jongste bediende.
Quaker Oats
Advertentiën.
plaatsings- en
informatiebureau
LIJNZAADKOEKEN
land» van university extension, antwoordde
Minister Borgesius, dat hij daarvoor wel iets
voelde ten behoeve van monteurs, electnciens,
enz.doch mgr. Everta teide in de zitting van 1-
Mei 1898, dat hy deze poging o n het Hooger
onderwija te brengen onder alle klassen der
bevolking geheel nutteloos achtte, in som
mige opziehteu zelfs gevaarlijk.
Welk een liefde.
Zulk onderwijs is echter niet gevaarlijk voor
het volk, duch voor mannen als kuyper,
Lobman en Everle, die het willen onthouden
zijn recht op ontwikkeling (applaus).
En treedt nu onze bijzondere scholen eens
binnen en ga dun eens na of het onderwijs
daar goed kin zyn. Ik erken ten volle, dat de
bijzondere onderwijzers even goed hun plicht
doen als mijn openbare collega's, doch in oen
ding staan zij achter bij deze laatsten,' waar het
bijzonder onderwijs geheel is overgeleverd aan
de macht hunner schoolbesturen, die zoo den
ken over volksonderwijs, moeten zij, door dezen
nadeeligen invlosd en ondanks henzelven,
slecht onderwijs geven.
Als de opeubare school in ons land eens weg
zou n-ken en de bijzondere de overmacht ver
krijgen dan zoudt ge eens zien hoe slecht het
bijzonder onderwijs werd. Nu zorgt de concur
rentie er nog voor, dat het niet al te slecht is.
Zie naar België. Daar behaalden de schoien-
volgens bladz. 34 van de van R. K. zijde ver,
spreide brochure „Maak front voor de bijzon
dere school" graud prix voor dit en grand prix
voor dat. alsof 't Van Houten's cacao was
maar 't i3 nog niet eens Van den Berg's of
Jurgens' margarine. Want in het R. K. West-
Vlaanderen waren er 202 analphabeten op 2000
lotelingen, in het 11. K. Oosi-Vlaanderen 302 op
elke 2000. in Luik echter, dat niet zoo afhan
kelijk is van de R. K. kerk, slechts 99 op de
200O- Dat is de prix d'honueur van het bijzon
der ouderwijs.
Dit staat dus vast, dat we ons wel honderd
maal mogen bedenken eer we onze kinderen
toevertrouwen uan een bijzondere school met
kerkelijk be9tuur.
Daarbij komt nog dit; by het openbaar onder
wijs wordt niet alleen hel verstand ontwikkeld,
maar worden de kinderen ook opgeleid tot wer
kelijk Christelijke deugden, want de openbare
school is niet een auii-Cbristelijke school.
Het grooie beginsel van het Christendom, dat
domineert in alle Christelijke godsdiensten,
is hetbemin uw naasten als uzelven. En ik
durf beweren, dat geen school de toepassing
van dit hoofdbeginsel meer tegenwerkt dan de
zich noemende Chr. school.
Wij openbare onderwijzers trachten het kind
dit beginsel zoo makkelijk mogelijk te maken,
liefde te doen gevoelen voor andere kinderen
van welke het slechts verkeerds en slechts hoor
de. Hoe kan een R. K. onderwijzer zijn leerlin-
5en liefde doen gevoelen voor een ketter en
ergelijke?
Het eenige middel om een kind liefde te doen
gevoelen voor zijn naasten is het hen te leeren
kennenoabekenu maakt oubemiuu De open
bare onderwijzer kent geeu Hervormd, of
Roomsch of Joodsch kindallen zijn hem even
lief en langzamerhand ziet hij dan ook alle arg
waan verdwijnen on verbroedering ontstaan.
Dat is het ware, goede, schoone, echt-Chrisielijke
der opeubare school (.applaus).
