Juni 1908.
No. 7514.
57e Jaargang.
Feuilleton.
FIRMA A. H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Uonderdag- on Zatardagmiddag. Abonnement por 3 maanden f\.—
franco per post 1.15. Advertentiën 1—6 rogels 00 centelke regel meer 10 cent. BJJ regal-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en ontoigenings-
advertentiën Der regel 15 cent. Reclames 1—5 regels ƒ1.25 elke regel meer ƒ0.25. Groote
letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten
evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KGRTEGRACHT 9
Telephoon 19
Bestrijding der tuberculose
als volksziekte.
Slechts een 30-tal personen heeft Zater
dagavond gebruik gemaakt van de uitnoodi-
ging van het voorloupig comité tot stichting
eener plaatselyke Vereeniging tot bestrijding
der tuberculose om de vergadering bij to
wonen, waarin dr. W. J. van Gorkom, arts
te 's-Gr,»venhage en Secretaris-Penningmees
ter der Centrale vereeniging tot bestrijding
der tuberculose in Nederland, zou spreken
over de moderne wijze van bekarnping en
inperking dier volksziekte.
D r. H. W. Schreuiler sprak een kort
woord van welkom, dankte heu die zitting
bebben willen nemen in het voorloopig
comité en zeide, dat dr. Van Gorkom, die
zou sproken over de latere werkzaamheden
der plaatselijke afdeeliog, sinds eenige jaren
middenin den stryd staat tegen de gevreesde
ziekte en een zeer werkzaam aandeel nam
aan dien strijd.
D r. Van Gorkom zeide hierop, dat het
hem een bijzonder genoegen was, te kunnen
voldoen aan hel verzoek, ook hier iets mee
te deelen over streven en werken der ver
eeniging. Uit tijdschriften en bladen is be
kend, dat ook in ons land, zy 't dan ook
veel korter dan in het buitenland, gepoogd
wordt, tegen te gaan de zoogenaamde uwitte
pest'', welke duizenden offers per jaar veil.
Ongeveer twaalf jaar geleden, gaf H. M.
de Koningin-Moeder het voorbeeld om de
tuberculose actief te beslrijden en wel door
de schenking van Oranje Nassau-oord en later
door de groote gift bij Haar aftreden als
Regentes, waardoor hier te lande de eerst,e
inrichting ook voor minvermogende tuber-
culose-lijders werd geopend.
Een paar jaar vroeger had dr. Haenljes
een sanatorium voor longlijders geopend te
Putten, doch dit is voor meer gegoeden.
Bijm gelyktydig met de openstelling van
Oranje-Nassau-oord werd opgericht de Ver
eeniging tot stichting en exploitatie van
volkssanatoria in Nederland, die een zestal
jaren geleden haar sanatorium te Hellendoorn
opende; Amsterdam volgde met zijn sanato
rium te Hooghalen in wording zijn thans
sanatoria op Heerema-stata bij Joure, een
Chrislelyk bij Harderwijk en twee Roomsch-
K»' unieke, welke zeer waarschijnlijk by
.irderwijk en bij Mook zullen verrijzen,
terwijl het zee-hospitium te Katwijk onlangs
door H.M. de Koningin-Moeder is geopend.
Doch deze alle zijn nog niet voldoende
voor een vruchtbare bestrijding der ziekte
met als einddoel uitroeiing daarvan.
In ons land komen per jaar voor 10000
gevallen van tuberculose, waarvan rond
7500 gevallen van long-tuberculose of zoo-
genuamde longtering, welke ziekte jaren kan
sluimeren voor ze volkomen kun worden
geconstateerd. Globaal genomen zyn hier te
lande een ÏOJOOO personen aangetast door
tuberculose.
Geen ziekte is zoo gebondeu aan maul-
schappelyke verhoudingen; vandaar dun ook
dat zij net meest voorkomt by mui- en
on vermogenden en dan ook by uitstek een
volksziekte is. Ruw geschat is 3/4 der patiën
ten niet voldoende vermogend om de kosten
der ziekte te bestryden.
