COURANT.
Dinsdag 7
November 1916.
No 8796.
67e Jaargang
itgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortnche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFD-REDACTEUR
r. FREDEïïIKS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnomont per j maanden /i.—
franco per post/1.15. AdvorteutiëQ 1—6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Hij re gel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, oflicicclc- en onteigenings-
advertentifin per regel 15 cent. Roolames 1—5 regels /1.25 Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijke nummers, 10 cent, Postbus 9.
Bij advertentiön van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebsacht.
BUREAU:
SORTSG2UOHT 9.
Telefoon 14.
K E N N I 8 O K V I N O IIN.
RAADSVERGADERING.
De Burgemeester van Amersfoort,
Gezien artikel 41 der Gemeentewet,
Brengt ter kennis van de ingezetenen, dat
de Raail de/.cr Gemeente zal vergaderen op
Dinsdag den 7 November aanstaande, des
namiddags ten 7 ure.
Amersfoort. 4 November 1916.
De Burgemeester voornoemd
VAN RANDWIJCK
VERKIEZING KAMF.R VAN KOOP-
HANDEL EN FABRIEKEN.
Burgemeester en Wethouders der iemeente
Amersfoort
brengen hiermede ter openbare kennis, dat
op Donderdag den 30 November 1916, van
des voormiddags 10 tot des namiddags 1 ure,
ten Raadhui/e dezer Gemeente zal plaats
hebben eene verkiezing van drie leden van
de Kamer van Koophandel en Fabrieken
te Amersfoort, en zulks ter vervulling der
plaatsen, ontstaan door de periodieke aftre
ding van de heeren II. Meursing, S. van
Vollenhoven en het bedanken door den heer
A. Eysink.
De stemming geschiedt bij ondergetee-
kende briefjes, waartoe met het zegel der
(icmeer.te gewaarmerkte stembriefjes, ten
minste acht dagen vóór den dag der ver
kiezing, door den Burgemeester aan de kies
gerechtigden worden toegezonden.
Den kiezer, die zijn stembriefje verloren
of er geen ontvangen heeft, wordt gelegen
heid verschaft om er aan het stembureau
een te bekomen.
Het openen der stembriefjes geschiedt
dadelijk na afloop der verkiezing.
Van onwaarde zijn briefjes, welke niet
gewaarmerkt zijn met het zegel der Ge
meente, welke onderteekend zijn, welke niet
duidelijk een persoon aanwijzen, of waarbij
of waaraan andere stembriefjes zijn ingesloten
of vastgehecht.
Amersfoort, 30 October 1916.
Burgemeester en Wethouders,
De Burgemeester,
VAN RANDWIJCK.
De Secretaris.
A. R. VEENSTRA.
Verkiezings-vergadering.
n.
De heer Moftmaker vervolgt:
In dit licht moet men bezien de komende
verkiezing, welke cr toe moet brengen, dat
worde opgetornd tegen het reactionnair-
conservatieve bolwerk; moet dienen om te
versterken en te steunen den s. d., die sinds
1913 zitting heeft in den Raad; en er toe
moet strekken om onze eischen aan de
oppervlakte en onder de aandacht te brengen
(Instemming).
Onze positie als Raadslid ik ben dat
te Utrecht is verre van aangenaam,
voorals als we oppositie moeten voeren en
vooral als we dan alléén staanwant steeds
wordt dan gekeken naar den rooden boek
en geldt het wie het eerst het woord voert,
in welken loon en in welken klank. Ik ver
zeker u, dat dit niet benijdenswaard is.
Rond dien eenling trachten de clericalen
die het wat geniepiger doen en de
vrijzinnigen hem het leven zooveel mogelijk
zuur te maken en hem in een valsch dag
licht te stellen. Dat ging overal zoo en zal
overal zoo gaan.
Doch in plaatsen als Amsterdam, Zaan
dam en Utrecht waar van de 39 Raads
leden er 6 s, d. zijn waar meer dan éen
s. d. zitting heeft, gooien de reactionnairen
het roer om, want dan willen ze vóór wezen.
Omdat mijn tijd zoozeer beperkt is, wil
ik terloops en in telegramstijl wijzen op
enkele punten vin het Gemeente-program
der s. d. a. p., over elke van welk menigen
avond zou zijn te spreken.
