Donderdag 2
Juli 1914.
No. 8435.
63e Jaargang.
BLOOKER'S
CACAO,
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff
HOOFD-REDACTEUR
P. J. FBSDSHZZS.
AMERSFOORT.
Kunstlicht.
ii.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden f\.~
franco per post /1.15. Advertentien 1 6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en ontelgenlrfgs-
advertenuen per regel ,5 cent Reclames ,-5 regels Bewijsnummers naaf halten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van bulten de stad worden de Incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAUJ
KORTSaztAOBT 9.
Postbus 9. Telefoon 19
ELECTRISCH LICHT.
In het vorige artikel duidden we reeds
met een enkel woord aan hoe, sedert de
electrische stroom meer en meer toepassing
vindt, er een voor de buitenstaanders heil
zame concurrentie is ontstaan tusschen de
gastechniek en de electro-technici.
Sterker noch, ook de petroleumhandel heeft
alarm geslagen en evenals de gas-directeu-
ren beweerd, dat de nieuwe lichtbron onein
dig duurder was dan de proefhoudend ge
bleken petroleumlamp van gelijke of nage
noeg gelijke lichtsterkte
Een paar jaar geleden werd door de elec
trische centrale te Arnhem de uitspraak ge
publiceerd, dat electrisch licht juist goed-
kooper is dan petroleumlicht.
Door de Middenstands-vereeniging te Am-
hem werd betwijfeld of die uitspraak wel
volkomen juist was en zij deed een hoogst
nauwkeurig onderzoek instellen.
Zoodra de zon ondergaat, heeft ieder
kunstlicht noodighet is dus een zaak van
algemeen belang, te weten wie dat het goed
koopst levert. Onze Gemeente is een groot-
leverancierster van kunstlicht. Blijkt nu, dat
zij een soort kunstlicht verkoopt, waarvan
wetenschappelijk zeker is, dat tiet
uitstekend goed en tevens het goedkoopst
is, dan is dit een verblijdend feit voor leve
rancierster en afnemers beiden.
De Arnhemsche vereeniging voor handel
en nijverheid benoemde uit haar midden
drie leden, die de hulp inriepen van dr. B.
Meilink, leeraar in Natuurkunde aan de
Gemeentelijken Hoogere Burgerschool met
5-jarigen cursus te Arnhem.
Dr. Meilink deelde in zijn zeer omstandig
rapport mede, dat bij het onderzoek de prijs
van het electrische licht werd berekend uit
het Watt-verbruik (den prijs van éen Kilo
watt gesteld op 17 cent, welke te Arhem geldt).
Het petroleumverbruik werd bepaald met
petroleum, gekocht tegen 9.5 cent per Liter.
Om het Wattverbruik te bepalen, werd de
spanning tusschen het begin en het eindpunt
van de lamp ingesteld op 220 volt en dan,
nadat de voltmeter was uitgeschakeld, de
stroom door de lamp gemeten.
De meting van de verhouding der licht
sterkten had plaats met den photometer van
de electrische centrale.
Het is duidelijk, dat het onderzoek naar
goedkoopte ot duurte van twee soorten kunst
licht alleen practische waarde heeft, wanneer
kunstlichten van de zelfde lichtsterkte met
elkaar worden vergeleken, of wanneer eerst
nauwkeurig bepaald wordt, hoe groot de
lichtsterkte van het éene kunstlicht naast dat
van het andere kunstlicht is, m. a. w. in
welke verhouding de lichtsterkten der beide
kunstlichten tot elkaar staan. Nu kan dat
vrij nauwkeurig worden bepaald, doch aan
gezien de vergeleken lichtbronnen in het
gegeven geval verschillende kleuren hebben,
kan bij het resultaat der vergelijking niet
van volkomen zekerheid worden gespro
ken en mag men onnauwkeurigheid aanne
men tot hoogstens 4 pCt.
De lampen werden in vier standen verge
leken. Na iedere meting werd elke lamp over
een hoek van 90 gr. gedraaid. Van de vier
instellingen werd daarna het gemiddelde ge
nomen en hieruit de verhouding der licht
sterkten berekend.
Wanneer we verder het verslag van dr.
