I
voor den vooruitgang cn dc vrijheid, maar
ook een waarborg voor den vrede.
De vrijzinnigheid zegt, dat de coalitie mil-
lioenen werpt in de bodemlooze put van het
militairisme. De coalitie had inderdaad die
gelden veel liever besteed voor sociale doel
einden, doch zij moest ze aanwenden voor
de defensie, omdat zij den vrede wil en den
oorlog wil eeren.
Kan Nederland niet behoorlijk zijn neutra
liteit verdedigen dan staat vreemde tusschen-
komst te vreezenhetzij Duitschland, hetzij
Engeland, hetzij Frankrijk zullen dan ons
land bezetten, ten einde te voorkomen, dat
een tegenstander het doet. Weten echter de
buren, dat wij onze neutraliteit kunnen hand
haven dan zal men ons met rust laten en de
rust zal behouden blijven voor landman en
koopman, voor industrieel en geleerde.
In 1903 hebben we gezien, van hoe zeer
groote waarde het is, dat de overheid kan
rekenen op een flink leger. De vrijzinnig
heid, getuige Minister Staal, denkt daar
anders over.
Is het gdzag in handen der vrijzinnigheid,
welke afhankelijk is van de s. d., dan is de
binnenlandschc rust niet onder alle omstan
digheden verzekerd.
De vrijzinnigheid verwijt de rechterpar-
tijen, dat deze godsdienst vermengen met
politiek. In stede er zich over te verheugen,
dat de Protestanten het zoo goed kunnen
vinden met dc Katholieken werpen de vrij
zinnigen knuppels in het hoenderhok en zet
ten in hun blader, en hun vergaderingen de
Protestanten op tegen de Gereformeerden en
dc Katholieken, cn omgekeerd.
De vrijzinnigen behoeven werkelijk aan de
rechterzijde geen verdraagzaamheid te leeren.
Immers een Katholiek Minister stelde geld
beschikbaar voor een hooger subsidie aan
predikanten cn voor de 17de predikants
plaats tc Rotterdam. Juist de vrijzinnigen,
juist alle vrij-liberalen, stemden tegen.
Wil men den vrede behouden, Iaat dan
de coalitie aan het roer. Iilijft zij aan het
bewind dan zal zij rekening blijven houden
met dc zedewetten, door menschen gemaakt,
doch óok met dc wetten van God Almachtig.
Moge het Gode behagen, het land een
Chr. Regeering te blijven geven. Werke
ieder mede tot het behoud der Chr. meer
derheid in de Tweede Kamer.
Om 8.25 kreeg het woord mr. A. I. M.J.
baron Van Wijnbergen, Roomsch-Katholiek
Kamerlid voor Arnhem, die over De politiek
der rechterzijde* ongeveer zeide
Ontegenzeglijk is het op dit oogenblik,
vlak voer de groote verkiezingen, moeilijk
te weerleggen hetgeen van den overkant
tegen het Kabinet en de rechterzijde wordt
aangevoerd. Immers men schijnt in de laatste
weken te hebben afgezien van zakelijke be
strijding; wel een bewijs, dat men eigen
zwakheid hoe langer hoe meer begint in te
zien. Van de concentratie en haar program
verneemt men hoe langer zoo minder; ge
heel naar de voorspelling van mr. Van Houten.
Een zakelijke bestrijding blijft uit en wat
doet thans dienst? Vooral het anti-papisme.
Dit blijkt dc hoogste troef te zijn.
Ik erken, dat ik tot zekere hoogte betreur,
dat op die wijze haat en verdeeldheid tus
schen menschen van de zelfde natie worden
aangekweektmaar toch ook weerhoe fel
ler het anti-papisme optreedt, des te liever
is me dit cn het zou me spijten als Tideman
cn de zijnen van het tooneel verdwenen.
Tegen een eenigszins ernstige beschouwing
is dit anti-papisme geen oogenblik bestand.
