Stadsnieuws.
tens het voorbehoud, tyj den afstand van
het Prinsdom Oianje op April 1713 aan den
KoDing van Frankrijk gemaakt en bu trac-
taat van 16 Juni 1732 tusscben Willem Karei
HendriK Friso (Prins Willem IV) eti den Ko
ning van Pruisen bevestigd, um over deu
Ht"f en de wapens van Prins va. Oranje ten
behoeve van 's Prinsen iiakomellugasebap
blijvend te mogen beschikken.
Ten aanzien van den naoni «Nassau komt
aan Hare Majesteit het zelfde recht toe, als
«enig overgeblevene afstammelinge vani de
ioBgere, Otbonische, 10° van dat Huis. Hoofd
van de Walram'sche lyu is de tegenwoor
dige Groothertog van Luxemburg, wiens
instemming met de verleening van den naam
Nassau aan de kinderen uit het huwelijk
onzer Koningin in 1901 officeel werd ver
kregen.
Het thans verwachte en de later nog ge
boren wordende kinderen van onze Koningin
en Prins Hendrik der Nederlanden zullen
dus Prins(es) vau Oranje Nassau, Hertog(io)
van Mecklenburg heeten. De naam vau
Koningin Wilheimiua's geslacht gaat over op
hen en wordt, hopen wij, door hen voort
gezet. De beweegreden waarmede het Kon.
Besluit van 8 Februari 1901 aanvangt, is on
getwijfeld de weerklank van den levendigen
wen8cb der natie >dat de naam van het Ge
slacht, waaruit Koningin Wilhelmina is ge
sproten en waaraan voor Haar en voor het
Nederlandsche volk zoo dierbare herinnerin
gen zijn verbonden, ook voor Hare nako
melingen behouden zal blijven".
De voorganger in de Israëlietiscbe gemeente
heeft een aanschrijving outvaogen om bij de
wekelijkscbe godsdienstoefeningen in te las-
schen een gebed voor het welzijo van H. M.
de Koningin.
Morgenochtend te half tien wordt in de
Remonstrantsche kerk wjer een godsdienst-
oelening gehouden voor jongelieden van 9
tot 14 jaar en om elf uur de gewone dienst.
De Raad van State is gereed met het
onderzoek van het wetsontwerp tot regeling
der Banken van leentng en de Huizeu van
verkoop met recht tot wederinkoop.
Aan dit booge college is verzouden een
wetsontwerp tot verbod van den verkoop
van absintb.
Met ingang tan 30 December 1908 zijn
voor den tijd van drie jaren benoemd tot
leden der Kamer van toezicht op het nota
risambt te Utrecbt: mr. J. J. Kuipers, Kan
tonrechter te Utrecht, en E. Nierstratsz,
Ontvanger der registratie en domeinen al
daar en tot plaatsvervangend lid dier
Kamer jhr. mr. R. de Beaufort, Kantonrech
ter te Wijk-bij-Duurstcde.
Aan de kiezers voor de Kamer van Koop
handel en Fabrieken is toegezonden het
stembiljet voor de verkiezing, welke op 14
Januari zal worden gehouden.
De spuit, vroeger in bruikleen bij de
Amersfoorlsche Vrijwillige Brandweer, is
thans gestaiionoesril in het spuitenhuis aan
den Zuidsiugel.
De beer B. de btoppelaar Blijdensteyn,
Direcieur van post- eu telegraafkantoor hier,
mocht gister onder tal van zeer hartelijke
bewijzen van sympathie den dag herdenken
waarop hij veertig jaar geleden in 's Rijks
dienst trad.
Toen er een oogenblikje kwam, dat het
publiek niet zóo talrijk aanwezig was, dat
volstaan kon worden met de bediening van
enkele loketten, ging het geheele personeel
naar de Directeurskamer, waar de oudste
ambtenaar, de heer H. G. van der Weerd
den jubilaris toesprak en hem namens het
personeel eeu zeer fraai mahoniehouten cy
linder-bureau aanbood, waarvoor allen heb
ben bijgedragen.
De drukte bij de jaarswisseliug gedoogde
geen feestelijkhedendoch zoodra de dienst
weer normaal is. zullen deze volgen.
De overplaatsing van den commies-titulair
A. Pyper van het post- en telegraafkantoor
hier naar dat^te Bolsward is ingetrokken.
Aan het Postkantoor Amersfoort en de
daaronder ressorteerende hulpkantoren werd
in December ingelegd bij de Rijks Postspaar
bank f33 737.92 en daaruit terug genomen
f33680 42.
