Augustus 1911.
No.
60e Jaargang.
OP REIS.
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen firma A. H. van Cleeff".
HOOFDREDACTEUR
F. J. FHEDSRIES.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f\.
franco per post f 1.45. Advertentiën 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvr iag kosteloos. Legale, oflicieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels 1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kostenevenals af/.onderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën var buiten de stad worden de incasseer koeten in rekening gebracht.
ZOHTEGR^CHT 9.
Aan onze abonné's die tijdelijk elders
binnen- dan wel buitenlands, vertoeven
wordt op aanvrage, en met duidslyke
opgave van adres, de courant eiken ver
schijndag tegen vergoeding van het porto
Ook niet-geabonneerden kunnen op de
zelfde wijze de geregelde toezending van
de „Amersfoortsche Courant" tijdens hun
uitstedigheid zich verzekeren.
KENNISGEVINGEN.
De Burgemeester vau Amersfoort,
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat
in de Gemeente Loosdrecht een geval van mond
en klauwzeer is voorgekomen.
Amerfoort, 21 Augustus 191L
De Burgemeester,
W. H. KAM.
Weth, lo. Br.
De Burgemeestur tan Amersfoort
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat
dat de navolgende schietoefeningen zullen plaats
hebben
Op 22 Augustus a.s. tan het fort Hoek van
Holland.
Er zal gevuurd worden met kanonnen van
licht kaliber (6 c.M.), waarbij onveilig wordt
gemaakt een driehoek, gevormd door het tort,
eene roode tlag benoorden en een bezuiden het
zeegat tot op 3100 M. van het fort.
Óp de dagen, waarop gevuurd wordt, zal tan
het fort eene roode vlag waaien, die drie uur vóór
het begin der oefening halfstok en éen uur vóór
de oefening geheel voorgeheschen wordt.
Op 23 Augustus a.s. van het fort Pampus,
Er zal gevuurd worden met kanonnen van
klein kaliber (6 c.M.), waarbij onveilig wordt
gemaakt een sector, begrensd door de ware
richtingen O.N.O. door Oost totZ.O.t.Z. (79*) tot
op 4500 M. van het fort.
Op 30 Augustus a.s. zal eene dergelijke oefe
ning worden gehouden, waarbij onveilig wordt
gemaakt een sector, begrensd door de ware
richtingen Oost tot Z.O.t.z,. (56') tot 4500 M. van
het fort.
Op de dagen, dat gevuurd wordt, sal van
het fort Pampus eene roode vlag, waaien, die
drie uur vóór het begin der oefening halfstok
en éen uur vóór de oefening geheel voorgeheschen
wordt. Bovendien zullen te gelijker tijd en op
de zelfde wijze vlaggen waaien van do batterijen
Diemerdam en Durgerdam, de Westbatterij nabij
Muiden en den kerktoren te Muiderberg.
Amersfoort, 21 Augustus 1911.
De Burgemeester voornoemd,
W. H. KAM.
Wetb, lo. Br.
NIMMERDOR.
In de groote zaal van de sociëteit „Vereeniging"
werd gisteravond onder voozitting van den heer
M. de Pool de bijeenkomst gehouden waartoe
zoowel voor- als tegenstanders van het voorstel
tot aankoop van „Nimmerdor" waren genood.
Men zat niet, als gewoonlijk, aan rijen, doch
rond tafeltjes, zoodat al spoedig ook op het
tooneel zitplaatsen wecden geïmproviseerd, waar
bij de tuinstoelen werden in gebruik genomen.
Er zijn dus een goede 300 belangstellenden ge
weest, van welke de meesten tot bij elven
bleven.
Omstreeks kwart voor negen opende de heer
D e P o o 1 de bijeenkomst, wier doel hij bij
allen bekend achtte.
De voordracht van B. en W. tot aankoop van
dit buitengoed, vervolgde spr., is meer dan een
gewone transactie. Het gaat er om of de Ge
meente zal voortgaan op den ouden weg, d. i.
den grond zal overlaten aan grond- en bouw-
speculanten, dan wel medezeggenschap zich zal
verzekeren.
