Zaterdag 28
Januari 1905.
No. 5611.
54e Jaargang.
Feuilleton.
Reservist Tiesmeijer.
FIRMA A H TAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- eu Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f\.
iranco per post 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent Legale-,
oflicieële- en onteigeningsadvcrtentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels f 1.25; elke regel
meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
.Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
IORTEGRAGHT
Telephoon 19.
KENNISGEVINGEN.
De BURGEMEESTER «a WETIIOUDRBS Tan
AMERSFOORT,
Gezien zrt. 12 der DRANKWET;
Brengen ter openbare kennis,
lo. dat een verzoekschrift om Terganning tot Ter
koop ven sterkedrank in het klein toot gebruik ter
plaatse ran Terkoop, ie ingediend door CORNELIS
PETERS, in het ToorTertrek Tan het perceel no. 14
aan den Hof alhier, legeu afetand Tan de Tergun
ningen rerlecnd aan de wed. D. C. Bettiok en de
wed. J. C. Sijen geb. Hoevers, rripoctievelijk Toor
de perceelen Valkestraat no, 10 en St. Janskerkhof
no. 39 te Amersfoort;
2o. dat biunen twee weken na deze bekendmaking,
ieder tegen bet verletnen Tan de Tergunning schrifte
lijke bezwaren bij Burgemeester en Wethouders kan
inbrengen.
Amerfoort, den 26. Januari 1905.
De Burgemeeater en Wethouders voornoemd,
De Burgemeeater,
WDIJTIERS.
De Secretaris,
was REIGERSBERG VERSLUIJS.
De BURGEMEESTER van AMERSFOORT,
Gezien artikel 41 der Gemeentewet,
Brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de Raad
dezer Gemeente zal vergaderen op Dinsdag den
31. Januari aanstaande, des namiddags te l'/j we.
Amersfoort, 27 Januari 1905.
De Burgemeester voornoemd,
WUIJTIERS.
Oiiderneinersvereeiiigingen.
Een merkwaardig verschijnsel op het gebied
van handel en industrie, dat in de laatste
25 jaren hoe langer hoe meer in het oog
springt, is bet streven der ondernemers
oui door onderliuge concurrentie voor
samenwerking te doen plaats maken. Het
vechten der fabrikanten en verkoopers van
eenzelfde artikel tegen elkaar, het elkander
de loef afsteken, verdringen, onderkruipen,
om ieder voor zich, zooveel mogelijk afnemers
tot zich te trekken, eu zooveel mogelijk te
kunnen produceeren of leveren, is in deze
kwart eeuw meer en meer begonnen op te
houden. Niet bij de kleine ondernemers. De
kruideniers en de bakkers, de smeden en do
manufactuurwinkels in onze dorpen en steden
concurreeren nog onverpoosd tegen elkaar,
maar de groote mannen in de industrie en
den koophandel, de eigenaars van steenkolen
mijnen en petroleumbronnen, de fabrikanten
van staalwaren en ijzerwerken, de suiker-
producenten en ile transatlantische stoom
vaartondernemingen enz. enz., die beginnen
de onderlinge concurrentie op te geven.
Zij doen dit niet uit naastenliefde of omdat
12.)
Martha haalde de ichouders op. Zy had eeu eu
ander ook heel goed opgemerkt en zy had't eigenlyk
I den dokter wel 'n beetje kwalijk genomen dat bij
baar zoo heelemaal in beslag nam. Ze was, als zij
er goed over nadacht, niet erg ingenomen met de
stand ran zaken, al moest zij erkennen dat zy zich
in het gezelschap van den dokter heelemaal niet
verveeld had. Maar zy had toch gehoopt dal zy
van avond Tiesmeijer wat nader had leereu kennen,
en dat zij meer met elkaar in aanraking hadden ge
weest. Zij vond het ook niet prettig, dal hij Gar-
trud zooveel beleefdheden bewegen had.
„Nu weet je nu nieta te antwoorden" vroeg baar
moeder haar ongeduldig.
