S°. 89. Tweede Blad.
3de Jaargang.
Zaterdag 26 September 1903.
KOLONIËN.
BINNENLAND.
FEUILLETON.
Indische Penkrassen.
AMERSFOORTSCH DAGBLAD.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 8 maanden toot Amersfoort 1.25.
Idem franco per post. - 1.78.
Afzonderlijke nummers 0.05.
Deze Conrant verschijnt Dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen.
Advertentiën, mededeelingen enz., gelieve men vóór 10 uur
's morgens bij de Uitgevers in te zenden.
Uitgevers: VALKHOFF O».
Utrechtschestraat t. Intercomm. Telephoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
f. 75.
0.15.
Van regels
Elke regel meer
Groote letters naar plaatsruimte.
Yoor handel en bedrijf bestaan voordeelige bepalingen tot
het herhaald adverteeren in dit Blad bij abonnement. Eene
circulaire, bevattende de voorwaarden, wordt op aanvraag
toegezonden.
OOST-IN Dl
Onder dagteekening van 20 Augustus
seinde de civiele en militaire gouverneur van
Atjeh en onderhoorigheden als volgt
Onder-luitenant Oristoffel patrouilleerde
van 20 Juli tot en met 11 Augustus in Bo
ven Ileureutoë en hield in het geheel twee
en veertig dood en van den vijand met wa
pens in lianden. 14 Augustus kwam in on
derwerping T. Ben Ara Boengkoe met twee
zijner familieleden, ook T. Tjoet, broeder van
T. Moed a Rramat Matang Oobi, die zelf we
gens ziekte achter bleef, doch zijn gezin zond.
T. Ben leverde voorloopig twee achterladers
en zes voorladers in. Een driehonderdtal uit
gewekenen van Ara Boengkoe kwamen zich
aanmelden. De sultan van Toeankoe Mach-
moet drongen bijl bestuur sterk aan op tijde
lijke staking actie in verband onderwerpings
plannen Polem. Dit verzoek wederom gewei
gerd.
Java Ct.
Onderluitenant C h r i s t o f-
f e 1. De onderluitenant Christaffel, wiens
naam zoo dikwijls in onze Atjeih-telegrammeu
wordt genoemd als de onvermoeibare' aan
voerder van patrouilles marechaussee, welke
nimmer van een soms wckendangen tocht
teru|gkeieren alvorens den, vijiand, gevoelig
afbreuk te hebben gedaan, moet, naar wij
vernemen, reeds geru-imen tijd geleden, we
gens zijn loffelijk gedrag te velde, zijn voor
gedragen voor ecu bevordering tot officier
Vreemdeling van geboorte, kam hij als
soldaat in Inidië, doorliep snel de verschil
lende graden, om op te klimmen tot onder
luitenant, ini welken graad hij te Atjeb
werd geplaatst. Daar deed hij zich spoedig
kennen als een handig en dapper aanvoer
der; niet tevreden met de reeds opgedane
kennis, legde hij zioh met hart en ziel op
het Atjehsch toe en met zooveel succes, dat
hij thans tot de weinigen behoort, die deze
taal vloeiend spreken. Toen hij bij de mare
chaussee werd geplaatst., kwam deze kennis
herni meer dan ooit te tadcbijl was er
door in staat bij gidsen en gevangen geno
men Atjehers deugdelijke inlichtingen in te
winnen omtrent door hem gezochte vijan
delijke hoofden en wist hij waar een hun
ner zioh bevond, dan handelde hij zoo door
tastend en voortvarend; dat de prooi hem
zelden ontsnapte. Zoodoende weid hijj de
schrik zijner vijanden, gevreesd tot ver bui
ten het terrein waarin hij zich bij voorkeur
beweegt, het gebied beoosten Pedir en ten
noorden der Gajoo-landm.
