Zaterdag 13
Februari
1909.
No. 7622.
58e Jaargang.
firma a h. van cleeff
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden fi.
franco per post f 1.15. Advertentlën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, oflicieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels f 1.25 elke regel meer ƒ0.25. Groote
letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten
evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën vaq buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRAGHT9
Postbus 9.
Telephon 19.
KENNISGEVING.
De BURGEMEESTER der Gemeente AMERS
FOORT
brengt, ter voldoening aan de aanschrijving
van den Commissaris der Koningin in de pro
vincie Utrecht d.d. 9 Februari 1909, 4e afdee-
ling, No. 519/378, ter kennis van belanghebben
den dat in de Gemeente Vinkeveen een geval
van MILTVUUR is voorgekomen.
Amersfoort, 13 Februari 1909.
De Burgemeester voornoemd.
WUIJTIERS.
De toekomst van ons volk.
De groote zaal van „De Vereeniging" was
Donderdag avond bijna geheel bezet toen mr.
Tijmen de Vries, uit 's Gravenhage, boven ge
noemd onderwerp inleidde voor de openbare
vergadering der anti-revolutionaire propaganda-
club „Groen van Prinsterer".
Haar Voorzitter, de heer H. P. Goossens, I
opende met gebed en deed na zijn welkomst- j
woord uitkomen hoe hoogst belangrijk dit onder-
werp is als we zien de verwording der inenschen, i
veroorzaakt èn door de vrijzinnigheid èn door
zoogenaamde onverschilligheid op kerkelijk en
politiek gebied.
Mr. De Vries, het woord erlangend, zei-
de, dat de „Standaard" er terecht op heett ge- I
wezen, dat thans weer de tijd is gekomen voor
de propaganda der anti-revolutionnoire beginse- j
len, de tijd voor verkenning bij eigen mannen
en bij den vijand, de tijd voor onderzoek der
beginselen van de partijen, welke beslis'an over
de stem van den kiezer, de richting der partijen,
de toekomst van ons volk.
Die toekomst hangt af van de vraag: welke
beginselen worden beleden, welke denkbeelden
moeten de overhand hebben. Heel de wereld
geschiedenis bewijst dit. De strijd dor beginselen
is niet te mijden en zelfs geboden voor ieder
die zijn land lief heeft.
Men roept om vrede, houdt vredei-conferen-
tiën, sticht een vredes-paleis en ook in den
boezem van ons volk spreekt men van vrede
en meent men, dat die zal terugkeeren als de
zondebok der antithese zal zijn uitgejaagd.
Dit geroep om vrede is meer vernomen, tel
kens als er gevanr dreigt en dat dit het geval
is, blijkt uit de annexatie van Bosnië en Her-
zegowina evenals vroeger van Polen en Hannover
en den Kerkelijken Staat. Ons klein landje met
zijn rijke koloniën hebbe do oogen open. Een
roepen om vrede is niet voldoende als met voor
zit bet volkenrecht
Daarom te meer is te betreuren de strijd in
den boezem van hot volk, de stryd der partijen,
die de innerlijke kracht verzwakken. Men deuke
toch aan het aloudeEendracht maakt macht,
tweedracht breekt kracht.
De beBte waarborg voor ons volksbestaan is
bet belijden van goede beginselen. Die te pro-
pageeren, ze te belijden voor vriend en vyand,
is plicht voor ieder die land en yolk liefheeft.
Hier zij ieder medestrijder; hier is algemeene
dienstplicht gebiedend noodzakelijk.
Onze tegenwoordige partijgroepeering is, als
sedert eeuwen, rechts tegen links. Men denke
aan de Hoekschen en de Kabeljauwen, de Re
monstranten en de Contra-Remonstranten' de
Prinsgezinden en de Patriotten. Thans wordt
het eene kamp gevormd door de liberalen met
radicalen en de mannen van de S. D. A. P. en
het andere door de anti-revolutionnairen met
de Roomsch Katholieken.
