S°. SOS. Tweede Klad.
Jaargang.
Zaterdag 28 januari 1905.
KOLONIËN.
BINNENLAND.
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Amersfoortf 1.25.
Idem franco per post- 1.75.
Afzonderlijke nummers- O.OS.
l)eze Courant verschijnt Dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen.
Advertentiën, mededelingen enz., gelieve men vóór 10 uur
's morgens bij de Uitgevers in te zonden.
Uitgevers: VALKHOFF Co.
Utrechtschestraat I. Intercomm. Telephoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTTÊN:
Van 1—5 regel* fOJ7M,
Elke regel meer - O.IS.
Groote letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijf bestaan Toordeelige bepalingen tót
bet herüaald adverteeren in dit Blad bij abonnement. Eene
circulaire, bevattende de voorwaarden, wordt op aanrraüf
toegezonden.
OOST-INDiÉ.
Atjehk
liet bericht dat luitenant Burger zou
gevallen rijn doer de hand van den jeugdi
gen sultanstelg Toeankoe. Noerradèu blijkt,
volgens een Atjeh-brief in de Ja va-Bode, on
juist te zijn. „Wel was 't een, feit zoo
schrijft do correspondent van de Java-B'ode
- dat die Don ,fua.n. zich in. het door Burger
omsingelde huis in Blce Wakeuëh bevond
an aa r iu stede van zich, zooals het oorspron
kelijk verhaal luidde, tegenover Burger te
stellen, en op hooge tcon decen de reden va.
zijn komst te vragen, heeft de deugniet zich
met de vrouwen onder 't huis verdekt op
gesteld en. liet gunstige oogenblik, ontstaan
gedurende de verwarring na 't sneuvelen van
onzen aanvoerder, 'benut om onopgemerkt, de
plaait te poetsen.
Wel ging ceii drietal weken, na 't gebeur
de het gerucht dat de Toeankoe ge-wond zou
zijtn, maar was dit al de waarheid, dan toch
kan de verwonding van geen belang zijn ge
weest, getuige de boevensteékendie de jeug
dige onverlaat kort -daarna, 'bedreef. Het ge-
va-arlijike baantje om in 't krijt te ^treden
met: z'n tegenstanders, liet hij aan een ze
keren Pang Brahim over, uit den kampong
afkomstig, waar 't drama zich beeft afge
speeld. Van ©en bravour-stu'kje is dus geen
sprake en T. Koer raden gaat, zooals voor
heen, voort met z'n bezoeken aan jonge
vrouwtjes, die blijkbaar er niet afkeerig an
zijn een Sultanstelg tot amant te hebben.
Hoe lang dit spelletje nog zal duren, is een
open vraag. Verraad van de zijde van het
vrouwelijk geslacht schijnt hij. niet te duchten
en ook de respectieve cehtgcnooteu houden
blijkbaar een. oog dicht. Nu de Toeankoe
zich echter verstout hier en daar huizen in
brand te steken cn de .bewoners door z'n
trawanten om hals te doen brengen, b o.
kans op dat men, dein dwingeland moede,
te eenigcr tijd' zijn aanwezigheid zal ver ra
den, om 'hem dood! of levend in onz-i ban
den te. spelen. Van de zijde der Konip u.r
worden reeds alle zeilen bijgezet oim hom te
pakken te krijgen, tot dusverre echter zon
der eenig resultaat, want zooiwei de pogingen
om hem in 't kampong-complex Bloeï-Aloeï-
BiraliLam KaboeïOeleï Gampoug te ver
rassen, als de door 10 brigades en 7 infante-
rie-patrouilles uitgevoerde manoeuvre, waar
bij deze, in kleine af deelingen opgelost, de
VIII Moekim Saina> India, IT Moekim Aree
en V Moekim Beubeë afzochten, had' geen
ander gevolg, dan dat een paar volgelingen
van T. Pol om Haloeëng en de vrouw van
den Toeankoe in onze handen vielen.
Tntusschoni ia deni Sultan, die wederom te
iSigli vertoeft, .vanwege de attractie door
Potloot Moeröng uitgeoefend, opgedragen po
gingen in het werk te stellen om liet weer
spannige familielid tot rede fee brengen. Ge
geven echter de weinige kracht, die van den
voormalige» drager van 't gezag uitgaat, en
tien geringen invloed, dien hij. bezit, bestaat
er weinig kans, dat van. dien kant hulp is
te verwachten. We zullen, zooals trouwens
.reeds genoeg door daden is bewezen, ons zelf
moeten helpen."
