Zaterdag 14
Juni 1913.
No. 8274.
62e Jaargang.
BIJBLAD.
kosteloos.
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFDREDACTEUR
F. J. 7HEDEHZK
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden ft.
franco per post f 1.15. Advertentién 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 eert. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent Reolames 15 regels f 1.25. Bewijsnummersnaar buiten
worden In rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. p
Bij advertentiën van bulten de stad worden de Incasseerkosten In rekening gebracht. rostbus 9.
KORTEGRACHT 9.
Telefoon 19.
Bij dit nummer behoort een
Wie zich met ingang van
1 Juli doet in
schrijven als abonné,
ontvangt de tot dien
datum verschijnende
nummers
KENNISGEVINGEN.
De Burgemeester van Amersfoort,
gezien artikel 41 der Gemeentewet,
brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de
Raad dezer Gemeente zal vergaderen op Donder
dag den 19 Juni aanstaande, des avonds te
8Vt ure.
Amersfoort, 14 Juni 1913.
De Burgemeester voornoemd,
Va.n RANDWIJCK.
De KAMER van KOOPHANDEL en FA
BRIEKEN heeft ontvangen
1. De Jaarverslagen van de Kamers van Koop
handel en Fabrieken over 1912 te Alkmaar,
Delden, Enschede, Goor, Gorinchem, Gouda,
Kampen, Maastricht, Oldenzoal, Oosterhout,
Raamsdonk, Roermond, Roosendaal en Nispen,
Steenwijk, Vlaardingen, Bulletin de laChambre
de commerce neerlandaise de Smyrne.
2. Consulaire verslagen no. 4 UuitBchland en
no. 5 Groot Britannië.
3. Handelsberichten, wekelijksche opgaven
van het Ministerie van Landbouw, Nijverheid
en Handel en van Binnenlandsche Zaken.
4. Tijdsohrift van de Maatschappij van Nijver
heid, Mei 1913.
5. Statistiek van den in-, uit- en doorvoer
gedurende April 1913.
G. Handelstractaten en tarieven van Invoer
rechten in Br. Oost-Afrika, Aruba, Argentinië*
België, Bonaire, Ceylon, Curasao, Columbia,
Dnitsch Oost-Afrika, Duitsch Z. W.-Afrika, St.
EustatiuB, Frankrijk, Br. Honduras, Br. Indië,
Kameroen, Kedak, Kelantan, St. Martin, Perlis,
Portugal, Br. Salomon-eilanden, Spanje, Saba,
IJsland, Zanzibar, Zweden en Zwitserland.
7. ZomerdieDstregeling van de Stoomvaart
maatschappij «Zeeland".
8. Maandcijfers Nederland en Koloniën, nieuwe
volgreek», uitgegeven door het Centraal-bnreau
voor de statistiek.
9. Maandschrift van hot Centraal-bureau voor
de statjstiek, April en Mei 1913.
10. Maandblad Ned. Kamer van Koophandel
te Brussel, Mei 1913.
11. Maandbladen Centrale Gezondheidsraad,
Mei en Juni 1913.
12. Boletin mensual d'Estadistica Agricola,
Ministrio de Agricultara de la Republica Ar
gentina.
13. Jaarverslag over 1912 van deN. V. Blauw
hoedenveem geïllustreerd.
Belangstellenden kunnen bovengenoemde ver
slagen, enz. voor eönige dagen ter lezing ont
vangen. Aan te vragen bij den ondergeteekende,
Muurhuizen 11.
HKRMS. P. van HASELEN,
Secretaris.
Amersfoort, 12 Juni 1913.
Vóór de openbare school.
De groote zaal van »De vereeniging* was
gisteravond stampvol en niet alleen stonden
er zeer velen van voor achten tot bij half
twaalf in de zaal, vóór en achter en aan de
kanten, doch aan de geopende tuindeuren
stond men nog in vier en vijf rijen dik. Nog
nooit is er zoo veel en een zulk gemengd
publiek geweest.
Even na achten opende de heer F. W e s-
s e 1 i n g namens de Besturen van Volkson
derwijs en Ned. Onderwijzers Genootschap
de vergadering en noemde den weder opge-
laaiden schoolstrijd een hoogst bedroevend
verschijnsel omdat hij niet meer gaat om het
belang van het kind, doel} is verworden tot
een politieken strijd, en stelde in het licht,
dat, als art. 192 zal zijn gewijzigd in den zir.
van de huidige Regeering en de meerder
heid der Volksvertegenwoordiging daarmee
een geweldige knak zal worden toegebracht
aan het goede onderwijs, waarover zeer veel
ten nadeele wordt gezegd, dat dient weer
sproken en in het juiste licht gesteld.
