Dinsdag 21
April 1914.
No. 8405.
63e Jaargang.
Stadsnieuws.
AMERSFOOETSGHE
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cieeff".
HOOFD REDACTEUR
F. J. FRSDERZKS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond, Abonnement per 3 maanden 1.
franco per post /1.15. Advertentien 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieêle- en ontelgenlngs-
advertentien per regel 15 cent Reclames 1—5 regels f 1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. p
Bij advertentien van buiten de stad worden de Incasseerkosten In rekening gebracht. Postbus 9.
BUREAU»
ZORTEGEAOHT 9.
Telefoon 19.
Het Grondbedrijf te
Amersfoort.
In de rede, door den Burgemeester
van Amersfoort uitgesproken in de eerste
vergadering door den Gemeenteraad in 1914
gehouden, kwam het volgende voor:
.als ingezetenen van Amersfoort zijn
wij getuigen geweest van tal van belang
rijke gebeurtenissen.
>In de eerste plaats mag ik wel hieronder
vermelden het feit, dat de Gemeente eige
nares is geworden van een uitgestrekt grond
bezit. Nadat in het einde van 1912 op den
weg van grondverwerving de eerste stap
was gezet door den aankoop van land
tnsschen de Barchman Wuylierslaan, ter
hoogte van de halte .Vlasakkers», en den
Ouden Utrechtschen weg werd in twee
tempo's de beschikking verkregen over een
gordel, welke zich uitstrekt tot een tame-
lijken afstand ten Zuiden van den Lcusder-
weg, en welks bezit der Gemeenie een
aanzienlijke macht geeft over de toekomstige
uitbreiding der Gemeente, en de vestiging
daarin van bewoners.
.Onmiddellijk in verband met deze aan-
koopen, moet ik u noemen den, door Gede
puteerde Staten evenwel nog niet goedge-
keurden, aankoop van den .Bergt sedert
goedgekeurd en de aankoopen van ter
reinen tusschen den Utrechtschen weg en
den Leusderweg vlak bij de grens der
Gemeente, waardoor ook hier op beide
evengenoemde levensbelangen der Gemeente
een zeer groote invloed kan worden uitge
oefend*.
Uit deze mededeelingen blijkt al wel reeds,
dat de door de Gemeente Amersfoort gedane
aankoopen niet onbelangrijk zijn. En waar
deze koopen uitsluitend zijn geschied op
gronden, ontleend aan de belangen eener
stelselmatige uitbreiding der Gemeente (be
bouwde kom) schijnt het nog wel van belang,
die mededeelingen wat nader toe te lichten.
Het is mij niet bekend of een tweede
Nederlandsche Gemeente behalve dan de
paar allergrootste kan worden genoemd,
die op zóo groote schaal het Grondbedrijf in
het belang der volkshuisvesting en in het
algemeen belang der Gemeente ter hand
nam. Wanneer dus Amersfoort hierin is
voorgegaan, kan het van belang zijn, de ont
wikkeling en de uitkomsten van dat bedrijf
te volgen.
De thans in het bedrijf gebrachte gronden
hebben een totaal oppervlakte van 230
H.A. en staan te boek voor een waarde van
f 700 000. De gronden zijn gelegen in
hoofdzaak binnen de Gemeentevoor een deel
behooren zij tot het gebied der Gemeente
I.eusden en wel tot dat deel, dat, wegens
l'gging en bebouwing, voorbestemd schijnt
te zijn om eenmaal te worden geannexeerd,
De gronden zijn bijna uitsluitend bestemd
tot villa-bouw (open bebouwing) en wel om
dat zij meerendeels zijn belast met servitu
ten, die een andere bestemming vrijwel uit
sluiten.
Het schijnt verwacht te mogen worden,
dat deze Gemeente zich zal uitbreiden in
hoofdzaak in do richting van de aangekochte
gronden. Daarom is het noodig, met een enkel
woord het karakter van de Gemeente te
schetsen.
