Donderdag 5
November 1896.
No. 4612,
46e Jaargang.
Wantrouwen.
Ingezonden.
iMERSFOORÏSCHE
Uitgave
Firma A. H. VAN CLEEFF
te Amersfoort.
Verschuilt Maandag- en Donder dag namiddag met gratis Zondagsblad. Abonnement per 3 ruoauden ƒ1.Franco
per post 1.15. Abonnement alleen op het Zondagsblad voor Amersfoort 40 cl., voor hot binnenland 60 ct. pot
O™""-'! Advertentiën 16 regels 00 et.; elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte. Legale-,
ofhcieële- en onteigeningsadvert. per regel 15 et. Reclames per regel 25 ct. Afzonderlijke nummers 10 cent.
Dienstaanbiedingen en aanvragen, uitsluitend voor- en betreffende den werkenden stand, van minstens 5 regels, in het
Zondagsblad, per regel 5 Cent.
Bij advertentiëu van buiten de stad worden do incasseerkosten in rekening gebracht.
Bureau
KORTEGRACHT 56
Telephoon 19.
Mog eens De Oranjebond.
REPLIEK.
Dat de Redactie der Amersfoorlsche cou
rant mij vriendelijk in de gelegenheid stelde
van de beide Ingezonden stukken in het
vorig nummer kennis te nemen, waardeer
ik niet minder dan de welgemeendheid, die
uit de daarin aangeboden adviezen jegens
den sOranjebond van Orde" doorstraalt.
Wat ten slotte met betrekking tot de stich
ting «Huis en Hof," zoo voor Amersfoort en
haar werklieden bevolking, als voorden Bond
wenschelijk of onwetischelijk mogezijn, twee
dingen staan vast
lo. Dwaling kan aan de eene en kan aan
de andere zijde bestaan, maar
2o. I)e Bond bedoelt niets dan liet goede.1)
De bond komt niet in A mersfoórt om een
bestaand economisch evenwicht te verstoren,
evenmin om zich-zelf te schaden door impo
pulariteit, wekkende, en ten overvloede ook
nog onoordeelkundige, daden te verrichten
hij wenscht niets liever dan (waar mogelijk)
economisch evenwicht aan te brengen, zich
zelf voor materieele schade te hoeden, en die
sympathie te verwerven, zonder welke hij
niet tot gezonden bloei kan komen.
Waar dit vaststaat, is kalme gedachten-
wisseling de beste wijze orn over de aan
hangige zaak het gewenschte licht te ont
stegen.
Het schijnt wel niet aan betwisting
onderhevig, dat het in Amersfoort, met, de
arbeiders-huisvesting niet pluis is. Dit geeft
Q. N. toeW. doet niet anders, en ook de
Redactie beaamt zulks ten volle2) Het feit
alzoo in confesso zijnde, kan het geen be
vreemding baren, dat de Bond, zich voor
genomen hebbend zijne sociale bemoeiingen
meer speciaal ook tot de verbetering der
volkshuisvesting uit te strekken, op de ge
meente Amersfoort zijn oog liet vallen. Hoe
de Bond er nu toe kwam, juist Amersfoort
uit te kippen, doet weinig ter zake. Hij
moest ergens beginnen en een samenloop van
omstandigheden bracht hem a coshj.
Hij deed niet anders dan antwoord weven
op een door tal van economisten, moralisten
en hygiënisten voorgestanen eisch, toen hij
buiten de* stad een plekje voor zijn stichting
zocht. Hij zocht niet allereerst aan den
Ltrechtschen straatweg. Hij was met vele
personen over allerlei perceelen in onder
handeling maar hier scheen hem de grom!
te slecht, daar het terrein te duur, elders te
afgelegen, enz. Ten slotte vond hij het aar
dige plekje, waarover nu de strijd loopt.
Feuilleton.
15)
Vrij naar het Duitsch.
Templin volgde haar en maakte de boot los.
Godfried had onder die korte gesprekken.
