Dinsdag 25
Februari 1913.
RONA Cacao
No. 8228.
62e Jaargang.
Van Hou ten's
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff"
HOOFDREDACTEUR
F. J. 7H&DSHZSS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden f 1.
franco per post ƒ1.15. Adver ten tien 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officie&le- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent Reclames 1—5 regels ƒ1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU;
SORTSGRACHT 9.
Postbus 9.
Telefoon 19.
Gemeentelp grond-bedrijf
van Amersfoort.
(INGEZONDEN.)
In den laatsten tijd verschenen in dit blad
enkele artikelen een tweetal van de hand
des heeren P. S. R. W o i t e r b e e k, en
laatstelijk een zeer uitvoerig stuk van den
heer H. de Jong waarin de huidige
grondpolitiek van ons Gemeentebestuur, of
beter: de aankoop door de Gemeente van
een uitgestrekt terrein aan den Utyechtschen
weg, grenzende aan het Rijks-opvoedings
gesticht, aan eenige critische beschouwingen
werd onderworpen.
Stond die aankoop geheel op zich zelf
d.w.z. vormde dit grondbezit geen inte
greerend deel van het in wording verkeerend
grondbedrijfder Gemeente zeer zeker
zou iedere outsider, dus ook ondergeteekende,
met de beide genoemde schrijvers ernstig
twijfelen aan het algemeen nut van den aan
koop, omdat het zeer de vraag is of de
waarde-vermeerdering van d i t grondbezit
in afzienbaren tijd wel gelijken tred zal hou
den met het rente-verlies der kapitalen, be-
noodigd voor den aankoop, den wegen-aan
leg, enz. Zij die er meer van weten, en op
de waarschijnlijkheid van een tramlijn wijzen,
zien echter niet tegen de zaak op.
Hoe dit ook zij, toch moet de aankoop
beschouwd worden als deel van het grond
bedrijf der Gemeente, steunende op het be
ginsel, dat het Gemeentebestuur de hand
moet leggen op alle beschikbare terreinen
zoowel de gunstig- als de ongunstig gelegen
gronden binnen de grenslijn der Gemeente.
Grondspeculanten moeten hierin verschil
maken; want hun doel is; zoo groot moge
lijke winst te behalen in afzienbaren tijd
terwijl de Gemeente belangen hedft ook in
de verder verwijderde toekomst.
Een tweede onderscheid is, dat het belang
der Gemeente verder reikt dan de verkoops
winst harer gronden, omdat zij voordeelheeft
van den bewoner van ieder nieuw huis, en
wel in den vorm van belasting en retributie
voor gas en water. Haar inkoopsprijzen zijn
betrekkelijk slechts bijzaak, in vergelijking
met de groote algemeene belangen die door
het gemeentelijk grondbedrijf, vooral in onze
Gemeente, bevorderd zullen worden, zooals
uit het volgende nader zal blijken, waarbij
enkel betreurd moet worden, dat het stelsel
niet reeds eenige tientallen jaren geleden in
onze Gemeente toepassing vond. Maar beter
laat dan nooit, ennieuwe denkbeelden heb
ben altijd geruimen tijd noodig om zich
baan te breken.
Oude Amersfoorters zullen zich nog her
inneren hoe in vroeger jaren Burgemeester
Wijers hier verguisd werd, toen hij zich
met hand en tand verzette tegen den ver
koop van den Amersfoortschen Berg, toen
maals Gemeente-eigendom. Hij stond geheel
alleen, toen hij volhield, dat dit grondbezit
van het hoogste gewicht zou zijn voor de
toekomst onzer Gemeente.