Zooals wel bekend zal zijn, is Amersfoort
een oude stad, omringd door de overblijfselen
van de oude vestingwallen. Aan den Noord
kant vindt men vruchtbaar bouwland, aan de
overige zijden bijna overal boschgrond. Van
Bemmel „Beschryving der stad Amersfoort"
zegt,.De Stad legt in een zeer lustigen en
vermaakelijken oort, aan den voet van een
grooten en hoogen Berg, bekent onder de
naam van den Amersloorder Berg, van waar
zig een heerlijk en genoeglijk gezicht ver
toond, niet alleen over het aangenaame van
van lommerijke Bosschen, Plantagien en Lan
derijen, die hier als zo veel Perken en andere
overheelijke gezigten zig opdoen, maar ook
in 't beschouwen van een grote menigte
van verre en nabij gelegene Dorpen, aanzien-
lyke Huizen en Plaatsen, welkers gezigt zig
uitstrekt zelfs tot over de Zuider-Zee".
Deze Berg behoorde eertijds, met alle om
liggende gronden, aan de stad, maar werd
in 1876 voor het grootste deel verkocht om
de kosten te dekken van het ver
nieuwen van enkele straten. Volgens de
.Amersfoortsche Courant" van 16 December
1913 werd het besluit tot verkoop genomen
in de Raadszitting van 20 October 1872, toen
werd besloten, enkele straten te vernieuwen
tot een bedrag van f44000. Den 21 Maart
1874 werden pucliek verkocht 162 H.A.
grond en bosch, hetgeen opbracht f 34 600
(een gedeelte, ±47 H.A. werd, zooals
straks zal blijken, in 1914 teruggekocht voor
f 350 000).
Een gedeelte dezer bezittingen behoorde
in de laatste jaren in eigendom toe aan een
Maatschappij, die ze als bouwterrein exploi
teerde.
Gezien het heerlijk schoone van deze ter
reinen en in aanmerking nemende de gun
stige ligging der stad aan de groote spoor
lijnen, waarbij nog mag worden gewezen op
de gunstige reputatie, welke de Gemeente
geniet op het gebied van het onderwijs (zoo
wel lager-, middelbaar-, hooger- als vakon
derwijs) is het onverklaarbaar, dat deze ter
reinen zóo lang onbebouwd zijn gebleven
dat Amersfoort nagenoeg niets heeft gepro
fiteerd van hetgeen waaraan plaatsen als
Baarn, Hilversum, Bussum e. a. hun bloei
danken.
De Gemeente heeft nu getracht, de meeste
der aan dezen kant van de stad gelegen
gronden in haar bezit te krijgen. In het
najaar van 1912 werd een terrein aange
kocht, gelegen tusschen de spoorlijn Utrecht-
Amersfoort en den straatweg Utrecht-Amers
foort, ter grootte van 48 H. A. Door
dezen aankoop is het mogelijk geworden,
een weg te projecteeren, die verbinding geeft
tusschen den genoemden spoorweg (halte
Vlasakkers) en den Utrechtschen weg tegen
over den Kalkwcg (weg naar I.eusden).
Bij dezen aankoop werd veel tegenstand
ondervonden van de zijde der inwoners, Tal
van ingezonden stukken verschenen in de
plaatselijke pers en een adres, waarbij niet-
goedkeuring werd verzocht, werd aan Gede
puteerde Staten aangeboden.
De Raad ging evenwel kalmweg door en
zoodra de goedkeuring op de eerste aan
koopen was verkregen, werd opnieuw be
sloten tot aankoop van grond, thans S3 H.A.,
gelegen langs den Kalkweg en bij Oud-
Leusden, waartoe ook behoorde het hotel
pension .Oud-Leusdenc met de daarbij ge
legen bosschen.
Nu de Gemeente ook over deze gronden
de beschikking had verkregen, was zij eige
nares geworden van een strook, die als een
gordel om de eene helft van de stad ligt
en op ongeveer 20 minuten afstand gelegen
heid geeft, de verschillende uit de stad loo-
pende wegen naar Arnhem, Leusden-
Doorn, Utrecht, Amsterdam - onderling te
verbinden.
Tusschen dezen gordel en de kom der
Gemeente zijn gelegen de ooven genoemde
gronden der Bouwgrond-maatschappij, die
door de gedane aankoopen als het ware door
de Gemeente werden ingesloten. Welken in
vloed deze omstandigheid heeft gehad op
het terugkoopen van de Bergterrcinen, is
niet te zeggenmaar een feit is het, dat -
vlugger dan werd verwacht de Gemeente
ook deze terreinen ter grootte van ±47
11. A.- aankocht voor de som van f 300 000.
Met deze aankoopen en de reeds vroeger
aan de Gemeente gekomen eigendommen is
een bezitting verworven van 230 II. A.,
ongerekend nog het voor publieke wandel
plaats bestemde .Birkhovem (groot 90
H. A,, waarop is gebouwd het eerste klasse
hotel-pension .Birkhoven*).
