Donderdag 26 No. 4496, 44e Jaargang Morgan de speurhond. "iJt AUERSFOORTSCEE CQURilT Uitgave A. IJ, VAN CLEEPP te Amersfoort. Verschijnt Maamlan- en Doiulvrtluynmiiiihiai/ met gratis Xnntlut/sbltul. Abonnement. per .'i maanden J 1.— Franco per post ƒ1.15. Abonnement alleen op het Zondagsblad voor Amersfoort ei. vooi hot hinnenlivml 50 et. per maanden. Adverlentiön 1—0 rogols 00 et.; elke regel meer 10 el. Orooto lettors naar plaatsruimte. Legale-, oflieieële- en ontoigoniiigsiulvort. por regel 15 et. Reclames per rogol 25 et. A/souilirlijhuitmuur» 10 reut. Dienstaanbiedingen en aanvragen, uitsluitend voor- en betretfendo den werkenden stand, van minstens 5 regels, In het Zondagsblad, per regel5 oent. Bij advortentiën van buiten de stnd worden do inonsseorkoston in Tokening gohrncht. Bureau KOHTE6RACHT 50 Ttdcphnnn 10. K K N N IS (1 V I N O. De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van AMERSFOORT, Ge/.ien art. 5 der wet tot regeling van den kleinhandel in sterken drank en tot beteugeling van openbare dronkenschap; Brengen ter openbare kennis, dat oen verzoek schrift om vergunning tot verkoop van sterken drank in het klein bij ben is ingekomen van REIJERTJE van BEEK, in „het Paviljoen" op den Ainersfoortschen Berg, Amersfoort, den 25 September 1895. Burgemeester en Wethouders voornoemd, De Burgemeester, F. D. SCHIMM E LI'EN NINCK De Secretaris, W. L. SCHEIiTÜS. De pest te Amersfoort (Naschrift) Dr. It. Krul te 's-Grnvenhaue, lid der Gom - missie voor de geschiedenis der Geneeskun de iu Nederland, heeft du beleefdheid gehad om den ondorgeteekende, schrijver van de ik erken hel zelf, wel wat uitvoerige arti kelen over »de pest te Amersfoort, in 1055", een afdruk te zenden van zijn verhandeling: «Zeven post,hoekjes 1004lOO'i". -.ooals die voorkomt in liet. »Ned. Tijdschrift voor "u- nueskunde", 1893. Deel II.'No. 25. twee van die hoekjes vestigen wij de aandacht van onze lezers. Hut eerste daar vin is een tractaat of verhandeling over do pest iruelatus tic. pestegeschreven door onzen beroemden stadgenoot. Godefridus Versteeg, die lijfarts was van de Keizers Ferdinand I, Maxiuiiliaan II en Rudolph II. Gelijk in het. «Verslag van de werkzaamheden van de vereeniging Flehile' over de jaren 1893 en 1894 staat medegedeeld, berusten er in liet. Museum twee portretten van Versteeg, Voorwaar, liet is geen geringe eer voor onze slad, dat, oen barer burgers zón onder scheiden en geëerd werd in zijn tijd, dat hij. lot, welin Duitscliland, de lijfarts ge weest is van drie elkander opvolgende Kei zers.- Ter zake. De pest, zegt doctor Versteeg volgens de verhandeling') van doctor Krul, is een be smettelijke ziekte, die dikwerf uitbreekt, kort woedt en zich kenmerkt door gezwellen in de lies. in den oksel of achter liet oor. Tot straf onzer zonden wordt zij door God Dr. s Ie «lozer Steile, hoeft de beleefdheid gehuil iinn hot bestuur van Flehile een «fsolirili to zonden van hetgeen door dr. Krul in zijn verhandeling om trent Versleog's medodcolingcu betreffende dit on- derwerp is gezegd. Feuilleton. Een ware gebeurtenis. 