Reeds vroeger werden de verdiensten van
dezen fermen onderluitenant door de Ko
ningin erkend en verwierf hij zioh het rid
derkruis der Militaire Willemsorde en een
eervolle vermeldingde krachtige wijze
waarop hij ua dien tijd aan de vervolging
van den Sultan en Panglima Polem deel
nam), moet generaal Van Heutsz hebben
bewogen dien jongen man, wiens overige
eigenschappen daarvoor geen beletsel zijn,
voor te dragen tot een bevordering tot of
ficier.
Het wekt eenige 'bevreemding, dat die
benoeming zoo lang op zich laat wachten,
te meer daar de tweede luitenant Christoffel
in het officierskorps een uitstekend figuur
zou maken. B. N.
Onder, dagteekening van 15 Augustus
seinde de gouverneur van Sumatra's West-
kust als volgt:
14 Augustus geheel Korintji rustig. Ver
sterkingen der hoofdkampong Poelau Tengah
zijn reeds geslecht. Met wegaanleg werd be
gun neu. voornaamste aanstokers van verzet
zijn Hadji Mohamad Soeltan en Hadji Moo
lah Kirim. Op 9 Augustus zijn ongeveer 48
aanvoerders gesneuveld. Alsnog ingeleverd
79 geweren eu vele blanke wapens- Gehoede
landschap Poelau Tengah is reeds door pa
trouilles afgezocht. Drie sectiën 2de compag
nie 9de bataljon zijn te Poeilan Tengah, le
sectie 2a comp. 9e bat. één detachement van
16de bat., artillerie en genietroepen te San-
d ar an Agoeng vereanigd. Hoofden Lempoer
en Lolo behalve Depati Poexbo, die ergens
gewond moet liggen, maakten opwachting bij
kapitein De Klerk te Dolo; naar Depati
Poerbo wordt gezocht. Met patrouille kapi
tein Beyerinck te Aar Liki (Djaunbd) werd!
aanraking verkregen. Kapitein Filet gaat
daarheen. Gezondheidstoestand goed, toe
stand gewonden bevredigend. Java Ct.
De expeditie-commandant seinde dato
lb Augustus: Poelau Tengah betaalde he
den f 6900 boete, waarvan f 5000 als eerste
termijn van een boete groot f 10,000 en
f 1900 voor gestolen, prauwen. Sendaran
Agoeng betaalde f 100 voor het vermoorden
van een dwangarbeider. De politieke toe
stand iu Korintji is zeer gunstig. De aanwe
zige rijkssieraden werden heden ingeleverd.
Uit Biandjermasin werd o.m. aan de
Locomotief geschreven.
,.Zoo is dan 10 Augustus eea der Prioek
Tjalioehoofden, Goesti Arsad, zoon van den
pretendent hier aangekomen met eenige pan-
gcrans, vrouwen en gevolg onder geleide van
der. assiteut-residient Hosselaar, deu kapitein
der Arabieren en hadji Indra, districtshoofd
van Marabahan.
Welk een onuitputtelijk geduld heeft het
gekost om hem zoover te brengen, kan zich
alleen iemand voorstellen, gewoon met in-
landsche hoofden te onderhandelen.
Voorloopig heeft hij slechts vrijgeleide om
hier te komen onderhandelen, en mag op
hoog bevel geen Europeaan zich met hem
inlaten, totdat men of tot een overeenkomst
is geraakt, of hij onverrichterzake terugkeert-.
Het schijnt dat het gewestelijk bestuur tele
graph] scli met do regeering bespreekt hoe nu
te handelen. De uitslag hiervan zal zoo spoe
dig mogelijk gemeld worden."
Het Bandj. Nbld. meldt verder:
Gisteren, 13 Augustus, om half één, maak
ten Goesti Arsat en de hem naar herwaarts
gevolgde pangerans, goesties en temenggons,
onder geleide van den assistent-resident der
Doesoenlandeu, op zeer behoorlijke wijze hun
cpwadhting "bij dien- resident.