Zij heeft thans vrijwel het monopolie van
den bouwgrond verkregen.
Daardoor is het haar dus mogelijk gewor
den, een zeer grooten invloed te oefenen op
de wijze van bebouwing. En deze invloed
is voor deze Gemeente van bijzondere waarde,
omdat nu gewaakt kan worden tegen het
verdwijnen van tal van prachtige vergezich
ten, heerlijke panorama's, die het bewonen
van den Berg zoo in hooge mate aantrekke
lijk maken. Veel natuurschoon zal nu be
houden blijven, dat anders wellicht ten offer
zou zijn gebracht aan de belangen der
grondeigenaren. Verder kan de Gemeente
grooten invloed oefenen op de grondprijzen,
omdat zij niet in de eerste plaats heeft te
letten op .winst*. Immers, de indirecte voor-
deelen, die aan de Gemeente bij verkoop en
bebouwing toevloeien (gas- en waterlevering,
inkomstenbelasting, enz.) zijn meer waard
dan het behalen van winst bij verkoop. Dit
wil natuurlijk niet zeggen, dat ook niet zou
mogen worden geprofiteerd van de waarde-
toeneming, die bij meerdere bebouwing zal
volgen maar hoofdzaak mag en behoeft dit
niet te zijn.
Eindelijk ook heeft de Gemeente door haar
tegenwoordig bezit meer gelegenheid ver
kregen om het verkeersvraagstuk te bevor
deren, doordat zij de daarvoor noodige gronden
gemakkelijker kan afstaan dan particuliere
eigenaars dat zouden wenschen. Kortom, de
Gemeente is nu vrijwel geheel in staat, de
uitbreiding van de Gemeente in die richting
naar eigen inzicht te regelen.
De waarde hiervan schijnt niet gering.
Dat de financicelc regeling dezer grond
exploitatie het treffen van bijzondere voor
zieningen noodig maakte, spreekt wel vanzelf.
Een grondbedrijf werd opgericht, naar regels,
in een verordening neergelegd.
De voornaamste bepalingen daarvan zijn
deze alleen bouwterrein mag worden
ingebracht en wel tegen de waarde, waarop
het, bij inbreng, door drie of meer taxateurs
zal worden geschat. Die waarde mag worden
verhoogd met de kosten der werken, die ten
behoeve van den grond worden uitgevoerd.
Rente en aflossing, voerzoover deze niet
uit de gewone middelen kunnen worden be
streden (de verordening spreekt van .gewone*
en «buitengewone* uitgaven en ontvangsten)
mogen worden bijgeschreven. Om de vijf
jaar heeft her-taxatie plaats. De te maken
winst wordt gestort in een reservefonds.
Slechts éen opmerking hieromtrent vinde
hier haar plaats.
Bij het aankoopen van gronden, door Ge
meenten als deze, is het a priori niet altijd
te zeggen, welk deel daarvan zal worden
bebouwd en welk deel, ter wille van do om
geving, als bosch of plantsoen dient te
worden gereserveerd. Wordt zoodanig stuk
aangekocht dan scheen het den Raad ge-
wenscht, dat het geheele terrein werd inge
bracht. De opbrengst van het te verkoopen
deel toch zou de totaalkosten moeten dekker.
m. a. w. de winst, op het eene gedeelte
behaald, moet minstens even groot zijn als
de kostprijs van het resteorende niet te ver
vreemden deel.
Uit de den Raad medegedeelde corres
pondentie van Gedeputeerde Staten is ge
bleken, dat dit college 's Raads meening
niet deelde. De ruimte laat niet toe, hierop
verder in te gaan maar waar duidelijk bleek,
dat hier 'bijzondere voorziening noodig was,
valt het m. i. te betreuren, dat Gedeputeerde
Staten zich met de zienswijze van den
Raad niet konden vereenigen.
