de markt
als T ware overvoerd is" kan blykeo uit hel feit.
dal zich voor de vervulling der betrekking van
adjnuci-commies ter secretarie le Leeuwarden,
waaraan een vast tractement van f 650 is verbon
den niet minder dan 70 sollicitanten hebben
aangemeld.
Ter gelegenheid van de viering van hel 250-
jarig bestaan van Batavia zal daar de eerste steen
gelegd wordeo voor een standbeeld vau Jan Pie-
terzoon Koen de veroveraar van Jacatra. Het comiié
van feestviering heelt zich hier te lande om on
dersteuning gewend lol de heer J. C. Reynstoud
Indisch ambtenaar te 's Gravenhagedie uu in de
Maats-Courant dien brief openbaar maakt en do
Nederlanders opwekt, iets al te zoudereu voor een
monument van een mao die als de groudlegger
der Nederlandscbe heerschappij iu de Oosl-lodiscbe
Archipel tnag beschouwd worden.
JohanneAibertu* van Miykett.
Mei innig leeilweseu vernamen wy dat de begaafde kunstenaar,
de beer J. A van h'gken, ie Elberfeld overleden is, na een langdurig
en «aak smartelijk iydendal bem in de laatste twee jaren bijna
geheel ongeschikt maakte voor dt praclische uitoefening van lyn vak.
J. A. van Eyken werd 29 April 1823 le Amersfoort gebaren en
ontving bel eerste onderwijs in de toonkunst van zyn vader G. van
Eyken organist en mntiekdirecleur aldaar. Zyn goede aanleg
openbaarde sicb spoedig en op twaalfjarigen leeftyd was bq ieed»
100 voordeelig ontwikkeld dat hy al» pianial en violist zich in
bel openbaar deed booren en op bet gebied der compositie geen
vreemdeling meer was. la 1845 en 1846 studeerde hy aan bel
conservatorium te Leipzig onder Mendelssohn Haupimsun Cade,
Becker, Kicbter, Klcngel en Plaid/, en lijden» zyn vrrblyf aldaar
werd by reeds gunsiig vermeld iu het tydschrifl Signals Jür die
musikaluche It'ell. De vermaarde Job. Scbiueder te Dresden legde
de laatsie band aau zyne vorming tol organist. Voorst ia deze
laatste hoedanigheid beeft vso Eykeu ziek een welverdienden goeden
naam verworven, sedert hy in 1848 lol organist der KemonstranUche
kerk le Amsterdam keooemd werd welke betrekking by in 1853
verwisselde met die san de Zuiderkerk te Kutterdam, alwaar hy
ook ala ondcrwyier aan de muziekacbool werkzaam wat.
Een bijzonder bewya vau waardering zyner verdiensten was zyne
aanstelling tut organist aan de gerelurmeerde kerk le Elberfeld
by bleef daar van 1854 tel aan zynen dood en mugt in zijnen
nieuwen werkkring steeds meer en meer die achting verwelven,
waarop zyne taleoien bem alle aanspia.k gaven.
Even ala in Nederland, werd in Duitschland zijn oordeel ontelbara
malen ingeroepen, waar bel de keuring van nieuw gebouwde orgels
of de benoeming van organisten gold en gaf v. Eykeu een concert
op den reus der instrumenten dan outnrak bel nimmer aan
lielangatcllende hoorders. Dikwijl» ook ontving hy daartoe de meeat
vereereude oiiuoodigiugen zoo ala iu 1856 te Hannover, waar da
koninklijke familie zyn concert by woonde, eu by de inwydicg der
ttasilika te Trier loen by door den koning van Pruiasen aangewezen
was bel orgel te bespelen.
Maar niet alleen ala organist, ook als pianist trad by meermalen
sla aulisi up en zyne medewerking ala violist, betzy by strijkkwar
tetten of in orkesleii waa steeds welkom en bewees telkens dal v.
by ken in ieder opztjt de toonkunst met allen erosl Ixotfcnde
betgeen vooral hel duidelijkste blykl uit de vele composition by
zyn leven in bet licht gegeven of doorhem uagelalen. Even atreog
ala tegeoovei zijne leerlingen was by ook trgenuver rich zeiven.