Goesti Arsat verklaarde zich aan het ge
zag to onderwierpen en bood, daartoe gemach
tigd, ook do onderwerping aan van den pre
tendent, met het verzoek, om zich daarna te
mogen blijven vestigen binnen de grenzen
van het oude Bandjesmasinsche-rijlk.
De welwillende wijze waarop Goestie Arsat
door ons hoofd van gewestelijk bestuur werd
ontvangen en werd toegesproken zal, dit ho
pen wij, veel bijdragen, om het vertrouwen
in het gouvernement en zijn ambtenaren te
bevestigen.
Goesti Arsat en de met hem meegekomen
hoofden en volgelingen, zullen dezer dagen
naar de Boven Doesoen terugkeeren.
Het antwoord van den resident luidde dat
het verzoek aan de regeering zou worden
overgebracht.
Staien-Generaal.
De Oorlog» begrooting voor 1904.
Bij de samenstelling is, voor zooveel mogelijk,
rekening gehouden met de denkbeelden der
Staatscommissie. Yan de wijze van inrichting
der begrooting op dien voet wordt een algemeen
overzicht gegeven, benevens enkele aanteekenin-
gen omtrent sommige afdeelingen en artikelen
in het bijzonder.
Het eindcijfer is f 1,127,916.00 hooger, hoofd
zakelijk uitgaven betreffende de uitvoering van
bestaande wetten en voorschriften of daarmede
verband houdende.
Voor verhooging van de traktementen der offi
cieren wordt f 200,000 aangevraagd.
Met betrekking tot de legerorganisatie zijn de
noodige gelden uitgetrokken tot oprichting in
1904 andermaal van een nieuw regiment infan
terie terwijl voor 1905 gelden zullen worden
aangevraagd behalve tot oprichting van het
derde of laatste nieuwe regiment infanterie, ook
die tot oprichting van den staf der 4e divisie
infanterie, waarna met deze volledige formatie
vermoedelijk geen verdere uitbreiding van sta
ven en korpsen zal noodig zijn.
Het eventueel vormen van 24 voltallige reserve-
bataljons zal dan nog niet dadelijk kunnen ge
schieden.
Na definitieve besturing omtrent de invoering
van het snelvuurgeschut zal de reorganisatie dei
cavalerie en der bereden artillerie kunnen wor
den vastgesteld, die verband houdt met die der
infanterie.
De vesting-artillerie zal in hoofdzaak als de
tegenwoordige zijn ingericht.
De voorstellen der commissie tot reorganisatie
van het korps genietroepen zijn eerst onlangs in
gekomen. Eenstemmigheid is verkregen omtrent
de organisatie der spoorwegafdeelmgen. Het was
niet mogelijk bij deze begrooting hiermede reke
ning te houden.
In 1904 is de oprichting noodzakelijk van 6
nieuwe bataljons landweer-infanterie en 8 com-
pagniën landweer-vesting-artillerie.
De herziening van de officiers-traktementen
binnen de grenzen Tan ihet financieel bereikbare
berust op het behoud van de bestaande aanvangs-
traktein enten, gepaard met periodieke verhoo
gingen voor de cerste-luitenants en kapiteins
van grooter bedrag en met korter tusschenpoozen
van de thans geldende, en met afzonderlijke ver
goedingen voor het houden van dienstpaarden,
ook in de rangen van majoor en luitenant-kolo
nel. De bezoldiging van de kolonels en die der
opper-officieren blijven, (behoudens de bijzon
dere regeling bij het wapen der genie, zooals zij
zijn.
Bij het uitwerken van het stelsel is o. a. het
\olgende in acht genomen
Het le luitenant-traktement blijft bij aanstel
ling hetzelfde als thans, doch wordt telkenraate
verhoogd met f 200 na 8, 12 en 16 jaren dienst,
als officier na 20 jaren officieTsdicnst in den
luitenantsrang wordt een vierde verhooging van
f 200 toegekend, hoewel dit slechts hoogst zelden
zal voorkomen.
