STALEN BALKEN
5 STADSNIEUWS.
Bruine Teer
Kootteer.
ADVERTENTIEN.
P. VAN DER MEER JZD.
S J. HOUTZAGER.
P. Ph. GREGORIUS, Utrechtschestraat 18.
«2 ^LIXER
Huisvrouwen.
Thermale Badplaats Cbaudlootainel
Bad Neuenahr,
2er> der Mij. tol ox pi. van Staats&poorwe-
a te Utrecht
^en gD© op 28 Mei jl floor den majoor
jstaanweeond-mgenieur bij den staf der ge-
'uw j te Utrecht gehouden aanbesteding van
■tek no. 195„Het doen van voorzienin-
0 van militaire gebouwen en worken al-
(2de gedeelte) cn het maken van eene
j op de legerplaats bij Zeist, raining
[0615, ia door den minister van Oorlog
gewezen aan den heer A. Al. van Get-
"a'n l te Utrecht, voor f 10300.
i MI i i n i imi i s=
i*— De le luitenant P. Voiboda, van het
1 regiment infanterie alhieris bc-
fefiibd. tot adjudant bijl dat korps, ter v ervan-
rid- pg van, den tot kapitein benoemden le lui-
>in. haiut-adju'dan/t I. H. Doei je.
is De officier van geEOOidliedid 2e. kl. O.
en L. J zal im heb begin der
jaaud Augustus a. s. naar O. I. vertrekken.
13 le. Luiiitenanit Schutte Jreert weldra
ee' L zijn detacheering uit West-Indië terug.
Aan de oefeningen van heit 5e reg.
if in de omstreken van onae stad zal van
620 Sept. a- s. worden deelgenomen door
a en half eskadron van het le reg. huzaren
tefr" (i de battarijen van de lie afd. van bet le.
er~ p. veld-art.
rDe afdeeling Hilversum-Amersfoort van
Vereeniging van Ned. kerv. godsdienston-
rwijzers zal hare 83te algemeene vergade-
ig hooiden te Amersfoort op 27 Juni a. s.
De heer v. T., die Vrijdagavond, op
D motor-rijwiel gezeten, zich naar de far
iek van. den beer Eijsink begaf, kwam in
melijk anelle vaart vóór den gesloten tal-
op den Arnheiusohen weg. Gelegen-
id tot tijdig stoppen scheen er niet meer
zijn, zoodait dé „kar" in alles behalve
chte aanraking met den boom lewam. Hot
Bgevai liep buiten verwachting gunstig af.
De heer v. T. kwam, zonder rich erg te
aeeron, ,oip den gronid terecht, terwijjl heb
uur van het rijwiel nioodwundiig in. de
aak" moest.
Wij vragen one af hoe lang hot, publiek
in die bollen, overblijfselen, uit de midideil-
mwen, nog den laat zal moeten ondervin-
hi, maar tevens meenen w met recht te
(gen vragenwanneer zullen de berijders
in mortor-riTwielen binnen de bebouwde kom
(ar gemeente eens met wat miridfer dblle
aart gaan rijden?
V*D'e onltrouiwe knecht van den heer S.
C., die, zooa-ls wij reeds melden. met een
om gelds toebehoorendè aan zijn patroon,
ermist was, is heden teruggekeerd en op
et politiebureel in verzekerde bewaring ge-
.og
ke
lederlandsche Oudheidkundige Bond
Zaterdag werd in „de Arend de jaarlijk
se algemeene vergadering gehouden van
ovengenoemde vereeniging, onder voorzal-
«rsahap van jhr. B W. F. van Riemsdijk,
irecteur van het Rijkfr-museoum te Amster-
tam.
1 In het openingswoord <].eclde de voorzitter
^lede, dat het H. M. de Koningin heeft mo-
belia,gen het bescherniiVTOiuwsohap van
(n bond, to aanvaarden. Spr. herinnerde
,n de droeve -dagen, pas doorleefd en sprak
le beste wensohen uit voor hot volledig hier-
jtel der Beschermvrouwe.
I Vervolgers werden de genoodigcle® heb wel-
jom toegeroepen, in heb bijzonder jhr. J. W.
k. Barohmau Wuytiers, burgemeester onzer
gemeente, die deze vergadering met zijne
tegenwoordigheid vereerde en het bestuur
pan Fleibite, dat dezo vergadering op zulke
Uitnemende. wijze heeft voorbereid.