Alle pogingen om deze partygroepeeringen
te veranderen, zijn mislukt. Om te blijven tot
de laatste jaren in 1894 hebben de a.r. contact
gezocht met de demooraten, echter met geen
ander gevolg dan de afscheiding der Chr. his-
torischen en in 1905 de afscheiding der Chris
ten-democraten. In den laatsten tijd beluistert
men den wensch, de conservatievon van alle
kleuren te vereenigen tegenover de democraten
van alle richtingendoch ook dit zal uitloopen
op mislukking. En op grond van door de Ge
schiedenis geboekstaafde ervaring mogen we ge
rust aannemen, dat een breken dor Chr. coalitie
eveneens zal geven een negatief resultaat.
Gaan we nu na de beginselen van het libe
ralisme. De liberale woordvoerders kunnen ons
daarover niet inlichten, daar zy elkaar steeds
tegenspreken en dus moeten we wel te borde
komen bij Groen van Prinsterer.
Het liberalisme als systeom van denkbeelden,
de liberale theorie, is die der Fransohe intellec-
tuels, die de Groote revolutie voorbereidden.
Haar uitgangspunt is de souvereiniteit der Rede,
waaronder is te verstaanonkunde der Heilige
schrift, doch veel aandacht aan de gebroken
der kerk en haar dienarengeen licht door
goddelijke openbaring, doch zelf uitmaken wat
goed is en wat kwaad.
Wie dit systeem aanvaardt, is gedwongen
zichzelven te verheffen, eigen verstand te hou
den voor onfeilbcaar.
De hoofdgedahte is, dat de mensohelijke
rede alles zal vaststellen, on wol niet alles ver
werpt wat in den Bijbel staat, doch deze be
schouwt als een boek met Gode waardige
woorden en vol mythische voorstellingen. Zy
brengt dus rechtstreeks tot deïsme en leidt er
toe, den Bijbel weg te doen, en den strijd aan
te binden tegen de daarin vervatte zoogenaamde
mythen, er> op te treden tegon de di'isterlin-
gen die het Christelijk geloof belijden, Zoo voert
die hoofdgedachte tot atheïsme, pantheïsme en
materialismetot een atheïsme niet van ver
draagzaamheid doch naam-Christendom, die
zelfs den Bijbel weert van de openbare schooi.
Hoofd, hart en hand werken gewoonlijk samen
om kracht bij te zetten aan de overtuiging.
Wie den godsdienst niet bemint, haat haar;
wie op het standpunt der Rede staat, wordt
gedreven in anti-Christelijken zin. Het libera
lisme heett das noodzakelijk een anti-Christelijk
karakter.
De souvereine Rede vraagt niet naar de grond
slagen van recht en Staat.
Waarom is een kind gehoorzaam aan zijn
ouders, een vrouw onderworpen aan haar man,
een burger aan den Staat? Wij antwoorden:
om Gods wil. Do souvereine Rede echter kent
geen God, geen ordinantiën Gods en bauwt dus
Ronsseau na, die teide: allo menschon zijn vrij
en gelijk.
De souvereine Rede, welke deed zeggen „geen
God, geen meester" en die de souvereiniteit
Gods verwerpt, verliest alle grond van gezag.
Zij leidt tot individualisme, tot een huisgezin
en een 8taat zonder God of gebod en tot een
vrijheid als die van de visch, die ook op het
land wil verkeeren, of van de locomotief die de
rails wil verlaten om zich in het zand daar
naast vast te woelen.
Zij ontketende alle hartstochten door de in
dividuen vry en gelijk en te allen tyde souverein
te maken, slechts vereend door het contrat
social.
Uit deze leer nu van Uousaeau en zijn mede
standers is rechtstreeks afgeleid het liberalisme
en alleen wie deze hoofdgedachte in het oog
houdt, kan verstaan de geschiedenis der 19e
eeuw.
De toepassing er van vinden we in eigen land.
Het Oranjehuis, in 1813 hier gevestigd, bleek
steeds slecht te rijmen mot het liberalisme.
Groen moest het verdedigen, eerst tegen Thor-
becke, later tegen prof. Vreede. Nu eens spreekt
de Grondwet van „Kroon", dan weer van „or
nament" of „vliegwiel".
