Zaterdag 26
Augustus 1905.
9 UUR SLUITING.
No. 5696.
54e Jaargang.
UITGAVE:
FIRMA A- H- VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag- Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden/"l.—;
iranco per post f 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Legale»,
officieële- en onteigeningsadvcrtentiën per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels/" 1.25; elke regel
meer 0.25. Groote letters naar plaatsruimte, Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU
KORTEGRACHT9
Telephooo 19.
K E N N 1 8 G E V I N G E N.
De BURGEMEESTER van AMERSFOORT,
Gezieu artikel 41 der gemeentewet,
Brengt ter kennis van <le ingezetenen dat de Raad
dezer gemeente zal vergaderen op Dinsdag, don
29 Augustus aanslaande, des namiddags te 2 ure,
tn plaats van 1'/, uur.
Amersfoort, den 25 Augustus 1905.
Do Burgemeester voornoemd,
WUIJTIERS.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
AMERSFOORT brengen ter kennis van de in
gezetenen, dat hun College, in plaats van Don
derdag 31 Augustus 1905, op Woensdag 30 Au
gustus 1905, des morgens ten half tien uur, ten
raadhuize vergadert en voor het publiek alsdan
gelegenheid bestaat, hunne belangen voor testaan.
Amersfoort, 25 Augustus 1905.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
WUIJTIERS.
De Secretaris,
J. G. STENFERT KROESE.
Donderdagavond werd in de «Arend" de
openbare vergadering, uitgeschreven door
«Handel en Nijverheid" ter bespreking van
de negenuurssluiting, gehouden onder voor
zitting van den heer S. J. van Duinen.
De neer van Duinen, tevens inleider van het
onderwerp, sprak daarbij, na allen een harte
lijk welkom te hebben toegeroepen en den
wensch te hebben uitgesproken, dat door bet
beleggen van deze vergadering de 9 uur
sluiting iets nader mag worden gebracht tot
haar verwezenlijking, nagenoeg ais volgt
De negenuurssluiting heeft reeds Iteel wat
pennen en monden in beweging gebracht.
Zij heeft zich een plaats veroverd op de
agenda's van de meeste handels- en wiuke-
liersvereeniging, onder den algemeenen
naam «vervroegde winkelsluiting".
Al dat gewrijf co geschrijf vergelijkt spr.
met het rccocheeren ven een geweerkogel
of een platten steen over het water. Aleer
de kogel of de steen te^ plaatse van bestem
ming is, raakt hgj slecht^ even het oppervlak
der aarde of van het water en springt en
huppelt het voorwerp telkens op, eerst forseh
en sterk, daarna minder, om eindelijk on
merkbaar, a. h. w. glydend over het water,
over te gaan in rust.
Ons onderwerp toch is reeds herbaalde
malen behandeld, zoowel !n binnen- als
buitenland en evenals het recocheeren van
den platten steen over het water, heelt het
in den beginne groote sprongen gemaakt,
telkens en telkens tegenstand rakende, maar
toch ook in bijna alle gevallen met gunstig
eindresultaat.
Vervolgens deelde spr. mede, hoe de
zaak hier in Amersfoort aanhangig is ge
maakt. Eenige leden der vereeniging «Han
del en Nijverheid" maakten te zaïnen een
uitstapje naar het Noorden van ons land en
zijn o. a. in Leeuwarden geweest. Daar is
de 9-uurssluiting een voldongen feit. De
Leeuwarder winkeliers hebben de woorden
van mr. Levy op het internationaal congres
te Amsterdam «Sluit u aanen
sluit zelf", tot de hunne hebben gemaakt
en zijn daardoor geheel op eigen iniatief en
door eigen kracht, zonder wettelijke maat
regelen tot het gewenschte doel geraakt.
Zij hebben daarmede het bewijs geleverd,
dat de winkeliers in eenzelfde branche,
elkander niet als concurrenten, maar als
collega's beschouwen kunnen, gedreven door
een gevoel van prijzenwaardige solidariteit.
In Amersfoort teruggekeerd, heeft een dier
leden in de maandvergadering van Handel
en Nijverheid gevraagd: kan ook hier ver
kregen worden, wat in Leeuwarden is tot
stand gebracht? Z6b is de zaak aanhangig
gemaakt. Na in een bestuurs- en ledenverga
dering te zijn besproken en nadat men
principieel zich voor de zaak had verklaard
werd besloten tot het houden dezer open
baren vergadering.