2). Ongeveer twee uren later zilt de vrouw van Savirien Nottó voor haar stal de koeien te mel ken, terwijl Marie, het jongste huror kinderen, spelend heen oil weder liep. toen een man aan het ijzeren hok van het park verscheen, die aan den schapenpool trok, welke als trekker de schel in het huisje van den boschwachter in bewe ging bracht. „Binnenriep de vrouw, zonder zelfs om te zien en te veel bezig met haar koeien om zich door het schellen van haar arbeid tc laten af leiden „De deur staat open mompelde zij binnensmonds, „waarom komt men er niet in.... het is zeker een bedelpartij De mail ging door het hek. Met was een armoedig geklecde boer, wiens signalement niet moeilijk te beschrijven valt. Zijn gehcclo klce- ding bestond uit een oude blamve kiel, een broek, waaraan door den ouderdom geen kleur meer viel te herkennen, en een paar oude klom- Een, waaruit groene wollen sokken to voorschijn wamen. „Neem ine niet kwalijk, juffrouw, dat ik u stoor zeide hij, zijn smerige muts in zijn huil den draaiende. „O ben jij 't. Pclette," zeide de aangesprokene, na over haar schouder gezien te hebben, wie do gezonden en zweelt in de lucht; daarom siiieeke men «le barmhartigheid des Hoeren at, beaarde de dooden goed, en zuivere de lucht door berookingon van welriekende krui den. Reuk-anpelen en geurtjes zijn uitne mend. Mond eri aangezicht zuivere men met, azijn, getrokken op rozenbladeren, vlier- bloemen en derg.drage amuletten hij den linkeroksel, dicht aan hot hart, en slikke pestpillen, vervaardigd ex aloüs j myrrhte et croci an s.2) De kwaadsappige» doe men purgéeven, de volbloedigen laten. Visch worde geme den, maar gekookt in wijn en overgoten met azijn is zij onschadelijk, Vleesch van gelubde dieren, van hazen, lianen, herten, enz., is goud. Pruimen, perzikken, meloenen, pompoenen, appelen, e. m, zijn schadelijk. (Iet drinkwater zij zuur zuiver; is liet slecht,, dan worde het gekookt, met gerst, kaneel, of jeneverbessen. Hut gemoed boude men kalm. leder die begrijpt besmet te zijn, neme anderhalf drachme van mijn voorbehoedende likkepot uit dertig middelen bereid, en daarna twee lepels warme aeetas (azijn) hezoardici; kinderen heneden tien jaar hch- bon aan een lepel genoeg. Hierop twee uren zweden, doch niet slapen. De leekenen der pest zijn angst, onrust, koude, huivering, hitte, braken, puisten, pest- kolen en gezwellen. De behandeling beginne met zweeten, waarbij de patiënt, zich hoede om in te sla pen, theriae en derg. De aderlating worde alleen verricht hij jeugdige en bloedrijke per sonen is de lating niet. aangewezen, dan bloe dige koppen onder liet gewèl zetten. Men late op ileu voet als het gezwel beneden den navel, op den arm als hot zich er boven bevindt. Voorts worden er warme omslagen metafkook sel van kamillen en derg. op gelegd en dan ge papt, totdat liet bijna rijp is. Op de kool iegge men (de lezer gelieve acht te geven) een levende geplukte kip") met den kop onder een vleugel zoodanig, dat de aars or juist op rust, of een jonge hond of een long van verseh geslachte dieren. Is het opge legde dier dood, dan verwijdere men de korst met een scalpel, dekke liet gezwel met een mengsel van eidooier en zout, en hierover een pap van gerstetneel vermengd met hnosciuini folia cunhimenz. Is de pijn Veel gelijkend op onze llolloway-pillen. 5) Op blad/.. ID van i)r. Krul'» verhandeling loost uien. dat zelfs nog in 18sk in eon frausoh genees kundig tijdschrift aanbevolen wordt, om lovend ge spouwen duiven bij hersenontsteking op het hoofd en bij hevsencongcstic aan de voeten te leggen. l) Bilsenkruid, nog in gebruik. persoon was, die haar aansprak... „Kotn hier, jongen... Ik houd er van, de menschen die mij aanspreken, in 't gezicht te zien." En tiaar de inan tie heteokenis der uitnoodi- ging, die hem werd gedaan, niet scheen te be grijpen, want hij bleef staan