Zaterdag 2
September 1911.
No. 7999.
60e Jaargang.
KOSTELOOS.
Stadsnieuws.
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „l)e Amersfoortsche Courant, voorheen firma A. H. van Cleeff"
HOOFDREDACTEUR:
F. J. FHEDEHZES.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag' en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden ƒ1.
franco per post ƒ1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvrtag kosteloos. Legale, olïicieële- en onteigening; -
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels 1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gobracht en kostenevenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseer kosten in rekening gebracht.
ZOHTSGR^CHT 9.
Postbus 9,
Telefoon 19
Wie zich met ingang van
1 October doet in
schrijven alsabonne',
ontvangt de tot dien
datum verschijnende
nummers
KENNISGEVINGEN.
De BURGEMEESTER van AMERSFOORT,
gezien artikel 41 der G*iu*ente*et,
brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de Raad
dezer Gemeente zal vergaderen op Dinsdag, den 5
September aanstaande, des namiddags te half
twee ure.
Amersfoort, 1 September 1911.
De Burgemeester, voornoemd,
VVÜIJTIER3.
De Burgemeester van Amersfoort
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat
in de Gemeente Utrecht opnieuw gevallen van
mond- en klauwzeer zijn voorgekomen.
Amersfoort, 1 September 1911.
De Burgemeester voornoemd,
WUIJTIERS.
Van 1 Mei tot 1 September is volgens
Bar'jes 122 dagen.
En iu al dien ty 1 slecht» 41 regendagen
n wel in Mei 6, in Juni 20, in Juli 8 en
iu Augustus 7.
In Oogstmaand werd hier na 7 regenda
gen afgetapt slechts 40.8 m. M. neerslag.
De menschen, vooral de hotel- en de pen
sionhouders, noemen dat een mooien zomer
maar dat men ook van het goede te veel
kan hebber, zal de duurte der levensmidde
len dezen winter wel bewijzen.
De gistermiddag onder voorzitting van den
Burgemeester, jhr. J. W. A. Barchman Wuijtiers,
van 2.15 tot 4.10 gehouden opeubaro vergadering
van den Raad dezer Gemeente werd bjjgewoond
door alle 17 Raadsleden en den Secretaris, mr.
dr J. G. Stenferl Kroese.
De publieke tribune was geheel gevuld
De notulen der vergadering van 22 Augustus
werden als vastgesteld beschouwd.
Ingebracht werdeu de volgende ingekomen
•tukken
een dankbetuiging van de leeraren Hoog en
Van Weezei Errens voor de toekenniug van
Eeriodieke verhooging van jaarwedde voor
ennisgeving
een dankbetuiging van mejuffrouw E. L. M.
Sinnige voor haar benoeming tot onderwijzeres
aan de Meisjesschool voor kenuisgeving
een verzoek van den leeraar W. Emmens, hem
wegens benoeming eldera ontslag te willen geven
ais leeraar aan het Gymnasium en de Hoogere
Burgerschool om prtE-advies aan B. en VV.
een verzoek van de wed. J. C. van Eijbergen-
Lam om een in perceel Havik no 27 gevestigd
bedrijf, hetwelk veel stank verspreidt, te doen
verplaatsen buiten de Gemeente als ongeze
geld ter zijde gelegd;
de volgende adressen betreflende den aankoop
van „Nimmerdor";
een adres van de afd. Amersfoort der Sociaal
Democratische Arbeiders Part\j, waarbij zij instem
ming betuigt met bet voorstel tot aankoop van
„Nimmerdor" en waarbij voorts wenschen te
kenuen gegeven worden betreffende de exploi
tatie
een adres van den Amerafoorlschen Bestuur
ders Bond, en vun J. Visser, met'35 ouderteeke-
ningen, waarbij instemming betuigd wordt met
bovengenoemd adres van de afd. Amersfoort
der S. D. A. P.
een adres van H. de Kempenaer, met 162 onder-
taekeningen, waarbij zij verzoeken het voorstal
tot aankoop van „Nimmerdor" niet aan te nemen
een adres van M. de Pool, met 91 ondertea-
V-eoingen, waarbij zij verzoeken het voorstel tot
a-nkoop van „SftuimOfdor" wel aan te neiueu
een adres van de Kii's-ereeniging „Amersfoorts
Belang" waarbij zij verzoekt hei voorstel in
zake Nimmerdor niet aan te nemen alle te
behandelen bij punt 2.