„Neen, mania, hernam Martha roet gemaakte on
verschilligheid. „Misschien vindt Tieameyer Ger-
trud sympathiek misschien is by verliefd op haar.
Dat zou zoo omnogelyk niet wezen.
Mevrouw Von Melchow keek haar dochter met
groote oogen verwonderd aan. Zij begreep het meisje
niet. Wat deid ijj toch vreemd en hoofdschuddend
mompelde ïjj zachtjes„Je lykt wel niet wijs, Martha."
De oude overste Witte gaf heden voor 't eerst na
zyn xomerreisje, zyn gewone kransje, del elke veer-
l'*iM da8.eu plaats vond. Het bestond steeds uit de
zelfde vier personen, n.l. de overste zelf, juffrouw
I ^On Weidmann, den gepeneionneerden overste
Willing en mejoor Von Wellner die iu een zwak
oogen blik den overat* <>- 6,6,ltu umu »iou
"*j sluiten. Er werd geen partytje gemaakt;
menkwam alleen by een om wat gezellig met elkaar
te praten en met elkaar te lezen. Op 't oogenblik
waa men besig met „KatchenVonHeubronn",iedei
zij strijilensmoede zijn, maar uitsluitend uit
wel begrepen eigenbelang. Zij bebben ingezien
dat er door samenwerking meer ondernemers
winst te maken is dan door onderlinge con
currentie, en winst le maken is toch het doel
van alleD handel en alle industrie.
Zoolang een bedrijf door vele duizenden
ondernemingen werd uitgeoefend, kon men
moeilijk, ja in hetgebeel niet tot samenwerking
geraken. Maar toen de ondernemingen waren
gegroeid, door het te zamen brengen van veel
kapitaal in éen hand, en daarmee hun aantal
was verminderd, toen begon de mogelijkheid
te ontstaan tot onderling overleg en tot de
vorming van ondernemersvereenigingen van
alle of tenminste zeer vele ondernemers, die
het zelfde artikel leveren, met doel, om niet
langer elkaar in het makeu van winst te
hinderen, maar eendrachtig die winst voor
alle aangeslotenen zoo hoog mogelijk te inaken.
Zoo ontstonden de twee voornaamste vormen
van deze ondernemersvereenigingen, de
kartels en de trusts, de gewichtigste ver
schijnselen op oeconomisch gebied van onzeu
tijd, die teil slotte een even groote verandering
in de voortbrenging en de distributie dei-
waren zullen teweeg brengen, als indertijd
de invoering van het stoomwerktuig in indu
strie en vervoerwezen heeft tot stand gebracht.
Wie vau den omvang en den aard der
hier bedoelde verandering eenigszins op de
hoogte willen komen, kan niet beter doen dan
bet dezer dagen verschenen werk van F. M.
Wibaut over sTrusts en Kartels" te lezen.
Het is een buitengewoon interessant boek,
begrijpelijk en belangrijk, ook voor iemand,
die, zelf geheel buiten allen handel en alle
industrie staande, in de maatschappelijke ver
schijnselen belangstelt, en het leven van onzen
lijd wil trachten te begrijpeu. Wat zoo iemand
nu en dan in couranten en tijdschriften over
de vorming van trutst en kartels onder de
oogen krijgt, de sporen der werking ervan,
die hij in verhooging der prijzen van petro
leum, steenkolen of ijzerwaren nu en dan
opmerkt, dat alles wordt hem helder door
lezing van dit goed geschreven werk.
Bij de bedoelde ondernemingsvereenigingen
moet men niet eenvoudig denken aan een
samenwerking tot regeling van den prijs van
het geproduceerde, maar vooral ook aan een
regeling van de hoeveelheid daarvan. De
groote oorzaak, waardoor toch de concur
rentie er toe geleid heeft, dat soms in hst
geheel geen winst meer kan gemaakt worden,
ligt in de overmatige hoeveelheid van tal-
iler aanwezige nam eeu rol op zicb. Men waa thans
gekomen tot bet vierde bedryf, maar de gastheer
bad bealoieD, dat er van avond niet gelezeu zou
wordeu. Om zeven uur souden de gasten komen
om kwart over xeveneD sou men wat gaan gebruiken
vau acht tot half uegeu wat babbelen en dan stelde
de oudgediende zich voor om zijn gasten een Dauw-
keurige beschrijving van sijn reis ie geven.