Voorts drong de heer van Duinen op ge
matigde behandeling aan. Geen te forsche
slagen, in casu ondoordachte voorstellen van
ingrijpende maatregelen. Het slagen hangt
af van den grondslag onzer pogingen. Mot
kalm bezadigde, maar krachtige hand vooral
moet het materiaal gehanteerd, dat ons naar
ons doel moet voeren.
Bij velen is misschien de gedachte opge
komen: Wat geeft liet; zonder wetteiyke re
geling krijgen wy geen vervroegde winkel
sluiting.
Wie zóo donkt kan zich vrijelijk scharen
bij verreweg het overgroote doel van hen,
die reeds gedurende meer of minder aantal
jaren dit onderwerp hebben behandeld.
Is de kwestie dan inderdaad van zoo in-
gewikkelden aard dat een zoo groot persoon
lijk belang voor eiken winkelier niet anders
kan worden verkrogen dan door bemiddeling
van den wet;,jver? Wij zijn met het stellen
dier vraag ongemerkt op lastig terrein ge-
komeu, want hare juiste beantwoording hangt
af van vele omstandigheden, die niet ge
makkelijk zijn bijeen te brengen.
Zoo, by v. de financieele draagkracht
van do winkeliers in verschillende vakken,
persoonlijken aard, aanleg, karakter, ontwik
keling, opvoeding, seizoens in verschillende
branches, zoowel bij het stellen der zoo even
genoemde vraag als bij deze«begrypt in
derdaad de winkelstan.1 zoo slecht zyn eigen
belangen, dat alleen wettelijk dwang hem
kan brengen tot verbetering van zijn posi
tie zijn dit factoren waarmee gerekem"
moet worden.
Zoover sprekers nasporingen bier ter stede
zich uitstrekken, zijn de winkeliers het er
overs eens, dat vervroegde sluiting een zeer
groote verbetering voor alle winkeliers, niet
het minst voor den kleinen winkelstand
zou zijn.
Doch waarom kost het dan nog oenige
moeite
Doordien er nog all yd gevonden worden
onder de winkeliers, persongi die zich niet
kunnen voorstellen dut door vroeger te sluiten
zij zich zelf geen schade zullen berokkenen.
Daardoor zijn zij niet geneigd zich aan te
sluiten bij hen, die zich op een ander stand
punt plaatsen en niet de bezwaren van de
eersten doelen, 't Is ontegenzeggelijk dat
groot- en kleinbedrijf, voor zoo ver we dit
hier in Amersfoort in den winkelstand zou
kunnen noemen, een woordje meespreken,
over het geheel genomen zyn zij, die grootero
zaken dryven, eerder er toe geneigd vroe
ger te sluiten dan zij die kleine zaken hebben
in hetzelfde vak. Ook hierop zyn uitzonde
ringen.
De eigenaar eenefgrootere zaak, gelegen
in een volksbuurt zalj minder geneigd be
vonden worden tot vervroegde sluiting over
te gaan, dan de eigenaar eener zaak van
denzelfden omvang in 't zelfde vak, gelegen
op deltiger stand. Maar bij den Kleinen
winkelier in bijna elk artikel hoort men maar
al te vaak:,,och ik ben toch thuis!" In het
trekken van een grens ligt «le groote moei
lijkheid om tot overeenstemming te komen.
Een wettelijke regeling werkt universeel, en
juist zij die zoo'n bezwaar hebben tegen slui
ting door particulier initiatief roepen om
wettelijke regeling. Maar in on» land werkt
de staatsmachine langzaam en daarom moeten
wij wel door eigen initiatief eeno regeling
tot stand brengen, die nu gevormd naar de
behoefte, in de praktijk niet zoo knellend zal
werken dan eene wettelijke regeling. Vervol
gens '.bespreekt inleider datgene wat in ver
band met ons onderwerp, betreffend wette
lijke regeling, zoowel in het binnen als in
het buitenland heeft plaats gehad, om daarna
een oogenblik stil te staan by de maatregelen
die r.aar spr's. gevoelen worden aangewend
om ook hier tot gunstig resultaat te komen.
't Eenige Ryk in Europa, waar winkelslui
ting bij de wet geboden is, is Duitschland.
