Donderdag 5
September 1912.
SSh^c
No. 8155.
61e Jaargang.
KOSTELOOS.
HE COURANT.
Uitgaye van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, yoorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFDREDACTEUR
F. J. FHEDERZSS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden
franco per postf\. 15. Advertentien 16 regels fto cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigenings-
advertentien per regel 15 cent Reclames 1—3 regels /1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentien van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU:
ZOBTEGRACHT 9.
Postbus 9.
Telefoon 19.
Wie zich met ingang van
1 October doet in
schrijven als abound,
ontvangt de tot dien
datum verschijnende
nnmmcrs
KENNISGEVING.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort
maken bekend, dat een afschrift van het
proces-verbaal, vermeldende den uitslag der op
4 September 1912 gehouden herstemming ter
verkiezing van vier leden-patroon» van de
Kamer van Arbeid voor de Bouwbedrijven te
Amersfoort ie aangeplakt, terwijl zoodanig af
schrift voor een ieder ter Secretarie ter inzage
ie nedergelegd.
Amersfoort, 5 September 1912.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
Van RANDWIJCK.
De fd. Secretaris,
Van ITTERSUM.
Hoenderzicktcn.
De vijand staat voor de poorten.
Niet later dan gister heeft een veearts in
de beek bij den Koedijk, op nog geen 100
Meter afstands van elkaar, lijken van kippen
zien drijven natuurlijk van kippen, die aan
de eene of andere besmettelijke ziekte zijn
gestorven en door den eigenaar maar op die
wijze zijn opgeruimd. Of ze de ziekte verder
verspreiden, wat schort dat hem Als hij ze
maar kwijt is.
Dat anderen niet zoo lichtvaardig hande
len, niet zulke hoogst gevaarlijke - in andere
landen strafbare dingen zullen doen, dat
zij groot belang stelden in hetgeen dr. 11. J.
C. te Hennepe, veearts-bacterioloog van de
Rijks-seruminrichting te Rotterdam, zou ver
tellen over »hoenderziekten, hoe die te voor
komen en hoe die te genezen*,-bleek gister
avond door de zeer velen, die waren opge
gaan naar de tuinzaal van »Het Boompje*.
De heer C. A. J. J. v a n der Linden,
Onder-voorzitter der onder-afdecling Amers
foort en omstreken van de V. P. N., zoide
wel in zijn openingswoord, dat van de 600
leden er nog wel velen ontbraken, maar
voegde er aanstonds bij, dat het Bestuur
hoogst tevreden was over de groote belang
stelling in de eenvoudige kip, voor welke
men een jaar of drie geleden amper een
half dozijn mcnschen zou hebben warm ge
kregen.
Dr. Te Hennepe, die hierna het woord
verkreeg, zcidc, dat het hem een bijzonder
groot genoegen deed, thans deze voordracht
hier te kunnen houden. Al heel wat lezingen
hield ik, vervolgde spr., doch juist thans, nu
duizenden kippen sterven, is hetgeen ik ga
zeggen niet, als anders, gepraat in de ruimte,
vooral niet in een der grootste onder-afdcc-
lingcn van de V. P. N.
liet is niet mijn doel, alle hier aanwezigen
tot veeartsen te maken, doch wel om allen
te leeren hoe zij de verschillende pluimvee
ziekten kunnen onderkennen, voorkomen en
bestrijden.
De oorzaak van bijna alle ziekten zijn lagere
organismen, die in het lichaam van mcnsch
of dier dringen en dit als 't ware vergiftigen.
Wat bacteriön zijn, weet zelfs iedere land
bouwer, óok al zijn er sommigen, welke die
bacteriën zich voorstellen als kleine wurmpje».
Na nu op zeer bevattelijke wijze te heb
ben duidelijk gemaakt hoe plant en dier zijn
opgebouwd uit cellen, deelde spr. mee, dat
er diertjes en planten zijn, die uit slechts een
cel bestaan, welke men bacteriën, proto-
plasma, noemt, waarvan de grootste lengte
een duizendste millimeter, de grootste dikte
drieduizendste millimeter is en die dus, om
te kunnen worden gezien, vele honderden
malen moeten worden vergroot.