waar hij stond, keerde Fanchetto haastig hut houten zitbankje om, waarop zij zat, en zag tien aangekomene liks in het gelaat. „Wat ben je L'eek," zeide zij ongerust, terwijl de havelooze man, de oogen naar den grond ge richt, haar blik niet kon doorstaan „Ben je misschien ziek geweest?" „Neen, juffrouw," antwoordde de boer. zijn best doend een vrymoodigen toon aan te slaan, die volstrekt niet overeenkwam met zijn ver legen gelaat. „Goddank! met de gezond neid gaat hot best... ging het met alles maarzoodaar entegen gaat het met het geld erg slechtDit jaar is er weinig werk geweest, zooals u weet het brood was duur, zeer duur, en het ergste is, dat uw man er tegen was, dat boer Roncïus, de pachter van mevrouw, mij, zooals gewoonlijk, voor den oogst in dienst nam Dat was een slag van belang voor mij, en ik heb moeite ge luid, het leven te behouden." „Ja, Polebte, wat zal ik je zeggen? Hot is je eigen schuld," zei do vrouw van den boseh- waehter. „Waarom heb je verleden jaar, in plaats van het land te maaien, /.ooals jo makkers deden, niets anders gedaan dan eieren stelen uit onze kippen- en ccndcDhokkcn Toen het half Au gustus was, toen ho* koren en de boekweit moesten bewerkt worden, heb je niets gedaan, en liever met Bertram! onze hazen en patrijzen in strikken gevangen, om ze don volgenden dag imvig, dan beneden de gezwellen een uesica- toriuinA) van spaanscbe-vliegpomlor, gowru- j j ven met brandewijn. In ernstige gevallen i worde niet gepurgeerd, maar een ulysteer j gezetin lichtere tamarinde en derg. ge geven. Als drank aqua hordei, (gerstewater) j j met azijn of citroensap. Vrije toegang der I j lucht is noodzakelijk. Dij lievige iiooblpijn I I Iegge men op het voorhoofd omslagen van I I acetas rosacei0), aqua i'osurum, etc. waaronder I j voorkomt lae inuliebrisook, wat mode goed is om het delirium te voorkomen, een levend I langs den rug gespouwen duif of kip worde legen ile voetzolen gelegdby delirium wordt. 1 aangeraden op de v.iorhoofdsader te laten. I on de armen en den lials te scarilicneren. Zinken Ie krachten en komt een diepe slaap, geef castoren mJ) Is hot lichaam overmatig verhit, doe inwrijviugeri met een zalf, waarin i O, a. carnfer voorkomt enz, enz. Deze beschrijving van de pest in lf>97 uit- I voorig medegedeeld door Dr. Godefridus Ver- steeg, komt, in hoofdzaak te minste, geheel en al overeen met hetgeen Dr. II. S. in zijn werkje; tie l'esl. Naait keurig onderzoch tGrondigh i ge nezetiEn volmaakter als oil beschreven." daaromtrent mededeelt, liet boekje. 142 bl. in- 12" is te Amsterdam in 1094 in het j licht verschenen. Ter aanbeveling staat op liet titelblad te lezen Bevestigt, met de ge voelens vail d'ervarenste Art zen en Bekrach- ligt met de geneeskonstigsle en voortreffelijkste aantnerrkingen der zeiver. I Het is verdeeld in twee boeken: het eerste hoek (bl. 1 119) bevat de beschrijving, liet tweedo, twaalf ziektegevallen. F,venals Dr. Versteeg, zegt Doctor H. S., dat de pest DOvernatuurlijk van Godt toe- gezonden," voornamelijk in de lucht zit. De voorplanting geschiedt door besmetting, d.i. «die kracht of werking, wnerdoor een zekere ziekte, zittende int ene liehnem zijns gelij- ken in een ander lichaem veroirzaekt,." Dit geschiedt onmiddellijk door aanraking of middolijk of van verre, doordien de smet j uit een huis in ver-a Urologen woningen wordt l overgebragt, zoo ook door kleederen en huis- I raad. lleideluatsgenoeirulen kunnen nadagen, 1 maanden, nog door aatiraking besmetten. I De natuur van het vergift is viuehtig. want uit alle lichamen, ook vasle, vliegen gedurig eiertjes (ziertjes zijn zeer kleine diertjes), s) of onzichtbare deeltjes «die ront on), om zoo te spreken, een nevel ofdamp- kring(pesl-utrnosl'eer) maken; (wanneerdeze) 3) Blaartrekkende pleister. "j Rozemarijn. 