Het kapiteinstraktement, bij aanstelling in
dien rang op het tegenwoordig bedrag gehand
haafd, wordt na 20, 24 en 28 jaren dienst als
officier telken male verhoogd met 200 de trak
tementen, ook voor de majoors en luitenant-kolo
nels daarenboven verhoogd met f 200 voor elk
dienstpaard.
Voor de officieren der genie woitlt een geheel
nieuwe regeling ingevoerd met verhoogde aan-
vangstraktementen in eiken rang en periodieke
verhoogingen tot eenigszins hooger bedrag dan
voor de bovengenoemde officieren.
De algemeene toelagen vervallen.
Ieder officier ontvangt bij aanstelling eene te
gemoetkoming in de aanschaffing van zijne uit
rusting van f 200-
Overigens zijn b.v. in de bezoldiging van som
mige officieren van den plaatselijken of den pro
vincialen staf enkele onregelmatigheden wegge
nomen.
De toelage der officieren in de residentie in
garnizoen, kunnen naar de meening van den
Min. van Oorlog vervallen de toelagen voor lui
tenant-adjudant evenzeer.
Een post is uitgetrokken om aan allen, die ten
gevolge van de nieuwe regeling schade lijden,
persoonlijk een toelage te kunnen geven.
De Min. wenscht de traktementsverhooging te
doen ingaan op een later tijdstip dan 1 Januari
1904.
Militie.
Een wetsontwerp is ingediend tot vervulling
on wijziging van eenige l>epalingen der Militie-
wet 1901. aangevuld bij de wet van 20 Jum 1902.
Het bevat o. a. de bepalingen voorgesteld in hel
in Juni 1903 ingediende gelijknamige wetsont
werp en strekt in vervanging daarvan. Wijders
beholct het, behalve enkele bepalingen van on
dergeschikt belang, voorziening, waarvan de tot
standkoming in den jongsten tijd wenschelijk
gebleken is.
De Regcering wil voorts de -bevoegdheid zien
verkregen om de manschappen van onbereden
korpsen zoo noodig tot een maximum van acht
maanden voor den in art. 108 bedoelden dienst
onder de wapenen te houden of te roepen. Mocht
dit -voorstel tot iwet worden verheven, dan zal de
bepaling van art 80 van -het Kon. besluit van 9
Dec. 1901 betrekkelijk de ploegsgewijze aanwij
zing (welke regeling nu reeds door de ervaring
als ompractisch is veroordeeld) dienen te ver
vallen.
Het wettelijk maximum van het blijvend ge
deelte, thans 7500, wordt voorgesteld op 8000
man te stellen.
Daar ide mogelijkheid niet i,s uitgesloten dat
te ceniger tijd de noodzakelijkheid mocht blij
ken om de zeemilitie geheel of gedeeltelijk we
gens omstandigheden als bedoeld in de eerste
zinsnede van art. 110 in werkelijken dienst te
houden of op te roepen, is invoeging van een
nieuw desbetreffend artikel voorgesteld.
Wijziging en aanvulling der wet tot
regeling van het middelbaar
o n d e r w ij s.
Uit de Memorie van Toelichting op bovenge
noemd wetsontwerp blijkt dat (thans de tijd ge
komen wordt geacht tot wegneming van bestaan
de belemmeringen -voor de vrije ontwikkeling
ook van het middelbaar bijzonder onderwijs.
Voorts mogen ten opzichte van vakonderwijs
dat gerekend wordt binnen den kring dezer wet
te vallen eenige nadere voorschriften in de wet
zelve niet langer ontbrekenbehooren de
voorschriften ten opzichte van het eindexamen
der H. B. Scholen met 5-jarigen cursus verbete
ring en dient niet langer bestendigd de bevoegd
heid, voortvloeiende uit art. 89.