J Daar de nolule® roods in het bulletin d®1"
[ereeniging ter kennis waren gebracht, ving
je secretaris mr. J. C. Overvoorde, aan met
je voorlering van het jaarverslag, waaruit,
bleek, dat niet minder dan 25 vereenigingen,
J7 beheerders, 128 correspondeerende leden
8n 9 oudheidkundigen in het buitenland bij
jen Bond zijn aangesloten.
De werkzaamheden gedurende het afge-
loopen jaar werden gereleveerd, waarbij ge
constateerd werd, dat de vereeniging steeds
de meest© welwillendheid en hulpvaardigheid
ondervindt
Verschillende adressen tot behoud van
mde monumenten werden verzonden, o.a.
«treffende d« kerk te Rijnsburg. de Brae-
cerk t,e Bols ward, de korenbeurs te Gouda,
thet gemeenoe-muneumi te 's Graveuhiage enz
Ook werd H. M. ecu adres aangeboden,
waarin op imvenibariseeriug der oude monu
menten wordt aangedrongen.
Uit het verslag van den penningmeester,
pr. J. A. Feith, bleek dat do vereeniging in
jee® gunstige® financieel en toestand verkeert.
De aftredétadle beatuursledlefn mr, J A.
[Feith en F. A. Hoef er worden bij acclamatie
herben oemd.
Van de gelegenheid' tot het. doen van me-
dedeelingen of houden van besprekingen in
het belang van den Bond of over oudheid
kundige onderwerpen, werd gebruik gemaakt
door dr. J. D. E. Sckmeltz, directeur van het
Etnografisch museum le Leiden.
I Dr Sohmeltz deed belangrijke mededeeliu-
gen over de negerkunst in Benin, va®, welke
kunst reeds in een werk, dat in 1638 te Am
sterdam het licht zag, gewag wordt gemaakt.
Wat men toen voor sprookjes hield werd
nader bevestigd door eene wetenschappelijk»
expeditie in 1895 gehouden.
Eenig schoon beenedon ivoor, kostbare
bezittingen van het Etnografisch museum,
wei-den, getoond.
Daarna hield de heer F. A. Hoefer cene
heldere uiteenzetting over „Het Messbild
Versaihren van Goh. Bauraith dr. A. Meyden
bauer te Berlijn," hetgeen d'ieut tot het ver-
vaardige® va® bouwkundige teekenmgen naar
fotografische opnamen va® gebouwen-
De lieer Hoefer schetste do groote moeilijk
heden, weke verbondém waren aan lietin,
teek fining brengen van oude monumenten,
een arbeid d'ie volgens do oude methode
hot niet maatstok en potlood opmete® vaak
maanlde® en jaren var dorde.
Spr. haid hierbij, gelegenheid uiteen to zet
ten hoe de jeugdige bouwkundige Meiden-
bauer kwam tot 't zoeken naar eene nieuwe
methode. Aan Meidenbauer gelukte bet het
Licht in dienst te stelle® va® de architectour.
En nu kunnen in een minimum va® tijd pho
to's worden gemaakt en daaruit, uiterst nauw
keurige teekeninge® en plans worden gepro
jecteerd.
D© voordracht werd verduidelijkt door de
aanschouwelijke voorstelling der eenvoudig
ste wetten der perspectief- en projectileer on
door eon groot aanbal platen.
Na de pauze hield d« voorzitter van Flo-
hite, de heer O. G. Heldring, eene korte be
spreking over de belangrijkste oudheden der
stad, welke wij hier in haar geheel doen vol
gen.
„Al kan Amersfoort niet op ee® buiten
gewoon oudl verleden bogen zooals vele ste
den in den lande, tooh, komt haar naam
reeds in brieve® van Keizer Koenraad e® bis
schop Beraulphus voor, respectievelijk in
1028 en 1050."
