7de Jaargang.
Donderdag 31 December 1908.
BINNENLAND.
FEUILLETON.
Het verraad van Lampagger-
Ui4. 188. Tweed© blad.
AMERSFOORTSGH DAGBLAD.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden voor Amersfoortf l.OO.
Idem franco per post- 1.50-
Afzonderlijke nummer; - 0.05.
L\.7.e Couran verschijn dagelijks behalv op Zon- en Feest
dagen.
Advertontiënmededeelingen enz.gelieve men vóór 11 uur
's morgens bij de Uitgevers in te zenden.
Uitgevers: VALKHOFF C°.
Utrechtschestraat 1. Intercomm. Telephoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 15 regels f 0.50,
Elke regel meer - 0.10.
Dienstaanbiedingen en aanvragen 35 cents bij vooruitbetaling
Groote letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijf bestaan zeer voordeelige bepalingen tot
het herhaald adverteeren in dit Blad, bij abonnement. Eene
circulairebevattende de voorwaarden, wordt op aanvraag
toegezonden.
Kameroverzicht.
Eerste Kamer.
De Voorzitter stelde bij den aan
vang der vergadering van Woensdag voor,
om naar aanleiding van de, naar de cou
rantenberichten meldende ontzettende ramp
in Italië voorgevallen, waarbij duizenden
en duizenden slachtoffers zijn gevallen, ste
den tijn verwoest en onnoemelijke materi-
eele schade is aangericht, aan den Itali-
aanschen gezant bij ons hof te verzoeken
aan zijn regeering mededeeling te doen,
dat die ernstige berichten door de Kamer
met innige deelneming en medelijden zijn
vernomen.
De vergadering vereenigde zich bij ac
clamatie met dit voorstel.
Daarna werd voortgezet het debat over
de Indische begrooting.
De heer Havelaar herinnerde aan
een oud-Hoi landsch spreekwoord, dat 't
verkeerd is twee kapiteins op één schip te
plaatsen, opperde bedenkingen tegen de
uitzending van Liefrink naar Atjeh. Spre
ker betoogde, dat men tusschen den gou
verneur Swart, die geschikt werd geoor
deeld en den gouverneur-generaal geen tus-
schenpersoon moet plaatsen, om controle
uit, te oefenen.
Hierdoor v-rzwakt men de verantwoor
delijkheid van gouverneur Swart.
Minister Idenburg stelde in het
licht, dat de opdracht aan Liefrinck gege
ven, volstrekt niet is zoo&ls de heer Have
laar meent. Liefrinck gaat volstrekt niet om
controle uit te oefenen op alle daden van
gouverneur Swart. Het levende contact,
dat door zijn uitzending verkregen wordt,
tusschen Kota Radja en Buitenzorg, sluit
volstrekt geen gebrek aan waardeering van
bekwaamheden van Swart als militair en
civiel gezaghebber.
De periodieke bezoeken van den heer
Liefrinck hebben slechts ten doel te zorgen
dat de Gouv.-Geneneraal, in zake de gevolg
de gedragslijn ter bereiking der pacificatie
op de Ijoogte blijft, hetgeen aldus beter kan
geschieden dan door schriftelijke gedachten-
wisseling. De Minister wees er bovendien
op hoezeer de Gouv.-Generaal en ook Lief
rinck prijs stelt op goede verstandhouding
tusschen laatstgenoemde en Gouv. Swart.
Dit blijkt wel hieruit 't best dat Liefrinck
nog niet is vertrokken en de Gouv.-Gene
raal alles in 't werk stelt om te bezwaren
weg te nemen.
De Indische Begrooting wordt aangeno
men.
Vervolgens werden goedgkeurd eenige
kleine wetsontwerpen en de West-Indische
begrooting.
Goedgekeurd werd na c uiige discussie het
ontwerp tot onteigening van eigendommen
voor de verbreeding van het Rokin te Am
sterdam enz.
