Donderdag 15
Juni 1905.
No. 566
54e Jaargang.
Tweede blad.
AMEESrOOBTSCQE COURANT.
FIRMA A H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag, Abonnement per 3 maanden f 1.
iranco per post f 1.15. Advertentiën 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Legale-,
officieële- en onteigeningsadvcrtentiën per regel 15 cent. Reclatr es 15 regels f 1.25; elke regel
meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de ineasseerkosteu in rekening gebracht.
KORTEGRACHT 9-
Telephoon 10.
De meeting.
Zondagmiddag om drie uren werd op een
voor bet doel uitstekend geschikt terrein
aan den Soesterweg, een meeting gehouden
ten gunste der candidatuur F. van der
Goes. Als sprekers tradeu op de heeren
D. J. Wijnkoop uit Amsterdam, en de can-
didaut F. van de Goes uit Hilversum.
De eerste spreker, de heer Wijnkoop, wees
op het groote belang van den zeldzaam he\ ig
gevoerden stembusstrijd, door de clericalen
gevoerd onder de leuze «hoog het gelool"
door de liberalen onder den kreet «weg met
Kuyper", oir. de antithese dus, die hierin
heet to bestaan dat Kuyper wilde regeeren,
niet volgens de paganistische, maar vulgens
de Christelijke beginselen in ons volksleven,
het geen in praktijk echter nergens anders
op neer gekomen is dau op binnenhalen
van wat de liberalen lien niet gaven. WaD-
neer echter de arbeidersklasse georganiseerd
optrekt, moeien alle burgerlijke partijen,
paganistisch of clericaal hun moeite en
hun dierbaarste leuze prijs geven om front
te maken tegen het opkomend proletariaat
eD dan blijkt de antithese een geheel
andere te zijn, niet tussehen orthodoxe of
moderne levensbeschouwing, maar tussehen
kapitaal en arbeid. Want dat is het crite
rium van den stryd danén geloovige, én
niet-geloovige arbeiders worden uitgebuit,
zoowel door geloovige als niel-geloovige
kapitalisten.
Paganistische en clericale arbeiders ont
vangen geen vmi beiden voor huti arbeid,
die in onze kapitalistische maatschappij
slechts strekt om den rijkdom der bezitters
te vergrooten, niet meer dan zij noodig
hebben om aan den arbeid te kuunen blij ven.
De arbeiders hebben niet anders dan hun
arbeidskracht, die zij legen do door den
kapitalist voorgeschreven voorwaarden moe
ten verknopen, op straffe van hongerlijden.
Overal heeft men gezien, dat, wanneer het
arbeidende volk zich organiseert en voor
een beter tot een monsch waardiger bestaan
opkomt, de patroonsklasse te hoop loopt en
ook tot organisatie gedwongen wordt, üp
aandrang der patroons, werd de ongevallen
wet, onder geweldigen aandrang der arbeiders
tot stand gekomen, door dr, Kuyper ver
slechterd. Het kleine beetje sociale recht
vaardigheid, dat aan de arbeiders wordt ge
daan, wordt niet anders verkregen, dan
onder den aandrang van hen zelf.
Het gesputter tussehen de burgerlijke par
tijen, die onderling door geschilpunten, welke
voor de arbeiders van geen belang zijn, ver
deeld zijn, gaat daarom langs de arbeiders
om, zy moeten zelfstandig hun eischen Stel
len, want wel willen alle partijen schermen
met het woord asociaal"', maar inderdaad
moeten dej arbeiders zelf een kraebtigen
aandrang uitoefenen om het woord een mi
nimum van inhoud te geven.
Spr. zet vervolgens ter staving dezer bewe
ring de sociale wetgeving voor zoover die
is tot stand gekomen, uiteen en merkfe op
hoe alle partijen ijverig zijn om het arbeids
contract in le voeren, hetwelk geen geld
kost en de arbeidersbeweging belemmert.
Daaruit blijkt, dat men o, zoo graag aqn
sociale wetgeving doet. als het piaap geen
Jeld kosten het kapitalistische stalletje geen
waad doet.
Clericaal of liberaal, het is voor de arbeider
betzelfde hetgeen ook blykt uit de belastin
gen,
Wanneer de arbejders eens rpoesteq W>t-
makeD, hoe de belastingen over arm en r|jk
verdeeld moesten worden, dan zouden ze na
tuurlijk zeggen sieder naar draagkracht."