De meeningen hierover zijn zeer verdeeld en
daarom hebben zij, die deze bijeenkomst beleg
den, gemeend, wel te doeu door de burgers op
te roepen om zoowel de voor- als de tegenstan
ders aan te hooren.
Ik vertrouw, dat men niet ie saamgekomen
met ren vooropgezette meening, doch om zich
te overtuigen van hetgeen h>t beste is.
De talrijke opkomst bewijst, dat, waar wel
licht politiek de menschen scheidt, er een zaak
is, die allen bindtde bloei en het welzijn der
Gemeente.
De heer Van der Wal kreeg hierop het
woord om het grond-politicke gedeelte nader
toe te lichten en de vraag te bespreken of de
aankoop al dan niet gewenscht is voor Amers
foort.
Om zich een heldere en duidelijke voorstelling
te maken van dit voor velen nieuwe vraagstuk
moet men uitschakelen het dadelijk winst-ma
kenbehoort men af te scheiden Gemeente van
ik, gij en wij. Ik, gij en wij moeten koopen en
met winst verkoopea om to kunnen levende
Gemeente behoeft geen geldelijke winst te ma
ken. Aankoop van grond door een Gemeente
heeft een heel ander doel on strekking en vooral
een heel ander gevolg dan wanneer oen parti
culier dien aankoopt; de grondaankoop door
een Gemeente geschiedt meer met het oog op
de toekomst dan op het heden.
In het verleden is een fout begaan door niet
te zorgeD, dat de Gemeente de beschikking heeft
over de gronden dicht bij de stad. Die fout
moet thans zooveel mogelijk hersteld.
De geboorte is grooter dan de sterfte; er ko
men, dus hoe langer zoo meer eters dus zijn er
Bteeds grootere hoeveelheden voedsel noodig
dus stijgen voortdurend de gronden voor land-en
tuinbouw in waarde.
Aan de ruimte in de huizen stelt men steeds
hoogere eischen dus zullen de bouwgronden
roud stad en dorp ook steeds in waarde stijgen.
Daarbij komt, dat men, ook door de betere
verkeersmiddelen, bij voorkeur do groote centra
als woonplaats ontvliedt en te dezen opzichte
is vooral Amersfoort in een zeer gunstige
positie.
Het is een niet te ontkennen waarheid, dat
in zielental winnende of door economische toe
standen zich uitbreidende steden, de gronden
in waarde stijgen. Bestonden er geen abnormale
oorzaken, dan zou de waarde-stijging der gron
den een langzame zijn en zich voortplanten
naar gelang van de uitbreiding. Dit is echter
nimmer het geval. De waarde-stijging is steeds
abnormaal. Oorzaak zijn de grond-speculanten,
die den grond duur maken, zich verrijken ten
koste van gemeenschap en Gemeente en van
wie we met recht kunnen zeggen, dat ze zijn
gelijk de bloemen des velds„zij werken niet
en spinnen niet en gaan toch schooner gekleed
dan gene".
Niet alleeD veroorzaken deze menschelijke pa
rasieten een abnormale waarde-stijging van den
grond, als regel werken ze ook nog belemmerend
op de uitbreiding, en meestentijds dwarsboomen
ze de goede bedoelingen van de Gemeentebe
sturen. Zij kunnen dit. Wie meester van den
bouwgrond is, beheerscht in hoofdzaak den toe
stand. Vergeet dat nooit.
En wie veroorzaakt de waarde-stijging van
den grond En wie betaalt ze Immers de ge
meenschap. Door de uitbreiding is de Gemeente
genoodzaakt tot het bouwen van onderwijs- en
andere inrichtingen, het aanleggen van straten,
pleinen, plantsoenen, het maken van kostbare
rioleering en het uitbreiden van het korps amb
tenaren, onderwijzers, politie, arbeiders, brand
weer, enz., enz.
En zoo zet de tot nog toe gevolgde wijze van
uitbreiding der Gemeente alle lessen der Staat
huishoudkunde op hun kop. In plaats van ont
vangsten voor geleverden arbeid, beveiliging en
gemakkeu: stijgende uitgaven. Ook Amersfoort
komt dit zoo langzamerhand te weten.
Ook te Amersfoort heeft het gemeentelijk
grondbedrijf recht van bestaan naast de andere
Gemeente-bedrijven: gas, waterleiding, enz.