Het is geenszins Staats-gcvaarlijk, dat de
Katholieke kerk in Nederland bestaat. Nie
mand minder dan mr. W. H. de Beaufort
heeft nog 31 Mei geschreven: Alles wat
thans wordt gedaan om d' vrijzinnigen ver
dacht te maken ten opzichte hunner houding
tegenover den godsdienst, is eenvoudig bang
makerij
Juist, dat is het rechte woordbangmakerij.
Wij, Katholieken, behoeven van de vrijzin
nigen niets te zeggenwij hebben slechts
voor te houden dc verdachtmaking, hier0e-
qualiflcccrd als bangmakerij.
Laat ons eens een oogenblik ernstig na
gaan hoe het staat met dc zaak der Katho
lieken in Nederland. Wij Katholieken wen-
schcn »o hebben, te gebruiken, te behouden
de zelfde rechten die ons zijn gewaarborgd;
niets minder, maar ook niets meer.
Wenscht gij, wanneer de linkerzijde in de
meerderheid komt, ons onze Grondwettige
rechten te ontnemen, zegt het dan zegt het
dan ,iu, op dezen oogenblik.
Toch is er ccn bestaansgrond, doch een
gansch andere dan men voorgeeft. Het anti
papisme, waarmee in dc laatste dagen zoo
wordt geschermd, richt zich niet tegen Rome.
Ik wensch uit tc zonderen hen, die geen
voldoenden kijk hebben op de dingen en
mecnen, dat zij tot behoud der Protcstant-
sche kerk met de concentratie moeten op
trekken tegen dc coalitie. Hetgeen we thans
tc hooren en tc lezen krijgen, is verkiezings-
anti-papisme, stelselmatig aangekweekt onder
leiding der »Nieuwc Rottcrd. Crt.«, toch
stellig niet een orgaan tot behoud der Pro-
testantscbe kerk, al kleedt het zich in deze
dagen ook in eer. kerkelijk kleed. Dit anti
papisme stuurt regelrecht aan op het modern
ongeloof.
Onthoudt dit wel. Dc beteekenis, het doel,
de strekking van dit verkiezings-anti-papisme
is niets anders dan de geloovige Protestan
ten te doen vergeten, dat het ook hun taak
is, het geloof te verdedigen. Het Roomsche
spook wordt thans ten tooneele gevoerd en
terwijl allen aandachtig naar het tooneel zien,
wordt aan de achterzijde der zaal het Kruis
naar beneden gehaald en vervangen door de
roode vaan van het ongeloof.
Gode zij dank ziet de over-overgroote
meerderheid reeds in, dat onder de valfcche
leuze tegen Rome* strijd wordt gevoerd
tegen Christus. Zij heeft goed onthouden,
dat men van de Roomschen niet veel en
van dc fijnen* hcelemaal niets moet hebben
en zij blijft trouw aan de lessen van Groen
van Prinsterer.
Ik geloof, dat de verkiezingskansen ozoo
goed staan en dat, nu de sociale wetten ook
door de Eerste Kamer zijn aangenomen, zal
Worden bewaarheid de profetie, door dr. Brons
veld in het October-nummer van «Stemmen
voor waarheid en vrede* geschreven»dan
verkrijgen de vrijzinnigen niet de stemmen
van vele geloovige Protestanten en de zege
der coalitie is dan gewis*.
Net als de mannen van het Anti-tariefwet-
comité zijn dé vrijzinnigen te vroeg begon
nen zij hebben den kiezers tijd gegeven
om na te denken. Daardoor is de zege der
coalitie gewis.
Slechts éen vraag is te stellenhoe zult
gij, linkerzijde, regeeren. Geen enkel ernstig
man der linkerzijde gelooft, dat de linker
zijde kan regeeren.