1 T) Bevergeil'. I Waarschijnlijk de voorouders van onze mi- (Tolien. door je vromv in de stnd tc laten verknopen, j De zaak werd bekend, want op deze wereld blijft niets verborgen vroeg of laat komt alles uit." I voegde zij er bij, zonder acht te geven op de uitwerking, die haar laatste woorden op den j hoer haddendaarom heeft men maatregelen tegen jo moeten nemen, die misschien wel wat streng, doch noodzakelijk waren i Daar do strooper zweeg, vervolgde zij „Arme manJo bont tc beklagen, want een vrouw on vier kinderen te bobben, en dan niets te verdienen, is toch verschrikkelijk I" liet zij er met een zwaren zucht op volgen, „want men moet leven... En waarom kom jo hier?" I „Tk kom Savirien spreken," antwoordde de I boor. „De juffrouw weet, dat hot bijna twee i maanden is geleden, dat hu mij, om zoo tc zeggen, tegen den avond in don hollen weg bij I Trou Morvan vond." I „Waar jij op den loer lag om oen reebok te snap- j pon Dat, weet ik," zeide Fanchctte, „Ik hoop nimmer mijn vrouw en kinderen I weer te zien, als dat mijn bedoeling was!" unt- I woordde de hoer haastig, een onwaarheid aan I een godslastering toevoegende. „ik meen, dat Savirien mij vertelde, dat het feit genoegzaam bewezen wasje zat als een adder tusschcn de boomstruiken „Dat moet ik bekennen." „Je geweer was met twee kogels geladen." „Dat moet ik ook bekennen," „En toen mijn man jo zag en naar je toe wilde gaan, heb je op hom aangelegd, met de bedreiging, dat, als by nog «Son schrede deed, op een bei niacin liciiaein vervalt, opnubaort het (vergift) zich ongeveer op deze wijze: „Den kranke komt eon grilling over, en davr op terstont ueu groote brunt (hitte). Deze brunt is bij wijlen groot mot oen klonu dorst, by wylon is de dorst groot, en de koorts kloon (of outbrcokt). Du tong is gemeenlijk droogb in het water, ondepojs vint men by wijle kiene verandering. liet herte is bouiiuwt, inwundigh iser eon grote hitte, zoimuigen zyn slaperig!), andore niet, liet gezicht staet wilt; d'onron zuyzon, de mont en 't zweet stinkt, turn- migen bloeden door de neus, mondt, ooron, enz. „Zommigo krygen ook weke buykioop.dio bijwij len zeer stinkt, ook roden of pnrpor-bruyno vlek ken, die nu breet, dan smal, maar altyt bijna runt'j zyt). De meeste hebben buyleu of achter d'oortm of uen don bal», of onder de kin f onder de oxiden do liosschon. Zoinmigon krijgen kolen, die in gedeelten des lichaam-» ki kooryê», bladeren en puysten, 1 gewisse tekenen der Pest zijn, ,,Do kool is oen vmirigh geswol, ronton) vol soborpe en vuurigo puysjes, zeer pijnlijk, verettert niet, ver bum t het vluèsch, werpt ondolyk do smet van bot bedorven vleeseli (kolen geheotmt) nvt en laet oen holle zweer na, alsof 'el mot uen metend genees middel gemaeekt was. „De buil kmnt alleen in klierigo plaotson voorten kan veretteren. „De purper bruine plokjes of peperkorens zijn ge vaarlijker dan de buiion. De dunne deeltjes van hot gestremde bloot, in do huyl vast geraeokt, ver oorzaken deze plokjes on peperkorensenkele ver etteren, andere, van wegen een zekcro beslorving des boaurveueu bloots, worden tot stromen (struinen of striemen) en bruyne