Slxgkel.
Den 24sten December wer^ uit Kota-
Ilad'jtt geseind
Ailhier is bericht ontvangen, dat Pangka-
lan-Belegen in 'het Boven-Sinkelsche den 19n
dezer door 90 Bat akkers uit. de ICepas-1 aai
den is aangevallen en geplunderd. De be
volking kreeg daarbij gewonden en vluchtte
in het oerwoud. Volgens den radja van Be
legen is de gevluchte radja van Batoe-batoe
de aanvoerder van de bende. Uit Pasir Belo
is een sectie over Singossing naar de geplun
derde kampongs o.p murseh gegaan. Boven
dien zijn nog 26 bajonetten uit Singkel aan
gevraagd.
Een telegram gedagteeke-ud 27 December
luidt
De gecombiucerde colounes uit de bivaks
te Baba Kroeng Ma.nggi en Djeuram, onder
commando van de le luitenants c]er maré-
chaussée Vasten ou cn Kramers ageerden van
den len tot. den 19en dezer in Boven-Tadoe
en Bovcn-Tripa. De vijand licit 32 dooden, 2
geweren model '95, 1 achterlader, 5 voorla-
djers en eeniige munitie, beuevens blanke
wapens, in- onze handen achter. Wij hadden
geen verliezen.
De Sawangsche petoeba's namen hot ben-
«lehoofd Ben Boelenen gevangen cn leverden
'hem aan, het. bestuur uit.. Dooi* patrouilles
uit Goentji werd de bende van d;d- hoofd
geheel vernietigd daarbij werden 1 achter
lader, 10 voorladers, benevens blanke wapens
cn munitie buitgemaakt.
Uit S'ingkel wordt.aain hert Adv.hlad
v Atjeh geseind
Volgens ingekomen berichten, is Pangka-
kn Belegen: (hoven Singkel) 19 December
om 8 uur voorm. door een bende van onge
veer 90 Baitakkers uit de Kepaslanden aan
gevallen en geplunderd.
De bevolkine: is. in liet oerwoud gevlucht.
Voflgens de radja B'elegen is de radja. Batoe
Batoe aanvoerder der 1 jende.
Van uit Pn«r Bel a werd' een seert.ie over
Singoasing er heen gezonden, en 26 bajonek
len uit Singkel geroquréeerd.
Uil de Tob a landen. De Paidan-
ger bericht De inhoud van een den- I8en
December uit Tairootoeng ontvangen draad-
bericht luidt„Controleur seint uit Ba.ligé
14 dezer inet patrouille naar Si Bait ver
trokken. Aldaar gevangen gouvernements-
ondlcrdaneiv bevrijd. Ompoe De bat a Oeloean
inodbgenomeii naar Oerat15 dezer van
Oerait naar Tipauig. Ompoe Baewea en twee
voiwanten die gou vernementsonderdauen go-
vaugen hielden, medegenomen naar Moeara.
Heden ia te Moeara boete dooi- hoofd Si Bait
betaald en gevangene Tipaug losgelaten. Om
poe Boewea Tipang naar Baligé medegeno
men tot boete en schadevergoeding betaald
zijn. Troep morgen terugverwacht.'
Z w a v e 1 w i n n i ii g. Op liet rekest
van den heer W. F. A. Loonen, waarin hij
verzocht hem vergunning te wrloenen om
uit de kraters van de verschillende vulka
nen der Preanger een hoeveelheid van onge
veer zesduizend, ton zwavelertsen af te voe
ren ten verkoop in Europa, tegen uitkeering
van 50 pet. van de netto winst aan do re
geering, is te kennen gegeven, dat dit ver
zoek „op grond van de mijn-verordeningen"
niet kou worden ingewilligd.
P reange rbode
De correspondent te Batavia van het Ilbld.
seint
„De Gouverneur-Generaal heëft een be
kend Amsterdamsch financier aangezocht op
te treden als directeur van financiën."
Nog seint bovengcnoemde correspondent
,Jn de districten Merawang en Soeugei
Li-at is een complot, van mijnwerkers ont
dekt om tot plundering en roof over te slaan
op C'hineesch Nieuwjaar."