Een paar tientallen jaren geleden, toen
onze Gemeente zich eenigszins begon uit te
breiden, werd er wat op verzonnen om de
Gemeentekas te doen ontsnappen aan de
uitgaven ten behoeve van den aanleg der
nieuwe wegen. Concessie werd alleen ver
leend, indien de grondeigenaren vooraf de
kosten der aangewezen wegen in de Ge
meentekas stortten. Op die wijze moe3tbijv.
de Amersfoortsche Bouwmaatschappij*
anderhalve ton goud voor wegenaanleg, enz.
storten vóór zij haar bedrijf kon voeren. En
het is maar heel kort geleden, dat men in
de openbare Raadszitting met voldoening
verklaarde >dat al die bouwerij op den
Berg niet éen cent aan de Gemeentekas
had gekost*
Zulk «grondbedrijf* acht ik na verwant
aan het bedrijf der roofridders in de middel
eeuwen. Het levert een recht bedroe venden
aanblik op, voor den wandelaar op den
Berg, al die aangelegde wegen te zien, ver
Het is verbazend zoo krachtig als
sedert haar verschijning heeft medegewerkt tot verdere ver
breiding in alle lagen der maatschappij van het gebruik van
cacao als dagelijksche drank. Ze mag eigenlijk in geen enkel
huishouden ontbreken. De tijd dat cacao als een weelde
artikel werd beschouwd is voorbij. De voedende en op
wekkende eigenschappen vepaard met de goedkoopte van dit
krachtige fabrikaat maken RONA Cacao tot een onmisbaar
artikel van dagelijksch gebruik in elk gezin.
stoken van huizen, en voorzien van boomen
en roestende lantaarnpalen dit alles jaren
lang nutteloos geklopt utt andermans zak.
Nóg ergerlijker aanblik echter leveren de
buurten op, waar vóór het in werking
treden der jongste Bouw-verorder.ing reeds
druk begane toegangswegen ontstaan waren
(Bisschopsweg, Oude Soesterweg, Sasje, enz.),
en waar g n bestrating zich bevindt, de be
woners verstoken zijn van gas, enz., enkel
en alleen omdat belendende eigenaren
soms éen, en dat was voldoende wei
gerden, voor dit doel bijdragen in de Ge
meentekas te storten. Die wegen ware
modderpoelen bij nat weer, en zandwoes
tijnen" bij droogte worden vaak als vuil
nisbelt door de omwonenden gebezigd, en
vertoonen een toestand, der Gemeente
volkomen onwaardig.
Toen de Bouw- en Woningwet in werking
trad, werden de Gemeentebesturen verplicht,
ieder een «Uitbreidingsplan* vast te stellen,
waarop alle toekomstige straten, plannen,
wegen, enz. bij voorbaat geprojecteerd moes
ten worden.
Daarbij bleek eerst recht hoeveel moeilijk
heden de verdere wegenaanleg in de Ge
meente in de toekomst zou opleveren, en
hoe diep het betreurd moest worden, dat de
Gemeente niet tijdig zich den eigendom had
weten te verzekeren van alle beschikbare
terreinen in den omtrek. Gelegenheid daar
toe had te over bestaan, doch deze was
opzettelijk verzuimdzelfs waren herhaalde
lijk kostelooze aanbiedingen van grond, bijv.
voor een nieuwe Hoogere Burgerschool,
afgewezen. En mocht er wel eens, bij gele
genheid van een verkoop, het oog geslagen
zijn op een aan geschikt water gelegen stuk
grond, voor het stichten van een Bad- en
zwem-inrichting, dan stuitte de koop op de
vraag: «Maar wat vangen wij dan aan met
al die andere, in den koop begrepen gron
den Het spreekt van zelf, dat onder die
omstandigheden, de «grondspeculanten* vrij
spel hebben gehad in onze Gemeente, zich
van zoo goed als alle gunstig gelegen ter
reinen hebben meester gemaakt, en velen
reeds exorbitante winsten hebben gemaakt.
Het stadium waarin wij thans verkeeren,
is, dat die heeren elkander reeds lang ver
staan hebben, en reeds lang bezig zijn de
grondprijzen omhoog te drijven. Nu bjjna alle
goede bouwterreinen ir. hun handen zijn
gekomen, worden vaak prijzen in guldens
per M- gevraagd,, die enkele jaren geleden
voor evenveel kwartjes of dubbeltjes bedon
gen konden worden. Immers gunstig gelegen
bouwterrein is een artikel, dat niet in hoe
veelheid kan vermeerderd worden, terwijl
de behoefte aan bouwterrein onverbid
delijk steeds zal toenemen.