Nelly aandachtig opgenomen. Hij kon niet
ontkennen, dat zijn broeder een goeden smaak
had, maar die broche met robijnen beviel hem
niet.
Nu kwam de kunstenares naar hem toe en
zeide, hoewel hij zijn ontevredenheid hoegenaamd
niet getoond had
„U is zeker diep verontwaardigd, dat wij bier
maar als wilden komen binnenstormen en u
storen in uw rust."
„Wel, hoe komt u op die gedachte?" hernam
Godfried met een beleefde buiging. „Hoegenaamd
niet, waarde jufirouw Snnd IntegendeelMaar
ik moet helaas mijn leedwezen betuigen, dat
ik zelf vandaag zoo weinig kan doen om uw
verblijf te veraangenamen. Ik heb dat zoo
juist al aan mijn broeder gezegd en u kunt het
hem wel aanzien, dat hij ontevreden is over
mij. Als vrije kunstenaar heeft hij er geen besef
van, dat wij ambtenaren door den plicht in
boeien geslagen zijn. De hoeren misdadigers
zijn helaas zóo onbeleefd, dat zij zich niet be
kommeren om de bureau-uren van de gestelde
machten en zich niet storen aan de huiselijke
c
In
Heeft hij misgetast Ten deele zeker, waar
hij, onbedoeld, de natuurschoonlievende ge
meente in haar eenigen, niet door werklieden-
woningen ontsierden wandelweg heeft aange
tast.3) Mij dunkt, éen stem van een welwillend
man had slechts behoeven op te gaan, toen
's Bonds plannen bekend werden, eer tot den
aankoop werd overgegaan, éen wenk «Bouw
daar nieten de Bond zou er naar geluis
terd hebben.4) Hij komt niet om te plagen.
Hij ontving die waarschuwing echter niet,
Ilij zag hoe moeilijk en kostbaar waterver-
schalïing op de liooge gronden is; hij bedacht
hoe veel aangenamer liet wonen voor werk
lieden zou wezen aan den weg, dan bijv.
achter de kazerne (ook uit een zedelijk oog
punt) hij vond in deze omgeving een massa
zeer onvoldoende woningen, óok ver van de
stad, óok achter den tol. óok zonder riolee-
ringdaarin menschen, die ook ver van hun
werk wonen5) o.a. een man, die aan de gas
fabriek werkt, en vernam dat de buren elkaar
wederkeerig helpen met liet, dagelijksche
transport van het middagmaal. Was het won-
dei', dat het Bestuur toen niet zóo klaar de
bezwaren zag, die nu a posteriori opdoemen,
al hebben ze wellicht a priori bestaan En
was ten slotte de koopsom te hoog '?6) Wie
zal dit uitmaken De Bond vond den grond
goedkooper, dan elders de gevraagde prijs
bleek, in verband èn met ligging èn met
qualiteit. Q. N. zegt niet veel goeds van deze.
Ik zou niet weten waarom die grond, vooral
sedert hij van kiezel gezift werd, slechter
zoude wezen, dan het plekje van den naasten
buurman, wiens tuin bekeken mag worden.")
Doch, dit alles daargelaten, men had ons
liever in de stad gezien, dan daarbuiten.
Laat mij hier mogen zeggen, dat de Bond
niet in de stad kan komen, dan voortgeholpen
door de samenwerking van velen. De Bond
ontvangt zijn bouw-kapitaal niet ten geschenke
maar te leen. Hij moet zorgen, dat zijn
zuiver (inancioele stichting zich bedruipen
kunne bij kan niet onevenredig veel besteden
voor den bodem, want dan wordt de huur
te hoog. En nog niet vele werklieden staan
zóo hoog, dat zij nuttigheidsoverwegingen
laten gelden boven de vraag ol zij de goed
koopste woning huren kunnen.