En zie daarnaast de zich noemende Chr.
school, met teksttm aan wand en op bord, echter
doode taal voor bet kind, dat zijn naasten niet
kent, er van gescheiden wordt gehouden
kind van kind. Dal is het meest anti-Chr. doen,
dat ik keo (applaus).
Daarom kunt ge, met het oog op zijn zedelijke
opvoeding, uw kind met vol vertrouwen toever
trouwen aan de optnbure school, (applaus).
Om het late uur werd niet gepauzeerd, doch
aanstonds gelegenheid gegeven voor debat.
De heer H e u n k a vroeg Hoe zal over
tien jaar de toestand zijn op de nu nog neutrale
Ambachtsscholen
De inleider antwoorddeOok de Am
bachtsscholen zullen worden doortrokken van
het Chr. zuurdeesem. De kerk trek zich niets
aan, van wat ook, doch slaat haar slag en legt
haar hand mettertijd even goed op de Ambachts
scholen als zij nu doet op de Lagere school.
De heer Van Lent (Zeist) wilde gemoede
lijk van gedachten wisselen, zonder hartstoch
telijk gebeweeg en zijn ander standpunt
toelichten, dat gebaseerd ia op zijn godsdien
stige overtuiging.
In dit land, waar de Grondwet mogelijk
maakt gewetensvrijheid en godsdienstige over
tuiging, wil ik tnjjn ideen niet opdringen, doch
weusch ik ook mijn overtuiging geëerbiedigd te
zien. leder het zijne.
Eén deel nu der bevolking van on9 land
eischt door zijn levensbeschouwing de neulrule
school; een ander deel hel godsdienstig ge
kleurde vordert op de bijzondere Bchool.
Waarom zou nu de eene partij wel, de andere
niet mogen hebben wat zij vraagt. En dan een
school; voor beide Boorten zoo volmaakt moge
lijk ingericht.
Door zijn geleidelijk betoog heeft inl. mij het
debat zeer gemakkelijk gemaakt.
Inl. heeft gezegd, dat de schoolstrijd niet uit
is. Dat is zoo. Zoolang de eiscüen der groepen
verschillend blijven, zal die strijd ook voortdu
ren eu pus uit zijn als beide gelijkelijk kunnen
putten uit 's Rijks kas. Die strijd zal niet uit
zijn zoolang éeu punij de andere niet gelijke
rechten wil toebedeeld z:en.
Inl. heeft gesproken over de Leerplichtwet.
Een feit is het, dat de R. K. er tegen waren
dat iede R. K. in de Kamer. De R. K. bui
len de Kamer zijn er niet tegen. De werking
der wet is al zeer miniem en dit betreurende
R. K. onderwijzers zeer (Bravo'a.)
Inl. zei dat lang geleden de scholen onvol
doende waren en schreef dit op de rekening der
Calvinisten. Spr. zal zich niet opwerpen als hun
verdediger, maar wil wel opmerken dat Filips
II toch wel in heel stevige goddienstige schoe
nen stond. Niet het Calvinistisch beginsel was
oorzaak der Blechte scholen, doch de algemeene
inzinking
Republiek.
den tyd van de oude juffrouw
fnl. heeft gezegd, dat in den eersten tijd de
R. K. tevreden waren met de openbare school.
Dat ia zoo, want zij was voor R. K. te zcerCat-
vinitiach. Maar 1*18 kwam met al zijn bewe
gingen en de nieuwe Wet op het Lager onder
wijs decreteerde..de inrigting van het onder
wijs zal. met eerbiediging van ieders godsdien
stige begrippen, worden geregeld door de W et
dat is- ook liet schooltoezicht, alles dus. De
wet van 1357 bewandelde echter een nieuw
paadje. Pas in 1853 waren de bisschoppen terug
gekomen en de parochiën pas weer gevormd en
dus was er in 1857 geen goede actie van K. K.
zijde mogelijk. In 136S echter kwam het
mandement der bisschoppen waarbij zij aan-
riedd :i ei v:i scholen te stichten omdat in de
Lager onderwijswet was neergelegd het neutra
liteits- beginsel, dat een R. K. niet kan aan
vaarden omdat hij wat meer moet eischen dan
alleen „geen kwaad doen".
