Maandag 2
November 1896.
No. 4611,
46e Jaargang.
Daarom!
Wantrouwen.
14>..
iMERSFOOETSCHE COURANT.
Uitgave
firma A. H. VAK CL E E FF
te Amersfoort.
Verschijnt Maandag- en Donderdagnamiddag met gratis Zondagsblad. Abonnement per 3 maanden ƒ1.Franco
1-1= ai binnenland 50 et. per
plaatsruimte. Legale-,
per post ƒ1.15. Abonnement alleen op het Zondagsblad voor Amersfoort 40 ct., voor het binnenland 50 ct.
«maanden. Advcrtentiën 1—6 regels 60 ct.; elke' regel meer 10 ct. Groote letters naar plnatsruimte. Legt
oraeieële- en onteigcningsadvert. per regel 15 ct. Reclames per regel 25 ct. Afzonderlijke nummers 10 cent.
Dienstaanbiedingen en aanvragen, uitsluitend voor- en betreffende den werkenden stand, van minstens 5 regels, in het
Zondagsblad, per regel5 cent.
Bij advcrtentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten ia rekening gebracht.
Bureau
KORTEGRACHT 5fl
Telephoon 19.
KENNISGEVING.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van AMERSFOORT,
Gezien art. 5 der wet tot regeling van den
kleinhandel in sterken drank en tot beteugeling
van openbare dronkenschap;
Brengen ter openbare kennis, dat een verzoek
schrift om vergunning tot verkoop van sterken
drank in het klein bij hen is ingekomen van
JAN van de WETERING, arbeider alhier, in
het perceel wijk G. no. löGa., aan den Straatweg
van Amersfoort naar Utrecht staande.
AMERSFOORT, den 30. October 1896.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
F. D. SCHIMMELPENNINCK.
De Secreteris,
W. L. SCHELTUS.
„Wij goloovon in <le kracht tou cooilo
van het tehuis
,.,ryy,Beloo,'u!1' dat onmatigheid, onzede
lijkheid. onreinheid boven alles bevorderd
wordon door samenwoning in krotten
ruime' K°loovon <lat z6. die krotten wog-
men eerbaar eu fatsoenlijk love^kun, hor
vormers zijn, die onmatigheid onzedelijk
heid eu onreinheid bestrijden. Zij doen Jus
dienst goliik ouu dien der;ridders en hel
den uit onde tijden, die monsters versloe-
schouwing in de Amersfoortsche courant van
22 October 1896, strekkende om »een ernstige
waarschuwing te doen hooren, opdat het
Bestuur van den »Oranjebohd" nog tot ander
inzicht kome", een waarschuwing niet alleen
van het geachte orgaan, maar ook aan »Ge-
meentebestuur, geneesheeren, arm verzorgers,
bouwkundigen, enz."
»Daaromis mijn antwoord. En ik roep
met gelijke vrijmoedigheid, alleen met tegen
overgestelde strekking «Gemeentebestuur,
geneesheeren, armverzorgers, bouwkundigen,
enz." op.
Er bestaat een woning-vraagstuk, een zeer
urgent, zeer klemmend woning-vraagstuk. De
arbeidende klasse woont naar het alge
meen gevoelen in Nederland slecht en
duur. Ia Amersfoort ook.
Het is in Amersfoort dat nog niet lang
geleden tien huizen in andere handen over
gingen (bij publieke veiling) voor een som
van f2000.de tien, en dat onlangs voor
de somma van 1'399.vijf woningen ver
kocht werden, brengende jaarlijks f113.
op aan huur. Attentie, s.v.p. Gemeentebestuur,
geneesheeren, armverzorgers, bouwkundigen
enInspecteur van liet Geneeskundig
Staatstoezicht
Het is in Amersfoort en buiten Amers-
Feuilleton.