Het eerst werden zij gezien door Anthonie
van Leeuwenhoek, een Hollander, die in
1683 te Delft onder een door hem vervaar
digde lens vocht uit zijn mond bekeek en
geheel verslagen was over de millioenen
daarin levende wezentjes.
Zij zijn van zeer verschillenden vorm en
doen zich voor het gewapende oog voor als
staatjes (typhus), draden (strectococcen
komma's (cholera), schroefjes of spyrillen,
enz. en worden zoowel op de oppervlakte
van het lichaam als daarin gevonden.
Over 't algemeen staan ze in een kwaden
reuk, doch er zijn veel meer nuttige dan
schadelijke. Men zou ze kunnen vergelijken
met verscheurende- en met huisdieren. De
.nuttige hebben de eigenschap, stoffen te
kunnen ontleden (mest op 't land)zuivel
bedrijf en kaasbereiding berusten op derge
lijke nuttige bacillen. En wel de allernuttig
ste zijn de stikstof-bacteriën, welke de guano,
die immers eenmaal uitgeput zal raken, ver
vangen en waarmee niet alleen proeven zijn
genomen (groenbemesting op heidegrond)
doch waarvan 111 Duitschland reeds cultures
te koop zijn.
Zoo'n klein wezentje op zichzelf kan niet
veel kwaad; doch de reusachtig snelle ver
meerdering. door verbreking, brengt het
groote gevaar. In 8 uur tijds kunnen uit óen
bacterie er 16 millioen andere ontstaan. (Spr.
toonde enkele bacterie-koloniën op gelatine
van 5, 10 en 15 minuten, waaruit de gewel
dige vermenigvuldiging duidelijk bleek).
Zij worden onderkend aan vorm en kleur,
verdeeld in twee hoofdgroepen beweeglijke
en onbeweeglijke, en gemeten met den
micron d. i. een duizendste millimeter.
Een microscoop vergroot op zijn hoogst
2000 maalvandaar, dat er ook onzichtbare
bacteriën zijn. liet is nu aan Pasteur te
danken, dat we ook de onzichtbare kennen
deze bedacht een ongeglazuurd porseleinen
kaars, die, met een bacterie-kolonie in eene
of andere vioeistof, gevuld, middels een pers
pomp wordt leeggepompt. De onzichtbare
gaan met de vloeistof door de poriën van
het porselein heen (bijv. hoenderpest-bacil)
terwijl andere (bijv. hoendercholera-bacil) in
de kaars blijven.
Een middel om schadelijke bacteriën uit
den weg te ruimen, is ze te koken (typhus,
cholera, tuberculose, enz.) Doch dit helpt niet
bij alleer zijn er, die, als men ze te na
komt, doen als de huisjesslak en zoogenoemde
sporen vormen. Al kookt men die h uur
achtereen, toch blijven zc virulent: ook zijn
deze kwade rakkers resistent tegen uitdroo-
gen. Kr zijn bacteriën gevonden, die ioo
jaar en langer aan planten onder zand be
dolven waren geweest en toch in 24 uur
weer geheel op hun verhaal gekomen en
virulent waren (bijv. de aardappel-bacil).
Ook de miltvuur-bacil uit weiden waar 30
en 30 jaar geleden, een koe aan miltvuur
was gestorven, is zoo'n gevaarlijke sinjeur
en in de Betuwe weet men mee te spreken
van de bacil van houtvuur, bil vuur ofkwar-
tiervuur, die op de zelfde wijze zóo lang
virulent blijft. Er is niets tegen te doen dan
dat men de koeien inent; immers het is on
doenlijk, een gchcolc weide onder zwavel
zuur of carbol tc zetten.
Juist die, welke sporen vormen, zijn zeer
moeilijk onschadelijk te maken en het is dus
absoluut onvoldoende om, als zc hier of daar
in een hoenderbestand zijn, slechts wat warm
water in het hok te gooien.