Het blad teekent hierbij aan
De districten Merawang en So enge i Leat
zijn mijndistricten op het eiland Bauka. De
mijnwerkers in de tinmijnen op dat eiland
zijn, naar men weet, grootendeels Ohineeacu.
Een nader telegram gisterenmiddag uit
Batavia ontvangen, meldt aan genoemd blad
nog het volgende
„Het plan der onlusten is uitgegaan van
het Dr i e vingeren-verbomiEr zijn troepen
naar de beide districten gezonden. Als oor
zaak der ontevredenheid worden genoemd de
zware dagtaak der mijnwerkers en slechte
voeding.
Voor de kiesvereenigiug Burgerplicht te
Dordrecht trad j.l. Dinsdag in een openbare
vergader.ug als spreaer op prol', mr. VV. van
der Vlugt, met een rede over de waarde van
de liberale beginselen, en de verhouding
van de beginselen van andere partijen tot
hen
Als uitgangspunt daarvoor nam spr. de
algemecne beschouwingen over de Staats-
begrootiug voor liet jaar 1905, een nabe
trachting op het begrootingsdebat derhalve.
Aan het uitvoerige verslag van de N. B.
Ct ontleenen wij het volgende
„Niets heeft deze jongste begrootingsde-
batten zoozeer gekenmerkt, als deze tickde
blijkbare toeleg van de leiders der uiterste
vleugelgroepen, om alles wat zich tusscheu
die beide uitersten bevindt, wel niet weg
to doezelen, doch te beschouwen als min
waardige grootheden.
Zoowel door den leider der huidige regee
ring, als door den aanvoerder van de Soci
aal -democratische Arbeiders-partij, werd het
doodvonnis over de middenpartij uitgespro
ken. Met uitvoerig;- citaten uit do bcgroo-
tingsberaadslaging wees spreker do toeleg
van beide leiders nader aan en, wat in het
bijizouder de liberale partij aanging, van
haar heette, het, dat zo geen idealen meer
had, ze had gern toekomst, geen marschwog
meer.
Spreker bestreedt uitvoerig de onware
karakteriseering van de liberale partij door
dr. Kuyper en mr. Troelslra. Onwaar is het,
dat deze partij steeds eenzijdig klassenbdan
gen heeft behartigd. Uit de bekende narede
van Tborbecke blijkt, overduidelijk, dat de
libera parti'- stoe.b heeft bezeten een fonds
van richting gevende ideeën.
Welke zijn do hoofdgedachten van do t
genwooru v liberale iEn als antwoord op
deze vraag noemt spreker; le onpartijd'g
lieid 2e do vrijheid. Dit werd door spr. na
der toegelicht. v
De groote moeilijkheid van dezen tijd
voor de liberalen bestaat voornamelijk hier
in, dat gezorgd dient te worden, dat or geen
behoorlijke werkkracht is zonder pa-.-end
loon, en geen passend loon zonder behoor-
l'ilre werkkracht. Die moeilijkheid rechtvaar
digt het ingrijpen van de overheid in ver
schillende vormen. De liberalen, die van
e.eening zij-r. dat de arbeider er voor moet
zorgen, dat zijn arbeid op den duur prijs
waardig is, zien in, dat zij hem in die zorg
moeten ter zijde staan in den vorm van
ambiéhts- en teehvnVch ouderwijs, in een roge
I.ng van het leerlingwezen.
Bii den loon standaard moet het loven en
bic-den met uitgesloten rijn, doch de wedor-
zijd:che partijen moeten elkanders porturc,
elkanders gelï'ke zijn. Die machtsgel ij lcheid
zullen de arbeiders vinden in het doen om
hoog bloeien van liet vakvereenigingslcven.
In afwachting ci'aarvan zijn do liberalen be
reid do arbeiders te helpen aan invaliditeits-
en ouderdomspensioen, met bijdrage van den
9taalaan een wettelijke regeling van het
arbeidscontract, vooral van het looncontract,
de zwakkere arbeiders te schragen door de
oprichting van veiv.eeningsraden en scheids
gerechten.
