Donderdag 10
December 1908.
No. 7593.
58e Jaargang
Wie zich met
KOSTELOOS.
UITGAVE
firma a h van cleeff
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden fi.
tranco per post f 1.15. Advertentiën. 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigeninga-
advertentiën Der regel 15 cent. Heolatnes 15 regels f 1.25 elke regel meer f 0.25. Groote
letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten
evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU
KORTEGRACHT 9
Telephoon 19.
Bij dit nummer behoort een
BIJVOEGSEL.
1 Januari wenscht te
doen inschrijven ais
abonné, ontvangt de
tot dien datum ver
schijnende nummers
KÏH I S O E V i NOEN.
Kostelooze Inenting.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
AMERSFOORT,
Gelet op artikel 18 der Wet van 1 December
1872 (Staatsblad No. 134);
brengen ter kennis van belanghebbenden, dat
voor een ieder de gelegenheid tot kostelooze
inenting wordt gegeven op den eersten en
den tweeden Maandag van de maanden
JANUARI, APRIL, JULI en OCTOBER,
telkens des namiddags te drie ure, in de
daartoe bestemde lokaliteit van het voormalig
schoolgebouw, wijk A. Koestraat no. 9.
Gedaan te Amersfoort, den 8 December 1908.
Burgemeester en Wethouders
van Amersfoort,
De Burgemeester,
WUIJTIERS.
De Secretaris,
J. G. STENFERT KROESE.
Verkiezing Kamer van Koophandel en
Fabriekeu.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van AMERSFOORT
brengen ter openbare kennis, dat op Don
derdag, den 14 Januari 1909, des voormid
dag» van tien tot des namiddags éen ure, ten
Randhuize dezer Gemeente zal plaats hebben een
verkiezing van twee leden van de Kamer van
Koophandel en fabrieken te Amersfoort eu zulks
ter vervulling der plaatsen, ontstaan door het
bedanken door de heeren H. C. van DAM en
S. J. van DUINEN.
De stemming geschiedt bij ongeteekendo brief
jes, waartoe mei het zegel der Gemeente ge
waarmerkte stembriefjes, ten minste acht dagen
vóór den dag der verkiezing, door den Burge-
meester Mn de kiesgerechtigden «orden toege-
"ïta'kierer, die >Bn stembriefje «Horen of
er geen ontvangen heelt, wordt gelegonbeii
verschaft om er aan het stembureau een te
^Het openen der stembriefjes geschiedt dadelijk
na alloop der verkiezing.
Van onwaarde zijn briefjes. welke uiet zijn
gewaarmerkt niet het zegel
onderteekend zijn, welke, met duidely J,
soon aanwijzen of waarbij ot
stembriefjes zijn ingesloten of vastgehecht.
Amersfoort, 10 December 1908.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
WUIJTIERti.
De Secretaris,
J. G. STENFERT KROESE.
Militaire tandheelkundigen.
De heer J. A. Th. H. F. van Bijswp de
Jong sedert 1808 praktiseerend tandarts,
tot l'ü'Hi te Amersfoort en sinds te Rotterdam,
en sedert It) October 1904 reserve-kapitein
tot S'TidweTdErS wj d»
welke in jailitwr-geneMkuntllg» kringen
stellig de aandacht zal trekken.
Met opzet vermeldden we bovenstaande
data om te doen zien, dat het hier niet
geldt een beginneling, die zich een baantje
wil creëaB^jdoch iemand die volop gele
genheid had, rond te kijken en dus ten
volle gerechtigd is, zijn theorieën te toetsen
aan de werkelijkheid.
Het boekje, dat als titel heeft »De tand
heelkundige verpleging van het Nederland-
sche leger» is ook voor niet-deskundigen goed
verstaanbaar geschreven, hier en daar zelfs
in een luimig tintje, en zal, waar 't bier
geldt een hier te lande nog niet behandeld
onderwerp, velen aanvankelijk zeer vreerad
voorkomen, doch ongetwijfeld stemmen tot
nadenken en tot opvolgen van den daarin ge
geven raad.
