Dinsdag 8 November 1910. No. 7890. 60e Jaargang. BLOOKERS DAALDERS CACAO J. I. ff. M dem Brinto, Stadsnieuws. UITGAVE: FIRMA A. H. VAN CLEEFF AMERSFOORT. Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden ƒ1.— franco per post 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10cent. Bij regel- abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, oflicieële- en onteigenings- advertentiën per regel 15 cent. Reolames 1—5 regels 1.25, elke regel meer 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en, kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. Bij advertentiën v&n buiten de stad worden de inrasseerkosten in rekening gebracht. KORTEGRACHT 9 Postbus 9. Telefoon kennisgeving. brengen ter kennis, dat de Raad dezer Ge- ®e®n* m «jne vergadering van 1 November 1910 heeft besloten: le eervol ontslag te verleenen aan de heeren AA. Hamers, N. Veis Heyn, C. J. Plomp, en W. Salomons, leden der Commissie tot bijstand m het beheer van de Gasfabriek; 2e tot opheffing der Commissie tot bijstand m het beheer van de gasfabriek 3e tot instelling eener Commissie tot bijstand m het beheer der gasfabriek en waterleiding te Amersfoort; 4e tot leden dier Commissie te benoemen de heeren A. A. HAMERS, N. VELS HEYN, C. J. PLOMP, W. SALOMONS. Amersfoort, 4 November 1910. Burgemeester en Weihouders voornoemd, De Burgemeester, WUIJTIERS. De Secretaris, J. G. STENFERT KROESE? Fritz Reuter. Gister 7 November, aldus herinnert J. H. Róssing in het »N. v.d. D.", was het honderd jaar geleden, dat Fritz Reu ter te Stavenhagen werd geboren. Zijn werken, o.a. «Gedroogde Kruiden" (Olie Kamellen), Hanne Nütte, Die Reis nach Belligen (België), Kein Hüsung (geeu dak), Uit de Franzosentid, Schurr-murr (Rom melzoo), Uit mine Stroratid (Uit den tijd, dat ik boerde), Dörchlftuchtung (Zijn Doorluchtigheidje) zijn hier te lande zoowel in het oorspronkelijke, het Plat- duitsch, als in llollandsche vertalingen zeer veel gelezen en worden nog gele zen. Stavenhagen is een stadje in het Oos ten van Mecklenburg-Schwerin, waar Reuter's vader niet alleen Burgemeester en Stadsrechier was, maar zich ook bezig hield met landbouw en veeteelt en de eerste brouwer was van het beroemde Mecklenburgsch-Beiersch bier. Fritz Reuter had een gelukkige jeugd, die hjj in een zjjner beste werken, «Mjjn vaderstad Stavenhagen", geschilderd heeft. Na zijn schooltjjd had hij schilder willen wordenteekeneu deed hjj gaarne. Doch zjjn vader wilde hem laten studeeren. Eerst studeerde hjj te Rostock, daarna te Jena. Daar wus, tengevolge der Juli- revolutie, van 1832 in Frankrijk, groote gisting onder de studenten en het korps .Germania'' in groote geestdrift voor «een vrjj en éenig Duitschland". Maar dit wilden en durfden de maebthebbenden nog niet aan, en na het oproer te Frank furt in April 1833, werden de studenten die, desnoods met geweld, de eenheid van Duitschland verlangden, gevangen ge nomen. Onder hen bevond zich Fritz Reuter, die de onvoorzichtigheid had, zich te Berlyn te wagen. Een jaar bleef hij in voorloopige hechtenis en werd toen met 39 van de 204 der zoogenaamde Ltaatsgevaarlijke studenden ter dood ver oordeeld. Koning Friedrich Wilhelm III schonk hun echter genade en veranderde het vonnis in een vestingstraf van 30 jaar. Nadat Reuter 7 jaar in verschil lende gevangenissen had doorgebracht, werd hjj vrijgelaten. In die harde jaren begaf zjjn opge wektheid hem niethjj teekende en vroo- ljjkte er de kameraden op door zjjn nooit falenden humor. In „Uit mijn Vesting- tijd" (Ut mine Festungstid) heeft hij er veel van verteld. Na zjjn vrijheid wilde Reuter's vader dat zijn Fritz de studie zou voortzetten en zond hem naar Heidelberg. Daar werd hy gevierd als volksheld het was er alle dagen feest voor hem, zoodat zijn vader hem naar Stavenhagen terug riep om zich met den landbouw (Strom) te gaau bezighouden. Dat openluchtsleven en het verkeer met boeren en werklui beviel hem en gaf aanleiding, dat hy het later beschreef (Ut mine Stroratid), waaraan zjjn „Grappen en Versjes" (Lftuschen und Rimels) in l?r,3 voorafgingen. Na den dood van zijn vader leidde hij een zwer vend leven, tot de liefde voor Louise Kuntze, een domineesdochter, hem tot stilstand bracht en hjj schoolmeester werd en les gaf voor 12 cent in het uur. In zijn vrjjen tjjd schreef en dichtte hjj, om er wat bjj te verdienen. Zijn vrouw Louise Luising is voor hem het behoud geweestzij heeft hem weten te leiden (hij kon moeilijk tegen de verleiding) en er alles toe bij gedragen, dat hjj het talent van schrijver in zich ontdekte. Want eerst op gevor derden leeftijd is Fritz Reuter schrijver geworden. Met het schrijven heeft hjj veel geld verdiend, zoodat hjj te Eise nach op een mooie villa zonder zorg kon leven, steeds door zijn „Luising" voor het betere behouden. Te Eisenach, waar hjj 12 Juli 1875 gestorven is, worden in hetFritz-Reuler- museum vele herinneringen aan hem bewaard. Reuter heeft van 1868 tot 1871 niet meer geschrevenhij was sukkelend, afgeleefd. Maar in 1871, toen Duitschland een éenig Duitschland was geworden, waarvoor hjj reeds als student enthusiast was geweest en er zelfs zjjn leven voor ingezet had, toen vlamde de oude geest weer, en voor het laatst, op. Toen dichtte hjj een vaderlandsch gedicht in de hem dierbare taal, het Plat-duitsch waarin hjj schildert, hoe twee Mecklen- burgsche boerenjongens mede tegen Frankrjjk ten strjjde trekken en als hel den sneuvelen. Frits Reuter trad laat alsschrjjver op, pas tegen zijn 44ste jaar. Doch aan zijn beroemd worden, schaadde dit niet; in weinig jaren was hij dat. Geheel Duitsch land verstond zjjn werken, en ook ons land. Er klonk een nieuw, frisch geluid uit. De toestanden en de menschen, die hjj teekende, waren echt en waar, want hij schreef uit aanschouwing en uit het zelf doorleefde. Daaibjj zag hij alles met het goede ooghet booze kende hjj niet. Gezonde volkshumor sprak uit het meeste wat hij schreef. Hjj was grappig, uiet ten koste van eeD ander, eerljjk in zjjn oordeel over goed en kwaad en liet in het sombere leven het licht schjjnen en het goede hart spreken, en ieder mensch, wie hjj ook ware, van zjjn besten kant zien. Slechts tegen bedrog en onwaarheid toornde hij. Vele personen uit zjjn werken staan als levend voor ons. Daar is «Onkel Brftsig-', de echte, stramme Mecklenbur- ger, de man als een eik, met een hart als dat van een kind, eerljjk en trouw, heerljjk om zijn humorIlawerman met de trouwe, blauwe oogen, de twee propo nenten en de drie gouvernantes; Mozes, ja hjj vooral, de brave Mozes, de geld schieter en dan den oom Brftsig steeds zoo grappig kwaad makende Pomuchels- KOFFIE is duurder geworden, doch kost nog steeds f 1.50 per bus van Kilo (s pond). Kleinere bussen naar verhouding. Langestraat 48, Amersfoort. Dames- en Kindcrhocden, Chapellerio en Fournituren. kopp en het voor Brftsig onuitstaanbare, pronkerige heertje Friddelfitz. Reuter had wel den echten humor, den lach die traan en de traan die lach wordt. «Geen onderdak" (Keine Hüsung) hebbe men zich slechts te herinneren. Fritz Reuter heeft iu de meeste zjjner werken zjjn landgenooteu, maar ook ons, Nederlanders, uren van groot en rein, van verheffend en opwekkend genot ge schonken en gul en hartelijk doen lachen. Ware hjj in Nederland niet populair ge weest door lectuur, hjj zou het er ge worden zjjn door de Reuter-voordrachten en de lteuter-voorstellingen. Nog als gisteren heugt velen de kernachtige uit beelding, door Junkerman van den knoes- tigen «Onkel Brftsig", met behoud van allen humor, in het tooueeUtuk, dat van hem gemaakt is, waarin zjju sterven zoo, aangrypend is. Ook Mozes, de brave Jood. Let zulk een meesterschap door Felix müpschutz gespeeld, bljjft onvergetelijk Junkeimanu speelde «Onkel Brftsig" in het Platduitsch, geljjk C. P. T. later in het Nederlandsch. Bigot Het best geniet men van Fritz Reuter's werken in de oorspronkelijke taalhet Mecklenburgsch. Geljjk ieder