Dinsdag 17
October 1916.
No 8787.
67e Jaargang
Stadsnieuws.
Uitgave van de Naainlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H van Cleeflf"
HOOFD-REDACTEUR
F. J. F R K D E H I K
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnemot.t per 3 maanden /i.
franco per post/t.is. Advorteutiën i—6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. I.egale, officieele- en onteigenlngs-
advertentlfin per regel 15 cent. Reclames 1 5 regels ƒ1.25 Bewijsnummers naar bulten
worden in rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijke nummers. 10 cent. Postbus 0
Bij advertentiën van bulten de stad worden de incassecrkosten in rekening gebracht.
BORTXaSAOHT 9.
Telefoon 19.
Een fout.
Naar den oorsprong kan worden gezocht
elk menschelijk wezen heelt een onafzien-
bare reeks voorouders dat ia van minder
Tot voor kort heeft gedurende zekere belang dan hot goed te lezen
onder bestraling van het licht, dat de liefde, atmosfeer, die thans dc openbare meening
die de machtigste opvoedster en de meest j In de oorlogvoerende landen omgeeft,
betrouwbare leidsvrouw Is. vóór ons uit- Dr. Fried acht daartoe juist hot teqen-
periode een meening ingang gevonden, die
uitgedrukt werd in deze formule: De ziel
van een kind is als eon blad wit papier*.
Dat scheen een soort openbaring te zijn,
en zij werd gretig aanvaard, vooral om de
schoone vergezichten, die er zich mee open
den. Die smetteloosheidslcer gaf deu weg
aan om een hoog ideaal van volmaking
te brengen tot werkelijkheidden tot
bewustzijn komenden jonggeborene in tegen
woordigheid stellen van niets dan zuivere
staan. Daar is een deel van het materiaal,
waarmee de opvoeding moet werken, en
wel het belangrijkste, wijl het moet dienen
om er het fundament uit te vervaardigen
van het gebouw. En dit toch wordt veeltijds
verwaarloosd.
Ernstige lieden, die hun taak trouw wil
len vervullen en, behoudens de gebruike
lijke tekortkomingen, van bun eigen zede
lijke waarde, van hun eerlijk streven om
die te verhoogen het bewijstzijn met zich
waarheid en reine zedelijkheid, vertegen- omdragen, verlangen hun kinderen
woordigd door opvoeders, die hun taak ten hnn eigen karakter te vormen. In zeer veel
volle begrijpen en met groote toewijding j gevallen is dat, hetgeen wij in ons opschrift
vervullen; een taak trouwens, die alsdan
niet moeilijk is, omdat er geen tegenwerking
valt te duchten en zeer aantrekkelijk, wijl
geen mislukking te verwachten kan zijn
het niet falend middel om binnen den levens- keling nu
duur van betrekkelijk weinige geslachten de
wereld te hervormen.
Zeker, er zijn groote lijnen, die
geen afwijking gedoogen, gelijk er een stel
sel van intellectueele vorming bestaat, dat
den norm van de maatschappelijke ontwik-
ingeeft. dan weder volgt;
I'rocrustos, de mythologische gelijk
heidsliefhebber, die zijn te lange bezoekers
Natuurlijk moet dan de arbeid uitgaan niet «lang* met betrekking tot den duu;
a vele duizenden werkplaatsen tegelijk,
wier invloedskringen tneer en meer elkan- I
der naderen, tot deze eindelijk nergens eenige
ruimte overlaten, In den aanvang is het 1
geenszins zeker, dat hun aantal evenredig
1 den omvang van het werk, maar dat j
van hun aanwezigheid, want daar zorgde
•systeem* wel voor -- een stuk van
de beenen hieuw en de korte wat uitrekte,
1 deed, op wat ruwe en ongewone manier,
ingevcer het zelfde als hetgeen sommigen
net zekere gestrenge opvoedingsbegrippen
zou spoedig veranderen; uit eiken kring beoogen: samendringing in of uittrekking
komen nieuwe deelnemers; elk gezin en naar een hier collectief, ginds individueel
iedere opvoedingsinrichting zendt zijn apos- model, zonder acht te slaan op hetgeen het
telen uit; van den aan alle kanten in be- papier reeds liet zien eer men er zelf op
bouwing gebrachten akker zou de oogst begon te schrijven, noch rekening te houden
zóo welig opschieten, dat bet onkruid, het- met hetgeen er later op zichtbaar zal worden,
welk eerst het goede zaad allen wasdom De menscben gaan graag tot uitersten,
belette, den strijd weldra opgeven en ver- Ook dat is een van onze zwakheden,
dwijnen moest. Na de talrijke mislukkingen van het im-
Ieder gevoelt, dat het inderdaad een ze- peratieve bij de opvoeding, doordien de
gen zou zijn als dit stelsel, zooals wij het tegenspartelingen van het eigen karakter
maar eens zullen noemen, overal en met scheuren sloegen in het weefsel, viel voor
sommigen het volle licht op de verschillen.
