Maandag 21
September 1896.
No. 4599,
45e Jaargang.
1871-1896.
Wantrouwen.
AKERSFOQRTSCHE COÏÏRAIT.
Uitgave
Firma A. H. VAN CLEEFF
te Amersfoort.
Verschijnt Maandag- on Donderdagnamiddag met gratie Zondagsblad. Abonnement per 8 maanden ƒ1.—Franco
rr post ƒ1.15. Abonnement alleen op bet Zondagsblad voor Amersfoort 40 ct„ voor bet binnenland 50 ct. pei
maanden. Advertontiën 16 regels 60 et.; elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaateruimte. Legale-,
offieieële- en onteigeningsadvert, per regel 15 ct. Reclames per regel 25 ct. Afzonderlijke nummers 10 cent.
Dienstaanbiedingen en aanvragen, uitsluitend voor- en betreffende den werkenden stand, van minstens 5 regels, In het
Zondagsblad, per regel5 cent.
'Bjj advertentiën van buiten de stad worden de incosseerkoston in rekening gebracht.
Bureau
KORTEGRACHT56
Telephoon 19.
KENNISGEVING.
Nationale Militie.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
AMERSFOORT,
Gelet op art. 26 dor Militiewet, tijdelijk gewijzigd
bjj art. 1 letter h der wet van den 4. April 1892
(Staatsblad No. 56),
Doen te weten, dat het register van inschrijving
over het jaar 1896 en de alphabctisclie naamlijst,
bevattende de ingeschrevenen voor de lichting der
Nationale militie voor 1897, gedurende acht dagen,
te rekenen van beden, van 's voormiddags 10 tot I
uur des namiddags, ter Secretarie voor eenieder ter
lezing liggen, binnen welken tijd bij den heer Com
missaris der Koningin bezwaren kunnen worden
ingebracht door middel van een door de noodige
bewijsstuKken geslaafd verzoekschrift op ongezcgcld
papier, iutcdieucn bij den Burgemeester der woon
plaats.
Amersfoort, den 19. September 1896.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
l>e Burgemeester,
F. D. SCHIM MELPENNINOK,
De Secretaris,
1 W. L. SCHEI.TUS.
Een enkel woord naar aanleiding van het
zilveren feest der gemeentelijke Hoogere
Burgerschool met 5-jarigen cursus, dat men
hier heden viert en dat dubbel waard is
herdacht te worden, al ware het slechts om
het groote nut, dat die Inrichting voor Amers
foort had en naar we hopen nog in
lengte van jaren hebben zal.
Want zeer zeker neemt de A mersfoortsche
school een waardige plaats in onder haar
zusterinrichtingen, ondanks de schijnbaar
groote bezwaren voor de Gemeente aan haar
instandhouding verbonden; ondanks de bard-
hoorigheid der Regeering voor haar bede om
grooter steun; ondanks haar talrijke buiten-
gasten, die genieten van de lusten zonder
naar evenredigheid in de kosten te deelen.
De huidige Directeur der School, de heer
G. J. Buys, hepft. ter gelegenheid van het
25-jarig bestaan der Inrichting een «Gedenk
boek" saamgèsteld, dat we niet alleen in
veler handen wehschen, maar waarvan we
zoo gaarne zouden vernemen niet door
woorden, maar in daden dat het in deze
gemeente de belangstelling voor het Middel
baar onderwijs heeft kunnen verlevendigen.
De Wet van 2 Mei 18(33, regelende het
Middelbaar onderwijs, legt in «Ie eerste alinea
van art. 14 de verplichting op aan het Be
stuur eener gemeente, wier bevolking meer
dan 10000 zielen telt, om minstens Óen
Burgerschool (dag- en avondschool) op te
richten. Die wet trad 1 Juli 18(53 in wer-
Feuilleton.
king; de gemeente Amersfoort telde toen
13 000 inwoners en was derhalve verplicht
om uiterlijk zes jaar na de invoering der
wet een Burgerschool te openen.
Reeds 13 December 1864 werd door den
Raad benoemd een Commissie van Toezicht
op het Middelbaar onderwijs en saamgestekl
uit de heeren mr. A. G. Wijers, mr. A. N.
.1. van de Poll en P. Hondius Tzn. Zij had
in opdracht aan den Raad de noodige voor
stellen te doen, terwijl het Dagelijksch Be
stuur den wenscli had te kennen gegeven
om niet den luatsten termijn af te wachten
alvorens tot «lie regeling zou worden over
gegaan. De eerste Verordening op het Mid
delbaar onderwijs, ontworpen door mr. Van
de Poll, werd den 17 Juli 1865 met algemeene
stemmen door den Raad aangenomen en den
22 Augustus daaraanvolgende in werking
gesteld, terwijl in beginsel werd besloten tot
stichting eener Burgerdagschool.