Het onderwijs is door vrijz, en clericalen
eenvoudig verknoeid omdat men er geen 1
aandacht aan schonk, tenzij het gold de
kinderen der bezittende klasse. Voor het
onderwijs van het volkskind werd zoo goed
als niets gedaan tot de s. d. zweep lustig 1
knalde. Te Utrecht bijvoorbeeld spreekt 1
men al niet meer over schoolvoedlng en
schoolkleeding, doch geelt er eenvoudig
80 mille per jaar voor uit. Ja, de S.
hebben gestemd tegen de Leerplichtwet,
omdat zij heel goed wisten, dat de arbei
derskindereu tóch onmogelijk konden ge
nieten van onderwijs ventre affamé n'a pas
d'orcilles (met een hongerige maag kan men
niet luisteren).
Onze fir.ancieele politiek eischt belasting
naar draagkracht, ten gevolge waarvan de
bezittende klasse het meest bijdraagt en de
arbeidende klasse den belangrijksten aftrek
krijgt.
Wij staan vóór een behoorlijke grond-
politiek, opdat niet de speculanten allen
grond inpikken. Daar naast willen wij een
grondig ingrijpen in de woningpoiitick, op
dat de bouw-spcculanten kunnen getroffen
in de hartader door woningbouw-vereeni-
gingen en eigenbouw door de gemeenschap.
Hygiene, badhuizen, zwemscholen. Het
geld is er best voor te vinden, als men
deze instellingen van zeer groot sociaal nut
maar wil hebben, Te Utrecht was er ij
jaren stilstand en was cr slechts éen bad
huis voor zoo'n groote stad. Thans zijn er
twee en een derde is in wording nu de
roodo zweep maar flink striemde.
Dit leert u, arbeiders, dat gij uw invloed
moet laten gelden. Gij kunt en gij moogt
die zaken eischen. want gij zijt de voor
brengers, omdat gij alles maakt waarvan
de bezittende klasse profiteert (Instemming).
Als wij spreken van socialiseering der
Gemeente-bedrijven dan willen we in
tegenstelling met de grappige opvatting
der vrijz. dat gas, electriciteit, tram, enz.
er komen in bet belang en in het bereik
van de arbeiders.
Wij willen een behoorlijke salaricering
van de onderwijzers, opdat deze, in hun
versleten jasje, niet in de verzoeking komen,
mee te genieten van de schoolvocding
wij willen behoorlijke bezoldiging van alle
ambtenaren en beambten, óok van het
politie-personeel, dat bij nacht en storm
moet bewaken have en goed van de be
zittende klasse.
Ik sta er verbaasd over, dat men, in een
tijd waarin het klassebesef der arbeiders
nu toch wel behoorlijk is uitgebreid, men
hier te Amersfoort nog het lef heeft, toe
slag te weigeren,
De Gemeente moet behoorlijke zorg heb
ben voor zieken, weezen en armen. Wij s.
d. waren de eersten, die dit opnamen ia
hun Gemeente-program, O! wat is daarover
gelachen. Wat zijn de s. d. bespot om hun
denkbeeld van Staats-pcnsioen, van Alge
meen kiesrecht. Men maakte hen uit voor
demagogen (valsche volksvrienden) die alles
beloofden, doch niets gaven. Maar wij be
loofden niets, doch zeiden gij kunt krijgen,
kunt eischen wat gij maar wilt. Wij vroe
gen niet wij cischten. En onder de uit
spraak der stembus van 1913 ligt het ont-
werp-Staatspensioen gereed ter behandeling
door de Eerste Kamer.
Onze zeer billijke eisch omtrent even
redige vertegenwoordiging die een einde
zal maken aan de eeuwigdurende verkie
zingen en de eeuwigdurende konkelarijtjes
vooral van de clericalen heeft door den
volhardenden strijd der arbeiders een eerste
plaats zich veroverd in het politieke leven
in Nederland.
Hebt ge iets te verwachten van den vrijz.
tegen-candidaat? Hem ken ik niet; maar ik
ken de vrijz. partij, die alles belooft, doch
niets doet, tenzij de s. d. zweep hen aan
drijft. Het zekerste voor de arbeiders is, te
zorgen, dat de s. d. candidaat met overwel
digende meerderheid uil de stembus komt.