De R. K. wil, dat het kind zoo wordt opge
voed, dal alles steunt op den godsdienst, den
grondslag des geloofs, als stevigen hoeksteen
voor iie deugd.
Inl. heeft gezegd, dat dr. Kuyper de twee
partijen wist te vereenigen. Och, er is een
spreekwoord, dat zegt, (lat twee vechtende
koeien zich vereenigen als de wolf komt (ap
plaus). En die vereeniging was ook zeer
rationeel. De Calvinist heelt een geloof van,
zeggen we, éen Kilometerde R. K. gelooft wat
meer bijgeloof, zegt u de anderen geloo-
ven niets. Maar uit dat samen gelooven, kwam
zekere drang tot samen werken, wat o.a. blijkt
bij de stembus.
Inl. betreurde harde woorden als.jeneverileach'
enz. Ik keur die af evenals de scheldwoorden
der'andere partij. Dergelijke zaken zijn meestal
geuit in hartstocht; laat ons er niet verder
op ingaan en ze verklaren uit de onbevredigde
belofte van het Grondwetsartikel.
Inl. heeft eenige malen herhaald „Ia dat
liefde?" Als we dit eens vroegen aan de libe-
berale partij, die vooruit wist, dat Calvinisten
cu R. K. uit hoofde van bun levensbeschouwing
geen genoegen konden nemen met de neutrale
school. Waar is hun liefde, niet voor hun partij
naar voor heel het volk
Inl. heeft gesproken over de kerk en de
.akveieenigingeu, doch vergeten den tijd waar
in de gilden samengingen met de kerk. Waarom
heeft de kerk zich verklaard tegen de neutrale
vakvereenigingen Omdat de kerk, kerk wilde
blijven en zich als zoodanig moest kanten tegen
de revolutie en hel socialistisch beginseldoch
niet uit angst.
Zien we naar hetzm dikwijls uitgekreten don
kere Zuiden en naar hetgeen daar door de
kerk wordt gedaan voor den middenstand, veel
meer en veel beter dan in eeuig auder deel
des lands In dat Zuiden zijn reeas 43 raidden-
s'.ands-veenigingen tot stand gebracht door dr.
Nouwens. die nog zeer onlangs te Zeist aandrong
op samenwerking met de neutrale vereeniging
ten gevolge waarvun we te Zeist spoedig zullen
hebben een handelscursus, een credictbank,
enz. (Applaus.)
Inl. heeft beweerd, dat de geestelijkheid is te
gen volksontwikkeling. Maar hij lette dan op
het werk der missionarissen in landen, waar
toch geen concurrentie is met de openoare
school.
Inl. zeide, dat dr. Kuyper de Hoogeschool het
belangrijkst achte. Maar „Ons Program" bedoelt
toch heel iets anders dan inl. meedeelde en in
derdaad worden de hooge ideëen niet aan het
volk gebracht door de kinderen, maar van de
katheders der universiteitenin die richting
sprak en schreef dr. Kuyper die volstrekt niet
is tegen de ontwikkeling, die ieder op de levens-
markt behoeft om bestand te zijn in den strug
gle for life. Inl. heeft gesproken van de Fransche
revolutienok zij is gemaakt niet door het volk,
maar door de intellectueelen. En inl. conclusie
dat dr. Kuyper zou zijn tegen volksontwikke
ling is verkeerd.
Inl. heeft een uiting van den heer DeSavor-
nin Lohman meegedeeld. Indien deze dat wer
kelijk zóo heeft gezegd, dan is spr. het roerend
eens met inl. afkeurende woorden.
Iul. zeide dat het Kabinet Mackay het aantal
leerlingen per klasse verhoogde van 45 tot 55.