Voorts werden aangenomen verschillende
ontwerpen, onder meer betreffende de uit
voerkeuring van vleeschsubsidies inge
volge de KinderwettenLandsdrukkerijbe-
grootinghet toestaan van belasting-heffing
op gedistilleerd aan Hellevoetsluis, Helder,
Vlieland en Vlissingen.
De Kamer is daarna uiteen gegaan, ver
moedelijk tot 6 Januari.
Berichten.
De sociaa 1-d -mocratische
Kerstrede. De gebruikelijke Kerstrede
der S. D. A. P. is dit jaar (Zaterdag) uit
gesproken door mr. Mendels.
De heer Troelstra vond in den toestand
der partij, die op het oogenblik verdeeld
wordt door de twisten va:i Marxisten en
revisionisten aanleiding om voor ditmaal de
spreekbeurtaan een ander af te staan.
Wie intusschen verwacht mocht hebben,
dat mr. Mendels wiens rede tot titel
droegDonkere dagen veel zou zeggen
over die oneenigheid, kwam 'eleurgesteld
uit. Met zijn „Donkere dagen'' bedoelde de
spreker, den nacht der ellindo waarin de
arbeiders door het kapitalisme worden ge
houden, ^en als het licht dr.arin zag hij het
ialisme.
In zijn inleiding wees irr. Mendels op de
uitsluiting, die de heer Klep, machinefabri
kant te Breda, op zijn 62 arbeiders toepast.
Dit geschiedt, zeide hij, n het hartje van
het katholieke Brabant omstreeks den tijd
dat door de christelijke kerk allerwegen het
„Vrede op Aarde" wordt gepredikt. Een
typische tegenstelling vormt het met het be
ginsel naastenliefde dat onze maatschappij
heet te beheerschen. Een diepe klove gaapt
er .in onze maatschappij tusschen schijn en
werkelijkheid.
De vrijzinnig-democraten spreken van on
ze revolutionaire frase, x'reub heeft ons, ter
gelegenheid van het werkloozendebat in de
Tweede Kamer, vergeleken bij een soort van
Janus-type. Eenerzijds zouden wij een radi
cale hervormingspartij zijr, maar anderzijds
vertoonen wij het masker warrmede de socia
listen vroeger tegenover de arbeiders op
traden.
Dit is de oude dwaling, wanbegrip om
trent het wezen en de bedoelingen van de
sociaal-democratie. Want het is slechts in
zeker opzicht waar dit de s.-d. twee fron
ten heeft. Het zijn niet twee maskers, die
wij opzetten al naar de gelegenheid het ver-
eischt, maar de twee zijden van één medail
le, onverbrekelijk verbonden dus. Revolu
tionair is de sociaal-democratie, en moet ze
blijven op straffe van ondergang, omdat haar
gansche streven nu eenmaal ingaat tegen de
huidige maatschappij,, d berust op de
overheersching van de eene klasse op de an
dere. 't Is hierom dat wijtrachten de ar
beidersklasse op te voeden en sterk te ma
ken, zoodat ze strijdvaardig wordtom deze
reden vragen wij korter -rbeidsduur, hooger
loon, betere woningen, goed onderwijs, enz.
De proletariërs moeten opgroeien tot een
opgewekt en krachtig ras, dat is opgewassen
tegen den ontzagwekkend machtigen vijand.
Wat de arbeiders aan concessies afdwin
gen, maakt hen niet los van de revolutio
naire beweging, en zij die elke verbetering
van het lot des arbeiders weigeren, omdat
er geen eind aan het vragen komt, zien het
dan ook, van kapitalistisch standpunt ge
sproken, het beste in.
Het kapitalisme te overwinnen en het so
cialisme te grondvesten, dat is en blijft de
sociale hervorming, die ons als doel voor
oogen staat.
Spr. werkte deze gedachte nader uit en
bracht ook ter sprake het protest van mr.
Troelstra in de Tweede Kamer, toen minis
ter Heemskerk mededeelinj deed van de
blijde verwachting waarin H. M. de Ko
ningin verkeert, en stelde hierop voor, na
mens de Kamer, met een adres van geluk-
wenselling te antwoorden.