Onaangetast wordt gelaten al wat thans op
liet gebied van algemeen ontwikkelend middel
baar onderwijs gebrekkig wordt geacht totdat
de Staatscommissie voor de betere ineenschake
ling van de verschillende deelen van het onder-
wijt. ook daaromtrent hare voorstellen aan de
Itegeering zal kunnen hebben voorgelegd.
Op liet voetspoor van hetgeen voor het lager
onderwijs is bepaald behoort de snbsidieëring
van bijzondere hoogere burgere scholen alleen
van het Rijk en dan volgens vaste regelen uit
te gaan. Bij het ontwerpen der voorwaarden voor
deze subsidieert ng is getracht in de zelfstandig
heid dier inrichtingen slechts zoover in te grij
pen als strikt noodzakelijk voor genoegzame ze
kerheid van de deugdelijkheid van het onder
wijs wordt geacht.
Eenig vereischte voor de subsidieën is dat de
bijzondere H. B. S. uitga van eene vereeniging
met rechtspersoonlijkheid.
Uitgesloten worden: a. die scholen waarvan
het schoolgeld per leerling en ner jaar gemid
deld meer dan f 100 opbrengtb. die waarvan
blijkt dat zij gehouden worden als winstgevend
bedrijfc. dezulke, waarin het onderwijs in de
voor openbare hoogere burgerscholen verplicht
gestelde vakken gegeven wordt door wettelijk on
bevoegden of niet-volledig bevoeigden. Voor de
berekening van het maximum der te verleenen
bijdrage komen slechts in aanmerking de door
art. 16 en 17 der wet op het programma van
apenbare H. B. Scholen met 3 en 5-j. c. gestelde
vakken. Het aantal aan deze vakken bestede
volle uren onderwijs moet om aanspraak op sub
sidie te geven gemiddeld- per klasse minstens 25
per week bedragen, terwijl niet meer dan 30 uren
per week in aamqerking komen. Voor het Rijks
subsidie wordt f 50 per wekel. uur onderwijs als
maximum vastgesteld. Alleen scholen met 3-, 4-
en 5-i. cursus komen in aanmerking. Een in 2
parallelafdeelingen gesplitste klasse guldt voor 2,
ten hoogste 3 parallelklassen komen bij voortge
zette splitsing bij de berekening in aanmerking.
Een grens dient echter aangenomen voor liet aan
tal leerlingen eener klasse boven hetwelk alleen
de splitsing op het subsidie invloed zal oefenen
deze ware te trekken onderscheidenlijk bij klas
sen van meer dan 25 en van meer dan 50 leer
lingen.
Bij ongesplitste klassen zal het hoogstmogelijko
Rijkssubsidie voor een bijzondere H. iB. S. met
5-j. c. bedragen f 7500, voor een met 3-j. c.
f 4600.
Voor pas geopende scholen zal subsidie worden
uitgekeerd al is nog slechts ééne klasse geopend,
mits uit liet plan blijkt, dat de soüool bedoeld is
als een 3-, 4- of 5-jarige. Wat het vakonderwijs
betreft, behooren de onderscheidene inrichtin
gen op dit gebied in de wet uitdrukkelijk erkend.
Onnoodig verbuigen of verwriifgen van allengs
ontstane vormen een nieuwe gedaante is
hierbij echter buitengesloten, terwijl beknopt
heid bij de regeling een eerste eisch is geweest.
Het ligt in de bedoeling omtrent al wat. middel
baar en lager land- en tumbouw-onderwijs be
treft te gelegener -tijd bij afzonderlijk wetsont
werp voorstellen ter noodige voorziening te ont
werpen.
Voorgesteld wordt: de bestaande wet op het
Middelbaar Onderwijs te splitsen in twee hoofd-
afdeelingen1. algemeen middelbaar onderwijs,
2. middelbaar vakonderwijs, d. i. zoowel het
eigenlyk gezegde middelbaar als het lager vak
onderwijs de afdeeling vakonderwijs wordt n.l.
onderverdeeld in twee titelsde eene gewijd aan
de hoogere vakscholen", do andere aan de „vak
scholen."