Eerst den 6 Juli 1868 werd dit beginsel
belichaamd en met 8 tegen 7 stemmen
genomen het besluit tot oprichting dier school.
De groote kosten echter (f5750 jaarlijks)
vertraagden de uitvoering van dit besluit,
terwijl de meeste Raadsleden zelfs een ge-
heele dispensatie van het Middelbaar onder
wijs wenschten. Anderen vonden, dat hel
geringe nut van zulk eene school de uitgaven
niet kon wettigen.
In dezen stand van zaken waren het de
heeren dr. D. Burger, rector der Latijnsche
school, en R. baron Van Heeckeren, directeur
van het Postkantoor, die door het zenden van
een adres aan den Raad en door het schrij
ven van courant-artikelen den stoot gaven
tot een meer juiste opvatting van den aard
van het Middelbaar onderwijs, dat in de ge
meente het meeste nut kon stichten. Boven
vermeld besluit werd dan ook niet uitgevoerd,
en wederom werd een commissie benoemd
om den Raad (e dienen van advies. Toen
toonde dë meerderheid een open oog voor
de toekomst te hebben, door in plaats van
de in het rapport dier commissie nutteloos
genoemde Burgerdagschool tot de oprichting
van een Hoogere Burgerschool, niet met 3-,
doch met 5-jarigen cursus te besluiten (7 Juli
1809). Deze werkelijk moedige daad mag de
oorzaak genoemd worden, dat onze gemeente,
wat het onderwijs betreft, bij geen andere
in den lande achterstaat. Had men toen een
driejarigen cursus opgericht waarbij aan
het personeel lager eisclien van bevoegdheid
kunnen gesteld worden de kosten voor de
gemeente zouden niet noemenswaardig min
der bedragen hebben dan nu het geval is
geweest; doch alle voordeelen van eenen
Vrij naar het Duilsch.
1)
Den 25sten November 1869 bevatten alleBer-
lijnsche bladen het volgende bericht dat hun
van ambtswege ter openbaarmaking was toe
gezonden
„Gisteren in den namiddag werd een der
houtvesters in het Gründelwald bij het doen
eener ronde, door zijn hond, die opvallend
onrustig was, in het kreupelhout geleid, en
vond daar, in de onmiddellijke nabijheid van
het gedenktceken op het graf van Heinrich
von Kleist en Henrietta Vogel op ongeveer 150
Êas van een smul, weinig begaan pad, lusschen
et Wannernieer en het station, het lijk van een
man, dat blijkbaar gedurende langen tijd, min
stens eenige weken, onopgemerkt was gebleven.
„De plotselinge weersverandering in de
laatste weken, de strenge vorst 5n 't begin
der maand, de vele sneeuw, het dooiweer
en de voortdurende regens van de laatste acht
dagen hebben het. lijk evenals de klecren
zoo onkenbaar gemaakt, dat het de justitie
zeer moeilijk valt cenig onderzoek te doen,
Intusschen kan men met nagenoeg volkomen
zekerheid aannemen, dat hier aan een moord
gedacht moet worden, begaan door iemand
pp/jarigen cursus had inen waarschijnlijk
voor altijd moeten missengeen Gymnasium
was in deze gemeente mogelijk geweest, daar
het juist de doeltreffende combinatie van
leeraren is, welke beide inrichtingen hier ter
plaatse bestaanbaar heeft gemaakt.
Bij de openbare aanbesteding van het school
gebouw, op 22 Juli 1870, was laagste inschrij
ver de heer J. C. van Eybergen alhier, aan
wien de bouw voor f29710 werd opgedragen.
De school werd 15 September 187 geopend
en de lessen vingen aan inet 40 leerlingen,
verdeeld over drie klassen. Tot 1886 varieerde
het aantal leerlingen tusschen 55 en 75;
daarna groeide het, vooral door vermeerde
ring der »spoorleerlingen", successievelijk aan
tot 125 gedurende den vorigen cursus.
De geschiedenis der school tot op dezen
dag is beschreven in het tweede hoofdstuk
van het «Gedenkboek".
Een merkwaardig gedeelte daarvan behan
delt de evengenoemde «spoorleerlingen",
wier aantal in den laatsten cursus 38 (d. i.
34 °'0) bedragen heeft en die, sedert de ope
ning der school, een uitgave voor de ge
meente Amersfoort hebben noodig gemaakt
van f27 834.24, terwijl voor de in de Ge
meente wonenden in deze eerste kwarteeuw is
betaald f174 627.29. Een nog juister over
zicht geeft het volgende staatje.