Er is, aldus ongeveer nu. Mendels, zeker
niemand onder ons, die er een oogenblik aan
dacht te spotten over deze blijde verwach
ting eener moeder. Men kan van meening
verschillen over de vraag of het kiesch was
zelfs het rapport der doctoren te vermelden,
maar dit is een tweede. Wij hadden gezwe
gen, als de Kamer de mededeeling in eer
biedige stilte had aangehoord en daarna uit
een was gegaan. Doch er werd een demon
stratie aan verbonden vóór het Koning
schap gejoel en gejuich weerklonk, alsof
er werkelijk voor het geheele volk ernstige,
groote dingen te verwachten waren, en daar
tegen diende te worden geprotesteerd.
Ten slotte wijdde mr. Mendels nog een
enkel woord aan den strijd 'n de S. D. A. P.
Veel wilde hij er op deze plaats niet over
zeggen, maar hij waarschuwde alle partijge-
nooten met aandrang tegen heethoofdigheid
en overijling, tegen eiken stap die duurzame
schade kan brengen en later zou worden be
treurd. Spr. voor zich, heeft eerst na lang
overleg zijn keuze gedaan Hij weet waar
zijn plaats zal- zijn, maar hij wees er met
nadruk op, dat het hier niet gaat om gelijk
hebberig. Het is de zaak an het proleta
riaat die moet worden gediend. Daarom
besloot spr. met een „Leve de soc:aal-demo
cratie!" en tevens met een „Leve nog altijd
de S. D. A. P." (Luide toejuichingen).
De vergadering werd Ivernr gesloten.
De twist in de S, D. A. P.
"Naar de Tel. verneemt zal binnenkoi't van
de hand van mr. P. J. Troelstra een boek
verschijnen over de huidige geschillen in de
S. D. A. P
Naklanken der w i e 1 r ij d e r s-
feesten. In de laatst gehouden vergade
ring van het Algemeen Bestuur van den
Alg. Nederl. Wielrijders Bond werd door
den voorzitter meegedeeld, dat de feesten
te Haarlem gehouden, een nadeelig saldo
van 19000 hebben opgeleverd.
Volgens het kort verslag dier vergade
ring uitte men in het algemeen zijn verba
zing, dat de kosten der feesten ditmaal zoo
enorm hoog zijn geweest en het uitvoerend
comité zoo weinig rekening heeft gehouden
met het beschikbaar gestelde crediet. Men
vraagt of het dagelijksch bestuur geweten
heeft, dat het crediet zoo sterk zou worden
overschreden en of het daartegen niet heeft
geopponeerd.
De voorzitter verklaart, dat het dage
lijksch bestuur eerst op 7 November de af
rekening van de Bondsfeesten "an het uit
voerend comité heeft ontvangen en toen
eerst tot de onTdekking kwam, dat het na
deelig saldo zoo hoog was Daarop zijn aan
het uitvoerend comité .nlichïlngen gevraagd
doch deze hebben het dag. bestuur niet be
vredigd, hoewel ongetwijfeld het zeer hooge
eindcijfer voor een gedeelte is te wijten aan
riet te voorziene omstandigheden. Het co
mité zegt dat het de inkomsten der fees
ten van zijn uitgaven aftrekkende, het saldo
niet zoo hoog vindt voor de werkelijk zeer
schoone en uitstekend geslaagde feesten.
I'et comité vergeet echter, dat ook buiten
hetzelve om, rechtstreeks door den A. N.
W. B. uitgaven voor de feesten zijn gedaan,
die onder het crediet beho-rden en die het
kon weten, dat gedaan moesten worden.