De heer Th. L a n c e e, Oud-voorzitter van
het N. O. G., uit Amsterdam, hierna het
woord verkrijgend, zeide de uitnoodiging
om hier te komen spreken met zekeren
schroom te hebben aanvaardniet omdat hem
de taak zoo zwaar was, te komen spreken
over de school, die hem zoo na aan 't hart
ligt, doch omdat hij zoo bitter weinig, eigen
lijk in 't geheel geen nieuws kon aanvoeren
en hij vreesde, dat, bij 't naar huis gaan,
men tot elkaar zou zeggen dat wisten we
reeds lang, eyen goed, zelfs beter.
Spr. wilde het hebben over den aard en
de beteekenis der openbare volksschool zoo-
als hij die kent door eigen dagelijksche er
varing en aanschouwing, maar óok in ver
band met de heftige en onbillijke aanvallen,
die haar tegenstanders in de laatste jaren
op haar doen, en wilde de school bezien in
het milieu waarin zij is geplaatst tusschen
de vele bijzondere scholen. Daarbij is het
niet mogelijk, te ontkomen aan de bespre
king der b. s. ten einde te kunnen komen
tot een basis voor duidelijke en eerlijke ver
gelijking het is ondoenlijk en ook onge-
wenscht de duidelijke scheidingslijn te ne-
geeren of te verdoezelendoch spr. hoopte
daarbij zakelijk te blijven en niet aan kren
kende persoonlijkheden zich schuldig te
maken.
GHet voorstel tot herziening van art. 192
v rondwet beoogt een algeheele reorganisatie
an ons volksonderwijs door de zeer belang
rijke- wijziging in de verhouding tusschen
openbare en bijzondere school.
Ik doe een beroep op uw eigen heugenis,
uw jeugdervaring en vertrouw, dat het u
niet moeilijk zal vallen, uw gedachten te
doen terugzweven naar den tijd waarin gij-
zelf zat in de schoolbanken en de strijdvra
gen van leven en menschenleed ons geheel
onberoerd lieten en ons eenig leed bestond
in kinderrampen. Een deel der schooljeugd
van thans wordt gewrongen in het knellend
pantser eener wereldbeschouwing, die zij
niet kan verstaan.
Dat is niet zoo opeens gekomen. Te lang
hebben de voorstanders der o.s. vergeten,
dat ook de allersterkste vesting valt als
alle verdediging achterwege blijft. Eerst
nadat dr. Kuyper had gesproken, hebben
zij verzamelen* geblazen.
Het ligt niet in mijn bedoeling, het ge-
heele verloop van den schoolstrijd na te
gaan, hetgeen trouwens te ver zou voeren
buiten het bestek. Ik zal ook niet te zeer
treden in een critiek van het stelsel, dat
beoogt de wijzigingen, welke bijna uitsluitend
ten doel hebben de verhooging van het
Rijks-subsidie ten behoeve van de b. s., een
stelsel waai bij trouwens zelfs de warmste
voorstanders der o. s. zich hebben neerge
legd omdat zij niet willen, dat de school
wordt gemaakt tot inzet bij den politieken
strijd, die niet leidt tot opheffing of verbe
tering van het onderwijs. Ik wil slechts con-
stateeren, dat, door bijzondere uitlegging
van art. 192, het is gelukt de b. 3. ongeveer
als gelijke van de o. s. te doen beschouwen,
althans wat betreft de financieele verhouding
tot de Rijks-kas.
Dat de tegenstanders der o. s. niet al te
spoedig tevreden zullen zijn, blijkt wel uit
de uitlatingen van hun voormannen. Zoo
van dr. Kuyper in de bekende feestverga-
dering der vereeniging vanJChr. onderwijzers
en onderwijzeressen in Nederland«een
derde der kinderen hebben we binnen de
b. s.rusten zullen we niet eer we drie
derden hebben" of uit het orgaan der Chr.
onderwijzers: »de velden zijn wit om te
oogstende kleurlooze school gaat
het afleggenindien de voorstanders
der b. s. alle krachten inspannenis
de o. s. weldra terug gebracht tot het ter
rein waar zij behoortdat der Staats
armenzorg*.
