dat op meergenoemd Congres niemand tegen
het Gothenburger stelsel vroeger door
hen algemeen verworpen was opgetreden,
integendeel dat stelsel nu werd aanvaard,
althans indien invoering van Plaatselijke
keuze onmogelijk mocht blijken.
Mocht te eeniger tijd de wetgever, door
het Gothenburger stelsel verder aan de
drankbestrijding medewerken, dan ligt een
zeer ruim arbeidsveld ook voorden Volks
bond open. Doch vooraf i3 nog veel ander
werk te doen. Al dadelijk misschien bij de
demobilisatie, die mits volkomen ver
antwoord spoedig komen mogewan
neer dan, ingevolge den wensch van den
Minister van Binnenlandsche Zaken, de
drankgelegenheden een of meer dagen
mochten worden gesloten, is het de taak
ook van de afdeelingen, den voorgoed naar
hun haardsteden teruggekeerden de ge
legenheid te openen, op gepaste wijze aan
hun vreugde en vroolijkheid uiting te geven.
Met den wensch, dat de agenda dezer
vergadering in vriendschappelijke samen
werking zou worden afgehandeld tot heil
van den »Volksbond«, opende de Algem.
Voorzitter de 42de Algemeene vergadering.
Bericht van verhindering was ingekomen
van den Eere-voorzitter, mr. dr. Goeman
Borgesius, mevrouw Van Reenen Völter
en de heeren dr. Bierens de Haan en II.
H. van Kol, allen leden van het Hoofd
bestuur.
Van het Amersfoortsch Drankweer Co
mité was ingekomen een schrijven, hou
dend gelukwensch voor resultaten van deze
vergadering, dat zal worden beantwoord
met een schrijven van dankbetuiging. Het
jaarverslag van den Secretaris werd aan
genomen voor kennisgeving.
De hoofdzaken daaruit volgen hier.
Wie de denkbeelden en toestanden van
thans vergelijkt met die van vóór 40 jaren
en nagaat hoeveel de Volksbond tot den
ommekeer daarin heeft bijgedragen, zal er
kennen dat de Bond wel reden had, in
1915 zijn 8ste lustrum te vieren met opge
wektheid en met waardeering voor het ont
zaglijke werk, door zoo velen op zoo velerlei
gebied tot stand gebracht en het vertrou
wen In het welslagen van den arheid van
zoovele anderen, die op de gelegde grond
slagen zullen voortbouwen.
Het work, in 1915 verricht, moge een
anderen vorm hebben dan dat van 1875,
naar den geest, die het bezielde, bleef 't
het zelfde. En als steeds te voren moge 't
nu eens van de Afdeelingen dan van bet
Hoofdbestuur zijn uitgegaan, vaak werd het
door een veelvuldig samenstreven en samen-
werken van die beiden des te vrucht
baarder.
Bij de beknopte uiteenzetting wordt zoo- j
veel mogelijk gevolgd het program van
actie, neergelegd in art. 2 der Statuten. j
I. Bestrijding van den sterkedrank als
Niet zonder reden is dit als het eerste
doeleinde voorop gezet. Als maar de jenever
zijn beteekenis van volksdrank zal hebben
verloren en als volkskanker zal werden
erkend dan zal een groot deel van het doel
zijn bereikt.
Het zou boekdeelen vullen alleen reeds I
om zoo beknopt mogelijk te vermelden wat
daar is gezegd en geschreven door Volks
bondsprekers en schrijvers, wat gedaan door
de Volksbond-afdeelingen om den sterke-
drank zijn rol van volksdrank te ontnemen, j
Met zekeren trots wijst de Volksbondcr op j
de talrijke Koffiehuizen en Schaftlokalen
van den Bond, waarvan verscheidene als j
model-inrichtingen een eervolle vermelding
verdienen.
De Maatschappij tot expl. van koffiehui- j
zen van den Volksbond Afd. Amsterdam
verkocht in het voor de helit door de mobi
lisatie benadeelde jaar «914 in haar 18 in
richtingen (10 koffiehuizen in de stad, 2
aan de havens en 6 cautines) een millioen
consumptie-eenheden. De Maatschappij gaf j
in 1915 ter gelegenheid van haar 25-jarig
bestaan een gedenkschrift uit, dat een hart
verheffende geschiedenis is van hetgeen
geestdrift en volharding tot stand vermogen
te brengen. Te Rotterdam verricht dc Afd,
met haar 10 wacht- en schaftlokalen zeer
mooi werk. In Januari werd een door het
Gemeentebestuur aan de Afd. in bruikleen i
afgestaan lokaal aan de Melkmarkt, in
September een door de N. V. »Piet Smits*
op haar werf ingericht lokaal geopend. Te
Deventer zoowel als te Vlaardingen en te
Zutfen is het Volksgebouw der Afd. waarin
mode een Koffiehuis is gevestigd, het mid- j
dclpur.t van het Afdeelingsleven. Utrecht
heeft behalve een fraai volkskoffiehuis, het
bekoorlijke aan den vijver in het Wilhel-
minapark gelegen Gemeentelijk paviljoen,
waar op mooie Zondagen een paar duizend
bezoekers komen.
