Zaterdag 22
November 1919.
St. Nicolaas - geschenken
M. VLEESCHHOUWER
No. 9261.
69e Jaargang
BIJVOEGSEL
Lunchroom
Princess©
H. L. A. DULLAERT Co.
GIRO- EN CHEQUEVERKEER
MET ALLE PLAATSEN
VAN ONS LAND
en veel meer
MEUBELFABRIKANT
NIEUWE
HANDSCHOENEN
B. KRAAL
Uitgave van de Drukkerij „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van CleeB"
REDACTEUR: Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maandenj 1.—
franco per post 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bij regel-
F. W. H. OUDEN S. abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieele- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels 1.25 Bewijsnummers worden In
AMERSFOORT. rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijke nummers, 5 cent.
Bij advertentiën van huiten de stad worden de incasseerkosten In rekening gebracht.
BUREAUX
KORTE GRACHT 18 (oud 9)
VALKESTRAAT 19.
Telefoon 19.
Bij dit nummer behoort een
OVERZICHT.
Buitenland.
De Kamerverkiezingen ln België De
de doodenherdenking in Servië De nood
in Weenen.
Binnenland.
17 Millioen bezuiniging Grondverzak
king te Zutfen De salarisverhooging.
Voorstellen
der Grondpartij (SecretariaatValeriusstraat
96 Amsterdam) gezonden aan de Regsering,
de Volksvertegenwoordiging, de Politieke
Partijen, de Vakvereenigingsn sn alle wel
denkende burgers en burgsressen tot on
middellijke wettelijke voorzieningen
i°. Aan ieder daartoe bekwaam bevonden
Nederlander worde op zijn verzoek, tegen
nader vast te stellen voorwaarden, in erf
pacht een tuinderij of boerderij verstrek
en de noodige credieten verschaft tot ver
krijging van woning, de onmisbare werkt
tuigen, meststoffen, vee enz., voldoende voor
een geheel zelfstandig en zonder gebuurde
arbeidskrachten te exploiteeren bestaan.
2°. Aan bouwondernemers worde op zeer
goedkoope voorwaarden grond verstrekt en
faciliteiten verleend, onder te stellen voor
waarden, tot onmiddcllijken aanbouw vau
woningen en tuinsteden.
3°. Een herziening van de grondbelasting
worde ter hand genomen, welke het pro
ductief gebruik van den Nederlandschen
bodem als werk- en woonplaats bevordert,
doch het improductieve gebruik voor jacht-
park, speculatiedoeleinden e.d„ tegengaat
•n opheft.
4°. Een commissie van deskundigen worde
ingesteld, wier teak het is een uitvoerig
en door ieder burger gratis verkrijgbaar
overzicht samsn te stellen van het tegen
woordig gebruik en de huidige eigendoins-
indeeling van Neerlands bodem.
5°. Gezinsloon voor alle overheidspersoneel
met een overeenkomstige Rijkskinderver-
zekering bij het particulier bedrijf tegelijk
met gezluslast voor alle burgers, in verband
met de gezinsgrootte, make esn eind aan
de verspilling van 's lands gelden door on-
gehuwden en kinderloozen en steune het
gezin als oumisbaren grondslag van alls
volkskracht.
Opmerking: De voor i° en 20 noodige
gronden worden gevonden uit de staats
domeinen, dq gronden iu het bezit van
provincie en gemeenten, de met recht van
voorkoop aan te koopen gronden, uit de te
ontginnen gronden en door onteigeuing
volgens een sterk verbeterde onteigeningswet.
TOELICHTING.
Bij alle verschil tusschen menschen en
partijen in dezen verdeelden en verscheurden
tijd is ten opzichte van één punt groote
eenstemmigheid op te merken.
Men is het er over eens dat de economisch-
maatschappelijke verhoudingen steeds meer
onhoudbaar worden, en er iets tot herstel
van het maatschappelijk evenwicht moet
worden gedaan. Men is het er over eens,
dat er iets moet worden gedaan tegen de
duurte, tegen den woningnood, tegen de
loonsverhoogingen waarmede wij ons in een
cirkel bewegen, tegen de arbeidsonlust, in
één woord tegen den nood der tijden.