De man, die in de allereerste plaats is
aangewezen om uit te voeren hetgeen de
Grondwet voorschrijft, de huidige Minister
van Binnenlandsche Zaken, zeide verleden
jaar in de Eerste Kamer>ik geloof, dat
het een zegen zou zijn voor Nederland als
er geen enkele o.s. meer bestond en
door particuliere krachten werd voorzien in
Lager, Middelbaar en Hooger onderwijs*.
Het is plicht, dat wij, voorstanders der
o.s„ haar verdedigendoch we mogen en
zullen dat niet doen door dwangmaatregelen,
noch van Staatswege, noch van particuliere
zijde, en allerminst langs den weg van lief
dadige instellingen. Hetgeen we wel willen,
is, dat de openbare onderwijzers niets liever
wenschen dan hun werk te doen met liefde
en toewijding.
We kunnen meer doen. Allen die ver
trouwen in de roeping en de toekomst der
o.s. moeten in eigen kring verspreiden meer
gezonde denkbeelden over en juistere waar
deering van de openbare volksschool. Hun
liefde zal moeten omgezet in daden, want
als de komende week de tegenstanders der
o.s. de voorstanders niet schouder aan schou
der vinden, dan plegen die voorstanders
verraad aan het kind. Als inderdaad de
«Meiboom in den kap* wordt geplant, wordt
een zeer gevaarlijke stap gezel op den weg
die leidt tot den liefdeloozen wensch van
Minister Heemskerk, wien we veel goeds
gunnen, doch niet en nooit dit.
Het ligt allereerst in mijn bedoeling, met
u na te gaan wat tot de taak der school
behoort en op welke wijze de o.s, en de b.s.
die trachten in vervulling te brengen. Zaak
is het, zeer ernstig na te gaan wat we heb
ben In de o.s. en wat we na herziening van
art. 192 in ruil zullen terugkrijgen, in den
vorm van velerlei secte-scholen, waar allerlei
voor de kinderen onbegrijpelijke dogma's
worden geleerd.
De beteekenis der o.s. is kort, sober, maar
duidelijk omschreven in de Wet op het Lager
onderwijshet onderwijs dient tot aanleeren
van nuttige en gepaste kundigheden en tot
opleiding in Christelijke en maatschappelijke
deugden.
De o.s. heeft dus bij te brengen die kennis,
kunde en vaardigheid, welke het kind noodig
heeft als het de school verlaat en dan kan
worden een nuttig lid der samenleving. Na
het 12e of 13e jaar leert het nog zooveel
meer dan in den korten schooltijd en daarom
hebben we den akker meer te beploegen dan
te bezaaien.
Hoe zoekt nu de o.s. dat schoone doel te
bereiken Het oordeel van weerskanten is
niet bepaald eenstemmig. De tegenstanders
hebben in de laatste jaren wel zeer krasse
uitlaüngen ten beste gegeven, die door een
Kamerlid zijn verzameld tot een «Bloemle-
zing*.
Spr. citeert daaruit. O.a. een circulaire
ten behoeve van de oprichting eener b.s. in
Weststellingwerf (zij is de Moloch onzer
eeuw); ds. Van Grieken in Opsterland (de
geest der o.s. is verderflijk, haar onderwijs
opruiend; zij is alleen goed voor Heidenen
en Joden); de heer Jonkman te Veenendaal
(in 1870 sleepten gewonden zich tiaar de
Roode Krnis-vlag en werden dan afgemaakt
door tirailleurs); ds. Berends in het Gerefor
meerd weekblad voor Maassluis (waarom
zijn op de b.s. zooveel onleugende kinderen
Waar God een kerk sticht, sticht de duivel
een kapel. De booze laat het kind der o.s.
wel met vree;. Deze aanhalingen, vervolgt
spr., geven althans eenig denkbeeld van de
vinnigheid waarmee de o.s. en de openbare
onderwijzers (de »tirailleurs«) door de tegen
standers worden aangevallen. Zeker, er zijn
bij de tegenstanders hoogst achtenswaarde
mannen, die zich geenszins vereenigen met
dergelijke strijdwijzemaar toch doet niet
éen hunner eenig protest hooren tegen al
deze woorden, gesproken of geschreven door
hen die zich volgers noemen van Hem die
als een der eerste plichten noemde hebt uw
naasten lief als uzelven.