Wel ja, waarom ook vechten tegen een on-
bedwingbaren aard Laat den knaap, die nu
zoo anders schijnt te willen dan bet moet,
zijn gang gaan. De natuur verbiedt het te
vele snoeien; alleen de wilde loten moeten
wat worden Ingekort. Tot de vrijheid voert
men den jongen mensch niet langs den
weg van dwar.g; zijn eigen karakter moet
tot uiting komen, moet zich ten volle ont-
goede dingen op. Er zullen later anderen 1 plooien, zijn eigen aanleg hem de aansluiting
nauwgezetheid werd toegepast. Wij behoe
ven er waarlijk niet mee te wachten tot
die algemeenheid vaststaat; elk beginpunt
is geschikt.
De waarde van de vooropgezette theorie
in het midden latende, kunnen wij die van
de handelingen, tot welke zij aanspoort,
niet hoog genoeg aanslaan. Al mocht de
blankheid van het papier aan twijfel onder
hevig zijn, schrijf er maar mooie, ware,
komen, die er óok weieens op willen kras
sen, die beelden gaan schetsen en opschrif
ten maken, geheel verschillende van die,
welke uw hand heeft gegrift. Zorg dus
intijds voor eigen vulling.
Het is met dogma's, op allerlei gebied,
niet zelden aldus gegaan, dat hun toepas
sing van veel nut is geweest, hoewel zijzelf seerde* jongelui kunnen zien, die heel
terrein verloren. deden en allerminst den indruk gaven
doen vinden met het maatschappelijk leven.
Er is in het systeem der vrije opvoeding,
voor zooverre het zijn toepassing vindt in
hetgeen men de karaktervorming heet, veel
goeds. Alleen het geeft geen ontheffing van
zorgen; het verdubbelt die. Men heeft hier
daar zoogenaamd »in vrijheid gedres-
Dat «gij kunt er op schrijven, wat gij
wilt», is maar betrekkelijk juist gebleken,
Niet wat het schrijven zelf aangaat, doch
wat betreft de duurzaamheid van het schrift.
Er is gedacht aan totale afwezigheid van
individualiteit vóór de opvoeding een aan
vang nam, tot de groote verschillen van
aanleg, ook bij gelijke verzorging, niet
slechts op verstandelijk, maar bovenal op
zedelijk gebied wel anders leerden.
Bij de eenvoudige gezinsopvoeding was
het aliang bekend, vóór de theoristen hun
blankheidsformule propageerden. In den
tijd, toen de groote gezinnen nog in de mode
waren, wisten de burgermoedertjes al te
vertellen: >Ja, zes kinderen, zes humeuren*.
Wat zij daaronder verstonden, was de
uiterlijke openbaring van het karakter, en
waar de verschillen vandaan kwamen, dat
spoorden zij niet verder na dan wanneer
overeenkomst met een der ouders duidelijk
in het oog sprong. De leer der erfelijkheid
werd al naar voren gebracht lang vóór de
wijsgeerige beschouwingen der zielkundigen
",-u 3 bezighielden.
zich e
Maar dan is het papier ook oorspronke
lijk niet blank. Dan was er reeds op ge
schreven, althans een stempel op gezet.
betrouwbaarheid. Er zijn ook, bij de veel
vuldige aanrakingen met de buitenwereld,
gevaren te vermijden, op welke de aandacht
des opvoeders het eerst zich moet vestigen
om daarna zijn kweekeling er ai te houden,
en hier bedoelen wij niet uitsluitend die
heel groote, waarvan de ondergang van een
jong leven het gevolg zou kunnen zijn,
maar vooral ook die minder geducht schij
nende, waarmee toch de ruime, heldere,
eerlijke ontplooiing van het innerlijk wezen
in het nauwste verband staat.