Doch wat moet er worden gedaan?
Niemand die het schijnt te weten. Veel
raad, doch weinig baat.
Het arbeids-kontract, de overeenkomst
tusschen werkgevers en werknemers, om
gezamenlijk zooveel mogelijk van het publiek
te balen, wordt telkens verbroken. Dat is
het ware middel blijkbaar niet! De sociali
satie der bedrijven: wat wij daarvan in
binnen- en buitenland tot nu toe ondervonden
geeft tot groote verwachtingen geen reden.
tltrechtschestr. 49.
J. VAN HAMERSVEL1) Jr.
Noch het een, noch het ander bracht
verbetering, hielp uit den nood. Integendeel
hij stijgt nog met den dag.
Sprak men vroeger wel eens van over-
produktie, wat juister onder-consumptie te
noemen ware geweest, in dezen tijd is er
alle reden om over onderproduktie te spreken.
En er is dan ook op dit punt onder alle
partijen eenstemmigheid dat er meer moet
worden voortgebracht, dat er veel harder
moet worden gewerkt. In die richting zal
dan ook de oplossing van het vraagstuk
moeten worden gezocht.
Hoe dit echter te bereiken?
De neiging van de massa der arbeiders
gaat in een geheel andere richting. In
krimping van den arbeidstijd, verlichting
van den arbeidsiast wordt begeerdonver
schilligheid en arbeidsonlust meer en meer
getoond. Van een tijd en een massa, die
deze kenmerken vertoont, is vergrooting
der productie zeker niet te verwachten.
Nog eens dus, wat moeten wij doen?
Het verlossende antwoord luidt
Zet den onzelfstandigen loonarbeider om
in een zelfstandig werker, maak hem van
knecht bij een ander, beer bij zich zelf, en
ge hebt de oplossing voor het onoplosbare
gevonden.
Begin daarmede ten platte lande, en in
de industrie zal de omzetting van zelf volgen.
De tijd van de loondienst-verhouding gaat
onherroepelijk voorbij. Dit is het wat ieder
werker, deelgenoot in de winst, ontvanger
van de marktwaarde van zijn geheel arbeids
product wordt. Met de koopkracht van de
zelfstandige economische eenheid ten platte
lande stijgt ook die van de dito industriëele
in de stad, want eerder kan de concurrentie
tusschen de bedrijven om de arbeidskrachten
niet tot rust komen, voordat gemiddeld en
in doorsnee de gemiddelde bekwame man
in ieder bedrijf gemiddeld een zelfde inkomen
uit gelijken werktijd heeft. En dat ge
middelde moet gelijk zijn aan wat de
normale man in eigen bedrijf te lande,
door eigen kracht en met die van zijn
gezin genieten kan.
M. a. w. de basis van de inkomsten-
pyramide in onze samenleving stijgt van
het niveau van den gewonen daglooner van
tegenwoordig, tot dat van den zelfstandigen
boer (zonder gehuurde werkkracht) in eigen
bedrijf. (Wordt vervolgd).
STADSNIEUWS.
HINDERWET.
Burgemeester en Wethouders van Amers
foort,
Gelet op artt. 6 en 7 der Hinderwet.
Brengen ter kennis van het publiek,
dat een door C. Nichtlng ingediend ver
zoek met bijlagen, om vergunning tot het
Amersfosrt, Soest, Utrecht, Steenbergen, tadbroek
Commanditair o
Bankvereaniging
uitbreiden van een wasscherij, door het
bijplaatsen van een stoomketel van 5.6 at
mosfeer en een stoommachine van 8 P.K.,
dienende voor het aandrijven van een wasch-
machine, een centrifuge, een pomp en «en
mangel, In het perceel alhier gelegen aan
de Joannes van Dieststraat No. 1, bij het
Kadaster bekend onder Sectie B, No. 2994
op de Secretarie der gemeente ter visie
ligt, en dat op Donderdag, den 4 December
aanstaande, des voormiddags te half elf ure
die oogen heeft om te zien kan opmerken
in deze dagen. En men wane niet dat men
deze ineenstortende oude wereld weer naar
het oud model kan reconstrueeren. Goed
schiks of kwaadschiks zal men er toe moeten
komen den arbeider het volle loon, d. w. z.
de ruilwaarde van 't door hem geproduceerde,
te verzekeren. Doch dat kan op geen andere
wijze dan dat men hem uit de loondienst
verhouding opheft tot zelfstandig werker,
die voor eigen wel en wee dan ook zelf
verantwoordelijk is.