O, ik zou zoo graag zien, dat 's Bonds
financieele toestand hem veroorloofde dat
onaanzienlijke straatje, hetwelk W. schetst
als zijn cauchemar, eens duchtig onder han
den te nemenKwamen Gemeentebestuur
en liefdadigheids-instellingen en Amersfoort's
gegoede ingezetenen den Bond eens tegemoet,
wie weet hoe ras de algemeene sympathie
hem dan zoude dragen Maar binnen afzien-
genoegens van een rechter van instructie. Ik
moet vandaag nog gewichtige zaken afdoen, die
niet uitgesteld mogen wordenmaar ik mag
er toch zeker wel op rekenen, dat u mij mijn
ongalante verdwijning niet euvel zult duiden."
„Hoezeer het mij ook spijt," antwoordde
Nelly, „dat ik het genoegen zal missen, nader
kennis te maken met den broeder van den
heer Hellberg, begrijp ik u toch zeer goed. Ik
zou u niet gaarne van uw kostbaren tijd willen
berooven." Én met een vriendelijke buiging tot
afBcbeid, zeide zij verder „Ik wensch u een
aangenamen arbeid, mijnheer Hellberg!"
Godfried groette, ook zeer beleefd, nam zijn
acten, groette daarna moeder Sand, diejuist een
oogenblik stil zat om te overleggen of zij een
stuk amandeltaart of liever zandtaart zou nemen,
en ging daarop in huis.
Nelly zag Godfried glimlachend na en zeide
guitig
„Weet je wel, dat ik de woorden van je broeder
eenigszins wantrouw
„Hoezoo?" vroeg Martin.
„Ik geloof," vervolgde Nelly schertsend, „dat
je broeder mij met bet vroomste gezicht van
do wereld maar wat op den mouw heeft gespeld."
Martin kon te nauwer nood zijn verlegenheid
verbergen.
„Iloe kan je zóo iets denken zeide hij om
toch iets te zeggen.
Nelly lachte nóg luider.
„Maar waarom zou hij onwaarheid spreken
„Wel, nu spreek jij óok nog onwaarheid; 't
spijt me, dat ik hier geen spiegel heb! Je
bloost tot over de ooren, evenals een misdadiger,
baren tijd zullen genoemde corporatiën naar
deze coöperatie nog wel geen ooren hebben;
en waar staan Amersfoort's gegoede inge
zetenen op 's Bonds ledenlijst ingeschreven?8)
Conclusie: de Bond moet. roeien met de
riemen, die hij heeft. En nu is het maar de
vraag of hij zijn bootje in de biezen roeit dan
wel of hij dragelijk en met zeemanschap de
kunst verstaat. Dit laatste wil hij. En nu kan
men wel zeggen, dal hij een «buitenwijk" gaat
bouwen en allerlei schrikbeelden bijbrengen
van den toekomstigen last dier «huttenwijk"
en dier huttenbewonersmaar men zou ook
kunnen vragen of Amersfoort wel ooit veel
gedaan heelt om zich de plaag van het pau
perisme van den hals te schudden en of
misschien het plan van den «Oranjebond van
Orde" niet beter in de kaart van Gemeente
bestuur en arm verzorgers zal spelen dan de
pessimisten zich nu nog kunnen voorstellen.
Niemand kan absoluut uitmaken of de kip
er het eerst geweest is, dan wel het ei.
Evenmin kan iemand met zekerheid zeggen
of de Bond de paarden ach Ier of vóór de
gewenschte toestanden der gemeente spant.