Gedurende het bestaan der H. B. S. heeft
Amersfoort betaald voor de leerlingen uit:
Baaru3913.93s
Barueveld 1326.49
515.62
196.62
1253.56
4889.45s
33935
196.62
1311.53
71.47
607.98
2623.24
409.82
1149.70
1095.80s
231.42s
298S.79S
1513.62s
Woudenberg4199.20
Zoolang de «spoorleerlingen" nog niet tot
splitsing van klassen aanleiding hadden ge
legen, verminderde het door hen betaalde
schoolgeld de uitgaven der gemeente. Nu
echter de splitsing reeds in den vorigen cur
sus met éen klasse aangevangen is en in de
toekomst zich dreigt uit te breiden ook tot
andere klassen, zal hun aanwezigheid beslist
nadeelig zijn voor de Gemeentekas.
En tegen dit laatste kwaad schijnt geen
kruid gewassen; verhooging van hetschool-
Ermeloo
Harderwijk
Hilversum
Hoogland
Huizen
Leusden
Li
Rhonen
Soest
Utrecht
Veenendaal
die geen nieuweling is in het vak, en die
bij de uitvoering van den misdaad met kalmte
en koel overleg gehandeld heeft. Het lijk
was geheel met takken bedekt. De sche
del en het gelaat schenen door een stomp,
zwaar werktuig verpletterd te zijn ver
moedelijk door den grooten steen, die in de
nabijheid gevonden werd en waarop sporen
van bloed te zien waren. Op het lijk is niets
gevonden dan een vest, een broek, een hemd,
onderkleeren, schoenen en kousenhoed cn
jas ontbraken.
„Geen enkel voorwerp van waarde is aan
wezig alle zakken zijn ledig. Uit het hemd en de
kousen, zijn de raerkteekens weggenomenuit
de rijgschoenen, die het tninst geleden hebben
van het weer, kon men opmaken, dat de ver
moorde tot den gegoeden stand behoorde. Tot
nu toe ontbreken nog alle bijzonderheden
omtrent het lijk en den vermoedelijke moor
denaar.
„Ieder, die omtrent personen, die in den
laatsten tijd vermist zijn, inlichtingen kan
geven, wordt verzocht zich zoo spoedig mo
gelijk aan te melden bij het Commissariaat
van politie, 2de afdeeling."
Dit bericht bracht grooten schrik teweeg
onder de bevolking van Berlijn. Gedurende de i
laatste jaren waren juist tusschen Berlijn en I
Postdam talrijke villa's verrezen, en nu bewees j
deze moord aan de eigenaren van de aardige i
kleine huisjes, die daar gebouwd waren tusschen
het maatbosch en do Haveïmeren en aan de
bouwondernemingen, die hier grootsche villa's
aanlegden, dat tot nu toe eigenlijk maar zeer I
weinig was gedaan voor de veiligheid van hen
die buiten de poorten der groote stad woonden.
Door een gelukkig toeval was de ambtenaar,
geld dezer forensen heeft onver
intrekken ten gevolge van het Rijkssubsidie
ten bedrage van f8000, terwijl de talrijke
omliggende Gemeenten, geen post op hun
hoofdstuk «Onderwijs" schijnen te kunnen
brengen, waaruit althans eenigszins aan
de bezwaren kan te gemoet gekomen wor
den, tegen welke Amersfoort in de naaste
toekomst zal te strijden hebben.
In weerwil van de vertoogen en het per
soonlijk bezoek van het college van Burge
meester en Wethouders; in weerwil van het
omstandig verzoekschrift van den Raad, in
dato "10 Juni dezes jaars, om verhoogd Rijks
subsidie, werd door den Minister van Bin-
nenlandsche Zaken geantwoord, dat er «geen
termen zijn gevonden om aan het verzoek
te voldoen."
Heteenig uitvoerbaar middel om dedreigende
financieele moeilijkheden te ontwijken, zal
<lus bestaan in hel jaarlijks beschikbaar stellen
van een beperkt aantal plaatsen voor nieuwe
leerlingen m. a. w.geen klassen meer
splitsen. Afgezien van het feit, dat bij een
daaruit volgend vergelijkend examen ook
aan zonen van ingezetenen de toegang tot
do school geweigerd kan worden, zou die
maatregel zonder twijfel nadeelig werken op
de schooi zelve. Bovendien zou het zeer te
bejammeren zijn, dat in onzen tijd waarin
zoovele scholen trachten in steeds uitgebreider
kring nut te stichten, en zich tot taak stel
len door alle middelen haar bloei te bevorde
ren juist Amersfoort de zeer twijfelachtige
eer zou genieten van beperkende maatregelen
toe te |>assen op een tot bloei gerakende on-
derwijs-inrichting als onze Hoogere Burger
school werkelijk is.