Het laatste door dat kantoor uitgegeven
boekje draagt het nummer 14 270, tegen
13520 op 1 Januari 19U8.
In December is voorzoover de vorst
het toeliet uit den regenmeter hier af-
Setapt 33.8 m.M. neerlag. Geregistreerd wer
en 7 regendagen, eer de vorst intrad.
Meer voor wie later de courant opslaat,
zij hier herinnerd, dat de verbazend strenge
vorst, welke Eersten Kerstdag inviel, even
onverwacht in den Nieuwjaarsnacht werd
vervangen door sterken dooi.
In Dt-cember zijn dooi de Amersfoortsche
)ram vervoerd 8642 betalende passagiers,
tegen 8185 in de zelfde meend ven 1907.
De passage-opbrengst was onderscheiden
lijk f432.25 en f456.05; de totale inkom
sten waren f441.85 en 478.05 de opbrengst
per dagkiloiueter f7.92 en f8.47.
De heeren D. Hubers &Zo. herdenki-n lie
den het 200-jarig beslaan van de Onderlinge
brandwaarborg-raaatschappij te Amsterdam,
Directeuren De Jong Co.
Het agentschap is thans ruim 83 jaren m
hun faraillie.
De heer L. R. binnige is ook voor 1909
benoemd tot assistent in de Scheikunde aan
de Ryks-universiteit te Utrecht.
De heer G. A. Munnikhuizen is beDoemd
tot Gemeente-ontvanger van Naardeo.
Hooggestemde dithyramben zou ik kunnen
schrijven over de kwaliteiten van den nieuw-
gekozen Wethouder, doch ik volsta net de
simpele verklaring, dat de Riad ditmaal een
zeer gelukkige keuze de'jd. Want mr. dr.
W. A. van Zyst, een maD die in den Raad
vele blijken van ongemeene schranderheid
en welsprekendheid gaf, zal ongetwijfeld in
het college van B. en W. niet de minste
der broederen zijn. Het flink aantal stem
men, door hem behaald, zijden nieuwen titu
laris tevens bewijs, dat men by groote meer
derheid hem the right man achtte voor de
bezetting der vacature Van Lier.
Aldus de schrijver van het Raadsoverzicht
in de »Utr. Crt".
Ritmeester F. G. de Bas, van het 2e re
giment huzaren, te Venloo, is in zijn rang
overgeplaatst naar het le regiment en be
stemd om op te treden als regiments-adju-
dant te Amersfoort.}
Hoewel buitengewoon laat, plaalBen wij, op
verzoek, thans nog het in ons nummer van 18
December toegezegde verslag van de lezing van
ds. J. L. La Gro voor de afdeeling Amersfoort
van den Ned. Protestandtenbond, over bet onder
werp „De eeuwige kern van den Godsdienst
en zijn wisselende vormen".
Een dames zangkoor zong, eer de spreker dit
onderwerp uiteen zette, No. 74 uit den Liederen
bundel van den N. P. B.
Daar ruischt door alle hemelstreken
Een zucht, een klacht, een beed', een lied
In duizend talen 't eene teeken
Van 't geen niet eene kan vertolken,
En toch in 't hart van alle volken
Zich altijd weder hooren liet.
Het is de kreet van 't menschenharte.
Bij 't angstig worst'len met het lot,
Om licht, om steun, om troost in sraarte.
Het is, wat wisa'len moog' of keeren,
De kreet van 't innigst zielsbegeeren,
Het is de kreet naar U, o God I
Na dezen voorzang begon spreker met er op
te wijzen, dat er in onzen tijd zeer velen zijn
die denken, dat de Godsdienst niet meer is dan
een voorbijgaande phase van gevoels- en gedach-
tenleven dat de tegenwoordige menschheid aan
Godsdienst is ontgroeid. Velen verheugen iich
daarin. Daar tegenover zijn er weer anderen, die
in zake den Godsdienst angstig zijn voor cri-
tiek en wijsgeerig denken.
Over de veelvuldig verkondigde meening van
het hebben afgedaan van den Godsdienst, moet
men zicb niet verwonderen. Duizenden godsdiens
ten zijn gestorvenzoo b. v. van Amalek. Am
nion en Pbilistijnende Godsdiensten van 't oude
Griekenland, vanRome enz. Godsdiensten zijn niet
onsterflijk; dat zegt dit duidelijk. Maar het maakt
een groot verschil of men :t enkelvoud dan wel
meervoud neemt. Godsdiensten sterven de Gr.ds-
dienst blijft. Godsdienst vindt in wat zijn dood
wordt genoemd, door vrienden of vijanden, tel
kens weer vernieuwing.
