Donderdag 11
Januari 1912.
No. 8054.
61e Jaargang.
AHEBSFOORTCCHE
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortscho Courant, voorheen Firma A. H. van Cleett".
HOOFDREDACTEUR:
F. J. FREDERIKS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden
franco per post ƒ1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigen'ngs-
advertentiën per regel 15 cent. Reolames 15 regels 1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht
BUREAU
SORTEGRACST 9.
Postbus 9.
Telefoon 19
K EN NIS GE VINOEN.
Burgemeester en Wethouders van
Amersfoort
maken bekend, dat een rooilijn-plan
voor terreinen liggende aan de Barclunau
Wuijtierslaan voor een ieder ter inzage
ligt op de Secretarie tot en met Zaterdag
13 Januari 1912.
Amersfoort, 8 Januari 1912.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
WUIJTIEHS.
De Secretaris,
J. G. STEN FE RT KROESE.
LEERPLICHTWET.
De Burgemeester der Gemeente Amersfoort
brengt ter kennis van ouders, voogden en andere
verzorgers van leerplichtige kinderen, die aanspraak
maken op eene der vrijstellingen van de verplichting
om hunne kinderen school- of huisonderwijs te doen
geven, genoemd in art. 7 der Leerplichtwet, of die
hunne kinderen huisonderwijs doen genieten,
dat een en ander hen alleen dan kan ontheffen
van de verplichting om hunne kinderen ter school
te eenden, wanneer daarvan door ben vooraf aan
den Burgemeester is kennis gegeven;
dat een vereischte voor het doen voortduren dier
vrijstellingen is, dat deze kennisgevingen telken
jare opnieuw worden ingediend door hen, die aan
spraak maken op eene van de vrijstellingen bedoeld
bij art. 7 der wet, telken9 na verloop van 12 maan-
deu en die hunne kinderea huisonderwijs doen ge
nieten, ieder jaar vóór 1 Februari
dat van veranderingen in de personen door wie
het huisonderwijs gegeven wordt, binnen 28 dagen
aan den Burgemeester moet worden kennis gegeven
dat alle bovengenoemde kennisgevingen moeten
geschieden op daartoe vastgestelde formulieren,
welke kosteloos ter Gemeente-secretarie verkrijgbaar
zijn.
Amersfoort, 11 Januari 1912.
De Burgemeester voornoemd,
WUIJTIEHS.
Evenredige vertegen
woordiging
In de eerste openbare bijeenkomst, belegd
door de Vrijzinnige kiesvereeniging „Gemeente
belang" eu Maandagavond in de groote z.ial der
sociëteit „Vereeniging" gehouden, hield de heer
F. J. W. Drion, uit 's-Gravenhage, Secretaris
van den Bond van Vrije liberalen, een causerie
over Evenredige vertegenweordeging.
Er was groote belangstellingmaar toch
waren de vrijzinnigen verre in de minderheid,
vergeleken bij den heer L. M. Hermans, thans
te Arnhem, en diens geestverwanten.
De heer Rij kens opende als Voorzitter der
kiesvereeniging te kwart na achten de bijeen
komst en deelde msde, dat zij werd belegd uit
begeerte om kennis te verspreiden niet alleen
omtrent zaken vau staatkundigen, doch ook van
anderen aard.
De heer Drion, hierna het woord verkrijgend,
zt-ide, dat men niet moest verwachten een poli
tieke redevoering. Daartoe leent zich niet het
onderwerp, dat niet mag misbruikt voor politieke
redevoering, en afgrijselijk droog is.
Eerst wilde spr. het vigeerende stelsel ver
kiezing in de districten begraven, m. a. w.
het kwaads er van aanwijzeD.
Het geeft aanleiding tot allerlei misbruiken
zoo hijvoorbeeld de zoogenaamde verkiezings
meetkunde, d. w. i. het verknippen dan welbij
elkaar voegen van districten, waarvan de regee-
rende partij soms danig misbruik maakt om de
overhand te behouden.
Een ander nadeel is, dat alles er van afhangt
hoe de partijen zijn verspreid over de districten.
Zoo zouden de districten zóo kunnen worden
gevormd, dat in alle bijvoorbeeld de anti-re-
volutionnairen in de minderheid waren en zij
geen enkelen afgevaardigde naar de Kauier zou
den kunnen zenden, ofschoon een derde der
bevolking van heel het land behoort lot do
a. r. partij.
Naast dit veronderstelde voorbeeld een, dat
heet gebeurd to zijn. Enkhuizen was jaren lang
een liberaal district, dat den heer Borgesius af
vaardigde. Er kwamen esn piar kloosterorden
uit Brabant en het district ging om.
Eeh derde voorbeeld is het gebeurde in Bel
gië in 1884, toen van Roomsche zijde werden
uitgebracht 3(i 000 en van niet-Uoomschen kant
22OCH) stemmen; tocli bezette de Roomsche
partij 07 en de niet-Roomsche 2 zetels, in plaats
van onderscheidenlijk 43 en 23. In Nederland
had men in 1905 een dergelijke ervaring. Toen
werden 240000 stemmen uitgebracht op rechts
en 180000 op links; toch kregen de rechter-
partijen toen 18 zetels, tegen de linker 52.
