RONA Cacao
Van Houtcn's
nen en tracht zelf gebreken op te sporen
o.a. door onderzoek van gehoors- en gezichts
functie. Hij bespreekt met den klasse-onder
wijzer de belangen der kinderen, schenkt
bijzondere aandacht aan de achterlijken en
houdt aanteekening op de persoonskaarten.
Indien hij een afwijking waarneemt, die
behandeling wenschelijk maakt, doet hij
daarvan mededeeling aan de ouders en den
huisarts of den behandelenden geneesheer,
die hem per controle-brietje verder inlicht.
In 1908 werden verzonden 2102, in 1909:
1795, in 1910: «054; in 1911: '374! het
aantal over 1912 is nog niet bekend; doch
uit deze cijfers valt een snelle daling te con-
stateeren van het aantal afwijkingen. De
stijging in 1911 is het gevolg van het bij
komen der Diaconie-scholen, waar de oogst
voor den schoolarts zeer ruim was. Zoo wer
den uit éen dier Diaconie-scholen, met 550
leerlingen, het eerste jaar ruim 500 brieven
verzonden, tegen 37 het volgende jaar.
Vastgesteld is, dat in 75 pCt. der gevallen
het advies tot inroepen van geneeskundige
hulp werd opgevolgd.
Spr. noemde nu de meest voorkomende
afwijkingen.
Oogziekten en stoornissen functie der
oogen. Zoowel voor het kind als voor het
onderwijs is het van zeer groot belang, dat
onvoldoende gezichtsscherpte tijdig wordt
herkend en doelmatig behandeld, waardoor
verergering wordt verhinderd, Het dragen
van een bril bij sommige werkzaamheden,
een andere zitplaats, kunnen voldoende zijn.
In 4 jaar zijn 1666 gevallen van onvoldoende
gezichtsscherpte geconstateerd, 1025 geval
len van uitwendige oogziekten, 370 keer
kwam scheelzien voor. Zonderling, dat juist
bij oog-gebreken zooveel tegewerking van
de ouders voorkomtdeze beweert, dat een
bril de oogen zwakker maaktgene, dat
het kinderkopje zoo leelijk wordteen an
der] heeft bezwaar tegen de kosten, vooral
als de bril wordt gebroken bij het spel. De
oogziekten worden alweer toegeschreven aan
klieren, waarvoor toch geen kruid gewassen
is als levertraan niet helpt en die »een ziekte
voorkomen*. Toch is veelal een onderhoud
van den schoolarts met de ouders voldoende
om den huisarts te doen raadplegen.
Oorziekten. In 4 jaar zijn te Utrecht 486
gevallen van onvoldoende gehoorscherpte
waargenomen en 110 keer twijfelachtig, be
nevens 297 oorontstekingen (loop-ooren) die
de klasse-atmosfeer kunnen bederven. Het
volksgeloof beschouwt ook deze »klieren*
als heilzaam doch de schoolarts mag deze
patiënten niet in de school laten, tenzij het
zieke orgaan is afgesloten door een tampon.
Adenoide-vegetaties, enz. Er werden 750
lijdertjes aan zeer groote amandelen gevon
den, die stellig behandeling eischten, behalve
de lichte gevallen, en 518 lijdend aan ade-
noide-vegetaties. De gevolgen van deze af
wijkingen kunnen slechts genezen door weg
neming van die woekeringen, welke ooront
stekingen, hardhoorigheid. intelligentie-defec
ten, enz. veroorzaken. Vooral hier blijkt welk
belangrijk nut het advies van den schoolarts
kan hebben, indien men het gering aantal geval
len vergelijkt bij die, voorkomende in niet-
geïnspecteerde scholen.
Huid- en haarziekten, De zeer besmette
lijke favus (kletskop) blijkt bij goed geor
ganiseerd schoolartsen-toezicht volkomen uit
geroeid te kunnen worden. Zij is een zeer
chronisch verloopende, besmettelijke haar
ziekte, die zeer moeilijk en slechts na maan
denlange nauwkeurig voortgezette deskun
dige behandeling kan worden genezen. On
derbreking der behandeling geeft onherroe
pelijk opvlamming van het ziekte-proces,
welke alle vorigen arbeid ongedaan maakt.
Laat men de ziekte ongestoord voortwoe
keren dan ontstaan de ongeneeslijke kale
plekken, die de lijders geheel hun verder
leven ontsieren.