't Zyn telkens slechts de vormen, die vergaan
en van zulk een wegvallen van oude vormen
is onze tijd getuige. De menschheid groeit steeds,
op elk levensgebied en ontgroeit dus noodzake
lijker wyze ook aan de oude Gods- ea geloofs
voorstellingen. Zooals een kind, wanneer het
ouder wordt, aan zijn kinderlijke wenschen ont
groeit, zoo ontgroeit de menschheid aan de
kleine wereld waarin zij meende te leven, waar
in zij heeft geducht en gevoeld.
Zoo ontgroeit de tegenwoordige menschheid
aan het „gelijkte Christendom" der orthodoxen,
daar dit vast/t aan de antieke wereldbeschou
wing, die afgedaan heeft en getuigt van zede
lijke begrippen, die voor de menschheid van
thans van onvoldoend gehalte zijn. Men draait
en schippert wat van dien kant, een laakbaar
streven om den strijd tusschen wetenschap en
geloof te verbloemen. Zoo ontgroeit de tegen
woordige menschheid gedeeltelijk aan Godsdienst;
althans meent zij dat te doen, want zij heeft
de vormen veelal genomen voor het wezen.
Als men du o.m. hoort, dat de Bijbel niet
is Gods woord, in den ouden zin genomen, dat
er van val geen sprake kan zijn, daar er was
opklimming van den beginne en dus heel het
verlossingsplan in Christus, naar de oude dog
matiek, gevallen is, enz. dan werpt men met
het badwater 't kind weg, want zij zochten
hun Godsdienst slechts in vormen. Veelal had
men Blechts vormen.
Zij zijn niet beter dan een Micha uit het Rich-
teronboek, die klaagde, dat men hem zijn God
had ontnomen, toen het beeldje uit zijn huis
tempel was gestolen. Toen dan ook de oude
vormen werden afgebroken er. de Godsdienst
ontdaan van veel wat hem hinderde in zijn
groei, werd het woord van een groot denker
bewaarheid, dat de mensch van zijn vijheid
eerst het rechte gebruik weet te maken als bij
haar reeds eenigeu tijd heeft genoten.
Vrijheid uit de eerst onontbeerlijk gedachte
leer en belijdenis werd niet gebruikt als middel
om vroomheid aan te kweeken, maar werd doel
zelf.
Velon lijn door boT.DgM«"d« I
«pLZTdïïv'oo, bchO.fl .1«*« Ij
zen te worden naar een Lnnve dn "Ln'een i
schichte des Materialismus" dit stelsel aan een
bèoordeeling onderwierp.
Daarbij zijn velen van den Goddienst ver
vreemd door het Socialisme. Deze beweging
vroeg alle toewijding en legde beslag op alL
vrijen tijd van den arbeider. Het abBol"l°
Marxisme werkte anti Godsdienstig. Zoo werden
groote scharen arbeiders vervreemd van Gods
dienst en kerk. Hier vertelde spreker wal hy
eens van een Christen-Socialistisch predikant
had hooren getuigen:
„Het getuigt vau jammerlijke verblinding, te
meenen, dat het socialisme de menschheid ge
lukkig maken zal. O, zijn weldaden zullen vele
zijn en het zal vergruizelen bergen van wee
maar de menschheid gelukkig maken ini den
hoogsteu zin des woords, dat zal zelfs bet Soci
alisme niet. Want er ia iets, dat met de mensch
heid meo gaat in haren gang door der tyclen
schemer. Dat is de smart.
Zij zal meegaan met de menschheid waar
zy" ook gaat; hoe zij ook de samingleven zal
inrichten.
„Of zal na het lichten van dier dagen dag geen
moeder meer haar kind beweenen, geen vader
meer in groote vreeze zijn over ziju zoon, en
zullen de lange nachten niet meer hooren het
geBchrei van een die klaagt om diepen val r
„Neen, zoolang de rcenschen mensch zullen
zijn en 't socialisme zal hun het mensch zijn
niet ontnemen, maar het geven voller zuiverder
dan deze maatschappij hel kanzoolang zullen zy
roepen om meer heil, dan deze wereld geven
kan
Dan zijn er velen los geworden van den Gods
dienst, de prooi geworden van het weelde
en genotleven van onzen tijd.
Reizen, theater, concert en een stukje weten
schap, ziedaar veler ideaal; het oude wel be
kende heidensche ideaal; Rome en Athene be
zaten het eveneens.