Men moet evenwel niet te zeer hechten aan
de cijfers, omdat in de zoogenaamd doode dis-
stricten de minderheid niet opkomt, ineenend,
dat hun gang naar de stembus toch niets geeft,
Een derde bezwaar is de invloed van het
toeval bij een herstemming.
Stel, dat bij eerste stemming in een district
als bijvoorbeeld Breukelen 1000 stemmen wor
den uitgebracht door Chr, hist, en A. R., 1050
door R. K. en 1800 door lib., dan moet er dus
herstemd tusschen R. K. en lib. Maar als er
nu eens 950 R. K. waren opgekomen, dan zou
de herstemming loopen tusschen Chr. hist, en
Lib. Ergo: het district kan rechts dan wel
links worden naarmate bij eerste stemming
eet. der partijen minder dan wel meer laks is.
Een vierde zeer ernstig bezwaar is, dat alle
partijen van elkaar afhankelijk zijn en dat een
partij kan worden verdrongen zonder dat haar
invloed is verminderd.
In 1909 heeft het hoofdbestuur der s. d. a. p.
geadviseerd de Vi ij-liberalen niet tc stemmen
en liever een rechtschen candidaat te steunen.
De discipline in die partij is goed en dus vielen
bij de herstemming verschillende liberalen en
het zeer merkwaardige van dit geval is. dat de
partij die er zich oiet om bekommert of er een
rechtsclie dan wel een linksche regeering komt
en die het minst wil dragen de verantwoorde
lijkheid voor den politieken gang van zaken
zoo grooten invloed heeft.
Het allermalst, het allerellendigst, het aller-
onereust is, dat ons huidig kiesstelsel de par
tijen drijft tot de meest monsterachtige coalities
van menschen, die in wereldbeschouwing en
godsdienstige opvatting mijlen van elkaar staan
en die in gewone tijden niet eens samen mogen
zitten in éen vereeniging.
Dezo fouten zijn zóo groot, dat men in de
laatste 30 a 50 jaar in alle landen zoekt naar
een betere wijze.
Een van die wijzen is de evenredige verte
genwoordiging.
Alvorens uiteen te zetten wat e. v, is, besprak
hij in 't kort de beperkte stemuilbrenging (als
hier te lande voor ds samenstelling der Eerste
Kamer), het stelsel van stemophooping of cu
mulatie, en het stelsel der minderheids-vei te-
genwoordigiug, die eveneens hun groote bezwaren
hebben.
Om 8.40 kwam spr. tot zijn eigenlijke onder
werp, de e. v., welk denkbeeld het eerst is ver
dedigd door Hare, in Engeland.
Het komt hierop neer, dat alle districten
verdwijnen en elk kiezer zooveel naaien schrijft
op zijn biljet als hij wil. De stembiljetten wor
den op éen centraal punt verzameld.
Als er uitgebracht worden 10000 stemmen
en er zijn 100 zetels te vervullen dan is het
kies-quotiëet 100. Wie 100 stemmen verwerft,
is gekozen en de meer op hem uitgebrachte
stemmen worden niet meer gerekend.
Onder zijn naam zeggen we Smid staat
nog een naam en om nu zooveel mogelijk den
wil der kiezers te volgen, wordt ook die vol
gende naam gerekend.
Een ernstig bezwaar van het stelsel-Hare is,
dat alles afhangt van het toeval, namelijk van
de volgorde waarin de biljetten worden gede-
pouilleerd. (Het is te wijdloopig om dit hier
uiteen te zetten eu bovendien kan men zeer ge
makkelijk de proef zelf nemen door zelf een
zevental stembiljetten te raaksn, bijv. met de
namen Smith, Brown en Jones op een briefje).
Er komt nog bij, dat als men van het geheele
land éen district maakt daardoor zouden hier
te lande rond 050 candidaten komen men de
keuze voor den kiezer hoogst moeilijk maakt.
En bekend is hoeveel moeite menig kiezer reeds
heeft om éen hokje behoorlijk zwart te maken;
laat staan als het gaat tusschen een H. Jansen
(met éen e) en een K. Janssen (met twee s en
een bijna gelijkluidende voorletter).
Men ia er dan ook toe gekomen, Hare's stel
sel te verbeteren door het denkbeeld te behou-
houden, doch de uitvoering minder moeilijk te
doen zijn. Bijvoorbeeld door ons land te verdee-
len in 5 districten, in elk waarvan dan 20 afge
vaardigden bshoorden gekozen te wordenieder
kiezer had dan slechts 80 of 100 candiduten in
plaats van 050.
Ken andere verbetering is die van dr. I.ube.
te Frankfort en die van den lieer Visser, te
Apeldoorn, welke het toeval volkomen elimineert
(door optellen van het aantal stemmen, uitge
bracht op den eersten en den tweeden gekozene).