Daartoe moet hem de gelegenheid ge
boden worden.
Dit sluit niet uit dat hij zich vrijwillig
onderschikke, hetzij in een arbeiders-associ
atie, hetzij in coöperatie op het goed van
eenen heer. Doch zal de onrust dezer tijden
VOUWSTOELEN
LAMPEN
ECHTE CORSARIBEELDEN
BLOEMTAFELS
ZUILEN
KLOKSTELLEN
KI.EERENH ANGERS
SCHRIJFBUREAUX
THEETAFELS
WERKTAFELS
SCHILDERIJEN
NAAIDOOZEN
TABAKSPOTTEN
STOFDOEKHANGERS
gelegenheid ten Raadhuize wordt gegeven
om, ten overstaan van het Gemeentebestuur
of van één of meer zijner leden, bezwaren
tegen het uitbreiden van de inrichting in
te brengen.
Tot het beroep, bedoeld in art. 15, ie
lid der Hinderwet, zijn volgens de bestaande
jurisprudentie alleen zij gerechtigd, die over
eenkomstig art. 7 der Hinderwet voor het
Gemeentebestuur of één of meer zijner leden
zijn verschenen, teneinde hunne bezwaren
mondeling toe te lichten.
Amersfoort. 20 November 1919.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
v. RANDWIJCK.
De Secretaris,
A. R. VEENSTRA.
HOF 46 AMERSFOORT
in rust verkeeren; zal het tekort voor de
massa in overvloed veranderen en de on
vrede in vrede, dan zal dit gebeuren moeten
met alle krachten gewerkt in de richting
van het vrijmaken uit de banden van de
gedwongen loondienstverhouding. Wij zullen
het ook in het economische met de vrijheid
moeten wagen, om dan te ervaren dat eeret
als deze verkregen is de politieke vrijheid
tot haar rechte waarde komen kan.
Niet slechts leven de gezinnen der vroegere
daglooners dan in weivaart, niet slechts
geven zij der industrie veel meer werk dan
te voren,- doch ook drukken zij en hun
kinderen thans niet langer de loonen op de
stedelijke arbeidsmarkt. De in het bedrijf
bij zijn veder opgeleide boerenzoon blijft
als regel ten platte lande als hij, tot den
leeftijd gekomen, op zijn beurt daar zelf
standig worden kan. En daardoor reprodu
ceert zich de stijging van den algemeenen
welvaart nu ook in de stad. De waarheid
komt wéér tot haar recht dat het allen wel
gaat als het den boer wel gaat.
In de industrie nl. die zich eenerzijds
voor een enorm-toenemende koopkrachtige
vraag gesteld ziet, anderzijds de toestrooming
van de landelijke bevolkingsaanwas niet
meer ontvangt, stijgen de loonen tot het
niveau waarop de arbeider tot gezel, mede
Langestraat 26-104
Telefoon 348
Brood- en Suikerkaart.
De Directeur van het Levensmiddelen
bureau
maakt bekend dat,
de broodkaart 117e tijdvak (voor witte
brood de paarsgekleurde) geldig Is van 21 tot
en met 29 November 1919.
In de week van 24 tot en met 30 Novem
ber 1919 wordt op bon No. 8 (acht) der
Suikerkaart 2I/2 ons goedkoope suiker
verkocht.
Amersfoort, 21 Nov. 1919.
Militaire mutatien.
Bij Kon. Besluit is tot Majoor bij het
5e Reg. Inf. benoemd de Kapitein C. C.
de Gelder van het 9e Reg.