„Dé naamsafleiding blijft eene gissing. Mijl
komt het voor, dat de meest juiste die is,
van die forde door do Eeml Amoi', c® wol
omdat de groote handelsweg van het uoordon
van het- lalid, Friesland, Groningen, Drenthe
en gedeeltelijk Overijssel naar Utrecht -
Trajectum, Leusden - Luyduna e® Wijk bij
Duurstede Doreetade door die doorwaad
bare plaats fórde van de Eem liep, er zich
iets verder in tweo wege® splitste, waarvan
do een door de Utrechtsche straat en dem
Oude®' Utrechtsche® weg naar Trajectum, de
andere door de tegenwoordige Arrihemache
straat over Oud-Leusden naar Dor e stave liep.
De vele oneffenheden op dé heide, oude kar-
resporen, ook wel 'harmonica's genoemd, wij-
zon op het druk verkeer, terwijl do oude
Wijiker-wegem nog genoegzaam bij de oude»
bewoners bekend zijn.
Wanneer men de oude kaarten raadpleegt,
zal men de overtuiging krijgen, dlat de gTondL
gesteldheid tusschen Amersfoort e® den Rijn
met zijne vele beken e® uitgestrekte moeras
sen', die zich' van dien Rij® over het) tegen
woordige VeenendaaJ, Woudenberg. Scliar-
penzeei e® verder uitstrekte, voor reizigers
van het. noorden dee land's, weinig gelegen
heid! gaf D'oresbave of Utrecht, te bereiken,
doch dat de kortste en beste weg die was door
de fordé in de Eem.
Voor do reizigers naar Dorestalvo kan me®
aannemen, dlat die rustplaats misschien ook
handelsplaats, het oude Lensden, was, waar
over ook die va® West-Friesland! e® Naar-
dinelant om Wijk bij Duurstede te bereiken
hun weg namen Dat. de eerste zendelingen
van dart. punt gebruik hebben gemaakt om
het evangelie aan de reizigers va® heinde en
verre te verkondigen. Iaat rich gereedelijfc
aannemen, en al zeer vroeg verrees daar tor
plaatse een kapel, die later vergroot c® in d©
12e eeuw van oen toren werd' voorzie®,. Kapel
en kerk rij® in 1828 gesloopt, de toren be
staat nog.
Deze kerk was, vóór Amersfoort eeno stad.
was. de parochiekerk, totdat Amersfoort in
de St. Jori3kerk in 1248 voltooid een
eigen kerkgebouw kreeg.
Wel had Amersfoort eene kapel, de Heilige
Geest Kapel, de tegenwoordige Luthersohe
kerk, maar deze kapel heeft nooit als hoofd
kerk dienst gedaani, daar de Amersfoorters
hunne godsdienstplichten te Leusde® moesten
vervullen, daar gedoopt en ook begraven,
moeste® worde®.
De H. Geest,kapel stond aan de forde, tor-
Wi'jl niet ver daar vand'aan de Heerenl vanl
Amersfoort hum kasteel' hebben gehad'. Dit
heeft ffesbaan op d'e tegenwoordige markt
plaats. De name® der Hof. de vijverstraat e®1
de Lavendel straat doen' ons daaraan herin
neren,. (Later stond' daar ter plaatse het, stad*-
liruïs, sedert geelocptV Om het kasteel met de
H Geestkapel als middelpunt, ontstond de
oude stad Deze werd omriniod, door d'e
Singel gracht, terwijl de huizen aan de bin
nenzijde daarlangs, nog de muurhuizon ge
naamd. de stad naar buiten afsloten Van
die kapel singe® drie hoofdstraten uit. en
WeT de "Breulstraat, de Langestraat en de
Rramn estraat Waarsohijriliik had toon de
stad een drie- a viertr.ï poorten, waarvan de
Roodentorenpoorti aan het begin va® de Lan-
geot-raat ?rtond. doch geheel gesloopt is ge
worden en de Kamn^rbin ne®poort, vromer
Vvepoort aan het einde van de LangesfcTaafc.
Van deze poort rij» die twee ziitorens nog
bewaard die. hoewel zo werkelijk ..sta in
den weg" zü®. tooh te betreuren zouden zijn.
indien ze om deze reden onder sloopershanden
zullen vallen Zij rijn, ouder dan de Kop
pelpoorten, die na dé vergrooting der stad
zijn vebouwd1.