Meilink volgen, zien we, dat in h.t geheel
twee stellen lampen werden vergeleken
1. een electrische lamp, gemerkt Philips
220 V 75 N.K., met een petroleum gloeilicht, en
2. een gewone metaaldraadgloeilamp van
Philips, gemerkt 220 volt 50 N K., en een
petroleumlamp, genaamd »lampe beige*.
Het eerste stel: electrische lamp Philips
220 V. 75 K. N. en petroleum-gloeilicht, gaf
het volgende resultaat:
de electrische lamp verbruikte bij 220 volt
een stroom van 0.14 ampère of 30.8 Watt,
zoodat de kosten van éen uur branden be
droegen 17 X 0.0308 of 52 cent.
Laat ons hier onmiddellijk bij aanteekenen,
dat voor Amersfoort de prijs voor den stroom
per Kilowattuur voor verlichting bedraagt
20 cent. De uitkomst zou dus voor Amers
foort worden: 20 X 0.0308 of 61.6 cent.
De petroleumlamp verbruikte per twee
uur branden 0.135 I- petroleum of per uur
Va X 0.135 X 9 5 of 64 cent.
Bij een afstond van 249.5 C.M. der licht
bronnen gaf de photometer in de vier standen
achtereenvolgens gelijke lichtsterkte op de
volgende afstanden van de electrische lamp
'34-3143-6 i «45-2 1 '4&-3 C-M. Gemiddeld
142.3 cM.
De lichtsterkte van de electrische lafhp is
dus:
142.3^ -
107 2*2 1,76 maa' 8rooter dan die van
het petroleumgloeilicht.
Bij gelijke lichtsterkte verhouden zich de
kosten van het electrisch licht tot het petro
leumgloeilicht als i tot '•'6 X 0-64 0f ajs j
0.52
tot 2.17.
En nu het tweede stel (metaaldraad-gloei
lamp van Philips, gemerkt 220 volt 50 N. K.,
en een petroleumlamp >lampe beige*).
Da alaolttaoka lani|i lilUlKlC V/IJ a au .ui.
een stroom van 0.30 ampère of 66 Watt.
Kosten per uur 0.066 X «7 °f 1.112 cent
(voor Amersfoort 0.066 X 20 of 1.32 cent).
De petroleumlamp verbruikte in 70 minu
ten 0.143 I- petroleum.
Kosten per uur 6/7 X °-M3 X 9-5 of
1.164 cent.
Bij een afsrand der lichtbronnen van 250
c.M. werd gelijke lichtsterkte gevonden op
een afstand van de electrische lamp van
achtereenvolgens 156.6; 153.7; '52-S '53-8
c.M. Gemiddeld 154.2 cM.
De lichtsterkte van de electrische lamp was
derhalve
O-. 2-59 keer grooter dan die van
95-8*
de petroleumlamp.
Bij gelijke lichtsterkte is derhalve de ver
houding van de kosten van het electrische
licht tot die van het petroleumlicht als
1 tot 2'59 ',l64 of als 1 tot 2.68.
1.122
Dr. Meilink, met de nauwgezetheid van
den man der exacte wetenschappen, waar
schuwt, dat de lezer de nauwkeurigheid der
genomen proeven niet te hoog moet aan
slaan. Fouten, zegt hij, van 10 pCt. in de
uitkomst zijn zeker niet uitgesloten.
Wanneer we dit laatste aannemen, blijft
toch als resultaat van het onderzoek te mel
den, dat volkomen waar is de bewering van
de electrische centrale te Arnhem »elec-
trisch licht is goedkooper dan petroleum
licht--.
Bij beide proeven moest het petroleum
licht het verre afleggen tegen het electrisch
licht. Vooral de meest gebruikte petroleum
lamp (de tlampe beige*) is veel duurder
dan de eveneens veel gebruikte metaaldraad
lamp 50 N. K,
De eerste proef is practisch in zooverre
van mindere beteekenis, omdat de daarbij
gebruikte metaaldraadlamp van 75 N. K.
n. a in den handel verkrijgbaar is, en ook
ue petroleumgloeilichtlamp betrekkelijk nog
weinig wordt gebruikt. Deze laatste is ech
ter goedkooper dan een electrische lamp
van de zelfde lichtsterkte.