Men leeft zich uit, zooal9 een dier zich uit
leeft niet anders, niet beter. Dut is geen levens
doel voor menschenHet wordt al gevoeld in
onze dugen, getuige veler zoeken I
Meestentijds zijn deze materialisten echter
zeer agnostisch. Zij worden gewezen op het
psychisch monisme van een Tegner, Paulsen,
Strong, Heijormans. Alles wordt in dit wijsgee
rig stelsel terug gevoerd op een laatste wereld-
bewustzyn, wat Tegner en Paulsen God noemen.
Tegners formuleering van wereldbeschouwing
was: „In God leven en bewegen wij ODsenzijn
wij".
Voorst haalde spreker verschillende treffende
stellingen van dit monisme aan, o.a. „Niet ik
(lichaam) hob een ziel, maar ik ben ziel en heb
een lichaam".
Toch brengt het aannemen van God, als be
grip, nog geen Godsdienst maar gelooft men
eenmaal aan God, dan kan dit wijsgeerig den
ken ons Godsbegrip louteren
De Godsdienstige wereldbeschouwing is fij
ner en teederder dan die van het gewone den
ken. Het weten van God is iets anders dan de
leerstellige wetenschap.
In de pauze, toen gehouden, zong weder zeer
verdienstelijk het dameskoor en nu lied 22
uit den bundel van den N. P. B. met het tref
fend slot-conplet
Ons drijft een nameloos verlangen
Met heilig onuilblusclilijk vuur:
U gansch te kennen, gansch t'ontvangen
Een erfgenaam van Uw natuur.
Zoo schreit geen rave naar zijn spijze,
Zoo trekt geen bloeme naar de zon,
Als 't hart naar U, Algoed', Alwijze!
U, Licht en Liefd'- en Levensbron
Met het zelfde recht en de zelfde zekerheid
waarmee wij de zichtbare dingen opmerken,
hebben wij ook innerlijke ervaringen, als wij
innerlyk ervaren, dat God leeft. En dit voor
ons onmiddellijk ervaren', is even groote zeker
heid op geestelijk gebied als de wet der zwaar
tekracht op 't gebied der Natuurkunde.
Godsdienst naar zijn wezen behoort tot het
gebied van het gevoel. Onze verhouding tot God
is niet eene van verstandsberekening, maar van
afhankelijkheidsgevoel en vertrouwen. Daarin
ligt het wezen van don Godsdienst. De norma
le mensch moet vereeren. Aan ieder is eigen
afhankelijkheidsgevoel. Ieder mensch heeft ster
ke hehoefte om te vertrouwen. Elk verlangt los
te zijn van al wat hem hindert om vrij uit te
leven, verlost te zijn uit de boeien van beperkt
heid. Eu daarhij verlangt ieder naar levens-
vrede.
Voor al die behoeften en verlangens heeft de
mensch te allen tijde bevrediging gezocht en
gevonden in den Godsdienst, Wanneer 's meD-
Bchen voelen en deüken wordt opgelost in deze
behoeften, verkrijgt de mensch bevrediging,
ervaart de mensch de realiteit, de werkelijkheid
Gods.
En zoovelen daar in allerlei landen in allerlei
talen hebben geuit de kreet naar God, als 't
schreeuwen van de hinde naar de water-
stroomen, zoovelen hebben ervaren de werke
lijkheid Gods, Zijn gemeenschap gesmaakt en
daarin antwoord gekregen op levensvragen, en
troost gevonden en vrede. Duar hebt hij het
wezen van den Godsdienst: de trek naar het
oneindige, het hooge, naar God, en de verzadi
ging daarvan. De Godsvraag is voor de mensch
heid de werkelijkste vraag.
Angstig zoeken velen in onze dagen. Zij ziju
ongodsdienstig omdat zij niet uieer zijn dan
kinderen vun hun tyd, producten van omstan
digheden waaronder zij leven.
De nieuwe, de moderne prediking heeft deze
allen te geven. Zij noodigt hen, beter: zij
dwingt hen te komen, in Godsnaum te komen.
Het Amerefoortsch Comité tot steun
bjj de gedwongen werkloosheid zal in de
volgende week eeu beroep doen op de
offervaardigheid van de Amersfoortsche
burgery. Het heeft gemeend hiertoe te
moeten overgaan, omdat de werkloosheid
in onze stad, door verschillende omstan
digheden, o.a. ook door het stopzetten
eener fabriek, weer buitengewone afme-
tiugen gaat aannemen.
Ds. F. Dijkfini, Doopsgezind predikant te
Rotterdam, hoopt 14 Januari voor deafdee-
]|ng Amersfoort van don Ned. Protestanten
Bond een lezing te houden over: »DeTheo
sofie, beschouwd van vrijzinnig godsdienstig
standpunt".