Een gezonde gemeentelijke grond-politiek
eischt, dat men niet alleen de gronden aankoopt,
die direct voor bebouwing geschikt zijn, doch
vooral die, welke pas na jaren daarvoor in aanmer
king komen.
Spr. citeerde vervolgens uit de brochure „De
gemeentelijke grond-politiek", door G. Vlug,
notaris te Rotterdam, en zatte uiteen de inrich
ting der administratie daarvoor.
Kort saamgevut, vervolgde spr., leent het ge
meentelijk grondbedrijf juarlijks de rente, die het
moet betalen als rento van de koopsom. Doch
het leent niet in 's Blaue hinein, doch houdt
een marge tusschen de sohuld en de waarde van
den grond.
Veelal verdeelt men den grond in districten
ieder met eigen boeking, waarbij de winst op
een district niet mag dienen om het verlies van
een ander te compenseeren.
Hut grondbedrijf is ook hierom van zooveel
belang omdat hel commercieel* er door in een
Gemeente wordt gebracht en een markt voor do
bouwterreinen wordt geschapen en het Stadhuis
den prijs daarvan beheerscht.
Spr. wilde nu do vraag behandelenis aan
koop van Nimmerdor al dan niet een voordeel
voor de Gemeente daarbij buiten bespreking
latend alle voordeden van aesthetischen en an
deren aard.
Stel eens, dat ir. 23 jaar geen enkel bouwter
rein van Nimmerdor wordt verkocht. De aloude
naam wijst reeds op den vruchtbaren grond en
van de 120 H.A. is dan ook ruim 30 H.A.
bouwgrond.
Zonder SDts nadeel te doen aan het schoon
van het landgoed, is er nog bost 20 H.A. goede
bouwgrond bij te maken; samen dus 50 H.A.
bouwgrond. En de bouwgrond op de helling van
den Berg brengt thans reeds f75 per H.A. op.
Dan zijn het heerenhuis en de andere gebou
wen met omgaving te verhuren. En ten slotte
heeft men altijd de jaarlijksche opbrengst van
het hout.
l)e prijs, waarvoor het landgoed te koop werd
geboden, is 17'/» cent; in 1935, dus over 23 jaar,
zal die zijn 35 cent per vierkanten Meter; óok
al wordt er niets verkocht. En deuk Uthins
eens Amersfoort 23 jaar geleden. O/er 47 jaar
zal de grond 70 cent, na 70 jaar f 1.40 per M1.
waard zijn. 4
En wordt er wel grond verkocht, dan is de
koop goed.
Nimmerdor heeft nu reeds 6000 M. bouwter
rein aan harde en breede wegenvoor wegen
aanleg naar die 200 a 300 bouwterreinen van 30
of 20 M. diepte behoeft dus geen cent uitge
geven.
M. i. is de aankoop dan ook wenschelijk uit
een moreel en uit een financieel oogpunt, en
noodzakelijk voor de toekomst, (applaus).
Na een korte pauze kreeg de heer Van der
Wal andermaal het woord om de Ingezonden
stukken in de plaatselijke bladen te beant
woorden.
Die stukken waren in hoofdzaak tegen den
aankoop vooral vreesde men, dat het belasting
biljet zal worden verhoogd.
Slechts éen stuk was onderteekend, dat van
den heer Joh. G. F. van Achterbergh (Soester-
weg) en dit wilde Bpr. meer principieel behan
delen. Van de overige noemden de schrijvers
zich nieten toch ging het hier om zoo hoog6t
eenvoudige zaak.
De heer Van Achterbergh dan zag meer heil
in een beter marktwezen. Ik kan meedeelen,
dat dit punt spoedig in orde wordt gebracht op
een wijze, die alleszius voldoende zal zijn.
De heer Van Achterbergh acht Nimmerdor
te ver van de stad gelegen. Dit beaam ik niet.
Wel ligt het niet geheel tegen de stadmaar
dan zou ook een heel andere koopprijs worden
gevraagd. Doch het begin van het eigendom
ligt even ver van het Juliana-plein als het sta
tion, en dat is nu toch niet zóo ver.