Dan zal Hofland sterker staan dan ooit:
dan zal men rekening houden met al onze
eischen, omdat de s. d. a. p. naast zich heeft
ecu steeds zich ontwikkelende sterke coö
peratie.
Daarom gaat het bij deze verkiezing, die
zóo belangrijk is, dat in de komende dngen
alles daarvoor moet worden op 't spel ge
zet. De tegenpartij heeft geen beginsel, die
haar in vuur zet, al tooit zc zich bij gele
genheid wel eens met een rood streepje op
haar jas. Wij komen altijd en overal in onze
frisch-roode jas.
Naast uw vakstrijd hebt gij bij deze ver
kiezing te bevorderen de algemeene zaak
van uw ganschc klasse, /.orgt daarom, dat
gij bij de stembus niet de nederlaag lijdt.
En gij. Chtistelijke arbeiders, die thans
niet principieel kunt stemmen, die anders
u laat leiden door uw geestelijke herders,
gij hebt eigenlijk geen keus, want beide
candidaten zijn beiden ongodistisch, beiden
dienaars van den Mammon. Uw kicsvcr-
ceniging liet u vt(j; dit beteekent: gij ar
beiders, moet maar thuis büjven, de heeren
zullen wel voor u stemmen. Laat u bij dit
politieke spel niet bij den politieken neus
nemen. Ziet liever naar Rood Zaandam waar.
ondanks de berooide kas, de achturen-dag
reeds is ingevoerd,
Geen mannetje blijve thuis en in de ko
mende dagen moeten allen werken en tege
lijk prediken ons hun beginsel. Ons
doel is de socialistische eenheid, de socia
listische maatschappij.
Vergadering zorgt er voor, arbeiders
strijdt er voor, spant u eens terdege in
dan kunt ge 9 November zogevieren (Ap
plaus).
De Voorzitter geeft hierop te 9.50
gelegenheid tot debat.
De heer Roodhuijzen zeide ongeveer:
Vanavond waag ik me aan het debat, on
danks mijn geringe politieke ervaring. Ik
ben de Secretaris van de vrijz. kiesver-
eeniging Amersfoort's Gemeentebelang»
ik heet Roodhuijzen en ik spreek niet na
mens het Bestuur, doch geheel op eigen
verantwoording. Ik ontving het strooibiljet
niet, doch vond dit elders en las onderaan:
Het Bestuur van Gemeentebelang is tot
debat uitgenoodigd».
De Voorzitter: Ik bood reeds in mijn
openingswoord excuses aan voor die ver
gissing.
De heer Roodhuijzen: Dan is dit punt
afgehandeld,
Ik kwam hierheen om watt te leerener
is nog een hoop te leerenik heb hier
veel geleerd. Ik heb den heer I lolland van
a tot z gevolgd en van hom geleerd hoe
het toegaat in de Gemeente-huishouding. Ik
lees do verslagen wel, doch eerst nu is mij
duidelijk geworden hot politiek geknoei en
gekonkel.
Van den heer Moltmuker heb ik geleerd,
dat men in een politieke vergadering flink
zijn stem moet uitzetten (Gelacn).
Ik heb dit ding, dit Woord tot de kiezers
In district Ic, gelezen. Ik zal het niet weg
gooien of In de prullemand stoppen, doch
zal aantoonen, dat het niet geheel waar is.
Ik lees dan »In ons vorig herstemmings
manifest wezen wij er reeds op, dat wij on
mogelijk de reactionaire candidaten van
»Amersfoortsch Gemeentebelang» konden
steunen, indien daarvoor aan de arbeiders
geen enkele politieke winst werd gegeven,
Maar de vrijzinnigen, die zoo vaak den
mond vol hadden van evenredige vertegen
woordiging cn van »het betrachten der bil
lijkheid», weigerden botweg allen Invloed
aan de arbeidende klasse».
Ik weet niet of ik over geheimen uit de
kiesvcrecnlging mag klappen, doch Ik geloof
wel, dat de leden het mij niet euvel zullen
duiden als ik bewijs, dat wij niet «botweg
weigerden allen invloed der arheidende
klasse».
De heer Hofland heeft A. G, B. zóo her
haaldelijk uitgemaakt voor verraders, dat ik
mij geroepen gevoel, er even tegen op te
komen,
De heer Moltmaker heeft gezegd, dat de
vrijz. partij geen beginsel heeft. Wie geen
beginsel heeft, vind ik een vod.