W- r liet getu dan wel vandaan moet ko
men voor de noodige er vormingen in de eer
ste riants door Lezuhiigmgen, waarop door de
lioeralcn bij; de jongste begreotingsdebatten
is aangedrongen, [n de twevde plaat- uit de
te verwachten verhoogde opbrengst der mid
delen, in de derde plaats door herziening van
ons belastingsysteem en wat dan nog zou
ontbreken, zou spreker met pref. Trcub w. i
schen te vinden uit een verhooging van
successierecht in de rechte lijn.
Door dit betoog hoopte spreker het beeld,
dat door de beide uitersten van de liberalen
partij was geteëkeiid, weer recht gezet te
hebb: n.
Na de pauze besprak prof. Van der Vlugt.
de beide uiterste groepen zelf.
Ten slotte had spreker het met een enkel
woord over, hetgeen hij noemde, de weder-
sijdsche verstandhouding tussehen de ver
schrillende! smaiL-deplcn van de vrijzinnigen
van den laatsten lijd. Die verstandhouding
is niet zoo vriendschapjïelijk als de nood dei-
tijden dit wel eischt. Spreker schetste in het
kort het ontstaan van de vrijtzi nnig-dem oer a -
tisene partij,, daarbij in herinnering brengend
ha-ar eiseh van finale uitbreiding van liet
kiesrecht cn het aanhangig voorstel van de
vrijizinnig-deinocratisclie Kamerleden tot her
ziening van de grondwet, om daardoor te
komen tot algemeen kiesrecht voor mannen
en vrouiwen.
In doze dagen van parlementair oesarisme,
merkte spreker in u.t verband op, strekt het
mr. Goeman Borgesius tot groote eer, geen
inspanning ontzien te hebben, om de opposi
tie van de huidige regeering te behoeden
voor verdeeldheid. Het is niet de schuld van
den heer Goeman Borgesius. dat zijn pogin
gen hebben gefaald. Falen- moesten ze. Een
kwaad geval .was het toch voor hem, den
middelaar te moeten spelen tussehen twee
groepen vrijzinnigen, waarvan de eene, de
vrijzinnig-democraten, haar ankers zoo diep
in het allemanskiesreeht had laten zinken,
dat het de vraag was, of ze zich daarvan
los zou kunnen maken zonder de touwen Ie
breken.
Spreker betoogt, op de bekende gronden,
de tegenwoordige samenstelling van de
Eerste Kamer en Provinciale Staten dat
van invoering van algemeen kiesrecht in de
naasrt» toekomst geen sprake kan zijn, daarbij
als zijne overtuiging uitsprekend, dat. het
verlangen van het volte achter de kiezers
maar een stembiljet mot bijstar groot- ge
noemd kan worden. Bovendien hebben de
gebeurtenissen van 1903 liiet aantal voorstan
ders van algemeen kiesrecht eerder doen ver
minderen dan vooruitgaan. En bii de regee-
ringspirtijen is de sympathie van sommigen
haver leden voor uitbreiding van kiesrecht
er ook al niet op vooruitgegaan. Men vindt,
dat het thans zoo opperbest gaat.
Do vrijzinnig-democraten., wetende, dat de
kansen voor de invoering van algemeen kies
recht in de naaste toekomst zeer ongunstig
staan, konden gemakkelijk tot een conces
sie komen. Evenals de bouwmeester van lucht-
kasteelen daartoe gemakkelijk overgaat, zoo
kwam het bl anco - Ki esneen tartik e 1 in de
wereld. Voor de liberalen zonder cenige
bijvoeging, zonder de bijv. -ging voor
uitstrevend, was de toetreding tot dit.
bemiddelingsvoorstel niet. gemakkelijk, 't
Klonk zoo mild, als de v rijft inn ig-dwno-
craten spraken ik koim u halverwege
tege ;t, ik vergenoeg 11 met een
blaiico-kiesrechtartikel, doe gij nu ook een
stap in verzoenende richting. Gij brengt, daar
door een offer, doch als de toekomstige wet
gever het kiesrecht wil herzien, dan zijt gij
volkomen vrij,, uw veto daarover uit le bren-
gem'
Maar zoo gemakkelijk is de zaak inderdaad
niet. Stol eens, dat do liberalen haddon toe
gestemd, dat er op deze wijze een bondge
nootschap was gek on i. e, dat in Juni de zege
mocht behalen, zouden dan al de bezwaren,
die zij tegen de eerste eisehen van de vrij-
zi:- iie-democraten hadden niet in onver
zwakte kracht gebleven zijn
Een pracli.sch resultaat -zou dit bondgenoot
schap derhalve niet hebben wol een ideëel
gevolg, nl. dit, dat steun was beloofd aan
nnrtieele grondwetsherziening zonder meer;
doch dan hadden de liberalen prijsgegeven
luim vaandel, de liooi'droden van hun bestaan,
dan zouden de liberalen meegewerkt hebben
den weg te openen om de opperheerschappij
in ons land aan li t get.al te verschaffen.