De Afd. Bergen op Zoom exploiteert J
met succes een thee- en koffiebuffet in de
fabriekscantine tijdens de suikercampagne. 1
De exploitatie van de 35 kiosken der
Afd. Den Haag ondervond weer helaas 1
den invloed van het te korte en te ongun
stige zomerseizoen.
Koffiewagens hebben slechts onder be
paalde omstandigheden succes. Rotterdam
nam er weer een in gebruik op het terrein
der Coüp. tuinbouwveiling.
De drinkgewoonten, welke nog altijd in
het schippersbedrijf in zwang zijn bij de
aanneming van bevrachtingen en van sleep
diensten, werden langs practischen weg
bestreden door de Schippersbeurzen te Go-
rincbem en te Dordrecht.
De Afd. Dordrecht werkte mee aan de
inrichting van lokalen voor werkloozen,
waar de secretaris voordrachten hield.
Alkmaar richtte met krachtigen steun der
burgerij een doeltreffend Militair tehuis op,
terwijl Purmerend, in samenwerking met
het Kruisverbond, voor de maaiers en
hooiers een Tehuis stichtte, waarvan druk
gebruik werd gemaakt.
Bestrijding van den stt. kedrank als volks
drank is als vanzelf bestrijding va.i drink
gewoonten, die nóg meer dan andere ver
keerde gewoonten moeilijk zijn uit te roeien.
Deventer e.a. traden in de plaatselijke pers
op tegen het gebruik van sterkedrank op
Nieuwjaarsdag en tegen het geven van
Nieuwjaarsfooien in geld. Tholen waar
schuwde tegen drankmisbruik op de Chr.
feestdagen en bad veel voldoening van de
verkrijgbaarstelling van drinkwater bij het
veer, minder van haar strijd tegen het in
den bietentijd afgeven van bons.
lf. Verspreiding van kennis.
Wie inziet hoeveel van hot kwaad, dat
de Volksbond bestrijdt, is te wijten, behalve
aan de macht van den sleur en de onver
schilligheid, aan de onkunde, zal begrijpen
waarom de Volksbond zich steeds heeft
beijverd voor verspreiding van kennis,
De Volksbond bezit in zijn Museum
daarvoor een middel bij uitnemendheid.
Het besluit der Algem. Verg. tot beschik
baarstelling van f 2000 voor de tentoon
stelling van het Museum in de Afdeelingen
is van verstrekkende beteekenis. Tegen
einde 1915 werd het voor de Afdeelingen
beschikbaar gesteld. Van Noordwijk, waar
het voor het voor 't eerst onder de hoede
der wakkere Afd. te zien was, begon de
victorie
Met zeer bevredigend resultaat werden
tentoonstellingen georganiseerd door Zutfen
van het Reizend Museum voor Ouders en
Opvoeders en door Groenloo van Goed-
koope hygiënische kleeding.
In enkele plaatsen, waar de Volksbond-
Aldeeling is aangesloten bij het Plaatselijk
Drankweer-Comité, werd de Afd. voor de
vraag gesteld of zij aan een drankweer-
tentoonstelling van het Comité haar mede
werking zou verleenen. Te Amsterdam en
te Utrecht hebben de Afdeelingen zich
onthouden; te Zwolle werkte de Volksbond
mede. Dergelijk meedoen aan ondernemin
gen van strijdvaardige en strijdlustige ge
heelonthouders vereenigingen moet echter
worden ontraden. Wij Volksbonders kunnen
ons niet zoo opwinden tot een staat van
geestesvervoering waarin de anderen ver-
keeren als zij de symbolischs daad van
»het dichtspijkeren van de kroeg» verrich
ten. Deelneming aan een dergelijke ver
richting in dergelijk gezelschap kan onzen
Bond slechts schaden.
Nu de Volksbond zelf een uitnemend
Museum bezit, bestaan er voor onze Af
deelingen minder dan ooit termen, andere
tentoonstellingen mede te helpen organi-
sccrcn.