Bezien wij nu eerst dat, inwendige der mid'e
stad. Behalve de reeds vonoemde H Geest-
kanel zien wé daarin twee kerke® 1de
reeds genoemde St. Joriskerk, in 1248 vol
tooid' en d'oor Otto ITI. bisschop va® Utrecht,
gewiid Een gedeelte dezer kerk met de®: to
ren in de im 1370 vergrootte kerk opgeno
men
De uit het dak opriilzend'e toren staat'
toliuin op hei le schip der vernieuwde kerk.
De aandacht wordt in dit kerkgebouw1 geve»-
tied op het door het- plaatsen van bei. or
gel - geschonken oksaal, dat evenwel de
aandacht ten volle verdient Een paai* oude
muurschilderingen vragen ook uwe aandacht.
7'ij werden bij do restauratie in 1891 gevon
den en zitn. gewoonlijk mei, ee® paar rinkén
platen bedekt,. Tn 'het n.idden van <Te kerk
vinden we ook eene nvmrschildéring, St.. Jo
ris in zijn strijd met den draak.daiaron-
dor de, klokkeman met een voor mij onver
klaarbaar vierregelig vers.
Een g. denksteen voor den groote® bouw1-
nueester Jacob van Campe® mag ook de aan
dacht niet- ontgaan Buiten de kerk moet ifc
uw aandacht, vestigen op de gepasseerde jaar,
bitl hef, afbreken van het oud'e poli tie-wacht
huis gevonden muuPsdfiSTdering in het bulle
tin van dén oudheidkundigen bond beschre
ven.
De tweede kerk was de L. Vr. kerk. Hier-
1414 gebouwd.
De aanleiding tot den bouw was het vindt®
vaini bestaat nog allee® de toren, omstreeks
va® eemi houten Mariaibetildje, dat nog. hoe
wel goh cel vermolmd, ia ee® reiloquicnknyb
rn dé keailc dier O uid-k'aibhol ie k on bew aard
wordt. Op dé le etago van den toren was
do gïLdtekamer dér metselaars e® ziet, me®
in' de mure® verschillende fragmenten van
mertsedwerk, die waarschijnlijk proefstukken
va® het metselaarsgilde rij® geweast
De kerk zelf, die in het jaar 1787, voor
■het aanmaken va® munitie werd gebruikt,
door het springen van een bom zoodanig ge
havend, dat herstel niet da® met groote kos
ten kou plaats hebben, werd tusschen de ja
ren 1805 en 1809 geheel gesloopt.
De toren, Amcrsfoort's sieraad, bleef ge
spaard. Hij heeft eene hoogte va® 95 M.
en eea traptorenitje om op den bovenste om
gang te komen. Wanneer men de toren uit
de verte besohouwb, ziet men daarin het
beeld va® ouzo L. Vr. met heit kindèke
Jezus.
Hot kapelhuis tegenover den toren vraagt
ook uw aandacht.
Op den eigenaardige® bouw der oude
Huurhuizen diie bijna alle® hun gang
evenwijdig aan de straatzijde hadden wil
ilk even wijze®. Sommigen droegen namen
ala Boslerburg, oude liuia van Joban van
Oldenbarnewold, Rommeleburg, Tinnetrburg
enz., terwijp. de gevangenistore® met ee®
daarbij staand, geveltje het bezien waard
zijn-
Ee® der muurlinize® is thanu vorbouwd
cn als museum ingerichtHert. draagt den
naam van Fleihite naar de landstreek, waarin
Amersfoort gelegen was. Lusidina xn de pa-
gus Flehite werd in 777 door Karei de®
Groote aa® de St. Maartenskerk te Utrecht
geschonken.
Eene opvallende eigenaardigheid van dat
oude Amersfoort is zeker, dat daarin geen
kloosters gevonden worden, maar deze alleen
buiten de Singelgraoht verrezen.
Deze warenhet St. Jans Convent, het
St. Agnieten klooster, het klooster van St.
Barabara-Manenhoef. het Observaflijten kloos
ter en het St. Aagten klooster. Do klooster
gebouwen zijn later tot andere doeleinden
gebruik als schubtersdioedeu, hotel, kazerne
magazijnen
Het St. Aagtenkloo6ter, met kerk< het te
genwoordig gebouw voor bet tehuis voor r.-k.
militaire® e® omliggende huizon is evenals
de andere kloosters geheel onherkenbaar
Deze kloosters en de omliggende huize®
werden bij de vergrooting der stadi, door ee®
muur, versterkt door een 40-tal wacht- of
waaikhorons, omringd, terwijl ee® dubbele
gracht het nadere® tot den voet van den
muur bemoeilijkte. Een zestal poorten on
twee waterpoorten gaven gemeenschap met
de buitenwereld.