Met de grondprijzen moeter. de huishuren
stijgen. In onze Gemeente bestaat het meest
behoefte aan goede huizen van 250 a 400
gulden jaarlijkschen huurprijs. Deze worden
met den dag schaarscher en zullen geheel-
verdwijnen, indien er niet beter laat dan
nooit dadelijk en met klem voor gewaakt
wordt, dat althans de nog beschikbaar ko
mende, natuurlijk iets verder van de stad
gelegen, terreinen, uit de handen der grond
speculanten worden gehouden.
Het bedrijf der Gemeente is grond-
exploitatie en niet grond-specula
tie, en hierdoor vooral zal zij voortdurend
heilzamen druk blijven uitoefenen op de
prijzen, door de grond-speculanten in de toe
komst voor hun grond te eischen. Ik vraag
mij hoe het mogelijk is, dat de heer H. de
Jong in zijn stuk heeft kunnen wijzen op
den prijs van 3 gulden per M2, onlangs be
dongen voor de nieuw gebouwde villa aan
de Koninginnelaan, de eersteling aan dien
wegwaarschijnlijk een lokvinkje. Men
overwege eens, welke prijzen daar later ge
vraagd zouden moeten worden, wanneer het
gebrek aan gunstig gelegen bouwgrond
meer en meer zal gaan nijpen, als de Ge
meente de grond-speculanten vrij spel had
gelaten. Het spreekt immers van zelf, dat
de Bouwmaatschappij haar ingeboete ander
halve ton op toekomstige koopers te «ver
halen* zal hebben. Rente heeft zij in al de
jaren van haar bestaan niet kunnen uitkee-
ren. Nu echter laat het zich aanzien, dat, als
eerste gevolg van het gemeentelijk grond
bedrijf, dit «vethalen* laat staan «eenige
winst* maken haar onmogelijk wordt ge
maakt, zoodat de overgebleven terreinen der
bedoelde Maatschappij te langen laatste zul
len vallen in de liefdevolle schoot van het
Gemeentelijk grondbezit. Zóo is nu eenmaal
's werelds beloop
Er zal nu, beter laat dan nooit, een grens
gesteld kunnen worden aan de stijging der
grondprijzen.
De Berg-terreinen schijnen bestemd te
blijven voor villa-bouw. Wanneer voorbij
het Opvoedings-gesticht geschikte woonhui
zen verrijzen van 250 a 500 gulden huur
prijs, doordat de Gemeente aldaar den bouw
grond op billijken prijs stelt, zullen die onge
twijfeld bewoond worden, indien de huur
prijzen in het tegenwoordige Bergkwartier
nog hooger opgedreven wordenen zeer
zeker wanneer een tramlijn de communicatie
met de stad vergemakkelijken zal.
En de paar ton wegenaanleg, dig de Ge
meente zullen noodzaken daar vrij hooge
grondprijzen te stellen, zal de heer H. de
Jong vragen. Mijn antwoord luidt; de Ge
meente zal wel wijzer zijn. Zij zal niet zelve
doen wat zij indertijd aan de Bouwmaatschap
pij heeft opgelegd. Er zullen wegen aange
legd worden, wanneer en voorzoover er aan
vragen om grond inkomen. Overigens zullen
de geprojecteerde wegen, gis ik, op de ter
reinen gemarkeerd worden door aanplanting
der boomen. Immers, deze hebben gerui
men tijd noodig om wasdom te verkrijgen,
getuige den droeven aanblik der boomen in
het Bergkwartier en langs den nieuwen weg
naar Birkhoven.
En de industrieele terreinen, het arbei
derskwartier, enz.
Naar mijn meening zullen daarvoor be
stemd worden de gronden nabij de Eem.
Wordt deze rivier genormaliseerd en wordt
in een niet verwijderde toekomst een water
weg gemaakt naar de Geldersche vallei, dan
zijn deze gronden als het ware aangewezen
voor het fabriekswezen. Zooals onze Burge
meester terecht reeds opgemerkt heeft, ligt
de toekomst onzer Gemeente in die richting.
