April 1916.
No. 8711
66e Jaargang
56
Uitgavu van do Naamlooze Vennootschap „l)o Amersfoortsche Con cant, voorheen Firma A. H. van CleolT".
HÓOFD-RF.DACTEUR
P. J. 7K2SSHZES.
AMERSFOORT.
Beleefd verzoek, hij
VERHUIZING
hot nieuwe adres op te geven,
opdat de courant zonder
stoornis kunne liczorgd.
li C S N I SII C V I S UKS.
RAADSVEKr.ADERI.VK.
De Burgemeester van Amersfoort,
Gezien artikel 4 i tier Gemeentewet,
Brengt ter kennis van de ingezetenen, dat
de Raad dezer Gemeente zal vergaderen op
Dinsdag den 18 Aprii aanstaande, des
namiddags ten acht ure.
Amersfoort, 14 April 1916.
De Burgemeester voornoemd
Van RANDWIJCK.
De Burgemeester van Amersfoort
maakt alsnog bekend, dat door mejuffrouw
H. STEENKAMER, van beroep landbouw
ster, woonachtig te Stoutenburg, den toen
Maart de maximum-prijzen werden over
schreden van boter, welke zij te koop aan
bood op de botermarkt alhierdat deze boter
rv.im 7 K.G. is in bezit genomen en
ter beschikking gesteld van de bevolking.
Amersfoort, 17 April 1916.
De Burgemeester voornoemd,
Van RAXDWIJCK.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden /i.—
franco per post/1.15. Adverteutiëu 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieele- en onteigenings-
advertentiün per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels ƒ1.25 Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijke nummers, io cent.
Bij advertentiün van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
ZORT&G2LAOBT 9.
Postbus 9. Telefoon 19.
Uitgebrachte
stemmen. S
1
1 iï
S
- II
I Amersfoort
Baarn
Bunschoten
Eemnes
Hoogland
Leusden
Renswoude
Soest
Stoutenburg
8.V» 310 3191 3'M I 3«-
4?8
3"6
1092 549
3'»8i 350
226 210,
■Hó 1 33i
251 169
12S
37
1 O47 10
71: 58
1 465
361
573 n» 498 324
35'' 4 355 f>
2151 2 205: 5
370: 3
162 16
29 41
2121 385'
8l 24O
1^5
38
523 40 53; 5531
140 124'
Totaal
j 5935
75,5860 iKJIfl: 1243 1338 3(14(1 627 33.85 930 14281 705
Maak nou 's
Maak nu eens een vuist, als je geen hand
hebt.
Een derde gedeelte der leden van de Pro
vinciale Staten treedt den eersten Dinsdag
van Juni af en in de vacatures moet dan
spoedig worden voorzien, op nog door Ge
deputeerde Staten te bepalen datum,
De rechtsche kiesvereenigingen in bet
district Amersfoort hebben reeds vergaderd,
hun centralen hebben reeds candidaten ge
steld met name de aftredende leden, de
heeren A. j. Bicker Caarten, K. van der
Burg en VV, van Klooster en voor de vaca
ture, ontstaan door het bedanken door den
beer II. C. A. de Jong, den heer II. Kroes.
De linksche kiesvereenigingen zullen wel
dra óok vergaderen en er is sprake van,
dat ook zij candidaten zullen stellen.
Zullen ze daar wijs aan doen?
Is het geoorloofd, 111 een tijd waarin ook
voor iedere Gemeente de tijden zóo abnor
maal duur zijn, een stemming uit te lokken?
Weet men wel wat die kost?
Thans is het totaal aantal kiezers in liet
district Amersfoort 7803.
Zet men een stemming door we zwijgen
van een herstemming, omdat het daartoe in
d i t district toch niet kan komen dan
moeten
worden gedrukt cn geadresseerd 7803
oproepingskaarten cn gedrukt ongeveer 8000
stemkaarten dusdruk- cn schrijfkoston
in de 13 stemdistricten de leden der stcm-
bureaux en hnn plaatsvervangers den aller-
aangenaamsten dag doorbrengen, hetgeen
evenzeer uitgaven meebrengt;
de kiesvereenigingen openbare vergade
ringen houden, ad verteeren, circulaires doen
drukken, adresseeren cn van postzegels voor
zien
in het kort tal van uitgaven worden ge
daan, die bij elkaar heel wat geld kosten,
dat beter thans bewaard is.
Het cenige resultaat, dat men kan be
reiken door een stemming, is een zoogenaam
de krachtproef in al haar onzuiverheid
doch practisch gevolg is cr in het district
Amersfoort niet tc behalen, met welke
eminente tegen-candidaten de linksche groe
pen ook komen.
Het bewijs van deze uitspraak wordt ge
leverd door den uitslag der jongste perio
dieke verkiezing, gehouden 14 Juni 1913 en
aaamgevat in onder volgend overzicht
Op de heeren Bolk, Gerritsen en Tromp
van Holst werden toen 4009, op de rcchtsche
heeren 10700 stemmen uitgebracht.