Geen lichaamsdeel, schrijft hij, welks ver
zorging van zóo diepgaande beteekenis is
voor den gezondheidstoestand van het indi
vidu als de monden geen lichaamsdeel
wordt over 't algemeen zóo verwaarloosd.
De zindeljjke Hollandsche huisvrouw zorgt
er voor, dat stoep en gang de entree tot
haar huis kraakhelder big ven; maar de
mond de ingang tot het lichaam wordt
schromelijk verwaarloosd.
Ieder weet, dat de tanden als t ware
scharen zijn, die bet voedsel afbijten, en dat
de kiezen de molensteenen zijn waartusschen
het wordt verbrijzeld. Z|jn tanden en kiezen
niet gezond en niet goed geplaatst, dan kun
nen zij hun functiën niet goed verrichten.
Gevolgslechte spijsvertering en dus een
minder gezond, minder krachtig lichaam.
Prof. dr. Gordon Gullor, te Liverpool, heeft
aangetoond dat 90 pCt. der gevallen van
hoofdpijn, die in het onder zjjn directie
staand groote Ziekenhuis werden behandeld,
waren te wijten aan tandaaodouiingen.
Is in vredestijd noodig een gezond en krach
tig lichaam, nog meer is dit het geval in
oorlogstijd, waarbij zoo ontzaglijk veel
wordt gevorderd van het lichamelijk volhar
dingsvermogen.
Te meer klemt dit in den tegenwoordigen
tijd, waarin niet langer, als voorheen, de com
pacte massa een gevecht levert, doch alles
aankomt op het individu. Hoe kin een dub
belpost, waarvan een der manschappen he
vige kiespijn heeft, zijn plicht doen hoe zal
een patrouille-commandant, die tandpijn heelt,
juist kunnen volbrengen hetgeen hem werd
opgedragen.
Is een militair ziek, dan staat een groot
aantal zeer kundige artsen gereed, hem te
genezen. Maar tot dusver is vergeten, ziek
ten te voorkomen, althans ziekten als ge
volg van de eene of andere mondzlekte.
In de laatste jaren .vordt door de mili
taire overheid het beoefenen der sport zeer
in de hand gewerkt; men eischt, dat de mi
litair het hoofdhaar kort draagt, dat hij zijn
kleeding zoo netjes mogelijk houdt, dat hg
het onbedekte deel van zijn huid op gezette
tijden eu eenige malen daags reinigt; er
zijn badkamers en zwemplaatsen en er is
gelegenheid om althans de voeten te
wasschen.
Doch er is tot dusver in het Nederland-
sche leger niet gedacht aan eischen, die den
militair verplichten, ook den tnond te
reinigen.
Vooral thans, nu de persoonlijke dienst
plicht is ingevoerd, zou schr. wenschen, dat
in het leger de vormschool van een
groot deel des volks aan eiken mindere
werd gegeven een tandborstel en een poe
derdoos; deze desnoods te verstrekken uit
het cantine-fonds.
Schr. verzuimde hierbij aan te teekeneD,
dat deJapanschesoldaat deze noodzakelijke
reinigingsmiddelen steeds meedraagt te
velde.
Uit iulichtingen van consuls-generaa is
aan schr. gebleken, dat ook in Engeland
eeen militaire tardartsen bestaan, doch dat
tandheelkundige verpleging wordt verleend
door burger-tandartsen. In Duitschland wordt
juist een proef genomen om militairen te
doen behandelen door burger-tandartsen.
Frankrijk heeft twee cursussen voor mond-
heelkunde, te Vul de Grace voor het le
ger en te Toulon voor de zeemachtaan het
hoofd staan militaire dokters die het radi
caal van tandarts hebben verworven. Dene
marken heelt sedert 1906 een militair tand
heelkundige kliniek te Kopenhagen.
