Donderdag 16
December 1920
No. 9422
70e Jaargang
Uitgave van de Drukkerij „DE AMERSFOORTSCHE COURANT" voorheen Firma A. H. van Cleeff.
j,0N°ERDAG- ZATERDAG. ABONNEMENT p,r j l,._, franco p„ po,, Afaontolijk. nncnor. 5
AD VERiENTIEN t—6 regels 95 cent; elke regel meer 15 cent. Bij regel-abonneraent reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale-, officleele- en
ontelgenings-advertentlCn per regel 20 cent. RECLAMES 1-5 regels f 1.55^ elke regel meer 30 cent.
Inzending
t advertentlën op den dag van verschijnen uiterlijk 10 uur,
REDACTEUR: K. LUBERTI, AMERSFOORT
Incasseerkosten worden in rekening gebracht,
het Zaterdagnummer uiterlijk Vrijdagavond.
BUREAUX KORTEGRACHT 18 EN VALKESTRAAT «9, TELEFOON 19
KENNISGEVINGEN.
Oproeping van verlofgangers iu
werkelijken dienst.
De Burgemeester van Amersfoort
maakt bekend,
dat de in het verlofgangersreglster deze gemeente
Ingeschreven verlofganger,
PIETER SAKKERS
lichting 1915 ie Regt. veld-artillerie Garnizoen Utrecht
op 27 December wordt opgeroepen om zich voor den
tijd van twee dagen, krachtens art. 97 der Milltiewet
in werkelijken dienst te begeven.
Wijze en uur van opkomst. De opgeroepen verlof
gangers moeten zorg dragen, dat zij zich, leder op
den voor hem aangegeven dag, in uniform gekleed
en voorzien van hun verlofpas (zakboekje), alsmede
van alle verdere tot hun verlofsuitrusting behoorende
voorwerpen, bij hun korps aanmelden uiterlijk des
namiddags vier uur. Indien zij echter, om vóór vier
uur te kunnen aankomen, zich reeds den dag te voren
op reis zouden moeten begeven, behoeven zij, althans
zoo- zij binnen het Rijk verblijt houden, de reis eerst
aan te vangen op den dag der opkomst en zich eerst
zoo spoedig mogelijk na vier uur aan te meldeu.
Vervoer. De verlofgangers, die per spoor, tram of
stoomboot moeten reizen, of op de reis één of meer
veren moeten passeeren en in wier zakboekje aanwezig
zijn de vereischtc op wit papier gedrukte en met
rooden inkt ingevulde vervoerbewijzen en parsage-
biljetten, behoeven zich vóór bun vertrek naar het
kops niet ter gemeente-secretarie aan te melden, doch
begeven zich rechtstreeks naar het station of de aan
legplaats van ver;rek en stellen aldaar hun zak
boekje ter hand aan den beambte, met de uitgifte
van plaatsbewijzen belast, of aan den veerman. De
verlofgangers behooren er op indachtig te zijn, dat
hun het zakboekje wordt terugegeven, alsmede de strook
van het vervoerbewijs, aangezien deze strook hun ge
woonlijk gedurende de reis moet dienen als plaats
bewijs.
Verlofgangers, die niet in het bezit zijn van een
vervoerbewijs of passagebiljet, Ingericht om daarop de
reis te kunnen volbrengen dan wel van het veer of
van de veren gebruik te maken, moeten zich op den
laatsten werkdag vóór bun vertrek naar het korps, des
voormiddags tusschen 10 en 12 uur, naar de gemeente-
scretarie begeven tot het in ontvangst nemen van de
vereiachte bescheiden.
Het is noodig, zich ten minste een half uur vóór
het vertrek van den trein, de tram of de stoomboot
aan het station of de aanlegplaats te bevinden.
Daggeld. De verlofgangers, die zich vier of meer
uren vóór het tijdstip van aanmelding op reis moeten
begeven, genieten desgewenscht op de dagen der reis
een daggeld van f0.25, ongeacht den rang, dien zij
bekleeden. Zij, die aanspraak hebben op daggeld en
dit wenschen te ontvangen, moeten het in ontvangst
nemen ter gemeente-secretarie, den laatsten werkdag
vóór het vertrek naar het korps.
Ziekte. Ingeval ziekte of gebreken da opkomst van
den verlofganger mochten verhinderen, dient hiervan
zoodra mogelijk ter gemeentesecretarie te worden over
gelegd een gelegaliseerde geneeskundige verklaring,
welke op ongezegeld papier kan worden gesteld. Na
zijn herstel moet hij zich onverwijld bij zijn korps
vervoegen.
Bijzondere bepalingen. Hij, die zonder geldige reden
niet voldoet aan deze oproeping, wordt, na daartoe
door den Minister van Oorlog (Marine) verstrekten
lest, als deserteur afgevoerd.
Hij, die zonder geldige reden zich te laat bij zijn
korps aanmeldt, maakt zich strafschuldig.