Maar dit staat wèl vast, dat niemand de
paupers beletten kan zich in Amersfoort te
vestigen en niemand dit ook zelfs beproeft;
dat de Bond althans woningen bouwt, die
deugdelijk zijn en, gesteld dat zij er dan
wellicht te veel staan, er toch altijd beter
staan dan de hutten en krotten en «revolutie"-
perceeltjes, welker aanbouw thans door nie
mand wordt tegengewerkt; eindelijk,dat het
welwillende Amersfoort het zelf het best in
de hand heeft om door de beste werk
lieden naar 's Bonds stichting te dirigèeren
te zorgen, dat «Huis en Hof" een aan
trekkelijk en navolgenswaardig voorbeeld
zij en daarmede den weg naar betere toe
standen bane. Rust op Amersfoort de last
van een onevenredig hooge noodlijdende
bevolking, dan ware toch te beproeven of
's Bonds stichting misschien een middel kan
zijn om het kwaad te helpen stuiten. Die
25 woningen zullen het niet noemenswaard
verergeren.9) Maar dan geve men allereerst
aan den Bond zijn sympathie, zijn mede
werking, zijn steun. Doet men dit, dan zal
het misschien mogelijk blijken, met vereende
krachten dat monster te verslaan, waartegen
over Amersfoort thans machteloos is, zóo
machteloos, dat men het onwillekeurig voed
sel geel't en er zelfs toe overgaat, de verbe
tering der volkshuisvesting tewan
trouwen.
De voorzitter van den «O. v. O.",
HORA SICCAMA.
Driebergen, 2 November 1806.
dien men op heeterdaad betrapt heeft!"
En waarom vraag je." En op een geheel anderen,
vertrouwelijken toon vervolgde zij halfluid„Hij
wil ons met ons beiden alleen laten. Ik begreep
het dadelijk."
Nelly meende dus, dat Martin aan Godfried
een wenk had gegeven om hen alleen te laten.
Martin verheugde zich over dat misverstand en
zeide nu geruststellend:
„En als ik Godfried nu werkelijk eens ver
zocht had ons alleen te laten?"
„Dan zou ik het niet kwalijk nemen," her
nam Nelly eenvoudig.
Martin zag haar teeder aan.
„Waarom zal ik mij anders voordoen dan ik
beu vervolgde zij. „Als jij het mij niet ver
zocht hadt, zou ik zeker niet teruggekomen zijn,
en je uitnoodiging kou ik niet anders uitleg
gen, dan dat je mij iets belangrijks te zeggen
hadt."
„Ja," zeide Martin, en met een blik naar de
koffietafel, zeide bij er zacht bij„Als wij maar
alleen waren Geheel alleen 1"
Nelly begreep hem. Zij verhief haar stem
en sprak zoo luid, dat haar moeder het moest
verstaan
„Waar Asta on mijnheer Templin toch
blijvenMoeder, wilt u niet eens naar hen
gaan kijken?"
Juffrouw Sand stond dadelijk op en ging
kauwende, met, een stuk amandeltaart in haar
hand, het smalle pad op, dat naar den oever
leidde. Nelly ging naar haar toe en fluisterde
haar zacht toe:
„Doe mij toch een plcizier, lieve moeder, niet
zoo veel te eten."
Een woord van liartelyken dank voor dit loya il
schrijven. En daarbij een paar opmerkingen.
1) Dat de „Oranjebond van Orde" niets dan hst
goede bedoelt, wordt slechts betwijfeld door hei,
die hem per fas et nefas tegenwerken en trachten
verdacht te maken.
2) Niet alleen wy verklaarden in ons vorig ondi r-
schrift, dat hier grove misstanden zijn wat betri ft
de woningen van hen, die het minst kunnen be
talen en in weerwil daarvan het ellendigst gehua-
vest worden, maar ook allen, die dergelijke krottm
kennen, stemmen dit onvoorwaardelijk toe. Tb
niet onlangs nog uit den boezem van het „Nïf
een poging gewaagd om daarin verbetering te bwn-
gen? Het moest helaas! by' den goeden wilbljjvnn.
Een vermogend en liofdadig stadgenoot kocht tien
barakken en liet deze éen voor éen ontruimen;
doch zoo iets kan niet dagelijks, zelfs niet iec'er
iaar gebeuren ou de huisjesmelkers lachen
bovendien in hun vuistje als hun afbraak nog ióo
duur verkocht wordt, Dio aankoop was trouwens «en
sterk protest legen den ergerlijken toestand,
3) Dit argument mag niet gelden en is trouwens
ook nimmer in het debat gebracht. Waarom sou
een wandelweg worden ontsierd door werkmanswo
ningen
4) Tot zulk een welwillende waarschuwing k<mt
men tc Amersfoort niet zoo spoedig, uit vreos, dat
men allicht zou vragen „waar bemoei je je ment"
6) De hier gegeven voorbeelden zijn wel uitzon
deringen 't zou wel do moeite waard zyn on. to
weten of de menschen die daar op Leusden sch
terrein wonen niet om bijzondere redenon zo< ver
van hun werkplaats die in den regel toch act iter
du binnengrachten ligt zich gevestigd hebban
6) Min on die „men" ia een terzake bevoegde
noemde het terrein goed betaald met f2200.