Neem aan, dat het landgoed mettertijd in
bebouwing komt, dan zullen er ook publieke
middelen van verkeer komenbijvoorbeeld een
raillooze tram, die zoo oneindig goedkooper van
aanleg is dan een gewone tram.
Ook te Zeist, te Baarn en te Hilversum wordt
ver buiten de centra der dorpen gebouwd. Ligt
Nimmerdor dan zóo ver?
De heer Van Achterbergh zou het verstandi
ger vinden, eerst de krotten in de stad op te
koopen. Wie mijn brochure goed heeft gelezen,
weet ook, dat gezonde grond-politiek dergelijke
krotten doet verdwijnen. Te zijner tijd zal snr.
dit punt uitvoeriger behandel in de Raads
zitting.
Wanneer eindigt de hujir van het heerenhuis,
werd gevraagd. Den 2 Mei van het volgende
jaar.
Er wordt geschermd met Birkhoven als villa
park. Ik meen, dat het bij den aankoop van
Birkhoven meer te doen was om een ontspan
ningsplaats te verkrijgen, al is ook een deel ge
reserveerd voor bouwterrein.
Men ziet niet vooruit hoe later de toestand zal
zijn. Dit blijkt nu weer te Dordrecht, waar men
6ö H. A. moet onteigenen voor een nieuwe
haven. Had men ook daar jaren geleden kijk
gehad op de toekomst, dan had men deze ont
zaglijke kosten kunnen besparen. Ik wil maar
zeggen, dat Nimmerdor nu voor billijken prijs
te koop is.
De heer Ven Achterbergh schrijft verder, dat
Nimmerdor onlangs te koop was voor f175000. De
heer Van Achterbergh had verstandiger gedaan, dit
niet te schrijven. Hij weet als kooper en verkodper
t> g"rd. dat de prijzen veranderen. Twee jaar ge
leien aas het liindgoi d te knop voo* n.-g minder.
De G meent i hoi ft echter meer eekr.-ge.ii dao
destijds. Hit eerste nanhid wr»s 100 H.A. voortwee
ton en over 't ag-mieou was oien ia de gebeimo
zitting zóo enthusiast, dat de heer Hamers al aan
stonds wilde overgaan tot den koop, onder voor
waarde, iets a.' te dingen, daü wel meer grond te
bedingen. Welnu, B. eu W. hebben nog 20 H.A.
san dezen kant dus dichter bij Amersfoort
neten te bedingen en dus wel zeer commercieel
gehaudeld.
Ik hen Int volkomen eeus met deD heer Van
Achterbergh, dat er in de stad straten zijn, die ver
breed mouten worden; ik heb goed vertrouwen,dat
ook dii iu orde komt. Doch het is thans te doen om
Nimmerdor.
Op éen punt maakte de heer Van Achterbergh
het mij al heel gemakkelijk. Birkhoven kostte niet
f300, doch ruim f 600 per H.A.
Do heer Vau Achterhorgh schreef nog: „De koop
aproug toen af op dun slechten toestand van het
hoofdgebouw. (Een stem: Is dat dan niet zoo?)
De voorstanders meenden te weten, dat de boomeu
geschat zijn op f50 000. Stel, dat de gebouwen een
waarde hebben van f40 000wat zeker toch een booge
scba'ting is dan hebben wij, tegen een koopprijs
vau f200 000, voor de 120 H.A. kalen grond f110 000
te betalendat ia ruim f 900 voor de Hectare.
Do heer Van Acht-rbergb heeft niet gerekend
de kosten tot veranderen iu bouwland. Ik schat
die op f1200 per H.A.geleend a 4 pCt. moet dat
bind dus f43 nau pacht doeu eu minder goede
grond doet hier f75 aan pacht.
Zelfs als Amersfoort eeos werd een ville morte,
da i nóg zou men aan pacht een f25 per H.A. meer
maken dun noodig is.
De heer Verhagen kreeg nu het woord, niet
alleen om zijn persoonlijke meaning te zeggen, maar
om weer te g»vea net staodpunt der s.d.a.p.
Deze streeft naar zooveel mogelijk grondbezit,
doch met een under doel dun de buigeljjke partijen.
Immers zij weuicht niet de wijze van exploitatie,
welke zoowel in het voorstel van B. en W. als door
den heer Van der Wal is aangegeven.