Lang vóór te Utrecht schoolartsen werden
benoemd, zijn tal van pogingen gedaan om
favus uit te roeien, echter alle zonder resul
taat, deels omdat de lijdertjes zich onttrok
ken aan behandeling, deels omdat zij de
andere kinderen besmettende praktisee-
rende artsen misten tijd en gelegenheid om
de behandeling energiek vol te houden en
de polyklinieken waren niet in staat, alle
patientjes jte helpen. Toen heeft het Ge
meentebestuur op zeer royale wijze inge
grepen en aan de chirurgische (Klykliniek
verbonden een inrichting tot behandeling
van aan besmettelijke haarziekten lijdende
schoolkinderen, waar ze ook in observatie
worden genomen om recidive te voorko
men, terwijl favus-lijdertjes alleen worden
toegelaten in de scholen indien zij een zin
delijk, afsluitend hoofdverband dragen.
Aanvankelijk was ook hier tegenwerking
moeder was er niet van af te brengen, dat
deze »klieren< de uiting waren van een
zelfverdediging van het lichaam en vond
haar kind meer toonbaar met een zeer
hoofd dan met een kapverband. Doch ten
slotte kwamen ook de meest weerbarstigen
tot inkeer en thans nemen de kinderen en
de reeds ouder gewordenen met zekere
ostentatie hun petje of hoed af, alsof ze den
dokter willen doen zien »U hebt eer van
uw werk; kijk eens hoe gaaf mijn bol is*.
Juist bij favus-bestrijding blijkt hoe nut
overtreft alle andere goedkoope
soorten in smaak, geur, kracht en
kleur.
Vandaar het verbazende succes van
dit uitstekende fabrikaat.
tig het is, dat niet een deel, doch dat alle
Scholen gebruik maken van geregeld genees
kundig toezicht. Toen te Utrecht een groote
groep scholen niet was aangesloten bij het
instituut der schoolartsen verhuisden veel
lijdertjes aan favus en andere huid- en haar
ziekten naar die scholen om zich te ont
trekken aan de behandeling. Dit blijkt over
tuigend uit de cijfers: 80 in 1908, 47 in
1909, 11 nieuwe en 17 oude in 1910; in
1911, toen de andere scholen toetraden, ech
ter 62 nieuwe gevallen. Thans komen er
bijna geen nieuwe gevallen voor en zijn de
oude grootendeels genezen. In 4 jaar werden
1427 gevallen waargenomen van ziekten
der behaarde hoofdhuid, grootendeels ver
oorzaakt door de hoofdluis, volgens moeder
het teeken van gezondheid van haar kind
en het voorbehoedmiddel tegen alle moge
lijke kwalen. Toch lijden de kinderen ge
weldig door den voortdurenden jeuk, welke
door het krabben aanleiding geeft tot huid
infecties; en zij besmetten bovendien kin
deren zelfs uit zeer reine gezinnen. Door
invoering van het instituut der schoolart
sen is deze ernstige schoolplaag terugge
bracht binnen behoorlijke grenzen.
Onder de 763 geconstateerde andere huid
ziekten kwamen ook besmettelijke voor, welke
zelfs aanleiding hadden kunnen geven tot
ware klasse-epidemieën.
De voren genoemde cijfers hebben feitelijk
slechts statistische waarde; minder geldt dit
voor die omtrent ziekten die slechts kunnen
vastgesteld na ontkleeding, hetgeen, als
gezegd niet bij alle kinderen en slechts met
toestemming der ouders gebeurt.
Long-tuberculose werd 127 keer vastge
steld on 150 maal vermoed, terwijl 119 long
afwijkingen van tuberculeusen aard en 116
hartsgebreken werden geconstateerd. Daar
door kon herhaaldelijk raad gegeven en be
smetting van andere kinderen voorkomen
worden. Men weet, dat volgens de huidige
opvatting tuberculose een ziekte is, welke
in de kinderjaren ontstaat en in den regel
eerst op hoogeren leeftijd ontaardt in zooge
naamde tering; een echte kinderziekte dus.
Daarom reikt het instituut der schoolartsen
de hand aan de T. B. C.-vereeniging door
den ouders de geleg- nheid te geven, in toe
passing te brengen hetgeen op de bekende
plaat dier vereeniging zoo juist in beeld
is gebracht; het »goed zoo moeder, laat
uw kinderen onderzoeken eer het telaat is».
Spraakgebreken werden 378 maal gecon
stateerd. Tot heden ontbreekt echter tc
Utrecht gelegenheid tot kostelooze behande
ling, zoodat weinig practisch resultaat is be
reikt.