Vrij naar het Duitscli.
foort, dat oude krotten worden in stand ge
laten en de bouw van nieuwe krotten wordt
gedoogd, waarvan Gemeentebestuur, open
bare gezondheidstoestand, armverzorging,
bouwkundigen enbewoners de wrange
vruchten plukken, of ze er zich in willen
verdiepen of niet. In stand gelaten en ge
doogd, ten behoeve der speculanten en huis
jesmelkers, die met vrede gelaten worden,
terwijl de «Oranjebond van Orde" die zulke
misstanden wil verhelpenglad verkeerd
wordt beoordeeld.
Het is in Amersfoort, dat bij onderzoek
is bevonden (ik zeg ei1 bijelk onderzoek,
elke daarop gogronde beschouwing is sub
jectiet; maar net hier beschreven onderzoek
is toch objectief bedoeld) dat de volgende
toestanden bestaan. Het is een greep. Namen
van eigenaars en bewoners zijn mij wel be
kend, doch die verzwijg ik
1. Woning in de Teutstraat. Echte achter
buurt. Ouderwetscl; en zeer bouwvallig huis,
bestaande uit klein voorhuis, waarin een
kleine nering wordt gedreven, en woonkamer
met. twee bedsteden. Pannendak, gedokt.
Achter het huis een klein plaatsje. Dit huis
moest onbewoonbaar verklaard worden. Huur-
prijs f 0.80 's weeks. Geschatte waarde (grond
inbegrepen) f300. Brengt naar schatting aan
rente op 141.00 f 11.60 (belasting, assu
rantie en onderhoud) f30 of 10%.
2. Woning in de Koningstraat. Knap
huisje, bestaande uit kamer en keuken, beide
zeer klein, doch niet beschoten. Heel klein
binnenplaatsje. Huurprijs f 0.90's weeks. Ge
schatte waarde (grond inbegrepen) f 450.
Opbrengst als voren f 46.80 1' 10.80
f36 of 8%.
3. Woning in de Bolderstraat. Oud en
vervallen huis, bestaande uit voorkamer,
waarin beroep wordt uitgeoefend, en achter
kamer met een bedstede. Met losse pannen
?edekt. Heel klein binnenplaatsje. Huurprijs
1.15 's weeks'. Geschatte waarde (grond in
begrepen) 1'400.—. Opbrengst als voren.
f59.80 - f 11.80 f 48 of 12%.
4. Woning bij de Kamppoort. Zeer oud
huisje, erg vervallen, bestaande uit voor
kamer, waarin beroep wordt uitgeoefend, en
kleine achterkamer. Gedekt met gedokte
pannen. Klein binnenplaatsje. Huurprijs f 1.25
s weeks. Geschatte waarde (grond inbegre
pen) f400. Opbrengst als voren f65 f 13
f52 of 13%.
5. Woning aan den Bisschopsweg, deel
uitmakend van een gebeele rij, meest oude.
5 minuten buiten de stad. Nieuw huisje, erg
klein maar knap. Bestaat uit voorvertrek,
waarin winkel, en achterkamertje. Boven een
„Wat wil je dan eigenlijk van mij hernam
Godfried, terwijl hij op elk woord een sterken
nadruk legde. „Het gezelschap, dat jij hebt
uitgenoodigd, is mij persoonlijk onaangenaam
en hinderlijk. Misschien heb ik ongelijkdat
kan zeer licht gebeuren. Maar over smaak
valt niet te twisten. Ik motiveer mijn terug
tocht volstrekt niet met mijn zedelijke eigen
schappen, en nog minder met de zedelijke gebre
ken van anderenik heb alleen maar geen voe
ling met de leden van het tooneelen van dien
Templin heb ik bepaald een afkeer. Ik krijg een
onbehaaglijk gevoel, zoodra die man zijn mond
maar opendoet; denk alleen maar eens aanzijn
manier van sprekenHet is «ie platte taal van het
volk, maar zonder de frischheid enden gezonden
humor van het volk! Het is voor mij een
kwelling, naar hem to luisteren. Jou ergert 't
niet jij kunt er dus bij zijn, maar ik ga
heen."