De aanleiding tot deze wettelijke regeling
was, het, in het najaar van 1892 begonnen
onderzoek van de «Commission fiir Arbeiter-
Statistiek" naar den arbeidstijd vau
winkelbedienden. Deze enquête strekte
zich uit over pl. m. 15 pet. der in het Ryk
bestaando winkelbedrijven, die minstens een
bediende hadden en waren ingedeeld,
zoowel tiaar bet aantal inwoners der ver
schillende plaatsen, als naar hot aantal be
dienden werkzaam in éene zaak.
Na deze enquête gaf de commissie op
raad dor koopliedenverecnigingon waarmee
ij geconfereerd had, als haar advies ver
dichte algemeene winke'slu'Mng om 8 uur
n overweging.
Een storm van verontwaardiging steeg op.
In de Landdagen werden moties togen dit
advies mot overgroote meederhetd aangeno
men, en het leidende moiiof daarbij was een
voor Duitschland vry onbedacht motief: het
kwam niet te pas eene 'degelijke beperking
van de individueele vrijheid te dccreteeren.
Precies dus het standpunt van mr. J. A. Levy
op vorengenoemd congres. De opgestoken
storm ocliynt spoedig te zijn bezwaren, want
•eeds in I8'J9, diende de Rjjksrcgeoring voor
stellen in, betredende de regeling vau den
winkeltijd.
Opmerkelijk is het, dat niet alleen by den
Rijksdag geen heftigen prinicipieelen tegen
stand werd gevonden, maar dat de voorstel
len aan de meerderheid niet vergenoeggingen
en dat de voorstellen, door eene commis
sie uit den Ryksdag belangrijk gewijzigd,
door het plenum werden aangenomen, eén
jaar na de indiening dus in 1900. Ten slotte
zij vermeld dat in Duitschland de winkels
van 0 uur s' avonds tot 5 ure s' ochtends
moeten gesloten zyn, behoudens enkele uit
zonderingen.
Het punt van uitgang is dus geweest
overmatig lange arbeidsduur der bedienden.
Maar dut ook aan de patroons de nieuwe
regeling opperbest bevalt, blykt uit het vol
gende
De Duitsche wet opent de mogelijkheid,
om van de O-uursluiting af te wyken en
reeds te 8 uur te sluiten, maar hiertoe moet
eigen initiatief genomen worden, en de aan
vrage daartoe uitgaan van de winkeliers,
lu Noord-Duitschland zyn reeds eenige plaat
sen als Bremen, Lübeek, Elberfeld, waar 8-
uursluiting voor alle winkelbedrijven is in
gevoerd, maar bepaalt zjj zich toch tot enkoio
plaatsen van middelbare grootte.
Fpr. gaat uitvoerig do geschiedenis der
8-uursluiting in Lubeck na en komt tot du
conclusie dut du ervaring heeft geleerd, dat
de piactjjk do winkeliers er toe zal brengen
op zoo vroeg mogelijke sluiting aan te drin
gen. In Mainz zijn de sigarenhandelaars in
het sluiten om 8 uur de eersto geweest.
Naast Duitschland, waar de wet zelf do
winkelsluiting tegon een bepaald uur ver
plichtend stelt, staan twee andere Europee-
sche landen, waar de wet zich alleen be
paalt, deze bevoegdheid aun locale besturen
toe te kennen en haar dannuder te regelen.
De Engelsche wet is van 1904. De geschie
denis dezer wet is zeer merkwaardig. Spr.
brengt haur uitvoerig in herinnering.
Daarbij bleek, dat reeds in 1842 te Londen
de vereeniging tot «Vervroegd sluitingsuur"
werd opgericht, die haar doel door partieulior
initiatief wilde bereiken; zij had geen succes.In
1872 slaagde 'n poging totSuursluitiogdoorde
lakenverkoopers gewaagd, doch nieuw geves
tigde firma's namen geen deel aan het streven
en zoo mislukte deze poging, tevens de on
macht van het particulier initiatief by onwil
ligheid van enkelen in liet licht stellen.
Een daarop gevolgde vergadering van
winkeliers nam met algomeeno stemme»
een motie aan waurin gezegd werd, dar. al
leen de wetgever hen in staat kan stellen
om tegen een redelijk uur te sluiten.
Na 1886 streefde de vereeniging wottelyke
regeling na.
In 1888 diende zy een verzoek by het
Lagerhuis in, terwyl hun president Sir Joh.
Lubbock eon wetsontworp voordroeg hetwelk
echter met groote meerderheid werd ver
worpen.