Na het tot stand komen van deze veror
dening heeft de Raad con persoon (makelaar)
aangesteld, die zal zijn belast met den verkoop
van den grond, naar algemeen geldende re
gels, waarvan de voornaamste deze zijn:
de stad is ingedeeld in kwartieren en op kaar
ten van elk dezer kwartieren zijn aangegeven
de gronden, die ten verkoop worden aange
boden;
de koopprijzen worden vooraf door den
Raad vastgesteld, op voorstel van Burge
meester en Wethouders, de financieele com
missie gehoord; de op to maken lijst wordt
ten minste eenmaal por jaar herzien;
de gronden worden verkocht om te wor
den bebouwd door den koopcr (geen specu
latieve koop, derhalve). Het plan van bebou
wing is aan de goedkeuring van Burgemees
ter en Wethouders onderworpen;
van de betaling der kooppenningen kan
uitstel worden verleend voor hoogstens 6
maanden, tegen vergoeding van 4.5 pCt.
rente (deze bepaling is opgenomen in het
belang der zoogenaamde eigenbouwers).
Het bedrijf is 1 Januari j.l. in werking ge
treden. De toekomst zal moeten leeren, wel
ke zijn vruchten zijn en in hoeverre deze de
belangen der volkshuisvesting en de alge-
meene belangen der Gemeente ten goede
zullen komen.
De heer A. R. Veenstra, die als Secretaris
der Gemeente meer dan cenig ander thuis
is in deze dingen en dus in staat is, van
de wording en van de bedoeling een helder
inzicht te geven, schreef er het bovenstaande
over in het jongste nummer van „Gemeente
belangen", het veertiendaagse!» tijdschrift voor
Gemeentebesturen en Gemeenteraadsleden.
Het Gasthuiskerkje, een van de belang
rijkste gedenkteekenen onzer stad uitbouw-
kundig oogpunt, door de mildheid van lede.11
der Ned. Hervormde gemeente thans ook
keurig gemeubeld, werd hedenmiddag door
zeer veel belangstellenden in oogenschouw
genomen.
Aanstaanden Zondag znllen de godsdienst
oefeningen er in worden hervat.
Het plan bestaat, ook de voormalige gar
nizoenskerk in de St, Joris-kerk te restau-
reeren en weder in gebruik te stellen.
Overeenkomstig de toezegging door Mi
nister Treub in de Tweede Kamer gedaan,
dat de wijzigingsontwerpen der verzekerings
wetten omstreeks het Paasch-reces waar
schijnlijk zouden kunnen worden gezonden
naar den Raad der State, kan thans worden
meegedeeld, dat behoudens onvoorziene om
standigheden vóór het eind van deze maand
wetsontwerpen tot wijziging der Invaliditeits
wet en der Ziekteverzekeringswet, alsmede
een nieuw wetsontwerp ter vervanging van
de Radenwct bij den Raad van State zullen
zijn.
De alphabetische aanbeveling ter benoeming
tot kantonrechter te Amersfoort luidtmr. W.
G. del Baerc, te Woerden (inmiddels benoemd
in gelijk ambt te Haarlem)mr. P. J. Du-
puy, te Kampenen mr. W. van Son, te
Haarlemmermeer.
De Vereeniging van Nederlandsche Ge
meenten, bij welke Amersfoort is aangesloten,
heeft aan II. M. de Koningin een adres ge
richt, waarin erop wordt aangedrongen, dat
althans de Gemeenten eenigzins worden tege
moet gekomen en wel door:
t. haar te ontheffen van dc kosten van
vervoer en verpleging van armlastige krank
zinnigen, en
2. een hoogere tegemoetkoming te ver-
leenen in de wedden van Burgemeester en
Secretaris,
twee denkbeelden, welke blijkens het ver
slag der Staats-commissie .vrij algemeen
instemming vonden*.
In verband met het adres van den Ge
meenteraad aan den Minister van Binnen-
landsche Zaken tot overneming der Hoogere
Burgerschool door het Rijk circuleert hier
thans een adres aan dien Minister tot onder
steuning van ccrstbodocld adres.
Dit stcun-adres zal ook ter tcekening liggen
in valkhoff's boekhandel cn wel van Vrijdag
24 tot Woensdag 29 April.
Do belangrijke financieele voordeelen, voor
onze Gemeente verbonden aan die overne
ming, zullen ongetwijfeld zeer velen hun
handtcokcning op 'dat adhseaie-adres doen
plaatsen.