Hij deed weer een jiaar stappen.
Op dat oogenblilc weerklonk Ast-a's heldere
lach. Martin ging naar zijn broeder toe en
fluisterde hem in
„Daar komen ze al I Toe, doe mij nu het plei-
zier," voegde hij er met bijzonderen nadruk
bij, „om hen even vriendelijk toe te spreken."
Godfried moest, of hij wilde of niet, wel
voldoen aan het verzoek van zijn broeder. Het
oogenblik, om ongemerkt te verdwijnen, was
verzuimd. Nu zou het werkelijk kwetsend zijn,
als hij zóo, zonder iets te zeggen, heenging.
De beide jonge meisjes zagen er in hun
aardige, kokette tennis-kostuiims al zeer bekoor
lijk uit. Een miuder aangenaraen indruk
maakte juflrouw Sand in haar donkere japon
met een bonten omslagdoek men zou aan
haar schrale figuur niet gezegd hebben, dat zij
altijd zulk een buitengewonen eetlust had.
Op het eerste gezicht had Godfried begropen,
dat het gracieuse, slanke, blonde meisje Nelly
Sand was, voor wie zijn broeder reeds zoo
ridderlijk in de bres was gesprongen. Het was
hem ook dadelijk opgevallen dat Neilly's japon aan
den hals was dicht gemaakt met een buitengewoon
mooie broche: een salamander, wiens rug met
robijnen bedekt was, en daaruit maakte hij
onmiddellijk op, dat dit kostbare sieraad een
bedenkelijk licht wierp op do eigenschappen
van de jonge kunstenares, die zijn broeder zoo
hemelhoog geroemd had.
Martin was hun een paar schreden tegemoet
gegaan; hij heette de bezoeksters hartelijk wel
kom in zijn eenvoudige woning en stelde zijn
hoeder voor aan juffrouw Sand, juffrouw Nelly
Sand en juffrouw .Frohnsdorf.
„De heeren zijn reeds aan elkander voorge
steld," zeidc hij verder, zich tot Templin wen
dende.
Godfried, die de dames vriendelijk gegroet
had, groette den lieer Templin juist diep genoeg
om niet onbeleefd ie zijn.
„Het is hier overheerlijkriep Nelly uit, die
zelf gefabriceerd kamertje op den niet be
schoten zolder. Klein plaatsje met schuur en
8 roeden grond +120 M2. Huurprijs f 1.25
's weeks. Geschatte waarde (grond inbegre
pen) f750.Opbrengst als voren f65
f 12.50 f52.50 of 7%.
6. Woning aan den Bisschopsweg, als
voren. Nieuw net huisje, bestaande uit kamer
en keuken, beide zeer klein. Beschoten kap.
8 roeden 120 M2 grond. Huurprijs f 4.25
's weeks. Geschatte waarde (grond inbegre
pen) f700.Opbrengst als voren f65
f 12.50 f52.50 of 7%%.
7. Woning in de Hamsestraat. Tien minu
ten buiten de stad. Net burgerhuisje, kamer,
keuken, gang, beschoten zolder, 9 a 10 roeden
450 M2 grond. Huurprijs f4.50 's weeks.
Geschatte waarde (grond inbegrepen) f900.
Opbrengst als voren f78f45 f 63 of 7%.
8. Woning aan den Weversingel. Net
huisje, bestaande uit woonkamer, voorkamer,
gang en keuken. Geen beschoten kap. Tuintje
10 M2 groot. Huurprijs f2.'s weeks. Ge
schatte waarde (grond inbegrepen) f 1000.
opbrengst als voren f 404f 14 f 90 of 9%.
9. Woningachterden Luiert, 40 a 12 minuten
buiten de stad. Zeer oud en vervallen uit
ziend huis, klein, leelijk en verveloos. Iets
beter dan een krot. Bestaande uit voor
kamertje metsteenen vloer en achterkamertje.