dialect, heeft ook het Mecklenburgsche, behoorendo tot het Plat-, het Nederduitsch dat een spraakgebied had van den Weichsel tot de Schelde, een taal waarin de Bjjbel vertaald, waarin gepredikt en recht ge sproken, waarin tooneel gespeeld is en wordt de frischheid der onmiddellijk, heid en de trouwhartigheid van het volk- Het dialect, de volkstaal, is schilder achtiger dan de officieele taalzij staat nader tot de natuur; zjj maakt de woorden niet, maar schept die. De volkstaal, het dialect, is voor de taal de bron der verjonging, de „Quickborn", zooals Klaus Groth die eeus genoemd heeft. Zij 3taat vjjandig tegenover „woord kunst", omdat deze het leven mist. De Tolkstaal 'leeft en verjongt zich. Zeer waar zegt daarom een autoriteit als Max Müller: «Schrijftalen betalen haar tjjdelijke grootheid met onvermjjdeljjken ondergang. Zy zjjn geljjk aan stilstaande wateren naast groote rivieren. Zjj vormen reservoirs van hetgeen eens vloeiende taal was, maar zjj gaan niet mee in den grooteo voorwaarts stevenden stroom Het Platduitsch heeft de groote liefde der mannen van den waterkant, der aan zee wonende Duitschers, der zeelieden, en ook van hoogstaande menschenhet was de taal, die ook Bismarck gaarne sprak. De beschaving en de drnng der gelijkvormigheid dreigen het Plat- of Nederduitsch met groot gevaar; Reuter geloofde echter, dat deze taal, in welke hjj zjjn voortreffelijke werken g-schreven heeft, niet zou ondergaan. Van deze taal, vergelijkende bjj een eikeboom, dichttehjj Hei ward noch «Uhn, Wenn wedder mal duoend von Johren vorgnhn. Reuter heeft deze kracht tot het bljjven leven der Nederduitsche taal de Her vormde gemeente noemt zich nog «de Nederduitsche'' uitgesproken in «Hanne Nütte" Ik weit einen Eikboni, do stolht an de See, De Nurdotorni die bruet in sin Kniat, Stolt reokt hei de miichtigo Kron in de Höh So ie dat all dusend Johr west, Keen Menicbenhand, Die het om plant; Hoi rockt «icb von Pommoren betNodderland. De diaconale vergadering der classis Amersfoort van de Ned. Hervormde kerk, Donderdag hier gehouden onder voorzitting van dr. Meulenbelt, uit Baarn, praoses der clussis, werd bijgewoond door 64 afgevaar digden en eenige gasten. Dr. Vollens», uit Ntouw-Loodrecht, besptak de vraagWat eischt de Schrift voor de armverzorging aan de huisgenooten des ge loot», en kwam lot Ie conclusie, dat gees telijke verzorging hoofdzaak moet zjjn. De oud-diaken Ekri», uit Maarlendyk, gaf hjj de behandeling zjjner vraag: WateLcht de armverzorging in kleine plaatsen, meni- Ren practischen wenk. Ds. Thomson, uit Hoogland, behandelde de vraag: Hoe kan de armenzorg verbe'erd worden en meende, dat dit kon geschieden door het geven van voorschotten, door werk- verschiiffing, door den kinderen huisvlijt te leeren, door verbetering der woningen, door het betalen van zieken- en begraienisbu», en door regelmg der loonen vooral ten platte land». Einde Mei zal weder zulk een vergadering worden gehouden, waarvoor de heeren bchoenmaker, uit Tienhoven, en Noorman, uit Amersfoort, referaten toezegden. Na de diaconale vergadering werd de classicale zeDdings-vergadering gehouden, in welke ter sprake kwam bet heter steunen der zending te Wendeue (Nieuw Guinea). Besloten werd, dit niet te doen opdat niet de eene zendmgavereeniging boven de an dere geldelijk wordt bevoordeeld. Tot nog toe waren alleen aanslagen in da pl latsc'lykt: belastingen boven f2ü aan een zegelrecht van 221/» cent onderworpen. in het vervolg zal dit niet meer het geval zynimmers aan het Ministerie van Finan- ciëu schijnt mon tot de ontdekking gekomen te zjjn, dat dit in sti-yd ia met de Zegelwet, die bepaalt, dat alle aanslagen boven I' 10 a>n bovengenoemd recht onderworpen zijn. Voor Minister Kolkman een meevallertje, meent »het Vad.". De heer L J. vau Apeldoorn legde aan i Ryks-universiteit te Utrecht met gunstig gevolg af het doctoraal-examen Rechts wetenschap.

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1910 | | pagina 1