Zy, die moeite hebben met hun schamel loon
rond te komen, niets, de middenstand zoo
weinig mogelyk en naarmate de verdiensten
zyn, maar zy, die hun jaarlykscb inkomen bij
duizenden tellen, ben zouden ze laten dokken.
En zou dat niet de eeuige billijke regeling
zijn
Als we rekeuen, dat een arbeidei hoog
stens 16 gulden verdient, een middenst utder
hoogstens 100 per week. en de rest tot de
kapitalisten tellen, dan bracht de arbeiders
klasse een paar jaar terug 46 millioen gulden
op, de middenstand 36 millioen, de kapitalisten
no-' geen 21 millioen gulden.
Een arbeider, die maar 10 gulden in de
week verdient, moet, al ziet hij den ontvan
ger misschien nooit, ieder jaar drie en veertig
gulden belasting opbrengen. Bedenkt nu
eens, dat van die 10 gulden, er toch zeker
8 noodig zijn, om in het allernoodigste levens
onderhoud te voorzien, dan moeten die 43
gulden van die twee gulden in de week, die
er overblijven, af. De middenstander betaalt
van elke 100 gulden boven die noodzakelijke
8 gulden weekgeld maar vijftien gulden,
doch rijken de eenigeu, die eigenlijk zouden
moeten betalenr:iet meer dan 11 gulden
per jaar.
Liberalen en clericalen, al schreeuwen zij
over legerbezuiniging, ze zijn militaristisch,
het vorig jaar nog ging 41 millioen, dat is
een vierde deel der staatsinkomsten aan mi
litarisme verloren.
Ook op onderwijsgebied hebben de arbei
ders van clericalen en liberalen even weinig
te wachten. Van de clericalen is het jong
ste ontwerp tot volksverdomming en de
liberalen hebben met hun standenscholen
steeds de democratie een slag in het gezicht
gegeven.
Ten slotte bespreekt spr. de houding der
soc. dem. hij de a.s. verkiezing, welk punt
door den heer 'van dei Go is nader wordt
ontwikkeld.
De lieer van der Goes, voor de vierde
maai optredend
kiezers, herhaalde
de vroegere verslagen verwijzen. Voorzoover
zijn rede niet w.is een uandikkiug van het
door den heer Wijnkoop in het midden gt*
brichte, geven wij zijn woorden weer,
De lieer van der Goes erkende dat het
zeer goed mogelijk kan ziju, dat bij her
stemmingen tussen en liberaal en clericaal
Christen-democraten, onder leiding van den
heer Prinsen uit Zeist.
Als spreker zou optreden den heer A. P.
Staalman, die echter verhinderd was te
komen.
lu zijn plaats richtte de heer Hessels uit
Amsterdam het woord tot de aanwezigen.
Nadat de vergadering met gebed was ge
opend en de Voorzitter liet voorgaande had
aangekondigd, nam de heer Hessels het
woord.
Deze ving ziju reden aan met op de groote
moeilijkheid te wijzen om den heer Staal
man voor een spreekbeurt te vangen, nu hij
allerwege in den lande, tengevolge van veel-
vuldige cundidaturen, moet optreden. Spr.
riep echter de welwillendheid der vergade
ring in.
In 1901 werd bij de stembus de overwin
ning behaald door al wat den Christus scheen
te belijden.
Er ging e n gejuich op, dat nu aan Kuy
per, de man, die in woord en geschriften
voor de kleine luyden, voor de democratie
was opgekomen, in de gelegenheid werd ge
steld, minister te worden, de kans werd aroetuers
gegeven door daden zijn woorden proetiseh geweerd.
democraten is elke stem winst, omdat de
stemming de beteekenen heeft van belijden
en van protest.
Het gaat heel goed zich christen te noemen,
maar dit is niet genoeg met moet ook
christen zijn.
Men moet maar eens nagaan hoe dat
christelijk zijn en uit ziet. Een man als de
heer Hooft oud-kamerlid voor Haarlemmer
meer betaalde een arbeider 15 cis. per uur.