Evenals vorige jaren zijn tal van malen
Volksbond-vergaderingen gehouden, waar
sprekers soms met lichtbeelden met de
projectielantaarn van den Bond optraden.
Apeldoorn liet met Volksonderwijs een
spreker over Schoolhygiöne optreden. Ver
schillende Afdeelingen, als Arnhem, Dcr-
dreebt. Utrecht, steunden dc Alkoholcur-
sussen van dc Ned, Ond. Prop, Clubdc
Afd. Putten gaf zelve een cursus; Tholen
kon geen leider vinden. In toenemende
mate trokken de Afdeelingen zich de be
langen van het kind aan. Word door Koog-
Zaandijk dc vcrccniging »Onze Jeugd» ge
steund, door Kampen en Zwolle werden
kleine nuttige Volksbond-geschriften ver
spreid, terwijl Apeldoorn, Arnhem. Haar
lem, Schiedam en Utrecht dc populaire
Volksbond-leesboeken van Kievit, Stampe-
rius en De Vletter aan de scholen schonken.
De lOuderskaarten», met een waarschu
wing aan de ouders, nooit sterkedrank,
likeur, bier, of wijn aan kinderen te schen
ken, van welke kaarten reeds bijna 500 000
werden uitgegeven, werden weer in eenige
1000-tallen verkocht, voor het overgroote
deel aan Gemeentebesturen.
Van Hct Alkoholvraagstuk», hot studie
boek van dr. II. Buringh Boekhoudt en dr.
A. J. van der Weijde, dat zijn uitstekenden
naam handhaaft, zal eerlang een nieuwe
druk in bewerking worden genomen.
Vliegende blaadjes schijnen in den be-
staanden vorm miiidor gewild.
Een belangrijk middel van kennisver
spreiding in den vorm vai. Volksbond-lees
bibliotheken vindt hoe langer zoo meer toe
passing. Van dc Voïkslccszaal der Afd.
Arnhem werd steeds meer gebruik gemaakt
bezoekers 15 437 (v. j. 15 197)uitgcl. boeken j
20291 (v. j. 17 161). Te Baarn werd dit- 1
maal slechts 132 maal een boek uitgeleend.
Meer cucces hadden Deventer, Domburg en
Doom, welke laatste Afd. 2743 boeken uit-
leende. Öok Rhenen, Velp en Vlaardingen
1 hebben keurige boekerijen, terwijl Utrecht,
Veendam, Weesp en Zaandam de Openbare
leeszalen steunden.
De Volksbond-platen vonden weer veel
aftrek, niet alleen in onze Afdeelingen als
I Dordrecht, Hoogezand, Weesp e. a„ maar
ook buiten den Bond.
I Toynbee-werk werd vooral verricht te
I Deventer, Winterswijk. Wormerveer en
J Zutfen.
I Te Zutfen werden een Relsclub, een
Timraerclub en een Schaakclub opgericht-
Hasselt, dat zelfs niet minder dan een Vak-
j teekenschool heeft, is bezig het Herhalings-
onderwijs te bevorderen.
De scheurkalender van den Volksbond
i zag reeds voor de vijfde maal het licht.
Het Departement van Justitie schafte den
kalender aan ten behoeve van de Gevange-
nissen, Huizen van Bewaring, Tuchtscholen
en Rijks-opvoedingsgestichten. Vele Volks-
bond-Afdeelingen, als Apeldoorn, Baarn,
Bloemendaal, Kampen, Vlissingen, gaven
i ze aan de scholen, Arnhem, aan de hospi-
j talen, Schiedam aan allerlei gestichten, het
Hoofdbestuur aan de oud-patiönten van
Hoog-Hullcn.
Ook het Orgaan welks hoofdtaak bestaat
in het wakker maken cn wakker houden
van het vereenigsleven en daarvan een
kracht te doen uitgaan voor het Volksbond-
werk, werd dienstbaar gemaakt aan de
kennisverspreiding.
III. Uitvoering der Drankwet en daarmee
samenhangende Overheidsmaatregelen.
Een taak, waarbij het Centraal-bureau en
het Orgaan voorlichtend optraden, maar
welke nog veel te weinig wordt ter hand
genomen. Volgens de Drankwet-inspectie
j ontvangt deze te zelden de hulp der Drank-
bestrijdingsvereenigingen.