De tandheelkundige behandeling moet ge
schieden door specialisten, zegt schr. Zijn
die in het Nederlandscho leger? Neen.
Schrijver toont aan, dat de arts door
z ij n o p 1 e i d i n g de tandheelkuade niet
maar behooren kin uitoefenen. De militaire
arts is dus wel bevoegd, doch onkundig te
dezen opzichte.
Worden patiënten dan verwezen naar
burger-specialisten? Neen. Wel heeft de mi
litaire geneeskundige in den regel de wel
willendheid, de recepten, geschreven duor
den burger-tandarts, over te nemen en die
te doen gereed maken in de militaire apo
theek; doch dit is zuivere welwillendheid.
Schr. had gelegenheid, op tandheelkundig
gebied een vrij groot garnizoen na te gaan.
Daar waren 1756 officieren en minderen
met 427 vrouwen en kinderen en 8 burger
geëmployeerden met 18 vrouwen en kinde
ren hei gemiddelde der zomer- en der win-
tersterkte was rond 1900 personen en het
gemiddelde per dag was twintig mond-
patiënten.
Waar reeds in 1807 tot ons leger behooren
militaire vee - artsen (siods 1822 paarden
artsen) vraagt spr. of 't niet tijd wordt, óok
aan te stellen militaire tandartsen, met den
rang van officier en een tractement van
f1600, en militaire tand - technici, met den
rang van militair hulp - apotheker en een
tractement van f800.
Voor elk bataljon, afdeeling veld - artillerie,
en in 't algemeen de zelfde verhouding bij
ieder der overige wapens en dienstvakken,
zou éen militair tandarts en éen militair tand -
technicus noodig wezen; van ieder dus hon
derd.
Rekent men f 100 000 per jaar voor mate
riaal, dan zou, m«t deze tractementen, jaar
lijks uoolig zijn f1350 000.
Scb. meent, dat dit geld productief zou
zijn in do hoogste mate en niet zonder reden
heeft hij als motto voor zijn brochure geko
zen: „De gezondheid, des volks zij do hoogste
wet".
Het wil ons voorkomen, dat de autori
teiten thaos niet langer kunnen zeggen, dat
verzuimd werd, van deskundige zijde te
wijzen op het groote belang eener weten
schappelijke verzorging der tanden door
vaklieden, te meer waar de brochure werd
gezonden aan den Minister van Oorlog en
alle leden van de beide Kamers der Staten-
generaal.
Waterleidingen.
In het „Tijdschrift voor Sociale Hygiëne"
klaagt dr. Ruysch, dat nog veel te weinig
Gemeenten overgaan tot het aanleggen van
een waterleiding.
'Ten vorigen jare kwamen er slechts twee
bij te Bodegraven en te Heerlen, terwijl
te Sneek en te Boskoop leidingen in uitvoe
ring zijn en te Hardinxveld en te 's-Gravcn-
land tot het aanleggen eener waterleiding
is besloten en concessie werd verleend voor
oprichting van leidingen te Oosterhout en
te Purmerend.
In vele gevallen blijft het bij een pogen
en wel meestal, omdat goede voorlichting
ontbreekt en het doen van boringen en het
maken van plannen van aanleg en bereke
ning van exploitatiekosten veel geld kosten
en dit geld er er niet is.