Waar de zaken zóo staan, ia het voor ons
een dure plicht, te zorgen, dat ons land niet
wordt overgeleverd aan een avontuur. Daar-
cn hebben, uit zuiver landsbelang en uit
gezond verstand, we met alle kracht te
trachten, het Kabinet te handhaven omdat
de linkerzijde ik herhaal het niet kan
regeeren. Te meer zullen we <Jit Kabinet
trachten te handhaven omdat het heeft ge-
toond, te kunnen regeeren en omdat we
weten wat het verder wil doen.
Het heeft zijn taak schitterend volbracht, I
zoowel wat aangaat de oplossing van het
defensie-vraagstuk (militiewet en leger-orga-
nisatie) als wat betreft de sociale wetten,
waarnaar 30 jaar reikhalzend werd uitgezien
Gevoelt men wel voldoende de zeer groote
beteekenis der sociale wetten, die nu weldra
in het «Staatsblad* zullen prijken De
rechtsche arbeiders zijn voldoende ontwik
keld al zijn ze niet liberaal om de
beteekenis er van te beseffen.
Dankbaar dient ook herinnerd aan de
Zedelijkheidswetten, waartegen de linkerzijde
in de Tweede Kamer stemde, doch die, na
éen jaar in werking te zijn geweest, blij
kens de officieele rapporten heerlijke gevol
gen hebben gehad.
Aan Minister Heemskerk is steeds ver
weten, dat hij niets deed voor het onder
wijsin het schitterend propaganda-boek
der concentratie heet het zelfs«het ant
woord zal kortweg moeten luidenniets*.
En toch heeft de linkerzijde dagen en dagen
zoek gebracht met de bestrijding van
niets.
Wij zullen trachten dit Kabinet te behou
den ook omdat wij diep er van overtuigd
zijn, dat hierdoor de Chr. beginselen meer
en meer zullen doordringen in het openbare
leven, wijl deze Regeering erkent, dat zij
Gods wil heeft te volgen, óok als Ministers
der Kroon.
Is het niet diep droevig, dat ook in ons
vaderland het ongeloof meer en meer bru-
taal-driest optreedt. Is het niet hoogst be
denkelijk, dat 14 dagen geleden «De Bode*,
het orgaan van den Bond van Ned. onder
wijzers, de Ossendorpers, die officieel hun
steun hebben aangeboden aan de concentra
tie, kon schrijven«terug naar den Bijbel
is ondenkbaar*.
Eindelijk zullen wij het Kabinet trachten
te handhaven uit zuiver nationaal oogpunt.
Wij mannen van rechts zijn het in vele
opzichten eens, óok in liefde en eerbied voor
het Huis van Oranje. Wij wenschen niet
alleen niet den steun van hen, die hierover
niet zoo denken als wij, doch wijzen dien
steun zelfs af. Wij zien in het behoud der
Chr. Regeering een krachtigen waarborg
voor het behoud van de Kroon en het mag
wel eens herinnerd in onze dagen van ge
zagsondermijning, dat de beste waarborg
voor het behoud der Kroon is een geloovig
volk.
Waar wij dit mede kunnen bevorderen
door het behoud der Chr. Regeering gaan
we den op handen strijd te gemoet met
enthasiasme en met vertrouwen, omdat we
het Kabinet vertrouwen, opdat Nederland
blijve een Chr. natie, omdat we daardoor
meewerken tot een krachtigen steun van
het Koninklijk Huis.
Al onze krachten zullen we inspannen op
dat in dit jubeljaar Nederland niet krijge een
vrijzinnig-socialistische Regeering.
Mr. J. Ankerman. Kamerlid voor
Harlingen, kreeg om 9 uur het woord om
te spreken over«Zijn de geestelijke be
langen des volks veilig bij het Kabinet-
Heemskerk* en zcide ongeveer:
De strijd, dien we thans doormaken, is
wel een rcer merkwaardige. Aan de linker
zijde wordt met alle kracht gewerkt om dc
huidige Regeering van haar zetels te ver
drijven en door gezamenlijke krachtsinspan
ning uit het regeeringskasteel te drijven.