Het middelbaar en het lager vakonderwijs
wordt onderscheiden in technisch-, handels- en
landbouwonderwijs. Omtrent de vraag, of men
bij het technisch onderwijs met een vakschool der
hoogere of lagere sooit te doen heeft, zal in vele
gevallen de Koninklijke beslissing moeten wor
den ingeroepen.
Voor de hoogere technische en handelsinrich
tingen (de te stichten middelbare technische
school), waarvoor de plannen nog in 't eerste
stadium van voorbereiding zijn, de AmsLerdam-
sehe Kweekschool voor machinisten, de Ensche-
descho school voor nijverheid en handel, de ge
meentelijke handelsschool te Amsterdam en daar
mee gelijk te stellen inrichtingen, wordt onder
's-Ministers oppertoezicht naast het door inspec
teurs te oefenen toezicht eene Rijkscommissie
voorgesteld. Voor het landbouwonderwijs wordt
het toezicht onveranderd, voor het lager han
dels- en industrieel onderwijs het thans voor
ambachts- on dergelijke scholen ingestelde in
spectoraat, mits uitgebreid, gehandhaafd door
één inspecteur voor het laatstbedoelde onderwijs
nan te stellen met een oantal adjunct-inspec
teurs daaronder, terwijl naast, het Rijkstoezioht
plaatselijk schooltoezicht door de gemeenten aan
bevolen blijft.
Voor het in het leven roepen van vakteeken
akten dient de thans niet bestaande bevoegdheid
daai toe in de wet uitdrukkelijk verleend, waarbij
eahter volstaan worde met het sanctionneeren bij
de wet van het splitsen der teekenakte in meer
dere akten.
De eischen en voorwaarden betreffende toe-
zioht der Overheid en het onderzoek naar de be
kwaamheid en zedelijkheid der onderwijzers, al
leen te stellen voor vakscholen of hoogere vak
scholen die voor Rijkssubsidie in aanmerking
willen komen, zullen bij algomeenen bestuurs
maatregel dienen geformuleerd.
Burgeravondscholen in gemeenten met min
der dan 10,000 zielen, uitgebreider cursus dan
de 3-jarige, onderwijs in andere vakken dan de
verplicht gestelde, worden van de gemeenten
niet geëisebt, maar willen zij daartoe overgaan,
dan zullen zij op krachtigen Rijkssteun kunnen
rekenen.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
XXIX.
Wat in 'tvat is, verzuurt niet en de trou
we lezers mijner Penkrassen hebben daarom
altijd nog hun rijtoertje te goed. 't Is va»'
morgen juist heerlijk frisck eu lekker weer
ua 'U nacht van regen!
We zulleu dus maar eens 'n „wagen" met
twee paarden laten voorkomen en van 6
uur 's morgens tot 12 uur s middags gSSH
gemeten van alles, wat er zoo oip Insu-
Unde's hoofdplaats te rien valt.
Het rijden ig hier betrekkelijk goedkoop.
Voor zes gulden plus twee kwartjes fooi
rijn we 't heertje1
JVe zullen nu maar eerst „naar beneden",
naar de oude stad gaan. 't Is daar thans nog
uit te houden. Over n paar uur echter, zou
ons genot vrij twijfelachtig zijn.
Zoo rijden wc dan weêr langs ons Molen
vliet, dat zijn naam aan het in 1648 gegra
ven kanaal ontleent. We weten reeds, dat
ook hier de stoomtram langs loopt.
Voor den nieuweling moet het zeker al
een zeer vreemd gozient we»en, om maar
Open en bloot Chineezen cn Inlanders, man
nen vrouwen en kinderen sans gêne hun bad
to zien nemen.
Het kanaalwater is alles behalve frisch en
riekib ook minder aangenaam, doch daar
schijnen de luidjes zioh maar weinig aan te
storen, want zelfs mond en tanden worden
met 't bruingele vocht „gereinigd"Van bac
teriën en bacillen hebben ze dan ook na
tuurlijk nog nooit gehoord. Niemand sterft
er vóór zijn tijd, zoo wordt wijsgeer ig gere
deneerd, dus waartoe rich in acht te nemen?