Dak van losse pannen. Een houten schuurtje.
700 roeden 4 Hectare bouwland. Huurprijs
f490.'sjaars. Geschatte waarde voor huis
f300.voor grond (als bouwterrein geschat)
f2000.samen f2300.opbrengst als voren
f 490f29 f164 of 7%. Den grond als
bouwland of tuinland schattend op f500, stijgt
de approximatieve rente tot 20%.
Er is, dit blijkt uit het bovenstaande
genoegzaam, niet expres naar krotten ge
zocht. De schets der typen teekent onbe
vangenheid. De verkregen totaal-indruk is
dezeDe arbeiderswoningen in de stad zijn
meeréndeels oud, te laag, te veel iu elkaar
gebouwd, bieden weinig ruimte, worden
zuinig onderhouden, zijn ongezond door lig
ging en inrichting, echte huisjesmelkerijmaar
toch over het geheel, trots dé goede rente,
de meerendeels te goededie zij verzekeren,
niet overmatig laag in prijs. De werklieden
woningen buiten de stad zijn aardiger ge
bouwd, gezonder door bouwtrant en frisscher
ligging, maken een netten indruk (n°. 9 ech
ter alles behalve maar hebben weinig tuin,
zijn eigenlijk in allen doele veel te klein en
relatief ook veel te duur.
Nu komt de Boud met ruimer, beter ge-
bouwde^^erieflijl^Jngeric^
den tuin eens had doorgekeken.
„Verrukkelijk I" bevestigde Asta met nadruk.
Juffrouw Sand zeide niets; zij had dadelijk
de gedekte koffietafel bespeurd en wisselde
vriendelijke blikken van verstandhouding met
vrouw Stolpe, die juist bezig was de koffie in
te schenken. Met haar gewonen droefgeestigen
blik ging zij ongemerkt naar de tafel, nam
plaats, deed suiker in haar koffie, schonk er
room bij en trok de schaal met gebakjes naar
zich toe.
„Het bevalt ons hier zeer goed," zeide Martin,
„wij kennen het niet anders, maar wie in de
villa hiernaast geweest is, moet zijn smaak heel
wat vereenvoudigen om het bij ons mooi te
vinden.
„Dat zie ik niet in," hernam Nelly, ,,'t Is
hier anders, maar niet minder mooi, en mijn
heer Templin zal het mij zeker wel niet kwalijk
nemen als ik zeg, dat het tnij hier eigenlijk
veel beter bevalt; het is hier meer landelijk
inniger, trieer bewoond. Alles heeft hier zoo iets
partriarchaals
„Daar hebt u wel gelijk in!" viel Templin
haar luid lachend in de reden. „Hier zijn wij
op een gebied, dat reeds sedert vele jaren een
kalme bezitting is geweest, en ik behoor tot
de rustverstorende indringers, maar dat neemt
niet weg, dat wij eerst loven gebracht hebben
in de brouwerij. Vroeger kon ruon hier leeren
tooveren."
Asta had den anderen kant uitgekeken en
riep in werkelijke verrukking uit:
„O, hier lean men het meer óok uit den tuin
zien En wat een mooie bootla die van u
Martin knikte haar bevestigend toe. En daarop
leiding voorziene, hygiënisch volmaakte, aar
dig uitziende woningen met grooten tuin
en wil die voor f4.50 of ruim fl.50 verhu
ren, wellicht met erfpacht of eigendom in
het vooruitzicht. Waar is hier de misgreep?
Moeten de genoemde autoriteiten, moeten
de arbeiders niet juichen? Zeker, de wo
ningen zijn niet te geef. Maar de Bond kan
ween schaap met vijf pooten leveren voor
den prijs van een ziek lam. De Bond levert
iets goeds, met economische, hygiënische en
moreele voordeelen en denkt niet aan het
maken van winst.