Het zou de moeite loonen, eens na te gaan
de merkwaardige geschiedenis, welke we hier
te lande op politiek gebied hebben doorge
maakt.
Door de linkerzijde is steeds gezegd, dat
het intellect om 's lands zaken te besturen
feitelijk alleen berustte bij de linkerzijde en
steeds is uit de hoogte neergezien op de
achterlijken van de rechterzijde. Trots dit
beweren is thans voor de derde maal een
rechtsch Kabinet aan het bewind, bestaande
uit mannen, die op ieder terrein zich kunnen
meten met de beste politici der linkerzijde.
Als we nu nagaan op welke wijze de
tegenstand wordt gevoerd, dan zien we, dat
de geestelijke stroomingen der linkerzijde
zich hebben vereenigd onder een leuze, die
20 jaar geleden niemand zou hebben geloofd.
Het concentratie-program is gedrenkt met
beginselen, waarvan de liberale partij zelfs
enkele jaren geleden niets wilde weten. Men
trekt thans aan de linkerzijde op onder de
leuzen Algemeen kiesrecht, Staatspensioen,
vóór de openbare school zooals die thans
reilt en zeilt, en vóór de Hervormde kerk.
Bij wijze van spreken, is 't op dit oogen
blik zóo, dat Jood en Heiden zich opmaken
om te behartigen de belangen der Ned.
Hervormde kerk.
Het Nederlandsche volk heeft nog gcens-
ïs vergeten, dat algemeen kiesrecht Is
geïntroduceerd door revolutionnairen, dat de
deftige vrij-liberalen niets moesten hebben
van openlucht-meetings en dat zelfs de man
nen van de liberale unie er niets van wilden
weten, zóo weinig zelfs, dat er scheiding
kwam in de linkerpartij en de Vrijzinnig-
democraten zich afzonderden.
Bij de laatste verkiezingen is steeds op
den voorgrond getreden, dat een tiental,
hoogstens een dozijn bij de eerste stemming
in de Kamer kwam, doch dat alle overigen
afhankelijk waren van de gunst der s d.a.p.
Hiermee wil ik geenszins zeggen, dat de
liefde der unie-Iib. haar grond heeft in de
vrees voor het gemis van den steun der
s. d. a. p. De vrij-liberalen, de conservatieven
in hart en nieren, wier orgaan is de «Nieuwe
Cft.«, hebben steeds zich met groote kracht
verklaard tegen algemeen kiesrecht. Thans
echter beweren zij, dat algemeen kiesrecht
er nog wel mee door kan, mits de Eerste
Kamer óok krijge het recht van amendement.
Bij de concentratie hebben de vrij-liberalen
hun beginsel prijs gegeven. Mr. Tydeman
heeft onomwonden verklaardwij hebben
ons beginsel niet kunnen volhouden omdat
de andere partijen er zich niet mee konden
vereenigen.
Ja maar, zegt men, de vrij-liberalen be
dongen, het amendementsrecht later nog te
kunnen aanhangig maken. Neen zij hebben
bedongen, er later nog eens over te kunnen
praten. Ketelaar heeft dezer dagen te Am
sterdam gezegdde vrij-liberalen mogen er
nog wel eens over praten, maar er vóór
stemmen, mogen ze nooit meer.
Zóo verloochenden zij hun beginsel.
Toch durft mr. Ter Spil ons, Chr. hist.,
verwijten, dat wij niet beginselvast zijn
durft hij uit varen tegen onze Roomsche
medeburgersdurft hij ons aan wrijven
beginselloosheid, terwijl de liberale partij
haar gansche eer verspeelt met deze ver
kiezingen durft hij verklaren, dat hij een
beslist voorstander is van algemeen kiesrecht
en Staatspensioen het heerlijkst Dorado is,
dat we kunnen begeeren. En dit alles, terwijl
de liberale partij bekend staat als strijdster
voor vrijwillige verzekering en als oer-con-
servatief.