Daar vooral, waar geen ander oog dan
dat van vader of moeder doordringt, mag
de post der waakzaamheid nimmer worden
verlaten.
De fout bij uitnemendheid, de fout, die
algemeen wordt begaan in het zoo waarde
vol werk der huishoudelijke opvoeding
en niet door de allereenvoudigste alleen
is het niet juist evenredig houden van vrij
heid eenerzijds en van leiding aan den
anderen kant.
De weg, om aan die fout te ontkomen,
is niet in een stel voorschriften af te bake
nen; voor eiken onvolgroeiden mensch is
hij weer anders. Hij moet worden gevon
den door waarneming en door nadenken,
Een roepstem 0111
bemiddeling:.
Dr. Alfred Fried een mat, wienl neem
als hoog ernstig en wetenschappelijk paci
fist over de gebeele intellectueele wereld
is bekend. Deze Duitscher is een man met
een breeden blik en een evenwichtigen
geest. Zijn hartstocht voor den vrede wordt
in evenwicht gehouden door zijn nuchter-
heid, zijn kennis en zijn ervaring. Naar zijn
woord is veel geluisterd, zelfs door menschen,
die in iederen pacifist een fantast zagen. 1
Deze dr. Fried heeft in de »Neue Zürchor
Zeitung* een artikel geschreven, dat hij tot
opschrift gaf: «Het gevaar der analogieën*
en waarin hij waarschuwt tegen de telkens
herhaalde meening, dat deze oorlog on-
mogelijk reeds nu door vredesonderhande
lingen beëindigd kan worden, doch dat men
moet doorgaan tot óen der partijen volkomen
is plat geslagen.
Fried zet uiteen, dat deze oorlog iets ge-
I heel anders is geworden dan men bij zijn
aanvang kon vermoeden. Zóo anders werd
hij, dat alle oorlogvoerenden nog tijdens
j den oorlog zelf nieuwe organisaties moesten
scheppen en nieuwe oorlogsmiddelen moesten
bedenken. Dit feit is er een van groot be-
lang en bewijst wel, dat. hetgeen we thans
beleven, heel wat anders is dan hetgeen de
oorlogsbedrijvers zich hebben voorgesteld,
dat zou gebeuren.
Nu moet ook, volgens Fried, de techniek
van het vredesluiten uit een geheel nieuw
gezichtspunt worden beschouwd. We kunnen
nu geen vergelijkingen treffen met de oor
logen uit den Napoleontischcn tijd, den Ame-
rikaanschen Vrijheidsoorlog, of welke ook.
Vroeger, zoo zeggen de menschen, sprak
men óok al van een zelfmoord van Europa.
Zeker, zegt Fried, dat is zoo; dat heeft
men vroeger óok al gezegd. Maar de ver
houdingen zijn thans wel wat anders, zelfs
geheel anders,
«De vernietiging van Europa aldus
Fried's eigen woorden is niet voor do
toekomst te vreezenmen kan zich niet
meer met de hoop vleien, dat de levens
kracht van dit werelddeel de vernietiging
nog zal kunnen belettende vernietiging
is er thans reeds. Er is slechts nog sprake
van de mate van vernietiging, wanneer men
denkt aan de mogelijkheid van redding uit
dezen waanzin*.
Fried ontkent volstrekt niet, dat hetslui-
den vrede moeilijk is, zóo moeilijk,
woordig oogenblik geschikt. Beide partijen
kunnen wijzen op zeker» voordoelenbeide
kunnen van elkaar gelooven, dat tij nog
sterk genoog zijn om de tegenpartij te ver
nietigen beide weten ook, dat de wensch
om oorlogen in de toekomat te vermijden,
eerlijk voorhanden is. En, zegt Fried—-en
deze meening deelen we ten volle «deie
oorlog zal op zichzelf blijken de beste
waarborg te zijn tegen toekomstige oorlogen
in Europa*.