Van deze poorten zijn alleen overgebleven
de twee waterpoorten de Monmkkendam en
de Koppelpoorten, land e® waterpoort
Va® den ouden walmuur vinden we nog
resten aanwezig aan weerzijde van de vroe
gere Kamperbuitenpoort waar ooik nog een
paai* wachttorens gedeeltelijk aanwezig zijn.
Niet ver van daar lag nog eene stichting
„de Poth" genaamd, eene stichting van voor
1400 die nog in onze dagen, velen, ten zegen
is, door dien zij aa® minder met aardache
goederen bedeelden èn huisvesting èn gedeel
telijk voeding geeft. Een bezoek aan de Re
gentenkamer, alsmede aan de daar nabijge
legen Rocbuskapel is aam te bevel e®.
Om u vam al de bijao®dorheden en ge
schiedenis der verschillende gebouwen, poor
ten enz. op de hoogte te brengen zou u te
lang bezig houden. De gids van Amersfoort
geeft uitvoerige beschrijvingen.
Op het tegenwoordige stadhuis moet ik
ook uwe® aandacht vestigen evenals op het
tegenwoordige r.-k. Pensionaat. Deze huize®,
woonhuizen van dé familie Cohen, waren
voor het oude Amersfoort prachtige gebou
wen.
Prins Willem de Vn WuS in de troébele tij-
den zijner regeering in het laatst der 18e
eeuw meermalen gast der Cohens.
In de Synagoge is nog het voorhangsel te
zien, door de gemalin van Prins» Willem V
aan de Israëlitische gemeente geschonken.
Door een straatje van het oude Observan
tenklooster gescheiden ligt het St. Pieters
en Bloklands-gastibuis eene stichting voor
oude mannen en vrouwen.
De schilderijen in de regentenkamer zija
evenals die op net stadhuis het bezichtage®
over waard.
Het zooeven bedoelde straatje „Achter bet
Davidshof" genaamd dank rijn naam aan het
observantenklooster, dat bisschop David van
Bouigonidië tot vrijwilligen en gedwongen
verblijfplaats heeft verstrekt,.
En hiermede dames en heeren heb ik u
ee® kort overzicht gegeven van de oude stad
Amersfoort.
Va® de oude buitenplaatse® Randenbroek
vroeger eene bezitting va® Jacob va® Kam
pen, van de®; Heiligenberg vroeger bet kloos
ter Holiors.it, van. het jachthuis Lokhorst,
Va® Nimmerdbr hert, woonhuis va® den be
kenden zonderling Bverard Meijster d° aan
legger van dén Dool om Berg wil ik even
gewagen. Zij leveren weinig moer op wat aa»
hun vroegere bewoners doet denken.
En hiermede zal ik da® ook eindigen ondër
Inert, uitspreken va® d»'1 wemsdh, dat de stad
Amersfoort op u alle® een blijvende® indruk
ten goedo mag maken on u zal uitnoodigen
om nader met de stad' cn baar omgeving
kennis te maken.
De voorzitter dankte de spreker en sloot
daarop de vergadering.
Onder leiding der heeren bestuursleden
va® Fléhite werd het, door den heer Heldring
aangestipte bezocht.
Vooral de muursohuldering a tempora deed
de heeren ..do oogen uit het boofd kijken".
De heeren op hun wandelimr to volgen zou
ee® herhaling van het door den heer Holdring
gesprokene rijn.
Om half zes vereenigden de Ireere® zich
aan d»n gemeemscbappelijken maaltijd op den
Amersfoortsohen berg gehouden, waar rij bo
vendien konden geniete®' van do aa® natuur
schoon zoo rijke omgeving
Ongetwijfeld heeft Amersfoort- oen gunsti
gen blijvende® indruk gemaakt.
Burgerlijke stand
21 Juni 1902
Beboreaii; Consbaniü Pieter, z. v. J. Arts
en A. H. do Mobt-erHajo Albert Klaa-s, z.
v. .FT. A. Card in aal en H. Kutipors; Alijfda
Classiino-, d. v W. Moatertma® on W. C.