Gaarne zou ik geven een volledig beeld
van hetgeen in de 0.3. dagelijks wordt ge
bracht in de harten der leerlingen, een geest
van echt-Christelijke naastenliefde, van kloek
heid en durf, van taaiheid en vastheid van
karakter, van gezonde liefde voor vaderland
en Vorstenhuis. De o.s. is bij uitstek een
Chr. en een nationale school.
Van hoog belang is het, dat het volkson
derwijs zoo blijve, opdat het peil van het
onderwijs niet worde verlaagd en dat ge
handhaafd blijve de eisch, dat de overheid
ook waar zij het particulier initiatief blijft
steunen de leiding blijve houden en het
onderwijs voor haar blijve een onderwerp
van aanhoudende zorg.
Van hoog belang is de geest waarvan de
volksschool is doordrongen, die van art. 35
L.o.-wet (te weren hetgeen strijdig is met
den eerbied der godsdienstige overtuiging
van anderen) dat den e t h i s c h-religieusen
grondslag vormt, waar het leerstellig
religieuse is uitgesloten door de veelsoortig
heid der schoolbevolking'
Dit ethisch-religieuse element moet de o.s.
blijven bezielen Ik doe andermaal een be
roep op de heugenis van hen, die de o.s. be
zochten. Zij zullen erkennen, dat de leerstof
was een trouwe afspiegeling van den geest,
dien ik trachtte te schetsen en waarbij steeds
wordt voorgehouden hethebt uw naasten
lief als uzelven.
De o. s. moge onkerkelijk zijn in dezen
zin, dat zij niet opvoedt tot goed Ned. Her
vormd, goed Gereformeerd, goed R. Kath.;
we zijn al blij als we de kinderen kunnen
opvoeden tot goede Christenen.
Bekijken we nu de b. s. en bepalen we
ons tot het leervak, dat, naast het onderwijs
in Bijbelsche geschiedenis, het duidelijkst in
het licht treedt, de Vaderlandsche geschie
denis,
In art. 3 der Statuten van de Vereeniging
Chr. onderwijzers en onderwijzeressen in Ne
derland en zijn overzeesche bezittingen wordt
bepaald, dat de opvoeding moet zijn die voor
een Chr. natie. «Daartoe is noodig een on
belemmerd gebruik van de Heilige schrift
en zoodanige behandeling der Vaderlandsche
geschiedenis, dat het Roomsche bijgeloof en
het revolutionnaire ongeloof worden bestre
den*. Het mandement van 1868 bepaalt voor de
R.K. scholen»de kerk wil, dat de jeugd
worde onderwezen in wetenschappen, maar
wil tevens, dat het onderwijs Katholiek en
godsdienstig zij*.
Worden die theorieën nu ook in toepas
sing gebracht? Dat zij verre. (Spr. citeert
uit «Kijkjes in onze Geschiedenis, van Ter
Borg en Wieringa* over de mis en de aflaat,
benevens het verweer «Dwaasheiden onzin*
in den «Limburger Koerier*, en uit «Schets
der Vaderlandsche geschiedenis ten dienste
van R. K. scholen* over Willem den Zwij
ger).
Spr. vervolgtHebben deze opvoeders
der jeugd, eer ze den mond openden, gedacht
aan hethebt uw naasten lief. Wie dit doet,
zal het kind niet hinderen, schokken, doen
huiveren. Doen zij naar het woord van dr.
Gunning: hebt gij mijn ziel ontzien en mij
ingeprent, dat de meeste van deze is de
liefde.
Ik heb dit opzettelijk meegedeeld om u
te doen zien, dat deze scholen niet de aan
gewezen plaatsen zijn om kinderen op te
voeden tot waarlijk verdraagzame menschen
en geen wonder dan ook is het, dat jhr. De
Savornin Lohman schreef, dat de R. K. school
niet is een opvoedings-instituut, doch een
wapen.
Den openbaren onderwijzers is het ver
boden, iets te doen, te leeren of te zeggen,
dat strijdig is met de godsdienstige over
tuiging van andersdenkenden. Het leerstel
lig godsdienstonderwijs laten wij met
vreugde over aan de ouders, predikanten en
priesters.