Na zeer langdurige besprekingen werd
aangenomen de volgende motie, ingediend
donr den heer Lugard
„Het Algemeen Bestuur, evenals het
Dagelijksch Bestuur bel- iurende de be
langrijke overschrijding van het toegestane
bedrag voor de Bondsieosten te Haarlem;
overwegende, dat door het uitvoerend
comité niet die omzichtigheid bij de uitga
ven is betracht, welke kon worden verwacht
van een comité, hetwelk te dier stede ge
woon is feesten te geven, en waaraan is
medegedeeld welk crediet voor dat doe] door
heu algemeen bestuur boichikbaar was ge
steld, verzoekt het dagelijksch bestuur deze
motie ter kennis te brengen van het uitvoe
rend comité te Haarlem.
De O. H. C. verneemt, dat sommige le
den van het uitvoerend comité te Haarlem
voornemens zijn een protest in ;e dienen te
gen deze motie.
Alg. Ned. Bond van Han
dels- en Kantoorbedienden.
In Krasnapolsky te Amsterdam heeft de
„Algemeene Nederl. Bond van Handels- en'
Kantoorbedienden" zijn jaarvergadering
gehouden onder voorzitterschap van den
heer G. L. Niermeijer (N.-R.) Blijkens het
jaarverslag van den algemeen-en secretaris,
den heer Edo Fimmen, is de organisatie
- in 1908 uitgebreid, waardoor de verrich
tingen toenamen
De Bond bleef vertegenwoordigd in het
Ned. Verbc 1 van Vakvereenigingen en in
het comité voor algemeen kiesrecht en aan-
geslpten bij het plaatsingbureel „Merca
tor".
De plannen van de commissie van het
Landelijk Plaatsingsbureel werden goedge
keurd. Deze plannen zijn door Mercator"
als grondslag van reorganisatie aanvaard.
De Bond sloot zich verder aan bij de ver-
eeniging van onderwijs-congressen, terwijl
vele afdeelingen zich bij plaatselijke be
stuurdersbonden lieten vertegenwoordigen.
Ook bleef de Bond aangesloten bij de In
ternationale Auskunftstelle te Hamburg.
Evenals verleden jaar bleef de organisa
tie in het sedert verloopen tijdperk inzake
de actie voor vervroegde winkelsluiting di
ligent.
Het verslag maakt melding van Vele ge
vallen, waarin handelend opgetreden werd
voor leden.
Op 30 Sept. 1908 telde de Bond 7y4 le
den en 42 adspiranten-leden.
In het jaarverslag worden overzichten ge
geven van de arbeidsvoorwaarden van kan
toor-, winkelbedienden, magazijnbedienden
en reizigers.
De agenda voor de jaarvergadering be
vatte in hoofdzaak voorstellen tot wijziging
van de statuten en huishoudelijk regle
ment.
Uit de diamantindustrie.
De toestand in de diamantindustrie te Am
sterdam is plotseling zeer ongunstig gewor
den. Was het werkloozencijfer reeds gedu
rende een paar weken stijgende, deze week is
de sprong zeer groot. Gisteren gaven zich
niet minder den 851 diamantbewerkers als
werkloos op, waar dit cijfer de vorige week
nog 558 bedroeg. Wij kunnen mededeelen,
dat deze toestand het gevolg is van verschil
lende oorzaken, waarvan de voornaamste wel
is de onzekere ruwmarkt. Ondanks de reor
ganisatie van het Syndicaat en alle moge
lijke verzekeringen, dat noch de Beers, noch
do Premier er aan denkt te concurreeren,
waardoor ruwprijzen zouden dalen, is men
niet gerust. Ook het vinden van diamanten
dn de Duitsche kolonie Lüderitzland heeft
invloed.
De juweliers vreezen ervoor ruw in te
koopen, ook om den slechten verkoop van
geslepen. Berichten uit New-York verzeke
ren echter, dat er daar enorm veel geslepen
verkocht is voor de Kerstgeschenken. Na
Nieuwjaar is dus een opleving der zaken
heel goed mogelijk.
Berichten uit Antwerpen melden, dat de
toestand daar nog slechter is dan hier ter
stede, terwijl ook New-York werkloosheid
meldt. De handel in geslepen is hier zeer
stil. Een juwelier deelde ons mede, dat hij
alleen kan verkoopen van zijn grooten voor
raad geslepen, indien hij 10 a 12 gulden per
karaat wilde verliezen. (N. v. Ned.)