Een derde verbetering is het lijsten-svsteem,
dat althans eenigszins toepassing vindt in België,
waardoor men geen namen behoeft te schrijven
en dus niet een groot deel der biljetten van
onwaarde is. Bij dit stelsel dient iedere partij
een lijst in en de partijgenooten stemmen op
de candidaten van hun partij en-bloc.
Intnsschen speelt ook hierbij het toeval eenigs
zins een roldoch esn geweldig bezwaar ie, dat
de beslissing omtrent wie nu eigenlijk gekozen
zijn, berust bij het partijbestuur, waardoor niets
overblijft van de onafhankelijkheid van kiezers,
Kamers en Regeering. Immers een handig par
tijleider stelt ziclfzelf bovenop de lijst en groe-
geert zijn meest volgzame vriendjes vlak onder
zijn naam en de zaak is gezond, zij 't dan ook
niet voor het land.
In België is het land op merkwaardig
knoeierige wijze verdeeld in districten. Men
stemt daar clericaal. of niet clericaal en nu heeft
de clericale Regeering het platteland verdeeld
in heel kleine districten, die 2 of 3 afgevaar
digden zenden, waarvan het gevolg is, dat de
R. K. altijd een ruim vo'doend aantal stemmen
hebben. De groote groote steden zijn echter ver
deeld in groote districten (Brussel bijv. heeft 18
zetels) waardoor de ciericalen toch nog altijd 2
of 3 zetels er bij krijgen.
Bij de verkiezingen voor de Gemeenteraden
is 't nog erger, Heeft in een Gemeente een
partij de meerderheid, dan krijgt ze alle zetels
heeft geen der partijcu de meerderheid dan
worden de zetels evenredig verdeeld.
Van welke politieke denkwijze men ook zij,
toch zal men 't er over eens wezen, dat de ide
ale toestand deze is, dat elke kiezer zijn stem
overweegt en die zelf uitbrengt en dus de keuze
niet overlaat aan een partijbestuur welk ook.
Om 9.25 werd nu een kwarlier gepauseerd.
Zijn causerie vervolgend, herinnerde de heer
Drion, dat niemand in binnen of buitenland
over e. v. heeft gesproken of geschreven zonder
een nieuw stelsel te ontwikkelen. Zoo h. t. 1.
de heeren Fruyn, Van Gilse, De Beaufort en.
Drion.
De zaak is deze, dat ten slotte ieder stelsel
zijn bezwaren heeft en nieuwe bezwaren schept
en men slechts dan een goed maar tegelijk zeer
ingewikkeld stelsel zou kunnen bedenken indien
ieder kiezer doctoraal Staatswetenschappen had
gedaan.
Intusschen hebben deze bezwaren niet weer
houden, de verschillende stelsels in te voeren.
Dat van Hare vindt toepassing in Costa Rica
en Tasmanië; een ander in België, Zweden, een
deel van Noorwegen en Servië; nog een ander
in de Zwitsersche kantons (echter niet voorden
Bondsraad), Wurtemberg, Beieren, Hamburg.
Finland en Oldenburg.
Maar t-geoover de bezwaren staan ontegen
zeglijk ook groote voordeelen.
E. v. begunstigt een betere partijvorming.
De Tweede Kamer, eigenlijk ontstaan uit de
vertegenwoordiging der Gemeenten, heeft dat
karakter lang bewaard doch het moderne leven
heeft daarin wijziging gebracht, zoodat het ka
rakter van 8aainhoorigheid is verdwenen en de
partijen zich veel meer groepeeren, hetzij naar
gemeenschappelijk belang, hetzij naar gemeen
schappelijke levensbeschouwing.
Als bij de vigeerende stemwijze in elk der
100 districten honderd kiezers hun etem uit
brengen, oefenen zij geen invloed uitdoch als
zij bij e. v. samen 10000 stemmen uitbrengen,
hebben zij wel degelijk invloed op de partij
vorming.
E. v. veredelt den partijstrijd veel.
Men keut de vunzige circulaires van „eenige
kiezers" of van „vele kiezers" en de smerige
leugens, die aan de kiezers worden "ezanden
vlak vóór de herstemming, zóo, dat ze niet
meer kunnen tegengesproken.
Bij e. v. strijdt men niet meer tegen den
candidaat in éen district, doch tegen alle can
didaten der tegenpartij.
Bij e. v. zijn geen coalities meer noodig, om
dat 'er geen enkele stem verloren gaat.
Wel in België (lib. en s.d.) doch dit ia schuld
van de schandelijke toepassing van het stelsel.
Eerst na de verkiezing komt dan een coalitie,
n.l. tusschen de Regeering en de partij die haar
moet helpen het Regeeringsprogram uit te
voeren.
Bij e. v. is de deelneming aan de verkiezing
veefgrooter, omdat elke stem waarde heeft.
Thans blijft men in sommige districten thuis,
omdat het töch niet helpt.
Vane. v. is het laatste, evenwel niet het minste
belangrijke voordeel, dat er geen herstemming
noodig is.