Wie vasthoudt aan do vlag van Tborbecke.
moge de omstandighedcleii "bejammeren,
waaronder bet weigerend besluit tot, mede
werking incest vallen, het weigerend besluit
ze'f bejammert hij niet. Had de hinderpaal
I van het algemeen kiesrecht niet bestaan, dan
hadden allo vrijzinnigen zich kunnen veree
nigen onder de leuze van verdediging va®,
den vrijhandel, van deugdeliik volksonder
wijs, zicli opmaken voor de voltooiing van
het gebouw der verzekering van arbeiders,
voor de leniging va.n den financieel™ nood
der gemeenten, voor de invoering van de
rechtspraak in besbuursgesellrl 1 enDoch tlums
is nelaas scheiding, uocli lioo noodlottig
cn pijnlijlc deze ook voor het oogenblik is,
aJ 'besloot spreker. >.e is verre te verkiezen
boven een bondgenootschap, waarbij het ge
weten rust noch vrede vindt.
Do rede van prof. Van der.Vlugt, die bin
nenkort, naar hij mededeelde, in Onze
Eeuw zal verschijnen, werd aan het eind
langdurig toegejuicht.
Grondslagen voor esn rationeele
bestrijding der tuberonlosc «Is
wslkszickle.
In de Geneeskundige Bladen (elfde
reeks no. IX, X) schreef de Leidsolie lioog-
leea-aar dr. W. Nolen een overzicht van de
in de laatste twintig jaren gedane pogingen
tot onderkenning en bestrijding van de tu
berculose, waarvan de X. Ct. bet volgende
uittreksel geeft
Sedert de tuber kei-bacillus als de k woe
ker van de ontzettende kwaal, die de
mensoliheid als een der gevaarlijkste pam-
demisohe ziekten reeds sedert eeuwen sloopt,
onderkend is, zijn va/n alle kanten de onder
zoekingen ou proefnemiugen er op gericht
om dien vijand te bestrijden. Herinnerd
wordt aan den strijd tussehen Cornet en
Fliigge om slechts de hoofdmannen te
noemen van oen groote reeks van onderzoe
kers welke strijd intusschen tot eenstem
migheid geleid heeft op enkele zeer belang
rijke hoofdpunten. Zoo kan men wol als vast
staande beschouwen, dat waar phthisici op
don grond spuwen en het sputum opdroogt
en vervolgens door de voeten tot fijn stof
gewreven wordt, gevaar bestaat voor infectie
door inhalatie van sputuim-stof. Eu dat ge
vaar is dan des te grooter naarmate' de stof
meer in de lucht wordt opgejaagd door wind
of tocht, door ruw aanvegen van plankenvloe
ren, van kleedeu en tapijten,, of door de be
weging, het geloop en geschuifel van veel
meuschen.
Waar phthisici hoesten, niezen, luid spre-
kon, zonder dat zij de sputum-drupjes, die zij
daarbij in grooten getale uit den mond slin
geren, in een vóór den mond gehouden doek
zoo goed mogelijk opvangen, daar bestaat ge
vaar voor infectie, dooi' inhalatie dier vaak
bacillen-houdende- drupjes, voor hen, die in
de caimiddellijke omgeving van dien hoes
tenden phtbisicus verkceren. Door verschil
lende onderzoekingen is intusschen gebleken,
dat de bedoelde drupjes slechts bij uitzonde
ring verder dan 1 M. van den hoester wor
den geslingerd cn dan betrekkelijk spoedig
hier of daar neervallen en vastkleven.