Waterleidingen ontwerpen, is niet het werk
van iedereen en zoo eenvoudig i iel als me
nigeen meent. Het vordert veel en veelzij
dige kennis, diepgaande studie en vooral
ook Yeel ondervinding en practijk, en maar
al te vaak missen zij, die tot het geven van
advies worden geroepen, deze zoo onmisbare
gegevens en komen dientengevolge allerlei
plannen in de wereld, die onuitvoerbaar zgn
of althans in zeer vele opzichten te kort
schieten aan de eischen, voor een behoorlijke
waterleiding te stellen, terwjjl de berekenin
gen vaak blijk geven van totaal gemis aan
inzicht der ontwerpers. Dergelijke plannen
kunnen niet anders r'.an teleurstelling baren
ze zijn erger dan geen plannenze zetten
de goede zaak achteruit en doen dc goede
voornemens wijken voor de vaak strenge
critiek, waaraan zy onderworpen worden
door de autoriteiten, wier advies of finan-
cieele steun wordt gevraagd. Of wel, men
brengt met moeite wat geld bijeen voor
boringen en begint te boren, maar 't geld
is oper is geen nieuw geld te vinden
men wordt ontmoedigd en ziet van de ge-
heele zaak af. Vaak wordt op deze w|jze veel
geld verknoeid zonder dat men een stap
verder koint.
Wanneer de Regeering er nu toe kon
overgaan zegt dr. Ruysch een ambte
naar aan te stellen van wieo de Gemeente
besturen, die waterleidingen willen aanleggen,
kosteloos goede voorlichting, goede plannen
en goede berekeningen kunnen ontvangen,
dan was de eerste stap gezet op den zoo
moeilijken weg.
Staatstoezicht op levens
verzekering.
Naar aanleiding van het gebeurde b|j een
paar Nederlandscho Maatschappijen, een le
vensverzekering- en een glasverzekering-
maatschappij, merkt de „Leipziger Annalen"
bet volgende op
»Dat oij de in Nederland op het gebied
der verzekering heerschende toestanden, ook
daar steeds veelvuldiger en luider om Staats
toezicht geroepen wordt, kan waarlijk niet
verwonderen. Wij gelooven daarom ook, dat
de Regeering nu spoedig een eind zal maken
aan haar »overweging", welk systeem van
Staatstoezicht de voorkeur verdient en daden
zul doen spreken. Dat is naar onze meeningook
ip het belang van de suliede Nederlandscho le
vensverzekering, die derhalve behoorde af te
zien van haar doctrinairen tegenstand en de
Regeering moest helpen bij het samenstellen
van een verstandige toezichtswet, die in-
tusschen o. i. evenmin bet Duitscbe als het
veelgeroemde Engelsche stelsel behoorde te
kopieeren. Dat een toezichtswet, hoe zij ook
uitvalle, een grooter sterfte onder de maat
schappijen ten gevolge zal hebben, daarvan
zijn we overtuigd; maar de grooteKladde-
radatsch" zal ook zóo komen, en wel zeer
spoedig I En ten slotte hoe vroeger het rei
nigende on weder komt, des te beter zal dit
z|ju".
leder begrijpt, dat er zekere waarborg noodig
is, dat verzekering maatschappijen en vooral
levensverzekering-maatschappijen hun ver
bintenissen zullen nakomen.
Prof. Van Geer gaat in De Economist"
niet in op de vraag of die zekerheid bestaat,
maar wel zegt hij, dat bet publiek, de
oningewijde, onmogelijk uit de balansen en
jaarverslagen die zekerheid kan bekomen. De
niet deskundige kan niet de beteekenis van
die cijfers beoordeelen, en daarom is Staats
toezicht op het bedr|jf noodig.
Zoolang toch de productie van een maat
schappij geregeld blijft voortgaan, kan z|j
jaren lang in een toestand vorkeeren, waaria
zij, zonder dat het publiek zulks bemerkt,
feitelijk niet aan al haar verplichtingen kan
voldoen.
Hoe dat Staatstoezicht dan moet worden
iogericht9
Door de vestiging van een Rijksbureau,
volgens prof. Van Geer. Door dat bureau
moeten alle aanvragen tot het vestigen van
nieuwe maatschappijen onderzocht worden
om na te gaan of zij in alle deelen voldoen
aan de eischen, welke daartoe b|j de wet
moeten gesteld worden. Thans gaal zulk een