Na 21/2 uur werkens kreeg de rnan een
ongeluk en stierf. De rnan had dus371.'2Cts.
verdiend maar wat deed nu de heer 't Hooft,
christen-belijder en anti-revolutinair: hij gaf
aan de weduwe 40 ets, alzoo een douceurtje
van 21/a ets. voor het doodvallen van baar
man.
Hij is waarlijk niet de eenige, Spr. vraagt:
Wijst mij een christen kapitalist die vrij is
van mammondienstZijn ze niet met een
kaars te zoeken?
Vervolgens neemt de heer Hessels het
ontwerp pensioenwet onderhanden en komt
er tegen op dat meu eerst op 70 jarigep leeftijd
durft" te pensioeneeren, terwijl de 60-jarige
•beiders door de kapitalisten reeds worden
de socialisten de beslissing in handen hebben, t
Doch indien de candidate!) van links zich
niet positief voor do urgentie van algemeen
stemrecht uitspreken, dan kunnen zy niet
gesteund worden, al zou hun val het cabinet-
Kuyper bestendigen. Dit is juist tie opvoedende
tactiek, daardoor zullen de arbeiders loeren
dat zy staan tegenover de gebeele burger
klasse, onverschillig of die is liberaal of cle
ricaal, en als zij dan misschien al iets moeten
derven, de strijd aan deze Juni-steml.us zal
niet vergeefs zijn geweest als de arbeiders
daardoor- hun vijand leeren kennen.
üok werd door spr. nog behandeld de
stakingsgeschiedenis, met de daaraan ver
bonden drangwetten.
Bij dezen verkiezingsstrijd vooral zullen de
socialisten er mee voor den dag komen,
omdat de geheele bourgoisie toen overeind
stond. Men werd ^misdadig" gescholden,
dr. Kuyper bezigde daarvoor zelfs den konink
lijken mond, doch nooit is krachtiger en
afdoende gebleken dat de socialisten de orde
kunnen handhaven, dan bij deze staking
waar ordelijk alles werd stopgezet, om even
ordelijk eenige uren later (je werkzaamheden
te hervatten.
Ten siqlté wek1 sPr; Je arbeiders op tot
organisatie en ontwikkeling hunner macht,
opdat zy met meer klem dan ooit te voren
kan opkomen voor het recht op een mensch-
waardiger bestaan.
De heer van 't Veer, die de bijeenkomst
leidde, sloot omstreeks 5 uur roet een krach
tige opwekking om den heer van der Goes
te steunen de meeting.
toe te passen. De vreugde in vooruitstre
vende kringen, de blijdschap der democraten,
werd vergezeld door vrees bij de conserva
tieven van alleilei richting. Nu het echter
1905 is geworden zijn de hekkens verhangen
en hebben de conservatieven reden tot
juichen en moeteu de democraten de toe
komst met bezorgdheid te gemoel zien.
Kuyper heeft zich met de conservatieven
verbonden. Vooral is de teleurstelling groot
by die kleine luyden, die zich niet hebben
laten meevoerenin Kuyper's zog en met
leedwezen moeten aanzien, dat Kuyper van
;ie' Amersfooitsche j al wat hij bad beloofd, mets heeft gegeven,
waarvoor wij naar Door de huidige rechterzijde is het zaad
der tweedracht gezaaid. Indien al stemmeu
opklonken om te protesteeren tegen den
gevolgdeu weg, werden zij gesmoord door
geknoei en gekonkel achter de schermen.
Vandaar dan ook dat het candideeren van
christen-democraten in den lande moet
worden beschouwd tegen den koers door
De Christen-democraten.
Gelyktydig met de vergadering in »Ami-
citia" werd Dinsdagavond in ide Arend"
een openbare vergadering gehouden door de
deze regeering gevolgd'
Niets, nog niet 1 pCt van wat Kuyper
beloofde heeft hij vervuld. In 1891 hield
Kuyper op het sociaal-congres een rede,
waarin hij betoogde, dat de maatschappij
niet deugde, en gepoogd moei worden haar
te veranderen. Kuyper moet wel een machtig
man zijn dat hij ondanks het niet nakomen
zyner beloften, zich kan staande houden.
Dr, Kuyper heeft zelf er niet naar getracht
iets van zijn beloften na te komen, eer had hij
zijn portefeuille moeten neerleggen dan zijn
democratie in den steek laten. Nu is hij
er zelf de schuld van als er gefluisterd wordt
de I 12000 zijn Kuyper ook liei.