Eerst in 1893 erkende het Lagerhuis de voor
de gezondheid nadeeligj gevolgen voor alle
personen in het bedrijf by overmatig lange
arbeidsduur. In 1895 dien de Sir Lubock weer
een voorstel in, hetwelk niet in behandeling
kwam evenmin in 1850. In 1857 werd Lu-
boek In Lord Avobury gemetamorphoseerd en
diende als lid van hei Hoogerhuis in 1900 een
wetsontwerp in, Lord Salisbury bestreed het
voorstel op do zelfde gronden als de Land
dagen in Duischland, en het ontwerp werd
verworpen. Inmiddels diende Sir Charles
Dilke een wetsontwerp in, op grond dat de,
dedienden liever wottelyke regeling hadden,
maar ook dit werd verworpen.
Eerst Avebury's 6e poging lukte. In 1904
werd zyn aanmerkelijk gewijzigd voorstel
aangenomen en daardoor in Engeland door de
gemeentebestuuren nu onder goedkeuring van
den vertegenwoordiger van bet Staatsgezag
een sluitingsuur worden v. st_esteld.
In Noorwegen is het gesteld als in Engeland
ook daar locale re ge ling. Opmerkelijk in het
daar echter, dat indien Vs der winkeliers zich
tegen sluiting verzet, van de zaak niets kan
komen. De wet da! eert van 1900, maar er
wordt slechts matig gebruik van gemaakt.
Er zyn nog slechts 9 steden en 6 dorpen
toe overgegaan.
Ook in Australië bestaat een wettelijke
regeling.
En nu Nederland.
Pogingen om door onderlinge samenwer
king tot vervroegde winkcls'uiting te komen,
zyn reeds sedert langen t'jd in ons land be
proefd, het streven echter om in deze een
regeling van overheids te verkrijgen, dateert
eerst van 1901.
De Du'tsche wet heeft wellicht ook ons
doen ontw. ken. Al'es na te gaan wat sinds
dien beproefd is, is ondoenlyk.
Den Haag gaf het voorbeeld. Daar werd
in 19J1 opgericht hei Com'té van vervoegde
winke'slu'ting, tot wolk comité verschillende
voroenigingeri en corporaties toetraden om,
evenals in Duitschland, Logs weltelyken weg
vervroegde sluiting to vorkrijgen, er wera
een levendige agitaUe begonnen. In de Haag-
sche bladen we melde het van ingezonden
stukken van voor en tegenstanders.
Een oponbare vergadering had, mede door
de aanwezigheid van tal van autoriteiten voel
succes.
Door den Minister werd deverzekoring ge
geven, dat de zaak bjj de regeering in over
weging zou worden genomen en dat op
's ministers sympathie Kon worden gerekend.
Doch ook hier wus het: veel beloven en
weinig geven. Want hoe goed 's Ministers
bedoelingen waren, de kiesveroeniging »Mid-
donstauii' gooide roet in hut eten, door
mede te doelen, dat winkelsluiting op een
bepaald uur, niet was in het belang van den
kleinen winkelier en te zeer indruischend
tegen de vrijheid van het bedrijf.
Hoe jammer dat deze kiesvoreoniging ook
nog niet tot argument koos de persoonlijke
vryheidbelemmoring; zy hudden dan in e'én
schuitie kunnen varen met den I'ruissischen
Landdag en bet Engelsche Lagerhuis met
Lord balHïury tot roeier en mr. Levie tot
stuurmanr^
De minister, tusschen twee vuren gezeten
hield de zaak in 's lands vergaderzaal
aan het lijntje en loodste haar van Binnen-
landsche zeken naar Justitie.
Te zelfdor tjjd dat do zaak in de Kamer
werd besproken, hield ook de Raad van Am
sterdam en zich mee bezig, waar nu mr. Van
den Uorgh een voorstel had ingediend.
»Do Raad noodigt B. en VV. uit eene com
missie te bouoemen, welke tot taak heeft te
onderzoeken iu hoeverre en voor welke
soorten van bedryven in onze gemeento eene
verordening wonschelijk is, tot vaststelling
van oen vervroegd sluitingsuur.
Dit voorstol ging vergezeld van een uit
voerige toelichting.
9 Januari 1902 kwam dit voorstel in be
handeling. De beer Kruseman trok in twijfel
of do gemeenteraden staatsrechtelijk wel
bevoegd waren deze materie to regelen en
er werd besloten de zaak te verwijzen naar
de commissie voor de strafverordeningen.