De heer W. Far oer, 'lm uulangszjjn 40-ja-
rige tooneolloopbaan mocht herdenken, maukt
thans een tournee door* ons land en zal
aanstaanden Dinsdag met raej. Sophie de
Vries optreden in »De Arend".
Overal waar hij optrad, verwierf hy een
goede Pers.
De „Gron. Crt." schreef o.a. over hem
#We hebben met zeer veel genoegen kennis
gemaakt met Willem Farber's voordracht
kunst en we houden ons overtuigd, dat bij
een volgend optreden de zaal, die nu goed
bezet was, geheel gevuld .zal zijn."
Een advertentie hierncven en de aaplak-
biljetten melden hetgeen zal worden gege
ven.
De derde en laatste aOorinements-voorstel-
ling in »Aroicitia" wordt Donderdag gegeven.
Het eerste elftal vau Quick speelt morgen
op baar terrein voor den beker tegen het
tweede van de D. F. C., uit Dordrecht.
In verband met in den laatsten tyd zeer
treffende sterfgevallen, veroorzaakt door gas-
versiikking schrijft de beer R. A. Ooster-
welt, Corn. Anthoniszstraat 53 te Amsterdam,
aan het „N. v. d. D.", dat gaskronen zóo
vervaardigd of veranderd kunnen wordon,
dat elk gevaar voor het uitstroumen van gas
tegeo den wil van den bewoner opgeheven
wordt.
„Een beschrijving hiervan te geven, zou
het bijvoegen vau een paar teekeningen
noodig maken om de inrichting duidelyk
voor te stellen.
»Ik zal haar dus achterwege lsten en alleen
zeggen, dat do inrichting zichzelf controleert
en dat belanghebbende technici op aanvraag
een volledige beschrijving kunnen bekomen."
Het aansteken der lantaarns van rijwielen
en uuto's moet volgende week geschieden
om 4.25; die van andere voertuigen om
4.55.
Aan het Commissariaat val politie zyn
voor de rechthebbenden terug te beko.men
een zilveren heeren-horloge, etn rozenkrans
en eeu lorgnet, op den openkaren wog ga-
vonden.
De politie verleende nachtverblijf aan twee
personen en moest eenige personen tydalyk
in bewaring houden wegens dronkenschap,
óok onder de Beurs.
Twee van deze laatsten werden tevens
aangehoudende een omdat bij nog zes
dagen, de andere omdat hij drie maanden
tegoed had.
Zeg niet alles, wat ge weet; geloof niet
alles, wat ge hoort; verlatig niet alios, wat
ge zietdoe niet alles wat ge kunt, doch
slechts wat ge doen moet dan zult ge
wjjs wordeD.
Uit den omtrek.
De heer H.Hohzschue, sedert 1877 Directeur
van het Post- en telegraafkantoor te Baarn,
heeft tegen 1 April ontslag gevraagd uit
's Rijks dienst.
In den ouderdom van ruinp 88 jaar i$ na
een kort ziekbed te Baarn overleden Wouter
Bosveld, ruim 57 jaar vrachtrijder van Baarn
op Amersfoort.
Inhoud „Wereldkroniek" 2 Januari 1909:
De Winter. Venezuela en de Venezolanen.
Personalia. Siebe J. ten Kate. Henri
Teixeira de Matios. Tentoonstelling van
Pulcbri te *s-G raven hage. Kroniek van de
week. Uit Schouwburg en Concertzaal.
Caricaturen uit het buitenland. Humor
en luim.
PREDIKBEURTEN.
Zondag 3 Januari.
Evang. Luthersohe kerk.
Voorm. 10 uur, ds. Do Meyore.
Remonstrantsciie kerk
Voorm. 9l/2 uur, godsdienstoefoning voor
jongelieden vau 9 tot 14 jaar, ds. Hooykaas.
Voorm. 11 uur, ds. Hooykaas.
Gereformeerde kerk (Langegracht).
Voorm. 10 uur, ds. Donner.
's Avonds 57a uur, d-\ Donner.
Gereformeerde kerk (Zuidsingel).
Voorm. 10 uur, ds. Teeriiik.
's Avonds 5Va uur, ds. Teerink.
Vrije Gereformeerde gemeente.
Voorm. 0i/a uur, lezen.
's Avonds 5 uur, ds. J. P. Paauwe, uit
r. n Bennekom.
unr. Gereformeerde gemeente.
Voorm. 9% uur, godsdienstoefening,
s Avonds 57< uur, godsdienstoefening.