Liefdadigheidsuitvoering.
Wij herinneren aan de opvoering, die
a.8. Dinsdagavond zal plaats hebben in
Amicitia» ten voordeele van de afd.
Amersfoort der Tuberculose-Vereenlging
waarbij door een Amsterdamsch Dilettanten-
tooneelgezelschap voor het voetlicht zal
worden gubracht»Aan Flarden* van
Top Naeff.
Ook brengen wij nog even in herinnering
dat door de afd. der Vrijzinnig-Hervormden
a.s. Dinsdagavond een /.zing wordt ge
houden met Ds. G. Wer jiyse van Drachten
•is sprek>r.
Stephan Partos.
Donderdag 27 November komt de oek
hier ter stede ongeëvenaard gevierde 16-
jarige violist Stephan Partos een concert
geven in Amicitia te Amerefoort, met Marcel
van Gooi aan den vleugel.
Terreinen Vlasakkers.
Het departement van oorlog" zint op den
bouw van nog meer militaire Inrichtingen
en wil daarvoor de terreinen aan de Vlas
akkers gebruiken. Eetnb.
Vermissing militaire goederen.
Een milicien hier in garnizoen, Is naar
zijn wouuplddla Delft vervoerd, maar te
zijnen huize veel militair goed is in beslag
genomen, 't Staat in verband met de groote
diefstallen uit de rustkamers te Delft.
Gas of electricitelt?
Onder 't opschrift: >Gas alt brou van
warmte, licht en kracht" komt in het Orgaan
van de Vereeniging van Gasfabrlkanten in
Nederland »Het Gasc een zeer lezenswaardig
artikel voor van onzen stadgenoot, den heer
A. C. Koppejan, directeur der gemeentelijke
Bedrijven, van welk artikel thans ook een
overdruk verschenen is, en dat ons ter
kennismaking werd toegezonden,
•Tegenwoordig», aldus de schrijver,
zal op het platteland de verzorging met
licht hoofdzakelijk door petroleum ge
schieden. Voor warmte opwekking worden
naast|petroleum en spiritus, voornamelijk
de vaste brandstoffen, hout, turf, kolen,
enz. gebruikt, terwijl voor krachtdoeleinden
de stoommachine en de verbrandings
motor (petroleum, benzine, ruwe olie)
naast waterschepraderen en windmolens
voorkomen.
Overal echter, zoowel in steden en
dorpen als op het platteland, waar gas
of electriciteit wordt geleverd, zal de
voorziening met licht, warmte en kracht
door middel van deze energiebronnen In
de eerste plaats de aandacht vragen en
komt men dan voor de moeilijkheid te
staan van de keuze: >Gas of electriciteit?»
Het antwoord op deze vraag, zegt de
schrijver, hangt behalve van de doelmatig
heid van beide energiebronnen nog af van
de kosten voor de verbruikers en van de
wijze, waarop de in de kolen sluimerende
energie bij de gasfabricatle en de opwekking
van electriciteit voor onze economische
samenleving nuttig wordt gebruikt.
Om een bevredigende oplosaing van dit
vraagstuk te vinden, splitst de schrijver zijn
onderwerp in drie deelen n.l. het gebruik
van gas en electriciteit voor licht, warmte
en kracht, daarbij tevens een vergelijking
makende met de vaste en vloeibare brand
stoffen.
Het ie ons natuurlijk niet mogelijk deze
uitvoerige beschouwingen, waarbij ter ver
duidelijkingvan het behandelde, een graphl-
sche voorstelling is gevoegd, in ons blad
over te nemen, en volstaan er daarom mede
de volgende conclusies, die uit deze be
schouwing zijn te trekken, hier in het kort
samen te vatten.
Voor verlichting zijn bij geheele of
gedeeltelijke omzeiling In gas van de bij
producten der gasfabrieken niet méér
kolen noodig dan bij directe opwekking
van electriciteit.
De kosten der gasverlichting zijn lager
dan voor de electrische bij normale prijs»