Men moet zioli daarom wel verwonderen,
dat al hoesten en spuwen er overal lijders
aan o pen -tuberculoseer daarom toch niet
overal virulente tuljerkel-bacillen aanwezig
zijn. De reden daarvan is, dat die bacillen
gelukkig het daglicht niet knnnen verdra
gen. Door onderzoekingen van Heymann be
treffende don levensduur van in sputum-
drupjes aanwezige tuberkel-bacillen is geble
ken. dat deze, aan het licht blootgesteld,
slechts 2, hoogstens 3 dagen in leven blijven.
In dikke lagen, zooals-bijv. in sputum inge-
huld, blijven echter de bacillen, ook. als zij
aan het daglicht zijn blootgesteld, langen
tijd, soms maanden lang virulent. Opge
droogd sputum is dus oueindig langer ge
vaarlijk dan sputum-drupjes zijn. Maar, tér-
wijl uitgehoeste sputum-drupjes zeer gemak
kelijk kunnen worden ingeademd, is dat. met
opgedroogd sputum volstrekt niet het ge
val.
Een andere belangrijke factor bij de be
strijding der tuberculose is de wetenschap,
dat zoo goed als 90 van alle mensehen oen
of meer tuberculeuze haarden in zich omdra
gen. maar dat hier disposrit-ie en weerstand»-
vcimogcn een zoo groote rol sj>eleri, dat toch
slechts één-zevende der menschen aan tu
berculose sterven.
Na dan verder min of meer uitvoerig fee
hebben stilgestaan bij hetgeen Robert Koch.
Nacgoli, Würzburg, Rehritig e. a. in die rich
ting voor de pathologie en acrtiologie der
tuberculose hebben gedaan, vat de schrijver
de tot dusver vorkregen resultaten als volgt
samen
Er i- goon grond om aan te nemen, dat
dc tuberkcl-bacil overal in onze omgeving
aanwezig is ou het Êfevaar voor infectie met
tuberkelbacillen ons dus steeds en overal
bedreigt.
Alleen in dc naaste omgeving van den
liider aan opon-tuberculose i« gevaar voor
besmetting met tuberkel-barillen te duch
ten. Zeer groot is dat gevaar te achten, wan
neer de lijder aan longtering; roekeloos om
zich heen spuwt en hij liet hoesten den mond
niet op doelmatige wijze l>edekt.
Voorwerpen, die op cenige wijze met spu
tum of met slijmdeeltjes. bij het hoesten uit
den mond geslingerd, worden verontreinigd
- ook liet. stof, dal op de meubelen en den
vloer iu de omgeving van een zorgeloozon
tuberculose-lijdev is neergevallen leveren
gevaar op voor den gezonde als hij die voor
werpen met. banden of vingers (vooral zoo
die vochtig zijn), aanvat of aanraakt. In
bet bijzonder voor kinderen, die dikwijls de
vinger9 in den mcwid steken, nagelbijten ena.
eu op die wijze ook eventueel tubei Kel-bacü-
icu-bevutteno vuil in den mond brengen,
bestaal liot gevaar dat zij zich door contact
met tuborkei-bacilien besmetten.
Geen grond is er om aan te nemen, dab
do menscli, dus ook niet het meest gezonde
ou krachtige individu, zich ui een speciale
immuniteit, voor tuberculose zou mogen ver
heugen De inensch is vatbaar (niet im-
niUiUii) vooi tuberculose. Voor alle ineusoheu,
is dus, al$ zij met tuberkel-bacillen woideu
besmet, het gevaar te duchten, dat zij aan
tuberculose zuiLen gaan lijden. Of dat zal
gescliiedeai, hangt at van
a. ue lntectio-g^icgeuneicl. Zooveel fee me
nigvuldige)- «.ie infectie-gelegenheid, des »e
gruotei ue kails op hernaalae besmetting en
(zie b 2) des te meer kans op de outwucke-
Jing eeuvr progressie vu tuberculose.
b. 1. cteu viruientie-graad, mi
2. het aantal uer bacillen, waarmede de
infectie plaats heelt.
c. liei weerstandsvermogen van het indivi
du, dat besmet wordt.
Onaer „weerstandsvermogen is te ver
staan de physioJogiBolie reactie, die tot stand
komt, zoodra een .nadaequate prikkel op de
weefsels van het lichaam inwerkt.
„Weerstandsvermogen' mag niet verward
worden met „specifieke immuniteit."