En als dan over eenigo maanden weêr eens
cho'lejra of 'n andcfre venijnige riekte uit
breekt, och dan sterven ze tevreden en ge
laten, omdat hun tijd dan blijkbaar daar is
Het- hotel Molenvliet ligt vrij wel op do
grens van 't Europeescho gedeelte dezer wijk
en we passeieren nu een aaneengesloten rij
van kleine winkelhuisjes en werkplaatsen,
bewoond door Inlanders en Chineezcu.
Hier cn daar wordt die rij onderbroken
door oen steeg of „gang", zooals ze hier zeg
gen, en daar Batavia bij Molenvliet op zijn
smalst is, loopon die steegjes, ook aan do
overzij van 't kanaal binnen weinige minu
ten door een kampong op een sawah of rijst
veld uit.
Al spoedig komen we aan de „oude stad"
en wel op het bekende eu beruchte Plein
1" 1 k, vlak tegenover hot Stadsverband, do
Gevangenis en het z.g. Kettingkwartier, de
verblijfplaats der rantéi's, kettingjongens of
dwangarbeiders, waarvan daar juist een troep
je onder geleide van een mandoer, zich naar
hun work begeeft. Het is een merkwaardig
gezicht al die Inlanders en Chineezen, in hun
bruin boevenpak, heel kalm zich tfi zien lei
den door een der hunnen, dus ook een ge
strafte, die tot mandoer of opzichter over
hen werd aangesteld.
Er loopon gevaarlijke roovers, ja begena
digden moordenaars onder en toch eten die
lui schijnbaar uit de hand en blijven ze
binnen de grenzen van liet touwtje^ dat 't
clubje bij elkaar moet houden.
Eingenaardig volkje toch dia dwangarbei
ders, lui die later ook wel een Penkraa waard
zijn, want in Holland kan men zich nu een
maal geen voorstelling maken van de mogo
lijkhcid om zware misdadigers dagelijks, be
trekkelijk vrij, buiten de poorten van den
kerker te laten rondtippeleu, bewaakt, niet
door marechaussee's met scherp geladen ka-
rabijn, doch door een der hunnen, met een
stokje gewapend, die zich woet te doen go-
hoorzanien en hen met militaire stiptheid op
t vastgestelde uur weêr thuis brengt
Enfin, later hierover meer, 't onderwerp
ia belangwekkend genoeg, doch wij hebben
nu geen tijd, we moeten verder.
We slaan dan bij Glodok links af on ko
men nu plotseling midden in de Chineesche
Kamp. Bepaald typisch, dat doolhof van
grachten cn straten en steegjes, die echt
Chineesche huizen van telkens afwisselenden
stijl, die gevels met hello kleuren beschilderd
cn beplakt met roodo langwerpige papier-
strookeu, waarop groote zwarte Chineesche
letters misschien wel naam cn kwaliteit van
do bewoners vermelden. Men kan zich hier
best voorstellen in een der volkswijken van
Peking te zijn, want het Chineesche element
is hier verreweg overhoersohend cn de druk-
doendo staartmenschon. van wie velen nog
niet zoo heel lang hun Homelscho Rijk ver
lieten, maken een leven als een ooi-deel. De
meeste huizen zijn beneden tot toko's (win
kels) ingericht, toko's waar men van alles
en nog wat krijgen kan cn ook daarbinnen
wordt het oog aangenaam geboeid door kleu
ren en verguldsel, rood en zwart lakwerk cn
niet te veTgeton het eigenaardig huisaltaar
tje met zijn offerstokjes, roodc kaarsen on
grillige Tao Pekong. eene voorstelling uit
de Chineesche godenwereld, 'tls nog vroeg
in den morgen en do meeste langstaarten loo-
pen daarom met naakt bovenlijf van de och
tendkoelte te genieten, hun beenen bedekt
door do wijdo Chineesche pantalon, Ook do
„dames" dragen broeken. Zo rijn In 't zwart
gekleed en hebben haar kleine (misvormde?)