Een andere weg om zc te bestrijden, is
het toepassen van scheikundige middelen,
crcolin, carbol en andere vloeistoffen, waar
voor de handelaars schoone namen uitdenken.
Met opzet noemde spr. niet sublimaat omdat
dit is een hoogst gevaarlijk ontsmettings
middel voor den mensch en andore zoog
dieren en vooral voor koeien, die er aan
sterven, evenals een kat sterft als men hem
insmeert met karbol, zij 't ook op zijn kop.
Een derde verdedigingsmiddel biedt de
natuur door de witte bloedlichaampjes, onze
helpers, de politie-agenten van ons lichaam.
Zoodra we een wondje krijgen, stormen
bacteriën er op los, doch te gelijk stuiven
de witte bloedlichaampjes aan op het wild
dragen of etteren) en eten de bacteriën op.
Doch ook hier is een >maar« bij. Ctelijk de
bunsing zijn achtervolgers doet terugdeinzen
door zijn stank, scheidt menige bacterie, als
hij in "t nauw Wordt gebracht, een vergif af
en nu is 't maar de vraag wie de sterkere
is, de politie-agent dan wel de inbreker.
Deze strijd op leven en dood gaat niet on
gemerkt voorbij voor het lichaam en veroor
zaakt koorts.
Hierop nu berust de methode om mensch
en dier door serums ongevoelig te maken
voor ziekten.
Spr. zejte nu uiteen hoe, door inenting op
een paard, het tegengif wordt verkregen
tegen vogel-cholcra en behandelde vervol
gens de meest voorkomende besmettelijke
vogelziekten.
Vooral sedert de laatste jaren de vogel
teelt zoozeer is uitgebreid en zoo groote
voordeden bracht, is het van groot belang,
dc ontzaglijke schade door een besmettelijke
ziekte te voorkomen of, is zij uitgebroken,
tot staan te brengen.
Allereerst is het plicht, de gezondheid
van den hocnderstapel te bewarenvoor
komen is altijd onoindig beter dan genezen.
Om nu de dieren gezond te houden, zorge
men voorgroote zindelijkheid goed droge
en overdag helder lichte nachthokken (geen
kippen boven de koeien)geen vochtige
koudegeen nadeel door vorstgoed drink
waterniet te veel voer, noch graan, noch
vlceschvocdcring (vooral geen vlceschmecl
van gestorven dieren)zooveel mogelijk
ruimte.
Nieuwe dieren boude men minstens veer
tien dagen in quarantaine.
Fok-eiercn logge men eerst in een 3 pCts.
carbol-oplossing en wassche men daarna in
schoon water (eieren van tuberculeuse dieren
zijn natuurlijk ook van binnen besmet).
De vogel-cholcra, die in Limburg duizen
den guldens schade veroorzaakte, is daar
gebracht door Italiaansche kippen, bacillen
dragers die door de Italianen, wier overige
kippen stierven, op die wijze werden opge
ruimd.
Het zenden van dieren naar tentoonstel
lingen brengt dikwijls óok gevaar. De hoen
derpest, óok afkomstig uit Italië, is sedert
de tentoonstelling te Brunswijk in 1901 over
het geheele vasteland van Europa gekomen.
Algemeenc ziekteverschijnselen zijnde
dieren zijn treurig, kruipen In elkaar, laten
dc voeren hangen, hebben weinig eetlust,
doch veel dorst.
Men doe zoo'n dier direct In een zieken
stal en passé op de vrijvliegende vogels, als
musschen en spreeuwen, die de besmetting
overbrengen. Daartoe moet de ziekenstal
zeer fijn gaas hebben. Wie de dieren oppast,
moet niet bij de andere komen en een spe
ciaal stel kleeren en ander schoeisel hebben.
Mest, bloed en afval moeten direct worden
verbrand en niet op 't land gebracht. Doode
vogels moet men niet in de beek gooien,
zooals thans óok in Overijsel is gebeurd.