School- en KerknieavM.
's-G raven h age, 29 Deoember.
Examens Middelbaar Onderwijs.
Fransoh, akte A. Geëx. 1 vr. en 2 manui
cand. Geslaagd mej. A. L. van Hoogstraten, te
Teteringan, en de heer W. P. Weber, te Haar
lem geëxamineerd en afgewezen akte B 2 mam®,
candidate®.
Staathuishoudkunde (K X). Geëxamineerd.'
2 eand'idaten. Geslaagd mej. A. J. F. van Rhe-
nente N ijmegen.
Staatsinrichting (K XI). Geëxamineerd; 4
Candida.ten. Onder het mondeling examen terug
getrokken één geslaagd de hoer H. J. Morren,
Den Haag.
Schoonschrijven (N). Geëx. 6 candidate®.
Geslaagd de dames: J. M. Cussenot en M. J.
Sohalck, va® Vught, en de heeren W. H. de
Jong, Grootegast, en J. F. Storm, Rotterdam.
Hoogere Wiskunde (K V). 2 cand. Afgew.
1. Geslaagd de lieer K. H. W. Wisser, Schier
monnikoog.
Mechanioa, enz. (K II). 2 ca®d. Afgew. 1.
Geslaagd de heer G. J. Kloezeman, Den Haag.
Examen Wiskunde, L. O., art. 86. 5 cand..
Afgewezen 1. Geslaagd mej. M. J. de Bruij®,
Enkhuize®en de hoeren; J. H. C. Sorber, Bu
ren J. WallienAmsterdam, en A. van de Weg,
Oldebroek.
Groningen, 29 December.
Examen Hoogduitsch, M. O., akte B. Ge
slaagd de heer J. Hovene Grove, te Oosterbeek.
Afgewezen één man®, oandfidaat.
Examen Engelsch, M. O., akte B. Gesilaagd
de heer T. Bautenia, te Amsterdam.
's-Gr a v enh a ge ,;.30 December.
Examen Hoogere Wisknn<io K V). Geëx.
2 cand.afgewezen 1; geslaagd W. J. M. van, de
Wijnperse, te Arnhem.
Dit examen is afgeloopen.
Examen Staathuishoudkunde. Geëx. en, af
gewezen ëen candidaat.
Examen M. O. Staatsimriclitdng (K XI).
Geëx. 4 oandi.toegelaten mej. J. A. Sti,gber0
Bussuan. De examens voor do vakken K VII
tot en met K XI en N. zijn afgeloopen.
Examen Fransch, M. 0. Geëx. 4 man®.
cand,. Geslaagd de heer J. Dijk, te Arnhem;
akte B geëx. 1 mann. cand. Geslaagd de heer
J. A. J. W. Hemso®, van Katwijk a/di. Rijn.
Hiermede zijn deze exaimens afgeloopen!.
Examen Wiskunde, L. 0. 5 cand.; opgeko
men 4teruggetrokken 1afgewezen 1. Ge-
slaag de heeren P. J. van Loo, Utrecht; C. M.
van der Zanden en J. Reijntjos, beiden Rotter
dam. Deze examens zijn afgeloopen.
Groningen, 30 December.
Examen D ui tech, M. 0. Voor akte B is
heden geslaagd de heer J. H. F. Roden/burg,
van Amsterdam. Afgewezen werd, één, vr ouwel,
candidaat. De examens zij® hiermede afge
loopen.
Examen Engelsch, M. O. Geëx. voor akte
B 5 candidiatengeslaagd mej. J. C. de Loos,
te Groningen, en mej. C. A. Mei,bergen, van
Almelo. De examens zijn afgeloopen,.
5 DOOK
J. P. SCHOENAKER.
Gep. Kapitein N. 1. Leger.
'Een sombere, drukkende stilte had' het ru
ineer van den strijd vervangen, een stilte, alleen
verbroken door het akelig gekreun, der sterven
den en. de kreten' en klachten der gewonden.