Het nist-ontvangen van een persoonlijke kennis
geving van de oproeping ontheft den verlofganger
geenszins van zijn verplichting tot opkomst in werke
lijken dienst, daar de openbare kennisgeving, althans
zoo de verlofganger zich op den dag van laatsbedoelde
kennisgeving niet buitenslands ophoudt en zijn adres
bii den Burgemeester bekend is, eenlg en alleen als
bewijs geldt, dat hij behoorlijk is opgeroepen.
Vergoeding. Indien ten gevolge van het verblijf In
werkelijken dienst van den opgeroepen verlofganger
voldoende middelen tot levensonderhoud ontbreken of
zouden komen te ontbreken aan zijn gezin of aan dat,
waartoe hij behoort of waarin hij als pleegkind is ep-
genomen, dan wel aan personen die hem in den
eersten of den tweeden gr rad van bloed- of aanverwant
schap bestaan, kunnen belanghebbenden In aanmerking
komen voor het ontvangen van een geldelijke ver
goeding. Het verdient aanbeveling de aanvraag om
vergoeding zoodra mogelijk in te dienen.
Verdere inlichtingen zoowel nopens de reis als nopens
het aanvragen van vergoeding kunnen gevraagd worden
ter gemeentesecretarie turschen 10 en 12 uur voor
middags.
Amersfoort, 15 December 1920.
De Burgemeester voornoemd,
v. RANDWIJCK.
A. H. t. NIEUWKERK
Aldegondestr. 105, 1051, 107 Tel. 543
IN AMEUBLEMENTEN EN
KANTOORMEUBELEN
STADSNIEUWS.
Commissie voor Arbeidersontwikkeling.
Frank van der Goes,
Privaat-docent aan de Universiteit te Amsterdam,
over Hlstorlsch-Materlallsme.
Vervolg se Lezing.
Op welke manier nog meer werd de macht van de
Kath. Kerk geknot
Door dat met de hervorming de Godsbeschouwing
zelf een groote verandering ondergaat. De Godheid is
geworden, een nog wel almachtig wezen, maar is toch
niet meer een heerscher, die zich zóó met alle doen
en laten van ieder individu bezich hield, dat men ook
om die reden goed deed rekening met den geestelijke
te houden 1
Waarom heeft die Godsbeschouwing dan zulk een
verandering ondergaan De oorzaak lag in het volgende.
Volgens de vóórburgerlijke beschouwing is dit
de opvatting van het heelal
de aarde is plat vlak, midden in het heelalde zon
draait om de aarde en is geschapen om de menschen
te verwarmen en te verlichteu bij dag. En ook de
maan en de sterren zijn geschapen voor de menschen
om hen te verlichten bij nacht. Dat was dus de op
vatting: de aarde vast en eenig middelpunt. En al
het andere er om heen geschapen voor 't gebruik
van de aardbewoners. Welke beschouwing Is daarop
gevolgd? En hoe is die andere beschouwing In de
wereld gekomen Onze tegenwoordige opvattingen
zijn in beginsel opgekomen tegelijk met de nieuwe
maatschappelijke burgerlijke beweging. We weten nu,
dat de zon niet om de aarde, maar dat de aarde om
de zon draait. We weten dat de aarde niet een plat
vlak, maar een bol Is, zooals millioenen andere bollen
In het heelal. Dat niet al het andere is geschapen ten
gerieve van de aardbewoneis. Enz., enz. Dat gedeelte
van de natuurkennis was noodig voor de nieuw op
gekomen klasse. Zij had noodig, kennis van de aerde.
Men moest zich bedienen van de zeeön. Handel en
verkeer namen een groote vlucht. Men moest de vorm
van de aarde kennen. De handel uit dien lijd was
een avontuurlijke handel: schepen gingen ergens
heen met goederen, zonder te weten of die goederen
daar noodig waren. De ontdekking van Amerika (in
't laatst van de 15e eeuw) is in zooverre een toeval
geweest, dat Columbus eigenlijk op weg was naar
Indiè om goud te halen. Eu op weg daérheeu kwam
hij terecht in Amerika, waarvan niemand het bestaan
kende.
Het is niet toevallig, dat de bourgeoisie zich hierop
heeft toegelegd: zij had het noodig. En al spoedig
volgde studie van andere vakken: scheikusde,natuur
kunde In engeren zin, enz. De bourgeoisie had kennis
van de stoffen in de natuur noodig, omdat zij ze moest
exploiteeren. Men ziet reeds uit die enkele dingen,
hoe die zuiver geestelijke beweging (de wetenschap)
haar ontstaan dankt aan groote maatschappelijke drijf-
veeren. Het kapitaal moest productief gemaakt worden
men legde zich toe op uilvindingen op technisch en
natuurkundig gebied. Enz.
Toen men al die nieuwe dingen bad gevonden moest
men de oude opvattingen laten varen.