Verbrand de vogels, door er petroleum en
wat hout op te gooien dan kunnen hond,
kat of kraai er niet van eten en op die
wijze de besmetting niet weer overbrengen.
En men ontsmette de hokken. Het hout
werk moet afgekrabd of nog beter afge
schaafd en de krullen verbrand daarna wordt
het duchtig afgeschrobd met heet water en
sodavervolgens gedesinfecteerd met creolin
of dergelijke en ten slotte Hink met witkalk,
waarin een scheut creolin, besmeerd. Het
ijzerwerk worde uitgegloeid, in een vuur.
De bodem moet minstens een paar voet diep
uitgegraven cn de grond ver op 't erf wor
den gobracht, buiten het bereik van andere
dieren, en flink met creolin overgoten. Dan
late men het hok een paar weken leeg staan
en. door het dak er af te nemen, flink uit
zonnen.
Spr. ging nu over naar de bijzondere
ziekten.
Hoender-cholera is een zeer snel
verloopcnde ziekte, welke zich kenmerkt door
hevige diarrhee en wordt veroorzaakt door de
vogelcholera-bacll, een ei-vormig staafje. In
1780 was zij reeds hekend uit Italië en is
vandaar over heel Europa verspreid.
Het is dus van belang, eigen kippen te
fokken cn gcét) kippen uit Italië te koopen.
Goedkoop is ook hier maar al te zeer duur
koop.
Aan de V. P. N. dc eer, dat zij hierop
wees, zóo Hink waarschuwde, dat de Italiaan
sche Kegeering vroeg waarom de kippen
houders daar tc lande zoo werden tegenge
werkt. Nadat in Luxemburg en Luik een
35 000 kippen, dus voor een waarde van
een halve ton, als met een zeis waren weg
gemaaid, vest:gde dc V. P. N. de aandacht
op dc Italiaansche bacillendragers.
Maar toch 'worden nog dagelijks waggon-
ladingen Italiaansche kippen vlot verhandeld,
omdat ze zoo goedkoop zijn. De wereld wil
nu eenmaal bedrogen worden en eerst floor
schade wijs worden.
Engeland Is het ecnigc land, waar men
geen hocnder-cholera kent. Daar heeft men
de typisch-Kngelsf he Klcinsche ziekte.
Behalve sterfte van het hoenderbestand
veroorzaakt cholera ook een enorm verlies
aan eier-productieeen ziek dier legt niet.
Hier te lande hebben we niet veel gege
vens omtrent de schade, die hoender-cholera
berokkende. Een boer verzwijgt het, «lat zijn
kippen ziek zijnslechts bij toeval bemerkt
een buurman, dat er zooveel kippen in zoo
korten tijd sterven. En de boer redeneert
óok welde poelier betaalt even veel voor
een doode als voor een levende kip.
In Duitschland echter is hoender-cholera.
evenals bij ons mond- en klauwzeer, opge
nomen in de Wet op dc besmettelijke ziekten
en zoo komt het. dat bekend Is, flat alleen
In 1906 daar aan hoender-cholera stierven
30 000 kippen, 32 000 ganzen, 10 000 eenden
en tal van andere vogels. Wie geen aangifte
doet, wordt flink gestraft.
De bacil der hoender-cholera kan zeer
slecht tegen zonlicht en kokend water, doch
leeft zelfs nog maanden in cadavers en in
vochtige mest. Juist daarom komt dit jaar
cholera zooveel voorimmers dc mest wordt
thans niet beschenen door de zon, doch gemak
kelijk verspreid door schoenen en klompen.
Een aardig middel er tegen is turfmolm
in plaats van zanddoor de humus-zuren
van den turfmolm worden de bacillen in twee
dagen gedood.
Als men, door een speldeprik in de borst,
een kip cholera bezorgt, sterft zij in 24 uur;
bij natuurlijke besmetting breekt de ziekte
uit in een dag of drie. Deze natuurlijke be
smetting geschiedt veelal door het voedsel