Kraane®.
Ondertrouwd: Geen.
Getrouwd: Gee®.
Overleden: Geon,
Heden overleed onze harteljjk
geliefde oudste Zuster
CATHAR1NA COBNEUA VAN WISSELU6H,
in den ouderdom van 61 jaar.
Dit aller naam
Mevrouw de Wed. Mr. J. W. VAN DER
NOORDAA VAN WlSSELINQH.
Scheveningen22 Juni '02. 61
Bezoeken kunnen niet worden afgewacht.
Maatschappij tot Verzekering
van
Risico in Loterijen.
Geheel nieuw Verzekerings
systeem.
Buitengewoon voordeelige Staats
loterij-Polis
Yruagt nadere inltclitiugen.
Beekesteinsche laan 8", Amersfoort.
F. A. GROENHUIZEN
LaiiKeslraal 42. 3
IIORLOGRR et «PTICIKN.
EN
M'iih
Is een verfrisschende drank. Verkade's
Wax ine theelichten honden de thee
warm, zonder ze te doen koken, mits
zij op den jnisten afstand van de
trekpot geplaatst zijn.
Het zijn veilige theelichten, zij
ontploffen niet. Alom verkrijgbaar
A 30 ct. per doos. glaasje 7 ot.
E G. VERKADE Zn. Amsterdam.
Vraagt ook WAX1NE-KAARSEN.
VAIN
Uageiyks verkrijgbaar lste kwaliteit vereelt geslacht VARKENN-
TiiEENCH, ouder voortdurende eontróle van den RljkHveeart» OVERRONCH
teven» verkrijgbaar HiiIpJc» Rookvlee»eii, gerookte IBaui enz. CO
Vraag voor 't ontbijt gekookte HOL11AM, uitgeHueden per one 14 eent
in Pipe
Gezusters VAN GELDER,
Groote Norteering
LinnenJeans, wit laster ea zwart Satin Costamerotten
van af f 5.50.
Gioole Vconaad.
I
II. E. O VI ING Jr., ROTTERDAM.
Kantoor GELDERSCHE KADE 31—33 (Plan C.).
Stapelplaatsen BINNENHAVEN OJZ. (Fegenoord).
C
H wereldberoemd.
CATZ ZOON VAN PEKELA, GRONINGEN
De onderviuding heeft U geleerd
dat het beste altijd het goedkoopste
in het gebruik is. Het beste haver
mout is „Quaker Oat»'% in de
bekende gele pakken. Het kost wel
iets meer dan los havermout, dat
uitgewogen verkocht wordt, maar de
kwaliteit is oneindig veel beter. In
„Quaker Oats" vindt U geen on
verteerbare bliezen, geen onreinheden
en geen stof. Hebt U havermout
noodig koopt dan alleen „Quaker
Oat«". i d
bij LUIK (België)
6 RAND HOTEL DES BA /NS
j CekMl es il ip lissw iogeneht. Inrichting wu la I
120 op zeer confortabele wijze getoeubeleerde I
j kamers. - Conversatie- en lees salons. Billsrd.
Onberispelijke bediening, uitmuntende voeding, de i
E beste merken van wijnen. r
Zeer schaduwrijk uitgestrekt park. Latvn-Ti
Verschillende spelen voor Kinderen. Stallen so
Koetshuizen.— De prijs van hetkompteeie PensioD,
j bestaande uit drie maaltijden is 8 a 10 frs. per dag k
I volgens de étage. Schikkingen worden toegestaan I
j voor talrijke families.
PRACHTIGE OMGEVING - TALRIJKE UITSTAPJES
KURSAAL - THERMALE INRICHTING (Baden).
I De oadate en aerenommeerdste Tan Balglê. I
OPGERICHT IN 1713
i dadlj toot de Rheumatische ai
Voor a'la inlichtingen wende men nch tot de Olreotle j
n het Grand Hótel des Balns.
MT* GRATIS en FRANCO te verkrijgen
z,yne werking, plaats- en badbesehrU-
vlng naar de nieuwste ervaringen
samengesteld door FRANZ SCRROEDER
Eigenaar van het Grand H6tel en daar
by gelegen Villa „FLORA", Bad
Neuenahr. 6248