J De Afd. Arnhem drong bij den Raad
1 aan op het instellen van een openingsuur
j voor de vergunningen na den ochtendschaft-
tijd; de AfÜ. Terneuzen op dat van een
i vroeger sluitingsuur op de Chr. feestdagen,
j De Afd. Sneek, Terneuzen en Utrecht
vroegen, in nieuwe stadsgedeelten geen
vergunningen te verleenen.
IV. Beperking van het aantal vergunningen
j Die beperking, mits doorgevoerd in een
tempo dat niet al te zeer vooruit is bij dc
volksbehoefte, kan van veel nut zijn. En nu
1915 volgens art. 4 al. 2 der Drankwet
l weer aan de Gemeentebesturen gelegenheid
bood, te komen tot een verlaging van het
reeds in 1881 bepaalde maximum, hebben
I tal van Afdeelingen bij den Gemeenteraad
j aangedrongen van zijn bevoegdheid ten deze
gebruik te maken. Noemen wij Breda,
Bussum, Doesburg, Doorn, Middelburg,
Sneek, Tlel, Utrecht, Vianen, Weesp. Veelal
viel de beslissing in den gewensebten zin.
Deventer verzocht toepassing van art. 4— 2
j no. 3, volgens hetwelk door B. en W. vcr-
I gunningen niet meer mogen worden ver
leend,
V. a. Verbetering der volkshuisvesting.
De Volksbond-bouwvereeniging Ililver-
sum heeft, trots alle tegenspoeden, den bouw
harcr 54 flinke arbeiderswoningen tot stand
gebracht. De arbeiderswoningen der Afd.
I Zutfen blijven steeds in trek. De Afd.
Rotterdam zag haar groote plan voor de
oprichting van een Kosthuis voor vrijge-
I zeilen der verwezenlijking iets meer nabij
komen. Het kan niet ontkend, dat de
bepaling van art. 30 der Woningwet oni-
1 trent voorschotten alleen aan vereenigingen
I «uitsluitend» in het belang van verbetering
I der volkshuisvesting belemmerend werkt op
j het ter hand nemen van den bouw van
arbeiderswoningen door Volksbond Afdee
lingen. In verband met die belemmering en
met de tijdsomstandigheden vond de Com
missie voor dc Volkshuisvesting geen ge
legenheid op te treden.
Betere woningen voor den arbeider en
dié betere woningen beter bewoond van
die gedachte en van de overtuiging dat een
gezelliger tehuis het gezinsleven versterkt,
gaat de Volksbond uit, als bij wedstrijden
uitschrijft in het kweeken van groen cn
bloemen. Welgeslaagde Floralia-f eesten
werden gehouden door Alblasserdam, Ber
gen, Hasselt, lloiloo, Purmerend en Voor
burg, en de zelfde gedachte leidde de Afd.
Tholen, Utrecht en Wormerveer tot de in
stelling van Volksbondtuinen. Utrecht hield
voor de huurders harcr 200 tuinen een wed
strijd in het onderhouden van tuinen en het
kweeken van groenten en vruchten. Dc
Afd, Delft moest de uitvoering van haar
plan voor exploitatie van arbeiderstuinen
nog opschorten.
V. b. Verbetering der Volksvoeding.
Is dc Volksbond altoos van oordeel ge
weest, dat een oordeelkundige voeding in
den strijd zoowel tegen het alkoholiame als
tegen de tuberculose con machtig wapen
is, in den laatstcn tijd is dc onrustbarende
stijging in den prijs van alle levensmidde
len nog een prikkel te meer geworden om
met de meeste toewijding het voedings-
vraagstuk te behartigen.
In November trachtte het Hoofdbestuur
per circulaire de Afdeelingsbesturen daartoe
op te wekken. En met waardeering kan
worden verklaard, dat velen zich wakker
betoonden en aan het werk zijn gegaan
kookcursussen en kooklessen, volkskeuken-
demonstralies en voedingsvoordrachten zon
der tal, voor vrouwen en meisjes uit de
arbeidersgezinnen en daarmee gelijk gestel
den. Wij noemen de Afdeelingen Amster
dam, Arnhem, Assen, Breda, Dinxperloo,
Doesburg, Doorn, Dordrecht, Groenloo,
Haaksbergen, Haarlem, Hoorn, Kampen,
Tiel, Utrecht, Voorburg Winterswijk, Zaan
dam cn Zutfen. De laatste, met een eigen
Kookschool, spant de kroonaan den Zut-
fenschen Kookcursus werd door 139 leer
lingen deelgenomen. Navolgenstvaard is
ook het optreden van Doesburg en Ede,
welke wedstrijden uitschreven in 't maken
van hooikisten, alsmede van Assen, Bloe
mendaal, Haren, Schiedam, Thie), e.a. welke
de Kook- en voedingboekjes van den Bond
op groote schaal verspreidden. Een vriendin
van den Bond schonk f 100 voor een der
gelijke verspreiding.