Zooals gezegd: het bleek niet juist te zijn, dat de
aarde vast stond en middelpunt was. Maar bet bleek,
dat ze een snel draaiend lichaampje is, een stofje in
't heelal, zooals millioenen andere hemellichamen. Men
voelt, dat dit ook in de godsdienstige begrippen een
groote verandering brengen moest. Het bleek niet waar
te zijn, dat Onze-LIevs-Heer alleen te maken bad met
de aardbewoners en voor hèn de zon liet schijnen.
Hij, de God, gaat terug In veel grooter verte. Hij
beeft nog iets anders te doen dan alleen te kijken
naar de aarde! Die aarde kan maar «en heel klein
deeltje van zijn aandacht in beslag nemen I
Van een opperwezen, dat niets ander» doet dan de
aarde in 't oog houden, gaat de godheid terug in een
veel wijdere vert« en daardoor komen ook de
kerkelijke ambtenaren in een geheel andere positie te
staan tegenover de menschen. Wanneer het Opper
hoofd een figuur Is geworden waartegenover men ziek
vrijer gevoeld, dan veelt men zich ook vrij tegenover
zijn eersten dienaar, den priester.
En dat voelde de Katholieke kerk ook.
Men moet niet denken, dat de ketterjacht die de
katholieken organiseerden, louter uit wellust werd ge
dreven. Neen, ze waren bang voor alles wat tegen
bun belang, tegen hun macht Inging. En dat een
klasse geweldig sterk gesteld Is op het behoud van
het geloof In de dingen die zij leert, ia zeer begrijpelijk.
Dat de Kath. kerk moest hechten aan het behoud
van de katholieke dogma's, Is logisch. Want daarin
lag bet geheim van haar macht. De Kath. kerk heeft
nooit een verandering in het denken kwalijk ge
nomen, als het niet inging tegen haar belang. Het Is
volkomen onaannemelijk, dat die kerk Inging tegen
het nieuwe, als nieuwe neen, ze voelde bij de op
komst van de nieuwe klatse gevaar voor den onder
gang van 'n deel van haar macht. En daarom ver
zette zij zich.
En zoo gaat het steeds In de geschiedenis. Wy,
socialisten hebben veornamelijk nieuwe gedachten ge
bracht In de Staathuishoudkunde ~n ziet, je kunt geen
goede burgerlijke profersor zijn of je moet minstens
één keer Afarx hebben «doodgeslagen». En dat Is
óók begrijpelijk.
De ketters zijn dus niet vervolgd als ongeloovigen,
maar als oproermakers. Als de ketterij maar in 't
geheim bedreven werd, had de kerk weinig bezwaar.
In de hooge kringen van de kath. geestelijkheid was
men niet zoo erg geloovig. Die heeren hadden veel
gestudeerd en wisten heel goed wat er zoo al gebeurde.
Maar naar bulten moesten ze staan op het behoud van
al hun leerstellingen, omdat zij daarmee niet alleen
het denken beheerachten, maar ook het doen.
Spr. wil aan zijn beschouwingen nog toevoegen, hoe
ook uit een vergelijking turschen kath. en prot.
eeredienst zoo duidelijk is op te maken een verschil
van maatschappelijken aard.
De kath. kerk legt reeds beslag op het pasgeboren
kind, dat onmiddellijk bij de kerk moet werden ge
bracht. (Ern groot ongeluk Is het, wanneer een pas
geboren kind zou sterven voor het de doop ontvangen
had). Daarna komt al heel spoedig op jeugdigen leeftijd
een nieuwe verbintenisde aanneming. En die ver
bintenis Is levenslang. Men kan niet overlijden zonder
tusscheakomst van den geestelijke. En als ze dood zijn
Iaat de kath. kerk de menschen nog niet los: ze
moeten begraven worden in gewijde aarde.
Dat alles is geheel uit het protestantisme verdwenen.
Als een «hervormd* mensch sterren gaat, zal hij mis
schien wel eens met een dominee praten, maar verder
gaat het niet.
Men ziet in die kringen niet In, dat al die dingen
voor een beetje zlelehell noodig zijn.
De Kath. kerk legt niet alleen levenslang en bij
den dood beslag op het individu maar ook daarna
men leest zielemlrsen voor den gestorvene om te
zorgen, dat ziju verblijf in het vagevuur zoo kort
mogelijk zij.
Meo lette er nog op, dat de Kath. kerk altijd open
staat, (vandaar de vraag aan iemand, die de deur niet
achter zich sluit «of hij in de kerk is geboren*), en
het was dan cok noodzakelijk om steeds naar binnen
te gaan.
Bepaalde feestdagen kwamen vroeger veel talrijker
voor dan nu. Elke dag is bij de katholieken gewijd
aan een bepaalde heilige). Men wilde, dat de menschen
zouden deelnemen aan de talrijke feestdagen, maar die
dagen werdeo lang niet altijd binnen de kerkmuren
doorgebracht ook wel binnen heel andere muren.
Maar dat geeft allemaal nietsals men maar blijken
geeft van gehechtheid aan de kerk en Diet in opstand
komt.
De protestantsche bepaling omtrent de zondags
heiliging is een veel makkere gedachte, getuigt van
veel minder aanmatiging dan de eischen van de Kath.