De vrijheid van godsdienst werd door de libe
ralen al even weinig gerespecteerd- Men deuke
aan de dwangmaatregelen tegen de R. K. in
België in 1825 en togen onze geloofsgenooter.
de Afgescheidenen, in 1834.
Al even slecht ging het met de vryheid van
onderwijs. Een tachtigjarigen oorlog moest ons
Christenvolk vosren en nög is het niet volko
men gelijkgesteld. Hoe kon het liberalisme
zulks ook gedoogen
Plet zelfde vinden we waar het betreft het
beklceden van Staatsambten. Hoe kon het libe
ralisme mannen als Bilderdyk, Da Costa,
Groen van Prinsterer gebruiken Slechts bij
hooge uitzondering werden en worden niet-
liberalen benoemd.
En de sociale kwestie? Waar plicht was de
bescherming der zwakken, heeft het liberalisme
steeds toegepast de laat-maar-waaien-theorie.
Waar het stoffelijke belangen gold, werden de
zwakkeren steeds overgelaten aan de sterkeren.
De hoog geroemde vryheid van het individu
leidde er van zelf toe, dat het groot-kapitaal
Bteeds rneei overheerscht hot steeds wassend
aantal zwakken. Door dit alles geraakte het
liberalisme in discrediet by de geloovigen en
hoe meer het anti-Christelijke van het libera
lisme zich openbaarde in daden, des te sterker
werd het verzet van R. K., A. R. en Chr. H.
en des te nauwer hun verbond om paal on
perk te Btellen aan de uitspattingen der libe
ralen.
Op sociaal gebied verhief zich naast do Chr.
sociale actie do socionl-democratic, welke, éen
van wortel met het liberalisme, 6ok huldigt het
beginsel der llede en niets wil welen van de
ordinantiën Gods.
Spr. zette nu zeer in don brecdo uiteen hol
stelsel van Marx, óok opgebouwd in ongeloof
en Godsverzaking (godsdienst is privaatzaak)
en waarin men niets wil weten van trapBeewyze
en geleidelijke verbetering, doch alles zich con
centreert op den grooten dag van de radicale
ommekeer.
Wat de Christenen hebben verduurd aan
tegenstand, spot en haat van den kant der
liberalen, hebben zij ook to wachten van da
socialisten. Wut in Frankrijk wordt onderno
men tegen do kerk is niet andors dan do vol
voering der profetie van Groen. Liberalisme en
socialisme bicden ulzoo geen waarborg voor do
rechtsgelijkheid vuil alle Staatspartijen.
Dit biedt wel de Christelyko keik, gelijk zij
dit deed sedert de eerste prediking des Chris
tendoms.
Eerst in de l(ie eeuw is de leiding overgegaan
in de handen dor Calvinisten. Toen was er
wrijving met de R. K. dat valt niet te ont
kennen, mag niet verbloemd, doch evenmin
overdreven worden. Er moet niet opgerakelt
wat drie eeuwen geleden plnata had, doch ieders
goedo trouw moet erkend en evenzeer dient
erkend de noodzaak om gezamenlijk op te trek
ken tegen het ongeloof.
De Chr. leiding was in de Middeleeuwen in
in handen der K. K. kerk, die ook toen haar
gebreken en dwalingon had, doch bewondering
wekt voor de wyze waarop zij de woeste Ger-
raaanBche stammen heeft gekerstend.
Door ongeloovige.1 wordt vaak daarop ge
schimpt; doch ten onrechte, want leder kloos
ter was een vesting der Chr. besohaving, een
waar toonbeeld van Chr. levenswandel, een
model van onderwijs op elk ook sociaal
gebied. De Chr. sociale actie dor Middeleeuwen
ie nog steeds con dor schoonste monumenten
van de Stual huishoudkunde.
Vergelijk daarmee de leer van Rousseau en
van Marx en stel hier tegenover hel Calvinisme
dat Zwitserland, Nederland tijdens do Republiek,
Engeland en Noord-Ameriku bekend deed zyn
om hun volle godsdienstvrijheid.