Slordigheid onbeduidendheid bij executanten uf componisten wat
hem undragelyk en deed bem dikwyla vchcrper oordeel utleo dan
uun van zijl anders goedaardig karakter verwachtte. De toonkunst
stond eindelijk bij hem even boog ala de zedelykhridwaaromtrent
hy in bel geheel niet ultra-liberaal was. Zoo b-scbuuwdev. tjkeu
een werk vooral dat van een niet meer levend componistsla
een lealamcntwaaraan nieta veranderd mogl worden by de leu
uitvoerlegging hy bul alzoo gelegenheid te over om zich te
ergeren, waar bet de voordragl van klassieke werken gold.
Gelukkig was dil niet van schadelijken invloed op zyne gezond
heid maar daarentegen zeer heilzaam roor zyne leerlingen, dia
daardoor dc kunst honger leerden schallen en met meer ernst
bestuderen. Op die wijze heeft zijn werkzaam levrn aou degelijk
gestrekt lol bevordering der toonkunst en vooral ia hel van gun-
atigen invloed gewoel voor Nederland, waar het schitterend
muziekaal verleden, iu de geschiedrois onverdiend verdrongen door
onvergetelijke wapeufeiten en politieke ov ei winningen by na geheel
vergeten waa. Daarom die herbaalde ouderscheiding door de Maat
schappij Tot bevordering der toonkunst door bckruuoing eu eert olie
vermelding en in 1861 door benoeming lot lid van verdienste.
Vele leerlingen cn nog meer zijne composition strekken ten
bewijze van v. Eyken» meesterschap op bel gebied der toonen. Te
meer ja het daarom te brjammeren dat by reed* op 45jarigeu
leeftijd aan de kunat ontrukt werd.
Zyn gezioeene gade en zes kinderen van 313 jaar staren
den trouwen echtgenoot en zoo goeden vader treurende na. Te
hopen is het dat hel der weduwe niet aan dekracbl en de middelen
moge ontbreken om de loten van dien Eyken-siatu lot flinke ver
tegenwoordigers daarvan te ontwikkelen. Daartoe de bulpzame hand
te bieden is alligt gewens'-hi. De oud-lcetlingen vervollen daardoor
een pligt der dankbaarheid. Toonkunstenaar» en diletlantcit ia
Nederland en Duitschland doen daarmede een werk der liefde. Hel
voorbeeld ia reed» gegeven duur de liederufel Euterpe le Amsterdam
waarvan v. Ejken 1849—1853 directeur was.
Eene meer uitvoerige hiogrnphie van J. A. van Erken mag men
in de muzickale bladen vtrwucbleii.
l'olilickc Revue.
Het protest tan koningin Isabella II, gedagtee»
keud kasteel van Pan 30 September löGS.ligt
«nor ons. De inhoud tan dn sluk is niet van
zoo overwegend belang, dal wjj liet ooodig achtea
onzen lezers dien iu zijn gebeel mede le deelen.
In deu aanhef verklaail de onllroonde vorstin, dat
•een zamenzweringwaarvan om zou te zeggeo
geen «ooibeeld beslaat by eeuig ander volk in Euro
pa. Spanje in de ysselyk heden der regeringloosheid
ge.-lort heeft;" als of onder haar bewind de toe
stand des lands niet aiiarcliisch was. door de
gedurige «erwisseliugeti van regeringsinannende
willekeur waai mede die handelden en «Ie schennis
der den vnlke geschonken vrijheden. Z(j betreurt
het dal de vluut en liet leger, wier diensten zy
altoos met zoo veel liefde beloond beeftaici».
met schennis der heiligslc reden, eu 'Ie roemrijke
overleveringen vergetende, nu tegen het vadcrlnod
keeren en daar inuw eu verslagenheid biengcn;
en zegt vertolgeus: #De bedroevende reeks van
verradelijke handelingen de ongeloofelijke daden
van trouweloosheid die zich in zulk een kort
tydshesuk hebben voorgedaan, kwetsen meer
mynen trots als Spaauscbe vrouw, dan zy m(jno
waardigheid van koningin aantasten." Zij hoopt
dat, ulschoou dc sleden en hel plattenland zich
voor hel oogeublik ki ommen onder liet jok der
opstandelingenweldra het openbaar gevoelen,
t>eleedig<l in het edelste dat er beslaat, moge oni-