7) De tuin van de buurvrouw ziet er inderdaad
goed uit. Maar hoeveel kunstmest was daartoenoo-
dig? Eu daar was alle humus nog niet afgegrave*.
8) Een zeer behartenswaardige wenk. De Statuten
van den Bond schyueu dus zijn optreden in de ge
meenten niet te verbieden. Wie gaat hierop in
Als éen het voorbeeld geeft, volgen dra andere i en
komt misschien tot stand wat hier tot dusver mis
lukte.
9) Die 25 woningen zullen den toestand wM ver
ergeren, dunkt ons, en veel ook. Allicht komea er
door elkaar vier personen per woning, totaal dus
100, die straatverlichting, politie-toezicht, medinche
hulp, enz. noodzakelijk maken en dus de ruim f 141)00,
welke nu reeds vau Gemeentewege aan de armen
worden besteed, nog aanzienlijk zullen verhoogen.
Falen we in onze meeuing, dat men ons dan toch
tegenspreke; doodzwijgen baat niet, en nóg is het
niet te laat om tot een goede oplossing te gentian,
goed voor Amersfoort en den Oranjebond beide
Red.
Het opnemen van iugezonden atukken brengt
niet altijd mede, dat de Redactie on voor waardel yk
instemt met hun inhoud.
Kopy van geplaatste of ongeplaatste stukken wo: ■dt
nimmer teruggegeven.
Geachte Redactie!
Kennis genomen hebbende van het plan van d n»
Oranjebond van Orde om in onze gemeente ee »e
8liclitipg daar te stellen, waardoor de werkman ee ie
Jufirouw Sand kauwde maar door en gil g
verder alsof ze niets verstond.
„Nu zijn we alleen," zeide Nelly glimlachen
terwijl zij den architect aankeek. Martin gre«p
haar hand en riep overgelukkig uit:
„Je bent het liefste en bekoorlijkste schejt-
seltje van de geheele wereld 1" Hij wilde haar
een kus op haar hand geven, maar Nelly tro c
haar hand terug en berispte hem hoogst vrier-
delijk
„Neen, neen, geen gekheid. Anders roep ik den
grooten broeder."
„Je moogt roepen, wienje maar wilt!" hernam
Martin bijna uitgelaten. „Wat mij betreft maj'
ieder het hooren en zien, wie maar will En jij
jij moet naar mij luisteren of je wilt of niet I
Ik moet zeer ernstig met je spreken," voegdt
hij er langzaam bij.
„Wordt het nu op eens zóo plechtig?" vroeg
Nelly verwonderd.
„Luister naar mij... Het leven,'dat ik nu leid.
is een dwaasheid. Ik heb nergens lust meer in:
ik kan niet werken, niet luieren, niet slapen!
Slechts éen gedachte vervolgt mij, slechts éen
wensch bezielt mij op elk uur van den dag en over
aljou te zien en te hooren, met je samen tezynl
En als mijn vurig verlangen dan vervuld wordt,
voel ik mij eerst gelukkig Dan dringen zich zoo
vele lastige een ongenaiue menschen tussehen ons,
en al is het er ook maar éen dan sta ik er zoo
ongelukig bijIk mag je niet zeggen wat ikgevoel!
Ik moet deel nemen aan het dwaze gebabbel, ik
moet het rust ig aanzien, hoe de eerste aebi
ie spreekt, en dat jij
lacht nis tegen my F'
Wordt vervolgd