Als spoedeischend wordt behandeld een verzoek
van mejuffrouw E. L. M. Sinnige om baar ont
slag te verleenen als onderwijzeres aan de open
bare Lagere school 3e soort aan de Pnntenbur-
trerlaan wegens haar benoeming met ingang van
2 September tot onderwijzeres aan de Meisjes
school z. d. of h. st. besloten per 2 September
eervol ontslag te verleenen uit eerstbedoelde be
trekking.
Om 2.18 kwam aan de orde de Agenda.
1. Benoeming van een onderwijzeres in de
Nuttige handwerken aan de openbare Lagere
school 3e soort in de Puntenburgerlaan (vaca
ture mej. J. Eggink).
Voorgedragen wordenmej. J. W. L. 8.
Richard, mej. M. van Hoogevest, en mej. J.
Valkenburg, allen hier.
Benoemd mejuflrouw Richard met 9 stemmen,
tegen 8 op mejuffrouw Van Hoogevest.
2. Voorstel van Burgemeester en Wethou
ders betreffende den aankoop van het landgoed
„Nimmerdor".
De discussiën hierover duurden van 2.22
tot 3.55.
De Voorzitter: Het woord is aan den
heer Van der Wal, die het gevraagd heeft.
De heer Van der W a 1Ik wil uit myn
brochure nog een enkele maal citeeren, wat
gemeentelijke arond-politiek bedoelt.
Het doel van gcmeente-grondpolitiek en ge
meente-grondbedrijf ishet in de hand hebben
en houden van het uitbreidingsplan der Ge
meente en het beheerschen van den verkoop
van bouwteri inen, daardoor het verbeteren en
leideu van economische en sociale toestanden,
het streven naar de oplossing van het woning
vraagstuk, in zich sluitende vooral verbetering
van hygiënische toestanden, het stichten van
openbare inrichtingen voor volkewelzijn, als:
plantsoenen, sport- en speeltuinen, volkstuinen,
badhuizen, ruime straten en pleinen.
Het naderen der oplossing van het woning
vraagstuk niet uitsluitend arbeiderswoningen
sluit weer in zich moreels en intellectueele
verbetering, vooral vermindering van alcohol
gebruik, het in de hand hebben van het uit-
zuig-systeem en het tegengaan van het algemeen
belang van werkelijke grond-speculanten te ver
ijdelen, het medezeggenschap over vorm en in
richting van woningen en gebouwen, en bij
dat alles nog vergoeding te ontvangen voor de
daarstelling dier goede werkenm. a. w. een
billijke winst te bedingen bij den verkoop der
aangekochte gronden ten voordeeie van de Ge
meentekas.
Het hoofddoel heeft dus een moreelo strekking.
En noodzaak is het geworden, dat de Gemeente
zich wapent legen grond-speculanten. Dat wapen
is: tijdige grondpoiitiek.
Alleen de financieels zijde v. ïl ik nogmaals
bespreken, omdat vele andere, zooals het woning
vraagstuk, bij niet-aankoop tóch vervallen.
Bij aankoop van Nimmerdor is het eerst
noodig, dat de Gemeentebedrijven met é-n
worden vermeerderd, n.l. met een grondbedrijf.
Aan het hoofd van dat bedryf staat, zoodra het
eenigen omvang heeft, een bezoldigd directeur.
Het dagelijksch bestuur bestaat uit een door
den Raad benoemde commissie de kassier is de
Gemeente-ontvanger; de borg is de Gemeente.