Indien men nu deze 75000 lijders in
sanatoria wilde verplegen dan zou men
jaarlyks ook zeer groote kapitalon tioodig
hebben voor de verpleging var. deze min-
en onvermogendeu. Men spreekt wel van
volks-sunatoria, doch de verpleegkosten
bedragen daar altyd nog f 2 per dag of
f 14 per week, een uitgaaf die niet
maanden lang kan worden bestreden door
arbeidersgezinnen.
De arts <fie,-vooral in de groote sleden,
veel praktijk) heeft in de volksklasse, ontmoet
iedoren dag lyders, die noodig dienen ver
pleegd te worden, doch slechts hoogst zelden
iemand die de uit den aard der zaak hooge
verpleegkosten ook knn belalen.
De doctoren Huenijes en Middelburg hebben
de hoogst sympdhieke poging gedaan, te
Putten een edit volkssanatorium in terichton,
doch het mocht, hun niel gelukken. Het zou
wellicht alléén kunnen als alle patiënten niet
bedlegerig waren en men dus kon volstaun
met minder verpleegsters en verzorgers.
Ook op Heeremastate is de illusie niet
verwezenlijkt.
Duitscliland is ten deze gelukkiger dan
ons land doordien daar ruim 25 jaar geleden
een verplichte ziekte- en invulidileits-verze-
kering is ingevoerd. De verzekerin ts-tnaat-
schappijen, die alras de beschikking hadden
over aunztenlyke kapitalen, haastten zich
eigen sanatoria te houwen, waarin zy zy ver
zekerden deden verplegen. Vooral die, welke
in het eerste stadium der ziekte verkeerden,
genazen veelal. De verpleegkosten werden
ruim gedekt door het voorkomen vun uit-
keeringen wegens invaliditeit.
Jammer genoeg is door de politieke ver
wikkelingen in ons land nog geen ziekte
en invaliditeits-verzekering bij de wet ver
plichtend gesteld en het kan nog wel 5 ol
10 jaar duren eer het zoover is.
Er is ook geen kans, dat er voldoende
kapitaal wordt bijeengebracht om het voor
beeld van Duitschland te volgen en ook hier
te lande de min- en overmogenden kosteloos
te doen verplegen.
32.)
„Maar ik ben toch ook cnvaleriet geweest".antwoord
de de landraad „en Zijne Majesteit ia toch 6ok een
hartstochtelijk ruit r. Ik herinner u maar aan zyn
deelnemen aan parforcejachten en aan decavalerie-
chargee, die hij ieder jaar bij de manoeuvres per
soonlijk aanvoert, Maar het eene sluit het andere
niet uit. Ik wil u tegemoet komen, u l-ekennen,
dat ik mjjn auto gnkooht heb omdat nut mode was
en omdat het mü begon to vervelen, altijd weer te
hooren vragen, waarom ik er geen aanschi-fio. Maar
sinds ik hem heb, hang ik er aan met heel myn
aart."
„En uw mooie paarden staan intusschen in den
stal en krijgen dikke beenen. Zij worden stjjf on
lamhet is zonde", meende Scheidegg.
De landraad werd wat verlegen.
„Misschien bebt u daarin gelijk. Het verstandig
ste zou wellicht zyn, de dieren te verkoooen maar
ik kan nog niet van ze scheiden. U weet overigens,
baron, dat u n>ij nog een bezoek schuldig is, niet
zoozee; nijj als wel mijn stal. Ht-t- zo i me zeer
verheugen, u mijn paarden eens te laten zien. Wan
neer v het goed vindt, laat ik u eens afhalen mijn
koetsi'if zal bly zijn, weer eens te kunnen rijden."
De baron verklaarde zico zeer gaarne tot het be
zoek bereid, maar vroeg toch eerst nog„Is het
ook niet onbillijk tegenover uw koetsier, dat u hem
niets laat doen. Hij verleert het rijden, en als er
een ongeluk gebeurt wat dan Ook de paarden
moeten dagelijks loopendoen ze dat maar eens in
de week, dan gam ze domheden doen."