Die overweldigende meerderheid kwam
voor een betrekkelijk klein deel uit de stad
(rechts 3299, links 2624) doch vooral uit de
j omliggende Gemeenten, waar ook thans weer
nagenoeg allen zullen opkomen. Mr. baron
Van Wijnbergen is waarlijk niet voor niets
reeds opgetreden als spreker in het district.
Er zijn sedert een 2000 kiezers bijgekomen
(5935 1913 en 7803 in 1916) doch ook nu
hebben de eventueele candidaten van links
I geen kans.
j Eer men het laat komen tot een stemming
1 om eens te zien hoeveel men percentsge-
j wijze heeft gewonnen dan wel verloren -
j bedenke men toch, dat men waarlijk geen
j vuist kan maken als men geen baud heeft.
I Iets anders in het wanneer het geldt een
j verkiezing voor de Tweede Kamer,
j Dan behooren nog tot het district Amers-
i foort do GemeentenDe Bilt, Doorn, Maarn,
j Maartensdijk, Westbroek en Achttienhoven,
j Woudenberg en Zeist,
j Men vereende krachten en een uitnemend
en algemeen bekend candidaat bestaat er di\n
een kansje voor links, hetgeen werd bewezen
in 1913 door de verkiezing van mr, W. H.
de Beaufort, die toen 5950 van de 10 840
geldig uitgebrachte stemmen verwierf tegen
jhr. mr. II. W. van Asch van Wijck, die,
ofschoon aftredend, bij de herstemming 5635
stemmen op zich vereenigde.
Ilc financieels toestand
der Gemeente.
ui.
In vorige nummers maakten we gewag
van een Nota betreffende den flttancieclen
toestand der Gemeente, door den Gemeente
secretaris in November en December ont
worpen cn dezer dagen door B. VV. aan
den Raad toegezonden.
Zij luidt
In den brief, waarbij de ontwerp-bogroo-
ting voor 1916 den Raad werd aangeboden,
werd gezegd, dat belastingverhooging alleen
dan mag worden opgelegd indien blij vend
behoefte aan versterking der middelen wordt
gevoeld.
Het is mogelijk geweest, do Begrooting
1916 vastgesteld tc krijgen zonder belasting
verhooging. De vraag dringt zich op of voor
de komende jaren dit óok het geval zal
kunnen zijn.
Het te geven antwoord is voor een groot
deel afhankelijk van de denkbeelden, die
men heeft omtrent den tegenwoordigen finan-
cieelen toestand der Gemeente en wat men
verwacht van de toekomst.
j Voorspellingen te doen, is gevaarlijk.
Toch acht ik het noodzakelijk, te trachten
I de naaste toekomst te belichamen in cijfers,
ten einde, zoo mogelijk, te komen tot het
vaststellen van een lijn, die bij het finan
cieel beheer dient te worden gevolgd.
Die politieke lijn stippelt zich, naar het
mij wil voorkomen, dan vanzelf wel af,
omdat per slot de mogelijkheid van uit
voering van vele zaken wordt beheerscht door
de financieele draagkracht.
Allereerst een enkel woord omtrent de
toekomst der Gemeente, zooals ik die meen
tc mogen verwachten.
De bevolking bedroeg in 1880: 13565, in
1S90: 15551 (toeneming 1986}, in 1900:
19611 (toeneming 4060), in 191023945 (toe
neming 4334) en in 1914: 25321,(toeneming
1376) De laatste periode geeft geen gunstig
beeld, maar, zooals reeds vroeger werd op
gemerkt, is de vestiging van velen te Leus
den daaraan niet vreemd. De bevolking in
het kwartier, dat denkelijk weldra Amers
foort zal zijn, bedraagt 1600, zoodat, warden
deze medegerukend, de bevolking stijgt tot
26921. De toeneming bedroeg in 1914 alleen
S70 en In 19»5 (van 1 Januari tot 1 Novem
ber) 3S6.
Welke oorzaak de natuurlijke aanwa3 ge
durende de jaren 1910 tot 1913 heeft tegen
gehouden, is moeilijk na te gaan. Vast staat,
dat dc groei te langzaam is geweest. Raad
pleeg ilc de jaarcijfers voor het Koninkrijk
dor Nederlanden dan krijg ik het volgende
overzicht wat die toeneming betreft in pet.
Amersfoort, Het Rijk Gemeenten bov.
20000 inw.
1910 1.36 1.49 1 -99-
1911 o.2i 1.29 1.82.
1912 0.72 t-53 1-94'
1913 1.13 i.6t 2.00.
1914 3.49 nog niet bekend,
Alleen dus de toenoeming in 1914 over
treft het normale procentde andere jaren
bleven daar ver beneden, Maar durft men
het aan, de Lcusdensche bevolking bij den
aangroei van Amersfoort te tellen en dezen
over de verschillende jaren te verdeden dan
zijn de cijfers niet ongunstig. Hot cijfer, wnar-
medede bevolking zal toenemen zonder dat
buitengewone invloeden werken, mag, naar ik
meen, de veilig op ruim 2 pet. gesteld worden,
zoodat de bevolking na 10 jaar zal bodragen
52000. Maar niet gewaagd acht ik do ver
onderstelling, dat Amersfoort na 10 jaren do
40 000 inwoners zal naderen. Bij het voeren
van verdere beschouwingen ga Ik dan ook
van deze meening uit.