En het Calvinisme gaf niet alleen de grootst
mogelijke politieke vryheid, maar wees ook den
weg tot verbetering der sociale nooden, juist
omdat het consequint Calvinisme uitgaat van
de absolute souvereiniteit van God-drioëenig.
Het Calvinisme geeft rechtsgelijkheid voor
alle burgers door Calvyn's diepen blik in het
hart der raenschen, wilke hem deed schrijven,
dat niemand door onkunde kan komen tot
dwaling.
Het trekt zich do sociale noodan aan uit
art. 36 der Geloofsbelijdenii, zijnde de overheid
ingesteld om der zonde wil en om do vromo
en den zwakke te boschermen tegen ongebon
denheid zijner belagers.
Het bemoeit zich met de Zondags-quaestie
omdat deze beheerscht een zevende deel van ons
leven, van de wereldgeschiedenis, en dus is van
zeer hoog belang. Men denke aan Frankrylc
waar zoo goed als geen rustdag is en aan Enge
land waar, zelfs in een wereldstad als Londen,
Z mdogsvrede lioersoht.
By wien, besloot spr., acht go hot roer van
den Slaat het veiligst, bij de liberalen en soci
alisten, dan wel bij de Chr. partijen Uw keuze
kan niet twijfelachtig zijn. De Chr. groepen
beiden verreweg don mceelen waarborg en dezen
toch hebben wij het moest noodig, zal ons volk
zyn bestaan knnnen behouden en zich kunnen
ontwikkelen.
Ons land is zoo kleineenmaal was 't groot
en het kan weor groot worden als liet iiinnr
niet wordt verdeeld door innerlijken strijd. Nog
staat het zeer gunstig beke.id in het buitenland
men denke aan de univcrsiteits-loziiiRon van
Kuyper en Bavink en De Vrios, nan het inroe
pen van de voorlichting van Krans, enz.
Wie dit olies overweegt on meehelpt, de een
dracht tc verzekeren, «ui beleven den tijd waar
van do dichter zong Holland groeit weer, Hol
land's eer iB weer hersteld.
Te 9.50 werd nu 10 minuten gepauzeerd,
waarna gelegenheid werd gegeven tot debat.
De heer J. Hofland (Nicasiusstrnat)
moest een woord van protest uitspreken tegen
inleiders voorstelling alsof de sociaal democraten
spotten met God en godsdienst. Inleidor zelf
weet wel beter on spr. die 22 jaar lid ia van
de opvolgende soc. partijen, kan getuigen, dat
inl. voorstelling heslist onwaar is.
Inl. heeft gezegd, dut er zokere vrees bostnat
om weer aan hot hoofd van den Staat te zien
den man, die hot eerst heeft uitgesproken het
woord antithese. Die man ia dr. Kuyper. Inl.
heeft nagelaten to ontwikkelen do antithese
Christenen en poganisten. De eigenlijke antithese
echte' schuilt in do stoffelijke verhoudingen
waaronder do menschon loven. Deze antithese
bestaat; doch die von dr Kuyper bestaat niet.
Inl. heeft Calvjjri genoemd nis het toonbeeld
van een waarborgCalvijn, dio Hua liet ver
branden.
Inl. heeft een totaal verkeerd ontstaan ge
schetst van het liberalisme. Dit is niet anders
dan een noodwondig historisch vorschijnsel on
niet plotseling neergedaald door do Revolutie.
Spr. heeft opgehoord van do mededeeling, dat
de kerkvervolging is geschied krachtons het
liberalisme. Hot is mogelijk, dat een liberaal
patroon oen a. r. werkman ontslaat als deze
niet kiest een liberaal; maar daar staat tegen
over, dat een Chr. dinooffte oen arme wodnwa
het geld ontneemt als zij hanr kinderen niet
zendt naar oen school met den Bijbel.
Hot liberalisme heeft hot verband tusschoa
do menschen losgemaakt, solde inl. maar een
liberaal Ministerie wildo do zwakke vrouwen en
kinderen in do bokkingroorkeijen beschermen,
doch een Chr. Ministerie kwam met het Speet-
wetje en legde hun weer nachtarbeid op.