Het grondbedrijf bjreidt voor en stelt vooralle
bouwacties, alsaankoop en verkoop van
gronden, aanleggen van wegen, geldopnemingen
en aflossingen, in éen woord alle handelingen,
die het grondbedrijf eischt. Voor „verkoop" kan
men lezen „erfpacht". De Raad moet echter
iedere transactie sanctionneeren.
Men begint, alle aan de Gemeente behoorenih
gronden als „actief' in te brengen en deze zoc
noodig in districten in te verdoelen op het
„passiefkomen de op die gronden rustende schul
den.
Bij het grondbedrijf neemt men de noodige
voorzorgen, dat de bouwgronden in waarde stijgen.
De voordeelen zijn dus aan de torkomst en
daarom moet ook de toskomst met de onkosten,
alsrenten, verbetering der terreinen, enz., be
zwaard worden. Die onkosten betaalt men dus
niet uit „gewoon" maar uit „buitenge
woon", d. i. uit nieuwe leeningsgelden. Op die
wijze komt dus de toekomst voor een grooter
passief te staan, maar 6ok, door de stijging der
waarde, voor een grooter atief. Het belasting
biljet van heden wordt er dus niet door bezwaard.
Mijn'meermalen verkondigde financieele opzet
is niet weerlegd. Ik bedoel, dat, aangenomen
dat er uiets van Nimmerdor wordt verkocht, de
Gemeente bij een verstandig economise ie exploi
tatie 1 pCt. netto kan makente betalen blijtt
dun 3 pCt. Indien we jaarlijks de rente bijschrij
ven dan kost, de aankoop is 17'/, cent per M',
de grond in 1935 reels 35 cent per M'.
Gegeven de uitbouw van Amersfoort dan zal
toch ieder het met mij eens zijn, dat die grond
goedkoop geacht kan worden.
Zy die na ons komen, zullen zich verbazen,
dat tegen den aankoop geagiteerd is, ofschoon
in den grond der zaak isder het bezit wenscho-
lijk voor de Gemeente acht. Maar de tegenstan
ders k tn men in drie rubrieken verdeden a,
zij die zelf grond exploiteeren b ,zij die bezig zyn
allen grond die rond Amersfoort wordt verkocht
in handen te krijgen om die, duur gemaakt door
de gemeenschap, later met woekerwinst aand's
zelfde gemeenschap te verkoopen; en c, zij die
vreezen voor hun belastingbiljet.
De eerste rubriek geeft daardoor de krachtigst
denkbare aanbeveling vóór den aankoop, omdat
zij zeer goed inziet, dat de Gemeente dan aanbe
velenswaardiger gronden heeft am te bieden
dan zij geeft en zij tot gereduceerde prijzen moet
aanbieden.
Dat de tweede rubriek zich eveneens roert, is
natuurlijk omdat haar winstkansen tot een verre
toekomst verschoven worden.
De derde rubriek, de belastingbetalers, zal bij
den opzet, als door mij bedoeld, door den aan
koop niet bezwaard wordenmaar ik vrees met
grooten vregze, dat indien geen nieuwe bewoners
toestroomen, het belasting-percentage zal moeten
verhoogd.
Vóór en na zijn door een bekrompen, niet
vooruitziend Gemeentebestuur hier zeer vele
noodzaKelyke werken onuitgevoerd gebleven,
verschoven tot later. Dat later is geworden
thans. De Gemeente staat voor de aoodzakeiijk-
heid, groote werken uit te voeren.
Bij goede exploitatie kunnen Ëirkhoven en
Nimmerdor misschien hulp bieden.
De exploitatie van Biikhoven kan beginnen
met de gronden, aan beide zijden van den
nieuwen weg gelegen van Nimmerdor, eveneens
met gronden aan den weg.
De oukosten, daarop vallende, zijn gasleiding
en rioleering; dat is dus bijna zonder onkosten,
een f 10 per strekkenden M., en die gronden
zullen dan wei meer opbrengen dan de inkoops
prijs bedraagt.