Waarom deed het dit; niet omdat het tegen,
maar omdat het was vóór volksonderwijs. Door zijn
beginsel was Minister Mackay verplicht, ook te
zorgen voor de mannetjes van zijn partij, die
zoo stiefmoederlijk werden bedeeld door den
Staat omdat de liberale partij den duim op 't
zundgat hield. Om nu te kannen uitkomen met
het kleine subsidie moesten, om inden aanvang
genoeg leerkrachten te hebben voor de bijzon
dere scholen, de klassen grooler gemaaktmaar
de klassen behoefden niet zoo groot te wezen
en er zijn zelfs Gemeenten waar een onder
wijzer slechts 30 leerlingen par klasse heeft.
Wij, R. K., hebben ook liefst een onderwijzer
op elke 40 kinderen omdat ook zij heel goed
weten, dtt met zulke groote klasse niet zoo veel
is uit te voeren.
Inl. zeide, dat mgr. Everts zich heeft ver
klaard zelfs tegen een onderzoek van de moge
lijkheid van university extension. Er zou over
het al dan niet goede hiervan te praten zijn,
doch dit zou thans worden een te zeer acade
misch debut. Inmiddels heeft Minister Borge-
Bius het ii gevoerd en daaruit blijkt dan to h
dut de tegenstand der veel gesmade kerkehjken
niet zoo heel erg is geweeBt.
Inl. heeft gesproken over den schadelijken
invloed der schoolbesturen. Zeker, ook in onze
partij zijn fouten gemaakt, maar alle mensciien
zijn feilbaar. Doch vergelijk eens de salarissen
door menigen Gemeenteraad en die door den
bisschop van Haarlem voor de onderwijzers
vastgesteld. Daaruit kan alleen blijken, dat er
nog wel schoolbesturen zijn, die belang stellen
in en gevoelen voor hun onderwijzers.
Inl. heeft gewezen op de tentoonstellings-
prijzen. Spr. is 't roerend met hein eens, dat
zulke prijzen geen maatstaf zijn; maar liet
aantal analphabeten wordt van jaar tot jaar
minder on dat er nog analphabctei zijn in
België is niet de schuld van de R. K. alléén
zelfs in de provincie Luik zijn er nog 99 op
elke 2000 lotelingen; inl. heeft het zelf gezegd.
Inl. had het ten slotte over de Chr. naasten
liefde. Dit is een épineus punt in een vergade
ring als deze. Ook onder R. K. volgen velen
net Ch r. beginsel der naastenliefde niet na,
maar ik moet er toch tegen opkomen, dat niet
eerlijk ieder zijn best doet om anderer ideëen te
doen eerbiedigen. Mijn jongens knikkeren met
andere jongens en vragen niet naar hun gods
dienst mijn vrouw koopt waar ze even goede
waar kan krijgen voor tuinder geld; ik heb
goede vrienden naar wier geloofsovertuiging ik
nooit vroeg. In de practijk is er dan ook niet
die haat tusschen Calvinisten en U. K. als iul.
wel aangaf.
Wij bijzondere onderwijzers gaan er trotsch
op, het beginsel prediken, onze naasten lief te
hebben als ons zeiven.
U is natuurlijk niet overtuigd dat gebeurt
nooit maar dit wilde ik toch vastleggen
ga niet door op uw vooroordeel, doch onderzoek
en ge zult zien, dat bet bijzonder onderwijs zoo
goed mogelijk wordt gegeven en dut het slechts
hierin verschilt van het openbare, dat we het
geven naar onze overtuiging (langdurig applaus).
Inleider, iep iceerend, zeide, d .t hij in het
kwartier dat hem res te s echts enkele zaken kon
beantwoorden.