Aan de uitdrukking „dispositie hebben
wij d© beteekenis te hechten vangertug
weerstandsvermogen, zVakte (traagheid) oi
sueile uitputting der physiologische reactie*
op schade,ijko prikkels.
Alle omstandigheden, die de gezondheid be
nadeeien, de lichaamskrachten verminderen,
de inuervaties wijzigen, zullen de physiologi
sche reacties of zwakker öf trager doen wor
den, 6f tot een spoedige uitputting dier reac
ties leiden, en alzoo het „weerstandsvermo
gen verminderen.
Wanneer- men overweegt, dat tal van kin
deren aan tuberculose lijden;
dat veie kinderen aan tuberculose ster
ven;
dat bijna alle menschen reeds op den leef
tijd van 18 jaar met tuberkel-bacillen geïn
fecteerd zijn.
dat de tuberculose in de meeste gevallen
vóór het 25. levensjaar uitbreekt;
dat de tuberculose op ouderen leeftijd
meestal slechts een voortzetting is van eeu
reeds vóór het 25ste jaar aan den dag ge
treden lijden;
dat vooral kinderen veel meilk drinken (mo
gelijk gevaar van nielk afkomstig van aan
tuberculose lijdende koeien) en eindelijk, dat
op jeugdigen leeftijd het weerstand9vermo
gen tegen infectie-ziekten iu het algemeen
geringer is dan op den volwassen leeftijd
dan komt men tot het besluit, dat een rati-
oiueele bestrijding der tuberculose iu de aller
eerste plaats moet gericht, zijn op bescher
ming van het kina tegen het tuberculose-ge-
vaar.
Om het kind tegen dat. gevaar te bescher
men, moet me® met alle besclükbare midde
len er naar streven a. de infeotie-gelegenheid
voor het kind zoo gering te maken als moge
lijk is, b. het weerstandsvermogen bij hei
kind tot het bereikbaar maximum op te voe
ren en op dat maximum te houden.
Alles wijst er dus op, dat men de infectie-
gelegenheid voor het kind moet verminde
ren. Vooreerst in het gezm door daaruit ver
wijderen van tubsrculose-lijders. hetgeen eersc
zal kunnen geschieden, zoodra in voldoende
mate afzonderlijke hospitalen voor longteriug-
lijders, als in Engeland reeds sedert jaren be
staan, ook in ons land zullen zijn openge
steld. Dan ook in de school, waar uit den
aard van het dicht bij elkaar komen, vaak
elkaar op het. lijf hangen, de infectie-gelegen
heid buitengewoon groot is. Geen zeldzaam
heid is het ook, dat de ouderwijzer aan open-
tuberoulose lijdt. Uit eigen ervaring weet.
schrijver meer dan één voorbeeld van aan
longtering lijdende onderwijzers, die maan
den en maanden in de school hun dagwerk
verrichtten, terwijl zij hoestten en sputa op
gaven. Ter wille van hun brood, en voor een
deel ook uit plichtsgevoel, slepen dergelijke
atumperts zich, somtijds bijna tot aan hun
dood. in de school voort, rampzalige, maar
niet minder ijzingwekkende verspreiders van
het tuberkel-virus onder de school kindieren.
Wat hier gedaan moet worden, ligt voor dc
hand.
En toch wordt er in ons land te^en de tu-
berculose-besmetting in de school zoo goed als
niets gedaan! En toch worden de ouders dooi'
do wetten des lands gedwongen hun kinde
ren ter school fee zenden 1
Natuurlijk zor»e men ook door goede voe
ding cn in 't algemeen door zorg voor het
lichamelijk welzijn, dat het weerstandiervermo
gen bij liet kind verhoogd worde, maar de
infectie blijft toch de hoofdzaak bij de ver
breiding der tuberculose. Waar de besmet
ting mot tuberkel-bacillen kan worden ver
meden, daar wordt zelfs het zwakste kind niet
tuberculeus.
Voor hetgeen prof Nolen ten slotte sohrijft
over het infectie-gevaar in fabrieken, werk-
jxlaatsen. magazijnen, kantoren, ziekenhui
zen cn allerlei gestichten, verwijzen wij naar
zijn studie, waarin het ook niet ontbreekt,
aan practisehe wenken voor eon goed door
werkt strijdplan tegen deze volksziekte.