De berekening wordt belangrijk anders wan
neer de Gemeente het park begint te exploi
teeren. Zoodra er vraag komt, kan ze met een
klein gedeelte beginnen. Daarvoor legt ze aan
wegen van 15 M. breed, begrinlof bestraat, met
gasleiding en rioleering, zoo noodig beplant. Per
strekker.den Meier kost dat: begrint f26, be
straat f31.
Als per H.A. noodig is 100 M. strekkende
weg dan is dat een totaal oppervlak van 1500
M'daarbij voor uitsparingen, kruispunten,
plantsoentjes, enz. nog weer 1501 M', maakt een
totaal-verlies van 3000 M». Blijft dan te ver
koopen 7000 M1. De grond kost ons per H.A.
f1750; de grintwegen per H.A. kosten 100 X f26
of f 2600totaal dus f 4350. De M' koet dan
aan de Gemeente 62'/» cent bij begrinting en bij
bestrating 70 cent.
Bij deze exploitatie is berekend, dat benut
wordt voor wegen, ent. 30 pCt., dat is dus
3 H.A. per 10 H.A., en ik vertrouw, dat dit
ruim gerekend is.
De Gemeente nu verkoopt niet direct den
grond en moet dus rente rekenen. Btj Diet in
exploitatie zijnde gronden geeft dit jaarlijks een
verhooging van 4/5 cent per M'bij exploitatie,
d.i. bij van wegen voorziene, gronden, 3 c:nt
per M1.
Dan rijst de vraagzou de Gemeente de
prijzuD van 62 of 70 cent niet een beetje kunnen
verhoogen en locb koopers vinden in deze heer
lijke omgeving en te gelijk nog wat overhouden?
Volgens een advertentie in de plaatselijke bladen
is de prijs van gronden op den Berg f 1.50 a f 5.00
en dus is de prijs op Nimmerdor lager dan
elders bij de stad.
Nog aanneemlijker voor velen is bet wanneer
de Gemeente in erfpacht geeft .St -1 een bouw
terrein van 1000 M. s 1.50 per M. d.i. f 1500
tegen een erfpachtarente van 4 pCt. d.i. f 60.
betaalbaar in 4 termijnen. Het bouwkapita&l
kan dan f 1500 minder zyn. Indirect is Koop
en erfpacht voor den bouwer geen verschil;
dirt et echtor is dat verschil belangrijk.
Ook van die zijde bezien, is dus de onder-
nemiog8-risico geen risico en hoeveel waarde
voller en mooier zal de omgeving van Amers
foort blijven als het mooi van Nimmerdor tie-
waard blijft door Ge neente- xploitatie, wa«roij
geld maken geen doel maar gevolg is en middel
om het tnooie mooier, het vriendelijke vriende
lijker, het aantrekkelijke aantrekkelijker te
maken.
Het natuurschoon aan die zijde der stad wordt
beheerscht door Nimmerdorals eigendom der
Gemeente blijft het er voor altijd.
Alles wisselt hier beneen. Komt het tot een
gemeentelijk grondbedrijf dan moet, dat spreekt,
ook hier het stram-stijve éen kant uitziende bu
reaucratische paard op stul gezet of in „Fléhite"
opgeborgen en dient daarvoor het dartele, vroo-
lijke commercieele paard van stal gebaald, mis
schien getooid met reclame voor mooie en goed-
koope bouwterreinen.
Van welken kant ik het ook bezie, ik blijf
aankoop van Nimmerdor door de Gemeente aan
bevelen.
De heer Gerritsen: Ik heb het voorrecht,
geboren Amersfoorter te zijn en zou de heeren
willen uitnoodigen, eens na te gaan hoe de stad
er 30 a 40 jaar geleden uitzag, geheel gelegen
tusschen de buiteusingels. Hoe zal zij er over
25 jaar uitzien Wij worden oudde stad ver
jongt.