De toestand te Amersfoort is zóo, dat alle aan de
Gemeeute belendende gronden hi nanden zijn van
spcculant-m eu dat alle winst reeds is weggehaald
door particulieren, die er g'ctig gebruik van maak
ten, dat de Gemeente haar belangen niet inzag.
Het is t iaus voor de Gdmeentn niet meer moge
lijk, die fout te herstedeu, omditNiminerdor ongun
stig ligt ten opzicite vau de aan de Gemeente
greuzeude gronden.
Wie gunstig g stem 1 is vóór den atnk) >p, a-panne
ziju verwucutingon niet te hoog, want het moet
uitloopuu op teleurstellingen. Amersfoort visoht
schier het net.
Partjjgeuool Van dor Goes heeft er onlangs nog
op gewezen, dut bjj den aauleg van den Oester-
spoorweg een terrein bij Heideheuvel ie Hilversum
werd uaugekuout voor f650 en kort daarna verkocht
voor f 45 OO^.
De Voorzitter: Aati d* orde is het al dan
niet aaukojpon van Nimmerdor en niet wat vroe
gere Gemeentebesturen verzuimden.
De neer H. vau A c 111 e r b er g h (Beestenmarkt):
U moet den spr. geheel laten uitsprekeu. Het is
wel aan de orde.
De heer Verhagen: Da s.d.a.p. had pas in den
laatsteu tijd gelegenheid, deze quaestie in studie te
nemen, Wy hebben geen vertegenwoordiger in den
Raad en moeten dus wel ons hier laten hooren. Ik
hoop, dat mjju woord invloed zal hebben op de
beslissing vau den Ruud (Applaus).
Is wensch dau op te merken, dat bet voorstel
ruchtbaar w-rd op 9 Augustus en dat men reeds
22 Augustus de besiissiug weu/ebte te nemen. Dat
is een veel te korte tijd om de publieke opinio te
vernemen (Applaus).
Ik hoor, dat men niet den 22 Augustus zal be-
slisseu. Ik hoop, dat de Bouwmaatschappij den
grond zal willen koopen. De eigenaar heeft dan
tóch geen nadeel.
Iu hun Memorie van toelichting schrijven B. en
W.„Het is bekend, dat de Gemeente zelve iu de
nabijheid van de bebouwde kom zoo goed als geen
grond bézit. Dit is een bedenkelijk verschijnsel voor
do ontwikkeling onzer stad, omdat deze thaus voor
een groot deel ufnaugt vau den prijs, dien de grond
eigenaren vragen".
Daarin ligt dus bet belang voor de gemeenschap,
dat zij kan beschikken over den grond, omdat zjj
anders afhankelijk is van speculanten, aan wier
onbeperkte vrijheid wordt overgelaten, onbeperkte
prijzen te makea. Men zi'.t duaiuit welk groot be
lang de Gemeente er bjj heeft, grond in bezit te
hebben.
Wat door B. en W. is vooropgezet en ook door
den heer Van der Wal is gezegd, is het nadeel, dat
grond-specuiauten berok keuen aan de gemeenschap.
Maar dan mag ook de bedoeling van de Gemeente
niet ziju, den grond weer te verkoopen en dut
terug te koereu tot de zelfde situatiete meer niet,
waar zoowel de Memorie als de heer Vau der Wal
zeg :eo, dat do waarde van den grond zil stijgen.
Gij erkent dus de foutieve verhouding en wilt die
tóch weer maken gy wilt terug naar de kapita
listische overheerschiag eu uzelven weer onteiganen.
De jongste verkioziog stond iu dit toeken. Zoowel
de „Eerulauder", het orgaan der vrijzinnigen, als
het program van „Gemeentebelang" 2eggeu, dst do
grond-speculanten iu strijd zijn met het belang der
gemeenschap. En tóch willen die hoeren weder
verkoopen; dat is handelen lijnrecht in stry I nut
hun pn.gr.m.
Als ile burgerpartijen in. I de s.d.a.p. li. t belang
van den i.ankiMip inzien, dan ligt hierin het gr.-ote
verschil, dat de s.d.u.p. zrgt: de Gemcent - muit