Juffrouw Von Weidmann was niet bepaald ge
charmeerd op dat programma, zij had die reis al
twee keer meegemaakt, eenmaal, toen de overste
deze op papier gesteld had, volgens nauwkeurige
aanwijzingen van Badeker en tul van andere reis-
gidseu eu de tweede maal in werkelijkheid.
En nu moest by alles nog eens aanbooren I
Maar zy durfde zich er niet tegen verzetten en
daardoor was zij nog minder opgewekt dan anders,
ook omdat de overste weer eeus op haar geknord
had. De koffie had 1., toe de overste na zyn
middagdutje klokslag vier in de eetkamer kwam,
niet op tafel geslaan. Hy bad anderhalve munuut
moeten wachten, anderhalve minuut, «en minuut, dat
kon er desnoods nog mee door, maar anderhalve
Daarvoor bestond geen excuus en boswel hij reeds
lang zijn koffie behaaglijk gedronken bad, kon hij
dat wacbteu maar niet vergeten en wrevelig ijsbeerde
hy door het hel verlichte salonnetje.
„Overste," zei juffrouw von Weidmann eindelijk,
„overste, sou u niet gaan zitten T Toen u mij straks
wegens de anderhalve minuut vertraging zoo geducht
den mantel uitveegde, heb ik, voor het eerst eiuds
langen tyd, weer last gehad van myu seuuwen."
De overete, die bijna tweemaal zoo groot was als
het kleinste vrouwtje, die nu al tien jaar zyn huis
houden bestuurde keek bear half boos half mede
lijdend aan.
„Waarom zou ik gaan zitten juffrouw Von Weid
mann? Het is nog éou minuut voor zevenen ik
moet dan toch dadeliik weer nnstaan als ilw lui
komen. Maar om u pleizier te doen, wil ik wel
wat zachter loopen."
Eu werkelijk, hy probeerde nu om op de beenen
te loopen, waarbij het piepen en knarsen s'yner laar
zen nog hindelyker was dan het geluid van zyn
rijke artikelen, die de fabrikanten en hande
laars, volkomen onafhankelijk van elkaar
werkende, op de markt brengen. De industrie
is zoover gevorderk, dat zij ontzaggelijke
massa's van allerlei zeer bruikbare waren,
in korten tijd en voor weinig kosten kan ver
vaardigen. Dit zou zeker een voordeel zijn
voor bet algemeen, als die voortbrenging
geschiedde met het doel om iedereen zoo
goed mogelijk van het_-een hij noodig had te
voorzien. Maar geen fabrikant drijft zijn
zaak om deze reden. M«d fabriceert, voert
in, ontgint mijnen en bronnen, handelt, on
derneemt om winst te behalen en als de
concurrentie het behalen daarvan ten slotte
zoo goed als geheel belet, kan men de on
derneming wel staken. Beperkt men echter
door onderling overleg de productie, dan is
er mogelijkheid, te torgen, dat er niet meer
aan de markt komt dan met behoorlijke
winst af te zetten. Het publiek zal daarmee
niet bijzonder gediend zijn, maar het doel
der onderneming, winst te behalen, kan op
die wijze, bij een beperkte productie beter
worden bereikt, dan bij vroegere onbeperkte
fabricatie of aanvoer.
Een kwartel is nog niet zulk een vaste
aaneensluiting als een trust. Bij een kartel
blijven de aangeslotenen als afzonderlijke
ondernemers bestaan, maar hun vereeniging,
het kartel, bepaalt hoeveel ieder van ben
zal produceeren en tegen welken prijs allen
zullen verkoopen. Daarbij is dan veelal éen
verkoopbureau voor alle aangesloten fabrie
ken opgericht, waar alle bestellingen inkomen
en van waaruit ze over de verschillende fa
brieken worden verdeeld. Hierdoor kan veel
aan kosten van vervoer bespaard worden,
evenals aan salarissen en winsten, die anders
lal van lusschenpersonen moesten genieten.