Ruggegraatsverkromming werd 480 keer
waargenomen. Een vereeniging, die uit de
Gemeentekas wordt gesteund, heeft de be
handeling, kosteloos of tegen geringe beta
ling, der patiëntjes op zich genomen en her
haaldelijk zijn de schoolartsen in staat om
door eenvoudigen raad de goede houding
der kinderen tc bevorderen, zoowel in de
klasse als bij het Gymnastiek-onderwijs.
Verder houden de schoolartsen voortdurend
hun aandacht gevestigd op de achterlijke
kinderen. Sinds voor dezen te Utrecht een
Buitengewone school bestaat, worden de
kinderen, die daarvoor naar het oordeel van
den klasse-onderwijzer in aanmerking komen,
nadat zij minstens éen jaar degewone school
bezoeken, nauwgezet lichamelijk en geeste
lijk onderzocht door een commissie, bestaande
uit het Hoofd der buitengewone school, als
pmdagoog, een psychiater en een schoolarts.
Deze commissie bepaalt of die kinderen naar
de buitengewone school worden overgeplaatst,
dan wel nog een proeftijd in de gewone
school doormaken en raadt den ouders de
afwijking te doen behandelen, welke de oor
zaak is van de vermeende geestelijke min
derwaardigheid. Hierdoor genieten van dit
kostbare onderwijs alleen zij, die dit het
meest noodig hebben en worden tevens ver
kregen de schitterende resultaten van het
buitengewoon onderwijs.
Tandbederf is een euvel waartegen nog
steeds vrijwel vruchteloos wordt gekampt.
Een derde der schoolbevolking lijdt in zoo-
danigen graad aan tandbederf, dat behande
ling noodig is; doch de gelegenheid ont
breekt en de schoolartsen te Utrecht achten
om de enorme kosten niet gewettigd, daar
voor gelegenheid te doen scheppen.
Andere afwijkingen werden geconstateerd
in 1018 gevallen.
De taak van den schoolarts is dus wel
een zeer uitgebreide.
Doch er is meer. Hij moet óok zijn aan
dacht wijden aan de besmettelijke algemeene
ziekten mazelen, roodvonk, kinkhoest, diph-
therie, waterpokken, bof, enz., bij wier ver
spreiding de school een zeer groote rol speelt.
Klasse- en zelfs school-epidemieön van enkele
dezer ziekten komen herhaaldelijk voor, doch
kunnen niet worden voorkomen zonder dat
het onderwijs te zeer er onder lijdt. Als regel
wordt het patiëntje naar huis gezonden en
mag het pas terugkomen na genezing en
nadat de besmettelijkheid is geëindigd. De
bewaarscholen en de voorbereidende klassen
worden, zoo noodig, gedurende eenige weken
gesloten.
Van meer beteekenis is het voorkomen
der verspreiding van roodvonken diphtherie
in de school. Indien een geval is aangege
ven, zendt de Burgemeester onmiddellijk
bericht aan den schoolarts; de klasse en
zoo noodig ook de andere lokalen, waar het
kmd vertoefde, worden ontsmet en de school
arts overtuigt er zich van, dat die ontsmet-
tinc goed geschiedt en niet, als vroeger,
toen liet leerboek van zulk een patiëntje
iniddenuit een stapel andere boeken getrok
ken plechtig werd gedesinfecteerd. Komen
desóndanks meer gevallen voor m de relfde
school dan verdubbelt de schoolarts rijn
waakzaamheid, inspecteert hij de school her
haaldelijk, onderzoekt hij de kinderen des
noods bactereologisch, en let er op of de
reconvalescent niet te vroeg weer ter school
Twee instellingen die de medewerking
van den schoolarts vragen, zijn Kindervoe-
Vacantie-kolonies. In het najaar
overlegt hij met het schoolhoofd welke kin
deren, door ondervoeding, het meest in aan
merking komen voor Kindervoeding in het
voorjaar zoekt hij hen uit, die moeten uit
gezonden met een vacantie-kolonie met uit
zicht op gunstig resultaat, Te Utrecht wijzen
de schoolartsen op die wijze een 400 kin
deren aan, waaruit de medische commissie
der Vereeniging voor gezondheids-kolonies
een 250-tal kiest. De overigen worden, zoo
mogelijk, door andere vcreenigingen uitgezon
den. Op die wijze worden zij geholpen, die
't het meest noodig hebben en niet de kin
deren der meer brutale ouders, die van alles
weten te profiteeren en overal met den butt
gaan strijken.