Inl. heeft gezegd, dal liberalen plus socialis
ten in Frankrijk kerkroof pleegden. Dat is een
grove onwaarheid. De Fransohe Regeering heeft
alléén gezegd go kunt uw goederen bohouden
mits go u tegenover de wet gedraagt als alle
andere vereonigingen.
Inl. heeft gezegd, dat hot Calvinisme den
bosten waarborg biedt voor do burgerlijke vrij
heid. Maar hoe staat het dan met uw kiesrecht
dit grootste recht, o. a. gevraagd door „Patri-
monnim", dit machtig wapen voor hot volk om
ziehzelven te kunnen beschermen, waarop zoo
zeer van toepnssing is het ze kunnen niet
wachten, geen dag en geen nacht.
De Voorzitter moet spr., die langer dan
ccn half uur sprak, het woerd ontnomen.
Do heor E g g i n k verklaarde zich to leur go-
ateld en had meer verwacht. Spr. hoeft niets
gehoord van do toekomst, maar wel veel uit
het verleden.
Spr. hoopte, dat het sshibboleth voor de aan
staande vorklezingen zou zijnoudordomspen-
i ioen.
i Om 10.40 kreeg mr. de Vries heeft woord
I voor zyn repliek.
Spr. beantwoordde het eerst den heer Eggink,
I die meer had willen hoornn over de toekomst,
I in den zin vanmaterie-de vorbetering. Spr.
I had niet do bedoeling, te trodon In conseqm-n
I lies, doch wilde grondig voorbereiden do koni-nd*
I verkiezing en hooft gedaan als do boer, die zal
{aan zaaien en daartoo te voren zyn land ver
ent en bewerkt en niet g&at philoaopheeren over
den komenden oogst.
Den hoer Hofland maakte spr. zijn compliment
over dien» meed om in debat te komen on de
correcte wijze waarop hjj dit deed. Dit moot
door ieder op prijs gestold en zy een voorbeeld
voormannen van andere overtuiging dan de heer
Holland (applaus).
Doch do hoer Hofland hooft slooht geluister-
terd, zeker ten gevolge van zijn dweepzieke voor-
oordeelen.
Zyn protest muntte meer uit door sterke
stem dan door krachtige argumenten. Zoowel
de socialist als het sociRlilisch beginsel spot
mot God en godsdienst, kerk on kerkelijke per
sonen. Do soc. geïllustreerde blaadje» bewijzen
dat. Toon me er êon waarin daarmee niet wordt
gespot.
De zolt'do nntipnthie deed den heor Hofland
zoo vorkoord verstaan inl. lang betoog over de
antithese, welke heeft bestaan sedert net Pura-
dus, doch pas is verheven by de Franscho revo
lutie door do theorieën van Rousseau en Vol
taire. Zy is niet gemaakt door dr. Kuyper,
want lang vóór dien» geboorte bestond zij reeds.
Dr. Kuyper heeft verdedigd de tho»cs der kerk
on daarom zou men hom graag slyten.
De heer Hofland heeft gezegd, dat er een an
dere antithese is on wel do maatschappelijke.
De goes lelijke antithese domineert echter en
dit blijkt bij elke verkiezing.
De neer Hofland heeft hot overoude stok
paardje weor eens van stal gehaald, dntCalvyn
deed verbranden Servet. Culvjjn heeft inderdaad
toestemming gegeven tot die verbrandingdoch
men vergeto met, dat b(j leefde in con massa
dwalingon dus tijd», dat servot roods in efligio was
verbrand in Zuid-Frankryk, en dut Servet was
unitariër en ontkende de drieëenheid Gods.
De heer Hofland brak een laas voor do libe-
ralen, een bowljs te meer voor inl. zeggen, dat
liberalen en socialisten wortelen op éen stool,
en beweerde dat het liberalisme komen moest,
o.a. uit het keurslijf der gildon. Maar als nu
een socialist al klaagt ovor dut keurslijf, wat
zal hij dan ontzaglijk ontnuchterd wezen als
do socialistische toekomststaat komt, waar