Toen de Directeur van de Electrische cen
trale te Arnhem beweerde, dat de, in 't alge
meen gebruikt wordende petroleumlamp duur
der in gebruik is dan electrisch licht, had hij
daartoe volkomen het recht. Wanneer er
echter verbruikers zijn, geneigd om ook nieu
wigheden op het gebied van petroleumver
lichting aan te schaffen, dan kunnen zij een
prachtig licht verkrijgen tegen een verbruiks-
prijs van hoogstens twee derden der kosten
van het tegenwoordige electrische licht.
Mocht echter ooit de in bovenstaand rap-
DAALDERS
de prijs Is laag,
de cacao is best,
de verpakking is eenvoudig.
port allereerst genoemde electrische lamp in
den handel komen, dan twijfelen wij niet of
binnenkort wordt niet anders meer gebruikt.
dan electrisch licht, tenzijpetroleum
en gas weer met andere, veel verbeterde
verlichtingswijzen voor den dag komen.
Wat wij van harte wenschen, want iedere
verbetering op het eene gebied lokt een
verbetering op ander gebied uit, en dat
komt der gemeenschap ten goede.
Dat is een conclusie, waarmede zeker ieder
instemt. In afwachting van verbeteringen
kooper is dan verlichting door middel van
petroleum op de gebruikelijke wijze.
Petroleum-verlichting in een Gemeente,
waar sinds jaren een gasfabriek is en munt
gasmeters nu al bijna 14 jaar het gas bin
nen het bereik brengt van hen die huizen
bewonen tot een huurwaarde van f 3 per
week mag evenwel als verouderd worden
beschouwd.
Het is derhalve noodig, thans ook een pa
rallel te trekken tusschen electrisch licht en
gaslicht.
Welnu, om de lichtsterkte te verkrijgen
van éen normaalkaars heeft men aan gas
gloeilicht noodig 1.35 Liter gas en dus voor
een waarde van 1.35 X 7-5 of 10.125 cent.
Volgens de Verordening, regelende de
voorwaarden voor de levering van electri-
schen stroom door de Gemeente Amersfoort
wordt bepaald, dat de prijs per Kilowatt-uur
zal bedragen 20 cent.
Men betekent evenwel, dat. door betere
plaatsing, op electrisch licht kan worden be
spaard minstens 37.5 pCt. en voor vergelij
king van het lichteffect moet de prijs van
het gas dus daarmee worden verhoogd, zoo
dat de prijs van het gas in werkelijkheid is
12.065525 cent en het lichteffect van een
Kilowatt practisch dus gelijk staat met bijna
13 cent gas.
Nu concludeere men niet: gas is dus
veel goedkooper, want gaslicht kost 13 en
electrisch licht 20 cent per uur.
Wie zóo redeneert, komt bedrogen uit.
Want willens en wetens vergeet hij, dat
het gloeikousje met den dag, om niet te zeg
gen met het uur, in lichtsterkte afneemt. En
hij verzuimt te denken aan andere factoren,
die men geenszins buiten rekening mag laten.
In »Alles electrisch Een gids voorleekcn,
zeer vrij bewerkt naar de bekroonde Duit-
sche uitgave van H. Zipp, door L. A. S.
Rosman, electrotechnisch ingenieur* het
alleraardigste vroeger besproken uitgaafje
van de firma Van Mantgem Dc Does, dat
slechts éen kwartje kost en dus in het be
reik is van iederen belangstellende -- wor't
ten deze zoo heel juist opgemerkt
In elke woning zijn eenige vertrekken waar
slechts enkele oogenblikkcn of heel zelden
licht noodig is, bijvoorbeeld provisie-kamcr«
kelders, badkamers, clos-.ts, logeerkamers cn
slaapvertrekken. Gasver'ichting is hier min
der gewenscht, omdat door de voor het aan
steken gebruikte en somwijlen achteloos weg
geworpen lucifer brand kan ontstaan, welke
eerst in alle heftigheid uitbreekt als men de
weinig betreden kamer reeds weer heeft
verlaten.