Hebben een aantal fabrikanten of bande
laars echter een trust gevormd, dan is hun
Vereeniging nog veel inniger. Zij vormen
dan eigenlijk slechts éen onderneming, aan
bet hoofd waarvan het bestuur der trust
staat. Deze is niet, zooals een kartel, een ver-
eenigiug van bedrijven, maar zij is éen ver-
eenigd bedrijf eD de grootst mogelijke winst
voor dat éene reuzenbedrijf te bepalen, dit
is het doel.
Hierdoor kunnen bij een trust nog beter
uitgaven voor tusschenpersonen, voor recla-
memiddelen voor vervoerkosten, enz. bespaard
worden en kunnen in het algemeen de pro
ductiekosten tot een minium worden verlaagd.
Men kan slechts de best ingerichte fabrieken
zware voetatappen. Maar juffrouw Von Weidmann
had den moed niet om er ieti over te xeggeu.
Toen het raven uur sloeg, bleef den overste luis
terand siaan of er soms geschald werd. Maar het
blaef stil ook nadat de slagen reeda lang ver
stomd waren.
„Onbegrijpelijk", bromde hij, „onbegrijpelijk er
wordt nog maar steed* niet gescheld Zouden ze
onzen krans vergeten". De overste is anders zoo
precise op tijd ik begrijp er niets van."
„Maar, hel is immers net zaven uur de klok is
nauwelijks koud", waagde juffrouw Von Woidmaun
bedeesd in het midden te brengen."
„Dat kan wel weseu, maar se weten nu eenmaal,
dal ik eeu man vau dan klok ben. Een mansch,
die niet precies is, brengt bet nooit tot iets goeds".
„Dat ia weer een piek op da koffie, dia anderhalve
minuut le laat was. Ik heb u immers gexagd overste,
dat bel niet meer gebeuren zal en verder ben ik te
oud om bat nog tot iets te brengen dat weet ik
heel goed. Ik ban vyftig jaar wat kan het leven
mij nog schenken".
Juffrouw van Weidmann had de gewoonte om op
die manier den ouden beer van tijd tot tyd aan
bel verstand te brengen, dat hy baar eigenlijk toch
wel trcuwen kon.
Op reia hadden sy alkander leeran kennen en
nadat zy een paar weken met elkaar samen geweest
waren, nam zij Witte'» voorstel aau om zyn huis
houden te komen besturen.
Officieel was zy de huishoudster, tevens da gesel-
Bchapsdamo van den overste, maar uial allaan, dat
zij gseu honorarium ontving, zij gaf nog de rant*
van baar klein varmogen ln 't huishouden uit, omdat
zy onafhankelijk wilde sijn. Van den beginne af
had lij heimelijk de hoop gekoesterd, om na korter
of lauger tyd, mevrouw VViite te zullen heeten, maar
ofschoon er niet veel kans scheen le bci'.asu, dat
dit unit ton wehenren wanhruiWt* er Inch
gebeel aan.
De overste had ternauwernood acht op juflrouw
von Weidmann'» woorden gealagen. Hy kaelc maar
aanhoudend naar de groote pendule.
„Al een minuut over zevenen ik begryp het
tot de trust toelaten, of als men ook de minder
goede, om alle concurrentie te breken wel
moet aanvaarden, kan men die stop zetten
of Terbeteren. Ook kan men alle fabrieken
tot op hun maximum van voortbrengend
vermogen laten werkeD, wat altijd het beat
is om goedkoop le fabriceeren, terwjjl men
dan daarentegen de kleinste kan sluiten, enz.