„Met mij met" zeide de landraad. „Ik ga niet
meer in en rijtuig zitten dat gaat me veel te lang
zaam. Neen, w<-et u, zoo alleen op een weg, mi dan
telkens nog wat sneller. En wanneer iemand zegt,
dat ik te snel ryd.dan bestraf ik mezelf, m-mr na
tuurlijk hoor ik ook den schuldige cn meestal kom
ik er aan toe, mijzelf vry te spreken en de tegen mij
ingebrachte aanklacht aU ongegrond af te wijzen."
Allen lachten, maar de landraad zeide: Ik nteen
dat toch heel ernstig, want ik zou niet gaarne in
conflict kom met de wet. Eenmaal heb ik mezelf
veroordeeld tot honderd mark boete, bij niet-hetalen
te vervangen door tien dagen h-'Ohtenis."
„En hebt u gezeten?" vroeg Alega opgewekt.
„Ik wilde gaan zitten, gravin, want ik was in dien
tjjd zeer verkouden en kon eigenlijk toch niet uit
gaan. Msar eer ik de straf onderging, heb ik de
zaak in honger beroep ondorzocht en kwam toon
tooh tot vrijspraak. Do honderd mark bob ik even
wel aan een arm gezin gegeven, want rechtvaardig
als ik nti eenmaal ben, kwam ik toch tot de con-
olusie, dat ik althans de proceskosten betalen moest."
Toen kwam het gesprek weer op de automobie
len en de paarden en Alexv zeide plotseling;
„Maar kunt mjj oen groot genoegen doen; u kunt
mjj wel eens voor een uutoinobieltocht afhalen.
Vroeg'.- ging hit niet, want dan hadden we ni».
land om ona te vegezelleo. Uw zust'-r rijdt ónk
niet, mama wildn niet en van papa was hoelemual
geen Bprake. Maar nu giat het; de baron moet mee;
dat is prachtig." En verheugd klapte zij in de ban
den en zeide„Niet waar, baron, u is geen spol-
Doch de ziekto is, en met vrucht, to
bestryden doof plaatselyke vereenigingen
(dispensnires anti-tuberculeuses).
H ierhy wordt uitgegaan van dn grond
gedachte, dat de tuberculose h een besrr et-
teiyke ziekte.
Prof. Koch heeft In 1882 bewezen, dat
zij wordt veroorzaakt door do tuberkelbaccil
welke voorkomt in dj afscheldingsprnducten
van mensch of dier, welke met tuberculose
zyn besmet, bijvoorbeeld door het gebruik
vun ongekookte melk. Indien alle lijders aan
tuberculose konden worden genezen of ge
ïsoleerd, dan zou het uit zijn met de tuber
culose.
Eet) twintig jaar geleden noemde men
het algemeen een dwaasheid, dat werd ge
waarschuwd tegen het gobruik van onge
kookte melk thans zyn er slechts zeer
weinigen, die ongekookte melk gebruiken.
Dit is eeu sterk bèwy* voor do vatbaarheid
van den tnensch voor hygiënische opvoeding.
En het wozon der moderne bestrijding van
de tuberculose ligt in die vatbaarheid van
liet volk voor hygiënische opvoeding.
Als de lijder de aard der ziekto kent,
heeft geleerd hoe hij ziek is geworden en
hoe dit had kunnen voorkomen worden dan
heelt hij slechts een weinigjo verantwoor
delijkheidsgevoel noodig om te voorkomen,
dut hyzelf zyn omgeving niet weer infecteert.
Do working der vereeniging is dan ook
in de eerste plaats een opvoedende.
Haar resultuat wordt bereikt door het
aanstellen vun een umbienaar of ambtenares
(wijkverpleegster, enquétrice) die in do
theorie en de pructyk is opgevoed en de
lijders en hun omgeving opvoedt en daar
door het gevaar van besmetting tot eon
minimum terugbrengt. En als nu deze per
sonen voldoende tact en ambitie heeft, doch
ook moreel overwicht weet to verkrijgen,
dan moet de de vereeniging heilzaam werken.