Hierbij komt nog, dat veel menachen in
hun slaapkamer geen gasleiding willen heb
ben uit vrees voor gasvergiftiging. Daarom
worden die vertrekken meestal betreden
met petroleumlamp of kaars, die beide duur
der zijn in hot gebruik dan olcctrisch licht.
Besluit men aldus vervolgt deze des
kundige electrisch licht in zijn woonhuis
te nemen dan doet men verstandig, zich tot
een ervaren installateur te wenden, die
zich niet alleen belast met de technische
uitvoering der installatie, maar die ook in
staat is, goeden raad te geven omtrent de
juiste plaatsing en do voreischte kaarssterkte
der lichtpuntenmen loopt anders kans, dat
hierin tal van zich lang wrekende fouten
worden gemaakt door de onbekendheid met
de eigenaardige lichtwerkingen van het
electrisch licht. Ifct gaat namelijk niet aan,
op de plaats van elke vroegere pctroleum-
of gaslamp maar een gloeilamp aan te
brengenzoo kan men bijvoorbeeld met een
gloeilamp van 25 Normaalkaarsen, die op
de juiste hoogte boven de tafel wordt
gehangen, deze veel beter verlichten dan
mot een gaslamp van 50 N. K., omdat die
gaslamp meestal behoort tot de in *t midden
der kamer hangende kroon.
Bekend is wel hoc men met electrische
verlichting, door gebruik tc maken van vele
kleine lampen, oneindig mooiere lichteffecten
gasgloeilichtbranders, welke niet met kaars-
sterkten beneden 50 N. K. worden vervaar
digd, terwijl met dergelijke kleine gloeilampen
van 10 en 16 N. K. onesthetisch-donkere
gedeelten van een vertrek beter worden
verlicht cn zulk een kamer dus aangenamer
en gezelliger kan worden gemaakt.
De Phoenix-broiwerij.
Een tiental jaren geleden gaven we een
beschrijving der eenige hier overgebleven
bierbrouwerij van het zeer grootc aantal
waardoor Amersfoort, naast zijn in niet zeer
goeden reuk staande tabak cn zijn meer
gewild linnen, vroeger zekere vermaardheid
had.
Gistermiddag gaven we wederom gehoor
aan de uitnoodiging van de directie om de
nu althans wat de hoofdgebouwen botreft
geheel vernieuwde inrichting andermaal
in oogenschouw te komen nemen.
't Was af en toe een warm werkje, al
aanstonds toen de heer H. Meursing ons had
geleid naar de machinekamer, waar de
stoommachine Is opgesteld, die een capaci
teit heeft van 150 paardekracht en die thans
alles drijft, nok de ijsmachines en de groote
waterpomp die 45 000 Liter per uur uit vier
artesische putten opvoert naar het hoog
waterreservoir. Alles glom als een spiegel
en hoewel de machine dag en nacht draait,
zou men niet zeggen, lat ze reeds twee jaar
haar onmisbaren arbeid volbrengt. Zeer op
merkelijk waren de electrische thermometer,
die. door een doodeenvoudige schakeling,
aanwijst de temperatuur van de eeno of an
dere vloeistof, ergens in het groote complex
gebouwen, wier warmtegraad men wenscht
te kennen. liet water-schakelbord, de twee
groote dynamo's, welke zorgen voor licht en
kracht, de luchtcompressor, de condensatie-
inrichting en het nuttig gebruik, dat tijdens
het koken wordt gemaakt van de 10 atmos
feren spanning op den ketel, dienen stellig
óok vermeld.
Van de machine-kamer met hc£ daarnaast
gelegen accumulatoren-vertrek ging het naar
de ijs-machines, patent I.inde, die werken
met gecomprimeerde ammoniak en een ca
paciteit hebben van 10000 K. G. ijs per
etmaal. Thans, nu 't zoo warm is en slagers
en ook anderen buiten de fabriek telkens
brooden kunstijs komen halen, werken de
ijs-machines dag en nacht door; 's winters,
als er ook natuurijs van buiten wordt aan
gebracht cn de ijs-olevator wordt te work
gesteld, wordt slechts overdag gearbeid. Wel
dra zal ook hier de electricitelt een woordje
meespreken, waardoor de metalen ijsvormen