De heer vau Lent hield een rede over In t recht
der minderheidik ontken dat recut niet, doch wil
alleen zeggen: ziet luo b(j het doen uwer keuze. Ik
geloi-f g.arne, dat de heer Van Leut parsoonlyk
het recht tot dwingen om in te gaan ni< t opeischl
maar de K. K. partij doet dit wel. De beer Van
Lent iul'ormeere maar eens by de Vuicentianen.
Debater zelf heeft erkend, dat de Wtt v^n 1885
gelijke gelegenheid gaf aati allen om gord Lager
ondenvys te geniet n. Wat wil bn meer? Alle kiu-
deren kouileu dat ouderwijs volgen zooals zy dat
thans nog doen in plaatsen waar geen sekte-scholen
zyn en waar de ouders nooit eenig bezwaar maken
tegen de opeubare schooldie bezwareu komen van
gau.ch anderen kant.
Deb. Qteft gezegd dat Calv. en R. K. op een
Kileinetcr na net zelfde g< loof hebben. Dat gelooft
bij zelf niet; zyn cuhecbismus heeft h m geleerd
Calvinisten ziju keiters eu scheurmakers (rumoer).
Ik ben zelf opgevoed op eeu It. K. School en keu
den K. IC Catnecnismus net zoo goed nis de heer
Vau Leut (applaus eu afkeuriug).
In ieder geval heelt dr. Kuyper geschreven, dut
er een Hemelsbreed verschil is tusschen Calv. eu
R. K.; men leze ziju „Maranutha".
Deb. zegt het te bc treur- n, dat men de openbare
school heeft belasterd. Wat helpt zuo'n betuiging
't Is alsof lemaud 't afkeur!, dat hij een ander den
hals heelt afgesneden. Het uad niet moeten gebeu
ren iloch liet is gebeurd en wel van den zooge
naamde.] stoel der wysrei.l in de kerk zeil, waar
tucu iu geeu geval in hartstocht mag gesproken.
Deb. epoite met de lieleie der Übemie party voor
de opeubare school; doen deze was er Diet voor de
liberalen, maar voor neutraal onderwijs.
Deb, sprak over de gilden en de ruiddeustands-
vereenigiugen. Juist in de gilden was de kerk de
baas t ii had zij macht en toen later de arbeiders
zich gurgeu vereeuigeu buiten de kerk om, ging de
kerk amlere arbciders-vereenigingen opricuten en
verdoelde daardoor de krachten. Ook indemiddeu-
stiuds-vereeuigingen speelt zij de baas; zie maar
naar de stembus.
Deb. prees de missionarissen iu Cniua. Zeudt ze
naar Drente, al is daar ook uiet zooveel winst te
baleu als in China.
Deb. zeide, dat ik „Ons Program" verkeerd uit
legde. Hy leze dan tocu eens wat dr. Kuyper schreef
op bladz. 214.
Deb. bracut lof aan Minister-Mackay maar had
deze Cur. Minister dan niet eeu Cur. meerderheid
iu db Kamer Had hij d »n booger subsidie gegeven
voor de bijzondere ecuolen en een puar oorlogssche
pen ouvoi.ooid gelaten. Neen, bei was er hem om
te doen, het oj,e..baar on terwys te uekken.
Deb. bet.vyfelde het of mgr. Ev. rta het wel zóo
gezegd heelt. Ia verzeker uern uogmials, dat hij
uet zóo zeide.
Deb. heelt niets begrepen van hetgeen ik zei over
de aiialpiiabuteu iu België. Nog eens: vergelijk de
cijfers k02 eu 302 in uet Rooinsche- en 99 in het
niei-Rooiuscbe deel.
Deb. heeft beweerd, dat ook de bijzondere ouder
wijzers hun best doeu om den groudregel van het
Cruistendom (neb uw naasteu liet als tuelyeu) in te
prenten. Dat zei ik immers óok, maar ik voegde erbij,
dat zy groote teksten uaugen iu huu scuolen, doode
letters, ducu geen dadeu verrici ten om (te kinderen
by e.ka»r ti breugen. Zij worden in tegeudeel van
elkaar gebracht duur de kerk, die beu scheidi, en
st.-eds is de suljjtzwam (rumoer).