De heeren hebben zoo fier, ook in de
Kamer gezegd, dat zij niet zouden aanvaar
den de verantwoordelijkheid der Regeering
doch de heer Roodhuijzen heeft te Rotter
dam uitgerekend, dat de verhouding in de
nieuwe Kamer zou worden 46 links tegen
44 rechts en dat dus de linkerpartijen ster
ker zouden zijn dan de rechterdoch hij
vergat, dat er niet 90, doch 100 Kamerleden
zijn en dacht niet aan de 10 s. d.
Niemand, zelfs niet de allervurigste con
centratie-man, denkt, dat de liberalen 50 ze
tels zullen krijgen en toch debiteerde de
heer Roodhuijzen zulk een oneerlijkheid.
Erger nogin plaats van haar te laten zwem
men, haar weer te beschouwen als «slip 01
the pen*, schreef hij bij het verslag in de
«Nieuwe Rott. Crt.« een ingezonden stuk,
dat de zaak voor hem nog maar verergerde,
en de heer Van Santen zei te Delfthet
streven moet zijn, te krijgen 46 plus 10.
Maak nu zelf maar de toepassing.
Het ergste is als we de concentratie Dezig
hooren over de school en de kerk.
Allen kent gij den strijd, die van rechts
is gevoerd vóór de bijzondere school cn
allen weet ge, dat de oorzaak van den strijd
hierin zit, dat de liberalen de neutraliteit
hebben gebracht in Staatsschool en ook in de
Rijks-universiteiten. In 1876 hebben ;.ij ge
zegd we zullen aan de Rijks-universiteiten
niet langer laten onderwijzen de leer aan
gaande God en zij stelden daarvoor Reli-
gions-Geschichte, de leer der verschillende
godsdiensten der wereld. De kern der theo
logie. het middelpunt van het theologisch
onderwijs aan de Rijks-universiteiten ts dus
niet langer de persoon Gods.
Steeds zeer krachtig is geprotesteerd om
het veelhoofdig monster der neutraliteit tc
keeren herhaaldelijk is gezegd, dat do min
derheden des volks niet tevreden zij' inet
neutraal onderwijs. En wat antwoordden dc
zich noemende vrijzinnigen? «Welnu, dan
moeten die minderheden maar onderdrukt-
Aan de liberale zijde moest men toch
ecnig respect hebben voor dc millioenen,
die van rechts zijn geofferd voor het onder
wijs. En wat hooren we? «Vrijheid van de
bijzondere school? Wel neen; diaconieën en
Vincentianen zullen dan geweldigen dwang
oefenen en dit moet gekeerd*. Zij vergeten,
dat de kerk, welke ook, niet is een instituut
om voedsel en kleeding te verstrekken, doch
is aangewezen op de geestelijke belangen
harer leden. Wat is er dan op tegen, dat
die kerk zorgt, dat haar leden, die niet ge
diend zijn van het doen behartigen der gees
telijke belangen van hun kinderen door de
openbare school, de kinderen kunnen laten op
voeden in een bijzondere school?
Dc offers, die de mannen van rechts zich
getroostten, moesten eerbied afdwingen van
gansch het volk en een groote schande is
het, dat de vrijzinnigheid op haar meetings
en in haar bladen de vrije school bespot.