Volgens den staat, gevoegd bij do fle-
grootlng 1916 bedraagt dc totaal-schuld der
Gemeente op 1 Januari van dat jaar 12 431 000,
of per hoofd f94.83, waarbij twee annuïteit»-
lecnlngen van betrekkelijk weinig belang
buiten rekening zijn gelaten. Deze uitkomst
kan niet worden vergeleken met het schuld-
cijfer per hoofd in andere Gemeenten. De
vraag Is tochwelk bezit hoeft de Gemeente,
exploiteert zij bedrijven Zoo valt hot dade
lijk r.p, dat het schuldcijfer hier zeer hoog
Is in vergelijking met andere Gemeenten
boven 20000 zielen, maar daarbij [dient te
worden bedacht, dat alleen reeds het Grond
bedrijf een kapitaal heeft van f 631 503. of
per hoofd f 24.63.
Wordt de gcbeele schuld gesplitst dan
krijgt men deze cijfers Gemeente-huishouding
f 480 686.43, of per hoofd f 1913; Gasfabriek
(648 910), Waterleiding (f 52.5 000) en electtisch
bedrijf (145 000) samen f1318910, of per
hoofd f51.07; Grondbedrijf (sedert verhoogd
door nieuwe aanknopen) 1631303.56, of per
hoofd f 24.63totaal f 2 431 000, of per hoofd
f 94.83.
De bedrijven en het Grondbedrijf kun
nen bij de bc.oordeeling van den finan-
cieelen toestand der Gemeente m. i. buiten
beschouwing blijvenwel verdienen deze
onderdeelcr. een bespreking op zicbzelve.
Gasfabriek.
Met rapport van de schattingscommissie
in 1913 heeft aangetoond, dat de labriek op
een gezonde financieele basis berust, d.sv.z.
dat cr in den loop der jaron voldoende is
afgeschoven en de overwaarde niet onbe
langrijk is. Alleen de reserve is niet groot,
volgens de balans 1914 op 1 Januari 1914
was zij f36767.42 of bijna ft pet. van de
op de fabriek rustende schuld. Dit percen
tage is stellig te laag de verordening houdt
dan ook een bepaling in, die opvoering van
dc reserve ten doel heeft,
De jongste geschiedenis in andere Ge
meenten leert evenwel, naar ik meen, dat.
zoolang geen meer vaste principe* worden
govonden omtrent het karakter der bedrijven,
met name zoolang niet vaststaat welke be
stemming aan dc reserve mag worden ge-
govon, hun waarde betrekkelijk is. Immers
hun natuurlijke bestemming is. een waarborg
te zjjn tegen eventueele verliozcn ton gevolge
van bedrijtstoringen, technische verbeteringen,
waardoor bestaand# toestellen waardeloos
worden, enz, i'hans worden In verband met
de tijdsomstandigheden dc reserves op meer
dan éen plaats aangewend tot stijving van
de Gemeentekas. Hierdoor wordt schade
gedaan aan het bedrijf, wordon de Gemeente-
financlön op onnatuurlijko wijze versterkt,
wordt voortgebouwd op een m.i. ongezonde
financieele basis.
Gelukkig zijn de tóestanden hier gunstiger
en mag worden geconstateerd, dat de
fabriek niet alleen ten voile gegoed is voor
dc schuldenlast, maar bovendien tot heden
zonder ccnlg bezwaar in staat is geweest,
dc Gemeente-huishouding te steunen. Toch
zal men geen groote verwachting mogen
koesteren omtrent het snel aangroeien der
reserve, die inmiddels door dc groote uit
breiding in nog ongunstiger verhouding is
gaan staan tegenover de schuldenlast,
Op de uitkeurlng aan de Gemeente kom
ik strak# terug.
Alleen zij nog opgemerkt, dat de proefba
lans over het derde kwartaal 1915 heeft aan
getoond, dut, indien zich guon verdere prijs-
verhooglngon voor de kolen voordoen, ook
in 1915 dc verhoogde rente en aflossing zal
kunnen worden gedekt, zonde* dat de gas-
prijs verhoogd behoefd te worden. Niettemin
valt een niet geringe daling in het winstcijfer
to constateereii, zoodat voorzichtigheid stellig
in acht dient tc worden genomen.
Waterleiding.
Dit jonge bedrijf ontwikkelt zich op zeer
1 bevredigende wijze. Volgens den opzet, bij
don aanleg gemaakt, is voor het eerst in 1015
op do schuld afgelost cn wel tot een bedrag
j van f 1000. dat elk Jaar met een even groot
5 bedrag stijgt tot de 110000 Is bereikt.
Voor dc aflossing van do na dc oprichting
1 gemaakte schulden, wordt een andere methode
i gevolgd. Van do nieuwe leening. groot f 95 000.
1 wordt in 1910 reeds f 3000 algelost, zoodat
de totaal-aflossing dan reeds f 5000 zul bedra
gen, of bijna 1 jiet. Daar het maken van winst