purpro plokje». De buil i.» minder gevaarlijk dan de kool, en deze minder dan do peperkorens, waarvan zomtljts wol eonige, doch zeer zelden opkomen, Do buil i» vaarlijkor achter de oksels, dun in do liesoi of toenon zyn wel verre gons haro zenuwen en veel gevaorlyker dan Komt op do buil ook o i lials of in de De kolen nau de vingors ■•an hot herte, muor, we- veelvuldige peezen, zijn ze tie vleesohachtige delen, i kool, dan is het eon doo- ic op hem zoudt schieten." „Wie? Ik? Heilige barmhartigheid IWii delyk toeken komen zij vóór de koorts, dun is hot gevaar geringer, dun wanneer zij lungsuutn ontstaan. Vormt ziel) om de buil een loodkleurige kring, dun sterft do zieke spoedig. Sloot de pe»tbuyl selnelyk in, zoo is do kranke in het iiytterstc gevaerhot gebeurt somwijlen, dat een buil" in do lies plotseling verdwijnt, waarop oen schielyko versterving in hot been van de zelve zijde komt, wnor van evenwel de moeste tot een volkomen gozondhoyt geraken. Als een spaansclie-vlieg geen blaas rokt, dan volgt de dood weldra. Wanneer door een vexioutorlum, of liet gloeiend ijzer in twaall of hoogstens vier en twintig uren de voortgang «lor kool niet belet worclt, dan sterft de zieke, wat ook gosehiodt als de kool drtwi/h start. Doch volgt een blaar of seheyding (Ime grootor hoe beter) en dan goede otter, zoo her stelt de zieke. Do kool met een straal is zeer ge vaarlijk muor als die stralo begint wit to worden, zonder groote vermindering der koortze, zoo is or weiuigh hope van genezing. Verwekken de builen aan den bals of achter tie ooren pijn iu de kuel,en wordt het slikken belemmerd zonder merkbare ont steking, dan volgt de dood spoedig. Diepe slaap, ijlen en dergelijke zijn zeer gevaarlijk, doch niet hopeloos, lievige koorts zondor benauwdheid is niot zoo gevaarlijk, als een kleine mot eon toegonepen nu brood, dan smal, maar altijd rond; 't is God on voor heeft de juffrouw iets dergelijks kunnen ver tellen?... lie, Jean Florentin Polotte!" riep de strooper, half vertoornd, half weemoedig uit, „een mcnsch zonder erg of list, die geen hond een haar uit zijn staart zou trekken, zou zich oproerig tegen de wet gedragen Op oen eerlijk man. op oen vader van een huisgezin, als op een konijn aanleggen, oen man, dio van zyn be roep moet loven, die niets anders heeft Zoo'n laster heb ik ttog nooit gehoord. Hot is niet om van uw man kwaad te spreken, maar heeft hij dat in zyn proces-verbaal gezet, dun heeft hy gelogen gelogen als een hond I" „Gelogen vroeg Fanchetto. „Ja! onbeschaamd gelogen, vc de monschen „Polc-ttel'olottewees voorzichtig pus op je woorden Savirien is niot in staat oni een slechte daad te bedrijven. Sedert tien jaar is hij hier veldwachter en de gehcclo wereld laat. hom ten minste dit recht wedervaren, dat hij nooit willekeurig iemand hut minste kwaad heeft aangedaan." „Dan heeft hy zich in dit, geval door den schijn laten misleiden," zeide de strooper, zonder zich van zijn stuk tc laten brengen, „want dien avond, al had ik ook mijn geweer in de hand, was ik zoo onschuldig aan conig kwaad, als de koe, die u melkt. Laat ik tie juffrouw eens naar waarheid do zaak haarlijn vertollen. U woet, dat hot dien dag kermis was to Véron hot was Zondag, don vijftiendon September, vandaag juist twee maanden geleden. Iu den namiddag zat ik voor mijn deur en rookte oene pijp, toen Brodin do veldwachter voorlig kwani." Wordt vervolgt).

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1895 | | pagina 1