Ik ben overtuigd, dat bijv. over 25 jaren
Amersfoort een gansch ander stadsbeeld zal
vertoonen dan nu, dat er van blij venden
achteruitgang of zelfs stilstand in het zielen
tal geen vrees behoeft te zijn. Om die voor
uitgang te bevorderen, zal het Gemeentelijk
grondbedrijf krachtig uitgebreid moeten wor
den, zooals dan ook door het Gemeentebe
stuur getracht wordt te doen. Uit dit oog
punt is ernstig te betreuren, dat de aankoop
van «Nimmerdor* van hoogerhand is gestuit.
Onpartijdige ingezetenen, die deelnemen
aan adresbewegingen om ook dezen grond
aankoop van hooger hand te doen stuiten,
op grond van het algemeen belang, bevinden
zich naar mijne meening op den verkeerden
weg, en mochten niet uit het oog verliezen,
dat niet zij, doch de Gemeentelijke autori
teiten den plicht en de verantwoordelijkheid
dragen voor de toekomst van Amersfoort.
De beide bedoelde schrijvers der artikelen
in dit blad zijn van meening, dat te dezer
zake méér licht van officieele zijde aan de
ingezetenen verstrekt had behooren te worden.
Maar zij vergeten daarbij, dat de behandeling
van grondaankoop vooral wanneer de
Gemeente koopster zal zijn met veel be
leid moet geschieden, en geen slapende hon
den mag doen ontwaken. Heeren grond
speculanten, uit den aard van hun bedrijf,
doen toch al genoeg hun best om zulke
aankoopen te doen mislukken. Het spreekt
wel van zelf, dat zij de krachtigste bestrijders
zijn van Gemeentelijk grondbedrijfzooals
ook hier thans weer gebleken is.
Het Gemeentebestuur schijnt den knoop
te willen doorhakken, en zelve de verbete
ring en bestrating op zich te nemen van de
zoo even beschreven wegenalthans met
den Ouden Soesterweg is al een aanvang
gemaakt, en de rest zal wel spoedig volgen.
Het wil mij toeschijnen, dat op den duurde
kosten, hieraan besteed, billijkerwijs ten laste
van het grondbedrijf gebracht zouden kunnen
worden. Dit zou een tweede voordeel van
het stelsel in onze Gemeente voorstellen.
Ten slotte de financieele regeling van het
grondbedrijf.
Ik stel mij voor, dat in een afzonderlijke
boekhouding alle uitgaven opgenomen
worden voor aankoop van grond, verbetering
en aanleg van wegen, gas- en waterleiding,
benevens jaarlijks de rente-last der gebezigde
kapitalen. Van tijd tot tijd bijv. eenmaal
in de vijf jaren wordt door een commissie
van beëedigde deskundigen een taxatie vast
gesteld van de contante verkoopswaarde van
alle terreinen in het bezit der Gemeente.
Alsdan worden de baten en de lasten van
het grondbedrijf, in zijn geheel, tegenover
elkander geplaatst.
Een vaststaand feit is het gebleken, bij
alle gemeentelijke grondbedrijven, zoowel
in ons land als in het buitenland, dat bij
zoodanige verrekening de baten steeds de
lasten overtroffen hebben. Wel is waar is
onze Gemeente niet op het gunstigste tijdstip
met haar grondbedrijf aangevangen, maar
ieder later tijdstip van aanvang zal steeds
ongunstiger worden. Thans kan nog worden
gered, hetgeen er nog te redden valt. Mocht
dus in onze Gemeente éen of enkele malen die
verrekening een nadeelig saldo opleveren, dan
nóg kan op goeden grond (getuige de verkoop
op «Birkhoven* van 6000 M2 grond a f 1
den M2, gekocht a 14 centenvoorspeld
worden, dat dit tekort niet groot zal zijn.
Wordt dit eventueel tekort dan gebracht ten
laste van de Gemeente-begrootingen der vijf