Men meene echter niet, dat bg een zoo
vriendschappelijk en gemeenschappelijk han
delen in kartels of trusts, alle slr\jd en alle
onwaardige handelwijzen, die vroeger de
scherpe onderlinge concurrentie meebracht,
verdwenen zijn. Integendeel, er moet ook
nu nog op slinksche, zoowel als op brutale
wijze, eerlijk minder eerlijk gestreden worden
namelijk tegen die fabrikanten en bandelaars,
die niet of nog niet bij de trust of het kartel
zijn aangesloten. De heer Wibaut noemt
op zijn ironische manier reeksen handelwij
zen op, die ile trusts hebben toegepast om hals
starrige vakgenooten tot toetreding te nopen,
van het een tijd lang verkoopen beneden
den prijs der productiekosten, wat nog vol
komen eerlijk kan genoemd wordeo, tot bet
omkoopen van ambtenaren, volksvertegen
woordigers en rechters toe, wat geheel op
het gebied van bet oneerlijke valt.
De werking van die machtige vereenigiogen,
die over vele millioenen aan kapitaal beschik
ken, blijkt voor het publiek in hoofdzaak
uit een min of meer raadselachtige prjjsver-
kooping der wareD, of, wat doorgaans nog
meer hare uitwerking is, in het uitblijven
van prijsverlaging, waar die anders, tenge-
gevolge der verbeteringen in de industrie
en verlaging der productiekosten, gerecht
vaardigd zou ziju. Men baalt van de koopers,
wat van hen te halen is en vindt alleen een
grens voor de prgsverboogiug, als men ge
komen is aan het bedrag, waarboven men
vreest, dat de vraag naar het artikel belang
rijk zal verminderen, zoo b.v. voor petroleum,
als men deze zelfs in kleinste plaatsen door
gas of door electrisch licht zou vervangen.
Gaat het met de trustvorming even snel
voort, als in de laatste vijf en twintig jaar
het geval is geweest, dan komt er onge
twijfeld een tijd, dan het publiek in de oude
eu en in de nieuwe wereld geheel onder den
duim van eenige trustkoningeo zit, dat de
Carnegies, de Morgan's, de Rockefeller's de
baas spelen over de wereld, erger dan ooit
eenig gekroond despoot dit in eenig land
heeft gedaan.
^JSM^roaai^éenjiitvvegjinuJaaraai^^int-
waarachtig niet, zou de overste ziek zyn 7 Ik zal nog
yyf minuten wachten, maar al* hy ar dan ook niet
is, dan moet Sophie gaan hoofen of hy iets man
keert."
Juist op dat oogenblik ging da schal over; een
paar minuten later trad de overste binnen, de type
van een geweien officier, die betrekkelijk jong tot
een leven van niets doen veroordeeld, daarmo* geen
vrede kon hebben. Hoewel de hearen elkander dage
lijks xagon en intieme kennissen waren, haddan sy
hun smoking aaugedaan.
Da overste keek dadelijk naar da pendule.
„Wel, wel, dan ben ik toch warkalyk over tyd. Dat
spyt ma, dat spijt me."
Zijn gastheer klopte ham op dan sobouder.
„Laten we daar maar niet mear over praten, ka
meraad, ik ban bly, dat je er bent, ik maakte me
waarachtig al ongerust, dat je wat mankeeren sou.
Maar ga toch zitten. De majoor zal nu ook wel
dadelijk komen."
Maar dexa verscheen niet In zyn plaats zond hy
zyn knecht mat Caro en een briefje van den vol
genden inhoud
„Wagens een plotseling bevolen nachtelijke oefe-
stellen, zend ik u Caro, dien ik om tien u
lateu halen."
Caro kwispelstaartte lagen de aanwezigen, en
verdween vervolgens in den keuken volgens zyn
gewoonte. Daar werd bij zoo verwend, dat by u ann
hondenhart zeker een innige vereerder van ae
kransavonden was, en zjjn baas, die dat zoo kon
begrijpen, wilde bet trouwe dier dat genoegen niet
Witte was geweldig boot, dal da majoor liet af
weten zijn auditorium waa al niet groot en nu da
vierde man ook niet verscheen, begon hjj bet byna
niet der moeite waard te vinden om syn reisverhaal
ten beate ta geven.
Maar toch, een vorandering in 'l programma maakte
bi) niet gaarne.
Wordt vervolgd.)