De Bond van Nederlandsche onderwijzers
heeft het neutraliteitsbeginsel consequent
doorgevoerd en niet alleen theologisch, doch
ook politiek neutraal zich verklaard. Wel
sprak de Bond dit jaren achtereen uit op
zijn congressen, doch dit is niet zoo aan
stonds juist gevoeld en goed begrepen. Eerst
toen Oossendorp er zich op beriep, gingen
de oogen open en meer nog toen de leden
van den Bond weigerden, deel te nemen aan
feesten voor het Oranjehuis. Toen eerst
bleek de knuppel in het hoenderhok gegooid,
zóo zelfs, dat Kamerleden door ons land
trokken en de heer Marchand zeide, dat de
grootste vijanden der openbare schoo' waren
de openbare onderwijzers en dat de heer
Roodhuizen zich alweer schuldig maakte
aan een >slip of the pen* toen hij de open
bare onderwijzers bezwoer, den kinderen
althans eerbied te leeren voor het Oratije-
huis.
En trots dit alles is voor de vrijzinnigen
de openbare school het instituut bij uitne
mendheid.
Dit is oneerlijke, valsche politiekzij
weten heel goed welke geest uitgaat van
den Bond.
Precies het zelfde vinden we op het ge
bied der kerk. Hier merkt ge daarvan niet
veel, doch tc meer in die strek' n des lands
waar de geest van het modernisme opper
machtig is.
Zeven jaren was ik predikant in Friesland
en dus mag ik uit ervaring zeggen, dat uit
de coalitie geen gevaar dreigt voor de Ned,
Hervormde kerk. Ik tart elk liberaal éen
daad te noemen, door de coalitie ondernomen
tegen de Hervormde kerk. Het spijt me
werkelijk, dat hier geen debat is (Gelach).
In zoo'n debat wordt steeds geschermd
met den wassenden invloed der Roomsche
kerk. Als Protestant mag ik dit betreuren
doch ik moet tegelijk erkennen, dat dit haar
goed recht is.
Weet ge wat de vijand is der Hervormde
kerk Het modernisme, dat haar grondzuilen
heeft ondermijnd en nog ondermijnt (geroep:
bah
In het Noorden des lands zijn gemeenten
voor gemeenten aan te wijzen waar dit blijkt.
In mijn kerk liet mijn moderne kerkeraad
's middags een modern predikant optreden
(GeroepmooiIn mijn gemeente staan
nog aan den Hofkant, bij Wommels, vier
arbeiderswoningen, die ik liet bouwen, omdat
mijn moderne diakenen die menschen uit hun
woningen gooiden. Op dc kerkcplaats had
ik een boer, die bij mij kerkte. De modernen
zeiden hem, dat hij niet moest stemmen met
de orthodoxen, want dat hij dan de plaats
af moest. Jan Rienstra en Douwe de Groot,
die op de diaconie-boerderij woonde, moesten
van de plaatsen af, zoodra hun pacht om was
en vrijzinnige boeren kwamen er op.
Predikanten als ds. Iloogenhuyzen wier
pad steeds langs rozen ging en die geen
strijd hebben gekend, kunnen zich deze din
gen niet voc 'stellen en ik kan me niet voor
stellen, dat predikanten, die staan op het
standpunt der belijdenis van de Ned. Her
vormde kerk, kunnen meenen, dat de vrij
zinnigheid de grondzuilen der kerk niet nog
meer zal ondergraven. Ik zou zeggen non
talis auxilio (niet zulk een hulp). (Geroep
Wel Rome).
Ik wil ingaan ïp dat Rome. Als ik woon
in een huis, dat goed is beschut, goed gefun-
deerd, goed gegrendeld, ben ik niet zoo bang
voor een indringerdoch anders wordt het
als menschen, die me belagen, in mijn huis
sluipen, er zich vestigen en de grondzuilen
wegnemen. Voor wie buiten staat, kan ik me
beschermen.
Zooeven is gesproken van den post door
een Katholiek Minister op de Staatsbegroo-
ting gebracht voor de 17e predikantsplaats
te Rotterdam. Ge weet, dat ds. Kromsigt
c. s. telkens aan de Regeering verzocht,
toch iets te doen voor de groote steden,
Mevrouw Van
Krullelaan te
een bekwame,
P. Liefst midJ®11'
Opgave van t-a
Schriftelijke