Voor de wandelaars mogen langs dezen
eenigen wandelweg bij de stad villa's welko-
mer zijn, de vruchten van aanwassend soci
aal gevoel te mogen gadeslaan, is echter een
buitenkansje, dat tegenwoordig nog tot de
aangename zeldzaamheden behoort. Ik zou
er liever naast wonen dan naast eeuwig
blaffende honden en onafgebroken pianospel.
Ofschoon, men went aan alles, ook aan ver
keerde woningtoestanden.
En doordien men hieraan went, haalt met
name Amersfoort's gemeente zich al die ram
pen op den hals, waartegen «Waarom?"
waarschuwt. Waarom stijgt de bevolking zoo
onrustbarend? Waarom vinden zelfs in
Amersfoort, dat met zijn groot garnizoen
tegelijk heel wat leven in de heerenhuizen-
bouw-brouwerij zag aankomen, te weinig
werklieden emplooi Waarom wordt voor
de behoeftigen de spoeling der liefdadigheid
zóo dun? Waarom woont de arbeider (werk
man) er voor betrekkelijk zóo weinig geld,
waarvoor hij nochtans Shylock geen «dankje"
behoeft te zeggen Alleen en uitsluitend om
dat liet bouwen van arbeiderswoningen uit
winstbejag zulk een door en door voordee-
lige affaire is; omdat de aangeroepen auto
riteiten niet waken, oorzaak en gevolgen niet
doorzienomdat de publieke opinie, zóo vlug
gereed waar het betreft den «Oranjebond van
Orde" op z'n gemoed te werken, zoo laks blijft
tegenover de huisjesmelkerij.
Wie 'sBonds woningen zullen betrekken
Zij, die door ben, die het goed met hen
rneenen, door de Amers foor tsche Courant
voorop, in hun, in het algemeen belang,
daarheen gedirigeerd zullen worden de
beste werklieden naar de beste woningen.
Al wie in Amersfoort hoog gevoelt, diep
doordenkt, een warm hart heeft en naar
sociale hervorming snakt, zal, als hij zich
niet op een dwaalspoor laat leiden, maar de
moeite neemt den «Oranjebond van Orde"
te bestudeeren, zijn stichting niet alleen wel
kom heeten, haar tot standkoming ook door
he^^ourneeren^^
zeide Asta tot Templin: „Als u nu werkelijk
galant was, zou u een poos met mij gaan
roeien."
„Met pleizicrl" riep Templin uit. „Maar de
koffie wordt koud. Gij ziet immers wel, dat
mama Sand ons reeds met een goed voorbeeld
voorgaat."
Nelly schudde knorrig haar hoofd om het
„mama Sand," en kreog nog onaangenamer
gewaarwording, toen haar oog op haar moeder
viel. die juist bezig was een groot stuk taart
in naar kopje te stippen om daarna hek week-
geworden gedeelte, dat van hot vaste, niet in-
gestipte gedeelte dreigde af te vallen, haastig
in de reeds geopende mond te steken.
„Wat kan dat schelen hernam Asta. „De
koffie mag, wat mij betreft, gerust koud worden 1
Ik laat alles staan, als ik maar kan roeien
maar u kunt waarschijnlijk niet roeien en zoekt
daarom maar een uitvlucht."
„Ik zou niet kunnen roeien herhaaldeTera-
plin, terwijl hij zich trotsch oprichtte. „Alsgij
op mijn eergevoel begint te werken en
als de heeren en dames het niet kwalijk nemen,"
voegde hij er met een lichte buiging tegen de
anderen bij.
„Dat neem ik op mijriep Asta er vroolijk
tusschendoor. „Kom maar mee, maar éen keer
heen en terug."
Zij liep vlug weg en riep, terwijl zij de helling
naar den oever afging, Nolly toe
„Binnen tien minuten zijn wij terug!"
Wordt vervolgd.)