De Algemeene vergadering nam een
gewichtig besluit in het belang van de
invoering van onderwijs in koken en ge
zondheidsleer, als verplicht vak op de
Herhalingschool. Aan deze actie komt ten
goede hetgeen de heer Zijlstra, secretaris
der Afd. Assen en zelf hoofd eener Her
halingschool, met den steun van zijn door
tastend Gemeentebestuur, van het Nut en
van den Volksbond tot stand bracht.
VI. Bevordering der huisvlijt.
Dc Huisvlijt blijft in de oogen van den
Volksbond een van de machtigste middelen
in den strijd voor het gezinsleven en tegen
de herbergverleiding. En nu moge zij
De Vries en Te Winkel ten spijt, die 't
woord Huisvlijt niet eensin hun Woorden
lijst opnamen - - zoo oud zijn als bet huis
gezin zelf, de Volksbond was de eerste,
die met zijn wedstrijden en zijn tentoon
stellingen, zijn bekroningen, en zjjn ver-
koopingen, de Huisvlijt stelselmatig is
gaan bevorderen.
De Huisvlijtcursussen in de Afdeelingen
werden stelselmatig voortgezet; zoo te
Bloemendaal, Breda, Delden. Deventer,
Driebergen, Dirksland, Doetinchem, Heem
stede, Hoorn, Hoogezand, Sappemeer,
Groningen, Leiden, Middelburg. Putten,
Velp en Zwolle. Te Baarn en te Dinxper
loo zijn dc cursussen opgeheven. Een wed
strijd te Doorn in het maken van een
voorwerp uit pitriet had geen succesNeede
hield een wedstrijd in vliegers. Zaandam
gaf voor een foto-wedstrijd een medaille.
Op uitnoodiging van het Hoofdbestuur
werden door 18 Afdeelingen en 4 Corres
pondentschappen ten behoeve van do ge
mobiliseerde troepen in en om do 100 for
ten onzer verdedigingslinies Militaire huis-
vlijiwedstrijden georganiseerd, een werk in
grooten stijl, dat in alle opzichten is ge
slaagd en waardoor duizenden aan het
knutselen zijn gegaan, die straks, naar hun
haardsteden teruggekeerd, de Huisvlijt en
den daaraan verbonden zegen voor hoofd
cn voor hart verder zullen verbreiden.
De Commissie voor Huisvlijt-handenar-
beidcursussen trad herhaaldelijk voorlichtend
en raadgevend op. De op haar voorstel
ondernomen uitgaaf van lluisvlijtkaartcn is
een groot succes geworden. In éen jaar
vorschcen reeds de 4c oplaag. Vanwege de
Ccntialc Commissie voor ontwikkeling en
ontspanning der gemobiliseerden werden
ze op groote schaal verspreid.
I11 de Afd. Almeloo, Baarn, Bussum,
Dirksland, Hoorn, Veendam, Vlaardingen,
Wildervank en Winterswijk werden weder
wedstrijden niet tentoonstellingen voorbe
reid.
Aan den hoer C. Prince, te Driebergen,
die met dc meeste toewijding werkzaam
bleef om dc Huisvlijt onder de niilltairen
ingang tc doen vinden, werd do zllvcron
Hondsmcdaille verleend.
In een aantal Afdeelingen wordt ook de
vrouwelijke huisvlijt bevorderd. Tc Bergen,
Bussum, Deventer, Putten, Zutfen werdon
cursussen gegeven in naaien en verstellen,
in mazen en stoppen, in cosiuumnaaicn, enz.
altemaal onderdeden van dc konnis, die
elke huisvrquw noodig heeft cn van welke
zooveel afhangt voor het gezinsleven. Aan
den cursus te Bussum werd door 40 meisjes,
aan dien te Zutfen door 126 meisjes deel-
gonomcncn.
VII, a Veredeling van Volksvermaken.
Daar was een tijd, dat volksvermaken
zonder drankmïsbrink moeilijk denkbaar
warenmaar die tijd is voorbij. En mot de
volkszeden zijn ook de volksvermaken anders
en beter geworden. Tot die wijziging heeft
zonder twijfel ook de Volksbond bijgedra
gen met zijn Volksbondavonden.
Ook in 1915 zijn er in verschillende Af
deelingen gehoudon, in de grootere, als
Groningen, Haarlem cn Utrecht, in welke