Hadden destijds de bestuurders meer door
zicht en wat meer durf gehad, dan zouden we
nu een beter geneel zien, zouden wij goedkoope
gronden hebben en de toegangen tot de stad
waren niet verknoeid.
Bij :eder voorstel van ingrijpenden aard zijn
er pessimisten, die wel alles willen, mits het
hun maar geen opoffering kost. Het eind van
hun klacht is steeds: het zal te duur zijn en
daardoor krijgen wij belasting-verhooging.
Toen ik 15 jaar geleden voorstelde minimum
loon en raaximum-arbeidstyd in te voeren, was
er geweldige oppositie. Weer werd gesproken
van belaBting-verhoogioger zou niet meer wor
den gebouwd, enz. En wat hebben we gezien?
Nu 16 jaar geleden werd de Hoofdelijke om
slag Terrangen door Inkomsten-belasting. Het
eerste kohier bedroeg 37 mille; thans beloopt
het bijna een ton. Dat is een bewijs van gesta-
digen vooruitgang.
Ik acht belasting-verhooging door den aan
koop van Nimmerdor buitengesloten; moet de
belasting verhoogd dan zal dit zijn wegens eenige
groote uitgaven.
Optimist als de heer Van der Wal ben ik
nietik geloof zeer zeker, d-t we wel 5 of 10 jaar
moeten wachten eer het eerste stuk grond in
in erfpacht wordt uitgegeven en in dien tijd zal
het de Gemeente 4 a 5 mille per jaar kosten.
Doch daaraan zijn verbonden enorme voor
deelen
1. het aangebodene is goedkoop.
2. er wordt een begin gemaakt met grond
poiitiek
3. als het in banden komt van een combi
natie, wordt medezeggenschap van de Gemeente
ontzegd, en zal er meer worden verdiend dan
wanneer de Gemeente het exploiteert.
4. Er is reeds gebouwd tot Nimmerdor en we
kunnen daar niet verder.
5. Niet ieder is geneigd, op den winderigeD
Berg te wonen. Ik persoonlijk althans zou veel
lie*ef op Nimmerdor wonen.
6. Aankoop is noodzakelijk om een deel van
Leusden te krijgen, opdat daar niet verder wordt
geknoeid, 't Is daar nu al bedroevend.
7. De Gemeente krijgt nooit weer een kans om
Nimmerdor te koopen.
Er behoort zekere durf toemaar we moeten
durven en we kunnen durven, want de gelegen
heid is gunstig en er is groote zekerheid, dat we
zullen slagen.
Hoe te exploiteeren, is een quaestie van later
zorg; we moeten toetasten nu het te knop is.
De plaats zelf wordt verhuurd met 30 buDder;
dat gaat echter beter dan met 100 H. A.
Ik wensch nog mee ta deelen, dai de heer P. H.
van Haselen men moge hem beoordeelen zoo
als men wil die den moed had groote dingen
te doen en veel voor Amersfoort spaarde, in een
Ingezonden stuk eerlijk zich voorstander beeft
verklaard van den koop en er veel in te zien.
De heer Van Eiveld: Dit voorstel heeft
heel wat tongen en pennen in beweging gebracht.
Het ligt zoo ver weg, is gezegd. By den bouw
Tan het station ging eveneens een storm van
verontwaardiging op. ThanB ligt het in de stad
en geefi het een plaats van aankomst, die
menige groote stad ons benijdt. Te Hilrersum
en in Bosch-eD-duin woont men nog veel verder
van het station en het is we kelijk heel moeilijk,
bij den Hof of de Varkenmarkt een boschrijk ter
rein van 120 H. A. te vinden.
Men moet eerst rioleereo, is er gezegd. Waar
toe? Do waterafvoer is zoo goed, dut no 'it,
zelfs niet by d-< hevigste onweersbui de kelders
moeten b-ovgopompi.
Men moet minderwaardige woningen afbreken,