Uit het «Gedenkboek" blijkt, welke goede
resultaten de school behaalde in haar verle
den, en hoevelen harer oud-leerlingen nu eer
volle betrekingen in de maatschappij beklee-
dendat er o. a. meer dan 80 officieren
voorbereidend onderwijs genoten hebben
Tevens blijkt echter, welke de groote moei
lijkheden waren, die steeds aan de school ver
bonden zijn geweest.
Snelle wisseling van leeraarspersoneel be
moeilijkte o. a. steeds haar streven naar
eenheid in het onderwijs. Hoe komt het,
dat zoovele leeraren elders plaatsing zoeken
De voornaamste oorzaken van dezen toestand
zijn ongetwijfeld de afwezigheid van een pen-
sioens-regeling en van geleidelijke opklim
ming der jaarwedden, alsmede de verplichting
van directeur en leeraren om, na afloop van
een vermoeiende dagtaak, ook aan de Bur
geravondschool nog werkzaam te zijn
waardooi^e^
poorl.i
„olukkig
die belast was met het onderzoek naar die ge
heimzinnige gebeurtenis, zeer nauwkeurig bekend
met de omstreken van het Wannermeer.
Dicht bij de plaats, waar men het lijk had
gevonden, bezat de rechter Godfried Hellberg
gezamenlijk met zijn broeder, den architect Mar
tin Hellberg reeds sedert jaren een eenvoudig
buitenhuisje, waarin zij jaarlijks verscheidene
maanden doorbrachten. Als de Berlijners hun
zomervacanties begonnen te nemen, plachten de
broeders dat huisje op te zoeken en bleven daar ge
woonlijk tot laat ni aen herfst, somtijds wel tot het
invallen 'an de vorst. De verbinding met de stad
was in den laatsten tijd al beel gemakkelijk ge
maakt, en, zooals ook zeer goed te begrijpen is, zij
gevoelden zich bijzonder aangetrokken totdat klei
ne huis met den fraaien, grooten, lommerrijken
tuin. Hier was hun vader gestorven, hier had de
president delaatate, rustigste,mischsien ook wel de
gelukkigste jaren van. zijnlevendoorgebracht. Toen
hij opzijn vij fen vijftigste jaar wegensgezondheids
redenen zijn betrekking moest neerleggen, had hij
het. zoo bekoorlijk gelegen boerenhuisje goedkoop
Het kleine huis was ruim genoeg om aan de
rijke bibliotheek een goede plaats te geven, en
in de twee kleine vertrekken op de tweede ver
dieping, hadden beide zoons, als zij voorkorter
of langer tijd te Wannsee kwamen, het zeer
naar hun zin. In het eerst scheen het hun
vreemd toe, dat hun vader zich in de eenzaam
heid ging begraven, maar elk jaar konden zij
zich beter met de voorliefde van hun vader ver
eenigen. In het eerste jaar waren zij maar een
paar weken, gedurende don warmsten tijd te
Wannsee geweest; het daaropvolgende jaar bleven
zij al wat langer en het derde jaar bleven zij er
zelfs vier maanden achtereen, en bekommerden
er zich hoegenaamd niet om, dat de reiB naar
Berlijn zoo lastig was. Zij dachten er zelfs over,
hun vriendelijke woning in de wereldstad af te
schaffen en alleen maar een paar kamers te
nemenmaar van dat voornemen moesten zij
weer afzien, omdat zij te Berlijn hun bezigheden
hadden.
Nu was het ook niet alleen om het heerlijk
vrije buitenleven, dat de twee zoons steeds meer
hun verblijf te Wannsee rekten, het was ook
uit bezorgdheid voor hun vader, wiens krachten
i gekocht. Daar hij zeer eenvoudig was in zijn ei- I duidelijk zichtbaar verminderden. In het najaar
I schen had hij aan het huis niet meer laten verande- van 1869 stierf hij kalm en zacht, diep betreurd
i hij
ren dan hoogst noodzakelijk was. Hij had na zijn
moeitevol leven niets anders gezocht dan rust.
en die had hij hier gevonden. Zijn oudste zoon
Godfried stond reeds sedert lang op zichzelf,
was drie en dertig jaar en griflier bij het kan
tongerechtzijn tweede zoon Martin, die veertien
jaar jonger was, had kort geleden het eindexa
men gedaan van de Hoogere Burgerschool en
bezocht nu dc Bouw-academic.
1869 stierf hij kalm en zacht, diep betreurd
door zijn zoons, oprecht geëerd door allen, die
den uitstekenden man gekend hadden. De
jongste zoon, Martin, was toen twee en twintig
jaar en moest spoedig examen doen voor archi
tect.
Wordt vervolgd.)