Ja, zoo Is het. De ervaring van thans Is
bitter, heel bitter, en nimmer is In zóo wijden
kring die bitterheid geproefd. Van de oor
logvoering 1914/16 zal een spooksel van
verschrikking voor de oogen der levenden
I overblijven en zich bij overlevering ver-
toonen aan vele geslachten nii hen. Dat
spooksel, de herinnering aan de gruwelijke
realiteit van onze dagen, zal de Regeeringen
verhinderen, nieuwe oorlogen uit te lokken
en, mochten zij dit trachten, dan zal dit
spooksel de groote massa's der bevolking
in beweging brengen om te verhinderen,
dat opnieuw een dergelijk leed, waardoor
zij de groote menigte het zwaarst
wordt getroffen over de wereld wordt uit
gestort.
Maar om nu tot Fried terug te keeren
deze groote pacifist is de eerste om te
erkennen, dat de vrede niet ineens do ver
vulling van ieders wenschen zal brengen.
Do grondslagen voor een betore toekomst
zullen pas duidelijk aangegeven kunnen
worden, wanneer men zal hebben begrepen,
hetgeen de openbare meening wenschtdo
openbaro mooning, die thans oigenlijk niet
bestaat.
Schrijvers, die op het oogenblik meenon,
dat dc openbare meening in Duitschland
voortzetting van den oorlog wenscht, zien
slechts oen karikatuur van de openbaro
mccning: zij kennen niet bet nieuwe Duitsch
land, dat In de loopgraven is ontstaan zij
zien slechts het Duitschland, dat tot uiting
komt in de couranten, welke staan onder
censuur van de militaire overheid. Zij be
seffen niet, dal de «jusqu'au bout-lsten* In
Duitschland alleen daarom zoo groot en
invloedrijk schijnen, omdat men hen voor
het oorlogvoeren aldus noodlg heeft. De
schrijver meent de annexlonlsten en allen,
die den oorlog tot ledoren prijs willen, te
mogen vergelijken met de houwitsers;
«belde zijn oorlogsmiddelenzoodra de rede
zich weer zal kunnen doen golden, zullen
niet alleen de houwitsers, maar ook de oor-
logs-enthusiasten in ieder land tot zwijgen
wordeu gebracht en zal hot ernstige vrodes-
vcrlangcn der volkeren de wereld regeeren*.
Ten slotte komt dr. Fried tot deze op
lossing: «Daar geen der oorlogvoerenden
nog nimmer voor zulk een moeilijk te slui
ten vrede heeft gesteld gezien maar
dc voortzetting van den oorlog is nog veel
moeilijker. En wanneer het nu wól kan,
dat onhei'volle moeilijke voort te zetten,
waarom zou men dan het minder moeilijke
niet aankunnen? «Waarom - zoo vraagt
hij waarom zou het dan niet verstandig
zijn, het iets minder moeilijke ten minste
te probeeren
Deze cn dergelijke overwegingen leiden
dr. Fried er toe om zich lot de neutralen zelve vernietigend Europ;
te richten. Hij is van oordeel, dat, om reeda
op dit oogenblik het beëindigen van den
oorlog tc bereiken, bet noodig is, dat de
neutralen flink cn zonder aarzeling altijd
weer opnieuw hun verlangen naar vrede
uitspreken.
Het moeilijkste is, zegt dr. Fried, door
handelingen kan vragen, is hot de plicht
der neutralen, hierom te vragen*.
Ziedaar de roepstem om bemiddeling van
een Duitsch pacifist. Zij is dringend en toch
waardig, hoopvol cn toch practisch.
Laten we haar herhalen, tot zij gehoor
krijgt en de oorlogvoerenden, in het voor
uitzicht dat hun drukkendnachtmerrie zou
kunnen verdwijnen, de handen vatten van
hen, die den vrede vragen voor het zich-
Bij de Tweede Kamer is gister ingeko
men een wetsontwerp ter voorkoming van
i.k« pryeto, dor oorlogvoerenden bun onr,d,llJk„ „pd,Svin; g„d,„emle di bof
verston I te bereiken door de muren der ,1fd«,'lmM„dlgheden der huor-
mihtajrlalirche en n.tlon.liuUehe vooroor- "„ontogen legere buur-
deelen door te dringen, om bij de oorlog- j vaarde 8
voerenden het werktuig van den gezonden j
mensch, de taal, vrij te maken". De ver- In de buitengewone vergadering van do
giftigde atmosfeer moet van nieuwe frisache Provinciale Staten van Utrecht, gehouden
lucht worden doordrongen; de vergiftigde 30 Mei 1 6. werden Gedeputeerde Staten