Intusscheu is dit oen toekomstwerk en
geen arbeid waarvan men onmiddellijk resul
taat kun en zelfs mag verwachten. Voetje
voor voetje moet de ziekto hekampt worden.
De vereeniging moet tegelijk haar taak
eenigszins verruimen en, hoewel het een
zuiver medische zaak is. een philuntropisoh
tintje aan baar taak geven.
De tuberculose is geneeslijk, meer dan
alle andere slepende ziekten geneeslijk doch
otn haar to genezen, moet de patiënt in do
gunstigst mogelyke omstandigheden worden
gebracht, Het allergunstigst zyn do sanatoria,
waar aris en verpleegster steeds l>ij tien
patiënt zijndoch door doelmatige huisver-
pleging is ook zeer veel to bereiken.
Men moet den patiënt er van overtuigen,
dat hy zeer onverantwoordelijk handelt door
breker."
I)os« gaf laoln nd toe. „Wanneer ik u daarmede
Eleisier doe, dan gaarne. Maar ik hoop, dat gravin
tagmar dan óok weegnar, want als u voorin til, en
dat «uit u ongetwijfeld doen, dan kan ik godurende
den gebeden rit den mond houden en dat is ver
velend". En «ieb tot Dagniar wendend, seide l-y:
„Kunt u ook niet be.-luitt-n mede te rijden, gravin?"
„Onder geen conditie. Lont u die gedaohto maar
„Misschien bedenkt u zich nog wel, gr-vin, U
hebt my tot dusver hot genoegen gedaan, a' mijn
verzoeken iu te willigen. "U zult het, ook ditmaal
doen."
Hij stond naast haar en sprak zoo zaobtjas, dat
do andoren, die met, elkaar praatten, heu niet kon-
den hooren,
„U zult wol meerijden, gravin bet loont de moeite
niet, nnt mjj daarover te twisten. D«t is noch de
zask noch mijn persoon waard. Nietwaar?"
Zij hoorde de gruwzame ironie in lijn woorden.
hebt volkomen gelijk, baron, hut loont dn
moeite niet, daarover te sti'ijdnn of te sproken. U
xoudt anders nog kunnen denken, dat Ik bapaalde
redenen had om thuis te blijven..."
„En waarin zouden die dan wel bestaan, gravin?
Toob zeker niet in mijn persoon?"
„Absoluut niot."
„Dit doet me genoegen. Want liet zou me zeer
g""pit»n hebben, wsi-neer mijn 'egenwoordlgh'dd
u plotseling, door welke oorzaak duo ook,gehinderd
zou hol hen. Wij hebb"ii liet tut dusver zeer goed
met elkaar kunnen vinden en zullen dal iu dn
toekomst ook doen,"
Zjj antwoordde hem niet, maar stond op en ging
naar Atexa too:
mot drie of vier huisgenooten in het zelfde
bed te slapen en hom eon bed apart of wel
een ligstoel veischufleti, zy 't ook in bruik
leen van de veroenigingmon m et hem
leeren steeds met open raam te slapen
dit moest reeds uilen kinderen op de Lagere
school telkens worden voorgehouden
hem loeren, dat h(j zyn voeding verbetert
en hom daartoe in staat stellen, zoo mogelijk
door medewerkiog van lief.ludige vereeni-
gingen
De grootste moeilijkheid ia in den regel
de slechte woningverhouding. Een gruwel
en hoogst g.-vaarljjk voor de omgeving is
hel, dat gunsch het gezin in éeo kamer
huist en slaapt. Doch ook hier is met «eer
geringe middelen al veel te bereiken. Stel,
dat een man (do tuberculose-lyder) mot
vrouw en drio kinderen in zoo'n éonkamor-
woning woont, dan laat de vereeniging hem
verhuizen en befualt de twee kwartjes
woninghtiur meet' por week, doch eisebt
dan tegelyk, dut do patiënt eon elgon
kamertje hooft waarin zyn bed, desnoods
do ligstoel, die hy vau do vereeniging in
hrtiikleen kreeg, wordt geplaat9f.