voetjes gestoken in de bekendo muilen met
dikke zolen. Ze zien or grappig uit! Ik spreek
hier natuurlijk van do onvervalscht echte
Chineesche vrouwen, want menig Mongool
kiest zich eene dochter van het la-nd hier
tot levensgeze llfin" en wordt dan de stam
vader van eene generatie baba's en ncmna's,
die feitelijk geen Chineezen meer zijn gaar
ne de Westersche gewoonten overnemen, zioh
meer Europeesch kleedeu, hun kinderen be
hoorlijk naar school zenden, ja zelfs Hol-
landsch eu Engclsch doen leerea cu werke
lijk heel wat aangenamer indruk maken dan
de schreeuwerige, domme, onbeschofte, bot-
grinnCikende <„sin-khch's" of geïmporteerde
„staarten" van den overwal.
Zoo'n Chineesche wijk doet in vele op-
zichteu donken aan do bekende z.g. Joden
buurten van Amsterdam en 's Gravonhage,
doch 't is hier nogwel zoo druk, wat niet
te verwonderen valt als men weet, dat de
Chineesche handwerkslieden hun vak meest
al in 't publiek beoefenen. Overal ziet men
yQ bezig, de nijvere meubelmakers, smeden,
rijtuigherstellers, timmerlui, schoenmakers,
blik- cn koperslagers, kleermakers enz. ter
wijl we daar juist een barbier pesseeron, die
druk aan den arbeid is, op don openbaren
weg, met een zijner patiënten. Niet alleen,
dat hij vlug en handig scheert, maar met
allerlei tangetjes, mesjes en sponsjes bewerkt
hij do ooren, oogleden en neusgaten van zijn
cliënt. Hier weêr wordt gebakken en gekookt,
want men eet en drinkt nu eenmaal ook
op straat en wil tegelijk wel eens ziens zien,
boo on wat er wordt klaargemaakt,
't Is wel jammer, dat t in deze buurt wat
verdacht riekt, want werkelijk do verschil
lende straattoonecltjcs in do Chineesche
Kamp te aanschouwen, zouden een langer
vertoeven niet onaardig maken.
Over eeu oud-Hollandscho ophaalbrug ko
men wc plotseling weêr in het Europeescho
gedeelte der stad en wel aan een breede
gracht met hooge oudorwetscho huizen, 'tls
de z.g. Kali besar (groote rivier), do hecrcn
van den handel to Amsterdam en Rotterdam
zeker wel bij namo bekend.
Aan die Kali besar toch vindt men do voor
naamste handelskantoren en pakhuizen van
Batavia.
Nu 't is er nog betrekkelijk stil, doch
straks tegen 8 uur, komen ze hier per tram,
dos a dos of fiets, de ijverige dienaren van
Mcrcurius, den god van deu handel, terwijl
hun chefs in „eigen wagen" met twee Austra
liërs bespannen, zich als echte pacha's naar
dez^ hartader van den importhandol voor
West-Java laten vervoeren. De grootste
Australische paarden zijn hier bij de rijken
zoer gewild.
Wo zeiden vroeger reeds, dat do oude stad
met haar voor Indie zoo onpractische Euro-
peesche bouworde vau vlak aan elkaar slui-
tcudo huizen, zonder tuinen of orven, thans
als woonplaats door do Europeanen is ver
laten en de vroegere woningen der Compag-
niesdicnaren rijn nu de handelskantoren,
waar de kooplieden overdag hun zaken doen.
om zich na afloop daarvan weder naar hunne
in do nieuwe wijken gelegen villas te bege
ven.
Nadat we de Kali besar, zoowel westelijk als
oostelijk rijn langs gereden, komen we van