Men voert ons toe zij die geiooven, haasten
niet, maar juist door de daden van dr. Kuyper
kunnen wij niet meer in hem geiooven
Trouwens hoevelen, die voor twee jaren
Staalman riepen: Wacht nu noch wat",
staan aan onze zijde, Staalman heeft een
goede kijk op de toekomst gehad toen hy
voorspelde dat het mis aou loopen. Veel
overeenkomst vertoond dan ook Staalman's
houding met die van Keuehenius, hij staat
in onzen stryd als een edel figuur.
liet groote verschil tussehen deze coalitie
en wy, is dat deze coalitie zegt; Wat ook
sta of val, dr. Kuyper bovenal, de Christe-
democraten zeggen echter met de schrift
Gode bovenal,
Vervolgens beschouwde spr. de tegenwoor
dige maatschappij met baar schrille tegen
stellingen.
Tegen alle bestaande onrecht binden de
christen-democraten den strijd aan en trachten
langs de econonische weg verbeteringen te
krygen,
Vandaar dan ook dat juist de christen-
demoncraten de aangewezen bestrijders zullen
worden van de sociaal-democraten.
Al zullen de a. s. stemmingen ook groote
teleurstellingen brengen, voor de christen-
Wauneer de christen-democraten strijden
tegen de sociale wanverhoudingen, ontstaan
dour een zondig kapitalisme, dan zijn zij
niet »rood" maar Bchristelijk".
Waar het fundament rot is, moet wei ouze
heele maatschappij aan bederf onderhevig
zijn. En waar deze bedorven maatschappij
een vloek is legen het christendom, moet ze
ook verdwijnen.
Toch meene inen niet dat de christen
democraten zich zullen scharen onder het
woord vaandel, dat zullen zij nimmer doen,
al zijn er misschien momenten waarin zij
naast de sociaaldemocraten moeten staan en
met hen samenwerken maar de groote klove
tussehen christendemocraten en sociaal-demo
craten is hierin gelegen, dat de christen-
demoeraten alles putten uit Godswoord, de
socialisten uit de Rede.
Het is een schande voor de christenen dat
het idee zich heeft kunnan vestigen dat de
arbeidersbelangen alleen veilig zijn bij de
socialisten.
Nu van de rechterzijde niet langer kracht
kon uitgaan voor de arbeiders, is het zoo
gelukkig dat er mannen zijn opgestaan, die
voor 'de veiligheid der belangen vande chris
telijke arbeiders zullen waken.
Tot die mannen behoort Staalman, die
de sonde plunje" van dr. Kuyper heeft aan
getrokken en daarin nooit zijn christendom
verloochenend, het land doortrekt. De christen
democraten zeggen het christendom niet
vaarwel maar nemen voortaan een zelfstan
dige positie in. Maar zij zoowel van links
als van rechts worden bestreden, hopen zij
onversaagd voorwaarts te gaan, genolpen
door de kracht Gods, hooghoudend de banier
Gods.
De heer Oosterman, gebruik makend van
de gelegenheid tot debat, ving aan met te
constateeren, dat indien alle christen-demo
craten, het standpunt door den heer Hessels
ontwikkeld, innamen zij in bijna alle opzichten
met de sociaal-democraten kunnen meegaan.
De heer Hessels heeft gezegdde sociaal
democraten moeten van het heilig geloof
afblyven, maar debater zou dan wel eens
willen weten uit welke soc.-dem.-litteratuur
aan spr. is gebleken dat de sociaal-democra
tie aan den godsdienst komen. Clericalisme
en godsdieust zijn niet éen. Rovendien kan
toch het socialisme worden aanvaard, door
allen, zoowel geloovigen ais ongeloovigen, ais
economisch stelsel.
Als men met den heer Hessels erkent,
dat de huidige maatschappij rot is en weet
dat het kapitalistisch productie-stelsel daar
van de oorzaak is, het szondige kapitalisme"
en de socialisten dus geen anderen weg tot
ontkoming zien, dan een andere samenle
ving, met een andere voortbrengingswijze,
een gemeenschappelijke, dan moeten de
christen-democraten hun economisch-stelsel
aanvaarden. Otn daartoe mede te werken