Het Bestuur van onze kiesvereenlglog
heeft geconfereerd met dat van de afdeeling
der s. d. a. p. den heer Hofland ken ik
als waarheldsllevend man er 1* gewikt
en gewogen en zeer serleuse bozwaren zijn
Ingebracht. Eindelijk la gestemd over het
voorstelecnlgen waren vóór. sommigen
tegen samenwerken. Daarna Is de zaak voor
gelegd aan de ledenvergadering en deze
wilde niet Ingaan op de te hooge eischen
en verwierp het voorstel.
Hoe kan men nu praten van «botweg
weigeren» Het Is Immers het gevolg van
een eerlijke stemming.
Al heb ik nog te weinig politieke ervaring
om in debat te treden met s. d. dan wil Ik
toch verdedigen het goed recht der kles-
eenlglng.
Wij, oudere vrijz. vergelijken de 1. d. bij
een jongeren broer, die ons steeds plaagt
en op de toencn trapt. Eiudelijk geef je hem
dan een duw. In hoofdzaa'. zijn we het eens,
doch steeds trapt hij ons op de teenen en
links en rechts hebben we eksteroogen.
De heer Van Mochelen: Dat geloof
ik best-
De heer Roodhuijzen: lk ben hier
niet opgetreden om te trachten'u.le over
tuigen, dat gij niet moet etemmen op_den
a. tl., doch op den vrijz. candidaat.
Thans is vacant een vrijz. zetel. Komt die
toe aan de vrijz., of niet Wilt gij, e. d,, uw
eigen partij vermeerderen te onzen koete, of
laat gc ons onzen zetel over
De heer Van N ij n a 11 e n (inmiddels
teruggekeerd)Den tweeden Inleider hoorde
Ik niet en dus moet tk bulten beschouwing
laten hetgeen hij zeidc,
Het lag aanvankelijk niet in mijn be
doeling, den degen te kruisen, Ik kwam
slechts hierheen om iets te leeren, om het
«noblesse oblige» en om acte de presence te
geven als tegenboleefdheld voor de tegen
woordigheid van den heer Hofland op mijn
lezing van 5 September.
Ik zal mij niet begeven In principieel debat.
Trouwens veel van hetgeen de heer Hofland
zeidc, kan Ik onderschrijvenhetgeen bij
zeide over de Gemeente-huishouding, gioo-
tendeols. Hetgeen hij besprak, waren ge~n
specifiek s. d. eischen.
De heer Hofland had het over democratli
Ik hoop, dat hij mij thans voldoende k-
om te weten, dat ik voor hem niet onderdoe
waar het betreft democratie.
De heer Hofland bracht In debat «De
Eemlander». doch hij toonde elechte éen zijde
van de medaille en vergat de keerzijde.
Als er is gesproken over verraad bij de
herstemming dan onderschrijf Ik dat ten volle
zoolang de huidige politieke constellatie
rechts tegen links - bestaat. Want het Bestuur
der s. d. a p. besloot tot onthouding, doch
in district 3 hebben uit wraak - vele
s. d. kiezers gestemd op rechte. Wel Is dit
niet aan te wrijven aan de afdeeling der
s. d. a, p., doch het la een feit.
Waar de heer Hofland beweerde, dat er
ten opzichte der benoeming van den vierden
Wethouder verraad Is gepleegd aan de de
mocratie, had hij er aan behooren toe te
voegen, dat de candidaten van A. G. B. de
democratische lijn niet hebben verlaten, doch
het tafellaken tutsehen rechts en links heb
ben doorgesneden gelaten. Daardoor komt
A. G. B, in een heel ander licht.
Het Is niet waar, dat haar candidaat In
district 3 reactionnalr was. De heer Bonk Is
democraat In hart en ziel en heeft aan het
Bestuur van A. G. B. verklaard, dat bij het
Vrijz.-democratlsch program bijna geheel
onderschrijft. In alle opzichten geheel kan
meegaan met de vooruitstrevende politiek,
nimmer handlangersdiensten zal bewijzen
aan rechts, doch zal voortzetten de lijn d«*r
aangesloten h che fractie, Wanneer de
kiezers in district 3 hadden gekozen den
candidaat van A. G. B. dan hadden we In
den Raad behouden do vrijz. meerderheid