Ook de onderwijzers dienen geneeskundig
onderzochtin sommige Gemeenten geschiedt
dit door een Gemeente-arts of een contro
leerend geneesheer, doch in ieder geval
moet voorkomen, dat een onderwijzer zijn
leerlingen besmet.
Is het nu wenschelijk, schoolartsen te be
noemen, die uitsluitend als zoodanig
werkzaam zijn, dan wel moet men dc voor
keur geven aan schoolartsen, die dit ambt
waarnemen naast hun gewone praktijk
Spr. persoonlijk is voorstander van het
laatste stelsel. De arbeid van den schoolarts
is te eentonig om jaar in jaar uit icderen
dag met ijver en toewijding te worden ver
richt. Het instituut is z. i. meer gebaat met
de aanstelling van schoolartsen, die door hun
gewone praktijk gelegenheid hebben, op de
hoogte blijven van de medische wetenschap
en van hun tijd een beroeps-schoolarts loopt
gevaar, onwillens langzamerhand meer en
meer een administratief ambtenaar te wor
den. De arbeid van den schoolarts is niet
zulk een bijzondere specialiteit, die hierop
gerichte voorstudie vereischt, dan dat men
behoeft te vreezen, onder de praktiseerende
artsen niet een voor het ambt te zullen
vinden.
Daar de schoolarts niet praktiscerend mag
optreden, heeft men geen specialisten (oor-,
oog-, huid-artsen, enz.) noodig, hetgeen niet
wegneemt, dat een dergelijke arts heel goed
geschikt kan zijn voor het ambt, indien hij
slechts niet is vastgeroest in zijn speciaal
onderdeel, doch de algemeene vakkennis
heeft onderhouden.
Voor een Gemeente als Amersfoort is na
tuurlijk het stelsel der schoolartsen in neven
ambt belangrijk goedkooper dan dat van
den beroeps-schoolarts. Amersfoort heeft 6
openbare Lagere scholen met rond 2000
leerlingen, 7 bijzondere Lagere scholen met
1600 leerlingen en 4 Fröbel- en bewaar
scholen met 700 leerlingen; samen 17 scho
len met 3600 leerlingen, die door twee
schoolartsen-in bijambt kunnen worden ge
controleerd. Eén schoolarts-in hoofdambt
moet minstens het salaris hebben van 4
schoolartsen-in bijambt.
Indien het instituut der schoolartsen zóo
wordt ingericht, dus zeer eenvoudig en zon
der schoolartsen-bureau en dergelijke franje,
dan is het niet kostbaar en kunnen de be
zuinigde gelden worden gebruikt voor sub
sidie aan bestaande of op te richten vereeni-
gingen, of polykinieker,, enz. waar 011- en
minvermogende kinderen, die extra-zorgen
vereischen, kunnen behandeld,
Moge aldus besloot spr. zijn inleiding
ook Amersfoort binnenkort het instituut der
schoolartsen bezitten en mogen alle scholen,
zonder uitzondering, daarvan gebruik maken.
Dan zal het een instelling bezitten, welke
zal strekken tot heil van het onderwijs en
van de gezondheid der Amersfoortsche jeugd,
de toekomstige burgerij.
Alsnu werd gelegenheid gegeven, vragen
te stellen.
De heer D. Ruys verklaarde de belang
wekkende voordracht met zeer veel aandacht
tc hebben gevolgd. Van een beslist tegen
stander zoo maar ineens een vurig voorstan
der te worden, gaat niet zóo lichtmaar toch
ben ik wel eenigszins vuil zienswijze ver
anderd.
Voor Amersfoort acht ik een speciaal
schoolarts beter. Hoe is het te Utrecht in
gericht zijn daar speciale schoolartsen, dan
wel oefenen zij óok praktijk uit.
Dr. Carstens antwoordde, dat te
Utrecht 6 schoolartsen zijn, die f 800 salaris
hebben on dus het ambt als bij-ambt uit
oefenen en dus fonds- en zelfs armenpraktijk
hebben. Wat dit laatste betreft, acht ik het
niet gewenscht. dat de zelfde arts in twee
functiön kan optreden. Immers de eene taak
kan daarbij lijden onder de andere. Armen
praktijk en fondspraktijk eischen zeer veel
arbeid, vooral in tijden van veel ziektedan
moet het schoolarts-ambt wel er onder lijden.