De enqoétrice bezoekt hem aanvankelyk
dugelyks; later worden die bezoeken herhaald
met telkens langer (tisschenpoozen. Zij leert
hem het noodzakelijk gebruik van kwispedoor
of sptitumfieschje en van bet hoeslzakdookje,
die lijj op den tlutir als 't ware automatisch
gebruikt en leort hom verantwoordelijkheids
gevoel tegenover vrouw en kinderen en
omgeving.
Op deze wyze wordt met veel geringer
middelen dan een verplogingin een sanatorium
vordert zeer veel verkregen.
En doordien veelal verrassende resultaten
worden verkrijgen, verwerft de vereeniging
al zeer spoedig veler sympathio ori gaat het
haar al zeer gauw ook financieel voor
spoedig.
NutumTyk moot ook flinke propaganda
ge-i aakt onder wat men noemt het volk,
dal bijvoorbeeld door lichtbe-lden moot
leeren kennen do gevure» der tuberculose.
Ook de regoorendo college's geven finun-
tieelen steun. Zoo gaf het Hyk voor 1908
reeds f 50.000 subsidie voor de twintig
thans hestaande veroenigingen en thans
reeds kan gezegd, dat dit Rijkssubsidie zal
worden verhoogd. Provinciale en Gemeente
besturen subsid'eerpn evenzeer, evenals
philuntropische vereetiigingen. Want allen
hebben, evenals de Dutische verzekerings
maatschappijen, reeds ingezien, dat door zoo'n
subsidie wordt voorkomen een voel grooter
bedrug aan verpleegkosten,
Inleider meende den gang van zaken niet
verder thans uiteen te moeten zetten, doch
„De baron heeft in» Haar op pen denkbeeld gn-
brnolit. «lat aanhevodng ver«li»nt overwogen te
worden. Werkelijk, ik geloof, Hat men niet over
een sport kan meepraten wanneer men er niet wat
aan gedaan heeft, en Hue mijnbeer 8endb«»g wauneor
u b't toestaat, wil ook ik gaarne meerijden.
„Maar gravin van t-iet meerijden ia g-en sprak».
Ik bon er teer bljj om. dat u wilt meerijden.
Men kon duidelijk bemerken, dat d» landraad
vorbniigd waa over hot aanstaande toobtje. Bij
Alexa'a woorden, dat b\j baar toob een» moeat
afhalen, hadden «yti oog»n al bl geschitterd hjj
had baar sulk een dankbaren blik toegoworpon,
dut '-e' baar bjjna ape»t, hbm ton tegemoet gnkoni'n
te Siin. Moest bi) daardoor niet hrgrypen, dat 4ij
Duel goed bemerkt bad, dat b|j vandaag >-»o-indnren
toon tegen haar aansloeg, en moest hjj uit haar
vnrsook, waardoor «ij elkaar weer ontmoeten «ou
den. niet do oonolusflin trekken, (lat «jj *jjn aan-
soek in do band werkt»?
Ken «ogenblik was «y vorlogon geweest, maar toen
keerde haar overmoed terug; «ij moest er aan den
kon, dat «ij gisteren gehoopt bad iet ongetrouwd
te bleven en ook, dat baar vader haar naam met dien
van den landraad eanieti bad genoemd.
Zooals renda meermalen, rustt» ook nu baar blik
op d«n landraad en toen «ij baar oogen van hom
afwendde, «ng «ij den baron. Die letindn tegen een
atoel en keek haar aan, Een lae'»je speelde om «ijn
mond en heimelijk knikte hjj hear toe, alsof hjj
«eggen wilde: „Moed maar; ala je dlnn man kiygt,
hel. je alle r< de» om tevreden t» *(je".
Zy wi«t het; hjj h»d baar ged-cht-n g-raden en
den blif, waa mnde »y den la- dra.ul aankeek, goed
begrepenmaar nu tooh werd sfl workeiflk verlegen.
(Wordt vervolgd.)