Deb. noemde zien Cur. omdat ook by toepast het
„bemin uw uuasie als uzelven", den regel dien ge
iu alle godsdiensten vindt, lang vóór het Christendom
bestoud, óok iu de laudeu waar nu de missioua-
rissen werken.
Deb. viudt de verwijdering tusschen Calv. en R.
K. uiet zoo groot, omdat zij samen naar de slembus
gaan: maar -zy gaan daar alleeu samen neen omdat
uaar buit te behalen is
Aud-re zakeu kan iul. thans niet bespreken.
De heer Van der Klein dankte inleider eu
debater voor de wijze waarop zy huu meeuiugen
haddeu gewisseld eu hoopie, dat Uet gehoorde zou
stemmen tot u dinkeu. ludiou de neer Van Lent
bereid inocbt ziju tot uadur debat dan zit hem daar
toe gairue gelegenneid worden gegeven.
Hierop werd de bijeenkomst gesloten.
RECLAMES.
la gemakkelijk klaar te meken
r fijn van smaak.
De Hoer eu Mevrouw Van WEEZEL
ERRENSKiepe geven kenois van de ge
boorte van een ZOON.
Amersfoort, 26 Februari 1909.
Heden overleed te. Barneveld,
na een kortstondig lijden, onze innig
geliefde en zorgdragende Moeder,
Behuwd- en Grootmoeder
NKELTJE GRIFFIOEN,
weduwe van den heer G. VV. BOON
STRA, in den ouderdom van bijna
64 jaar.
Uit aller naam
N. van OMMEREN—
boonstiia.
C. van OMMEREN
en kind.
Amersfooort, 23 Februari 1909.
Heden overleed onze hartelijk
geliefde Behuwddochter en Behuwd
zuster
M. J. A. HUBERS—
MUNLIEFF
in den ouderdom van bijna 37 jaren.
AmersfoortD. HUBERS.
B. M. HUBERS—
Rijnders.
Baarn, C. HUBERS.
N. HUBERS—
Mijnlieff.
Lcuboc (Atjch), G. C. G. MF.RZ—
Hubers.
G. F. MERZ.
Amersfoort, G. W. J. HUBERS.
H. M. E. HUBERS.
J. A. HUBERS-
Van den Broeke.
25 Februari 1909.
Ten kantore van METHORST &VAN
LUTTERVELD, kassiers en commission-
uairs in effecten, wordt tegen 15 Maart
GEVRAAGD een
Eigenhandig geschreven brieven aan
het kantoor, Muurhuizen 15.
Door de afd. Utrecht van de NED.
VEREENIGING TER BEHARTIGING
DER BELANGEN VAN JONGE MEIS
JES zal D.V. op 1 Maart a.s. eeu
geopend worden voor dienstboden en
andere betrekkingzoekenden.
Nadere inlichtingen te bekomen bij
de directrice
Mej. HAIJE,
Oudegracht, Tolsteegzijde 68,
Utrecht.
Bestuur
Mevrouw Havelaar—Van Beeck Calkoen,
Presidente.
Mej. Cockuyt, Secr.-penningmeesteres.
Mevrouw Blom vau Geel—Huijsman.
Mej. 'J'eelen Speelman.
Mej. Winkel.
Zie in
VEENENDAAL'S -
- KUNSTHANDEL
de étalage van
VOIGTLANDER'S
STEINKUN8T- PLATEN.
WESSAJVEN LAAN,
WORMERVEE R.
Opgericht 1705.
Koniuklijke Fabrieken.
Voedert uw vee met de zuivere murwe
merk tie „Ster", en W L
uitmuntend door hoog eiwit- en vetgehalte
en voedingswaarde
EERE-D1PLOMA Parijs 1900.
NEGEN GOUDEN MEDAILLES