Maar het was onmogelijk met de duisternis om
zich heen, en het gevaar, dat nog steeds direigde,
eenige hulp te verleenen.
Eindelijk liep dte nacht ten eind'e. Ini 'het oos
ten' begonnen de eerste ochtend tin ten den. hemel
te kleuren. Elkeen slaakte een zucht van. ver
lichting, doch tegelijkertijd zag men met bange
huivering en een beklemd' hart het oogenblik
•naderen, waarop .het mogelijk zoude zijn, de
ramp te overzien.
Wat het daglicht te zien gaf, schokte dé ge
moederen' op geweldige wijze. lm het eerst
maakten, schrik, verslagenheid1 en medelijden
zich van de soldaten meester, doch weldra kreeg
een gevoel van woede en wraakzucht de over
hand, dat dOor hot aanschouwen, va® de mot
bloed, lijken e®' gewonden overdekte binnen
ruimte, wel moest worden opgeweld.
Zwaar was o®s misplaatst vertrouwen beboet,
duur kwam de bezetting die zorgeloosheid te
staan.
In, d.ë voorgalerij van het officierslogie.s lag
het ontzielde en deerlijk' toegetakelde lichaam
va® den kapitein Hoynck va® Papendreohthet
hoofd was tot de kin door midden gekloofd
Vólgens verklaring van den sergea®t der artil
lerie Trijns, werd ,ge®oemKië kapitein',, zittend
aan, zij® schrijftafel, overvallen.. Tegelijkertijd
werd de hanglamp waaronder hij zat te schrijven
aam, de adininiistra'tie zijner compagnie, aan
stukken geslagen en verspreidde d'e petroleum
zich al' brandend over de papieren!, gelukkig
zonder d'at het vuur verder om zich heen kon
grijpen.
De luitenant Van dé Roemer lag buiten de
voorgalerij, door een klewanghouw- gedood zijn
bebloede sabel in de krampachtig gesloten vuist.
Men vermoedt, dat hij op weg naar zijn oom-
man,do, in de alarmtstaliiiig den heldendood, was
gestorven. Het plein tusschen' het off icier islogies
en de kazernes, zoomede in en rondom het- kwar
tier der inlandsche soldaten, lag bedekt met
dooden,, stervenden en gewonden. En daar tus
schen een menigte Atjehsoho wapens, zooals
donderbussen, geweren, klewangs, rentjoungs en
allerlei kleedingstukken.
Aan on,zo zijde telde men aan dooden
2 officieren., 6 inlandsche soldaten, 2 dwang
arbeiders en 1 inlandsche vrouw.
Aa.n gewonden
2 Europeesche en 1 iulandsoh onderofficier,
2 Europeesche en; 10 inl'andsohe soldaten, 1
d'wangarbeider en 5 inlLaudeche vrouwen.
De Atjehers hadden. 12 dooden1 achtergelaten
en 2 gewondeneenige lijken van Atjehers wer
den; buiten het kampement gevonden. Het juiste
cijfer hurnner verliezen was niet bekend!, daal
de vijand zij® gevallen strijders zooveel mogelijk
meevoert.
Een patrouille, die 'smlorgens op z.g. veld-
ontdekking werd uitgezonden, vond aan dén
voet van het gebergte nog één gewonden At-
jeher, die verbonden en medegevoerd werd. Van
den. vijand was echter geen spoor meer te ont
dekken. Behalve de gesneuvelde Atjehers, die
op het binnenplein naast, elkaar werden gelegd,
droeg men de gedooden en gewonden, zonder
onderscheid, in het officier.dlogies, alwaar de
geblesseerden' bij gebrek aan een officier van
gezondheid zoo goed mogelijk werden ver
bande®.
Onder dé zwaar gekwetsten telde men ook de
fusiliers Van Driesen en Warigo. Deze waren
in de keu keu bezig, om de koffie on het ontbijt
voor de bezetting gereed te maken, toen zij
werden' overvallen. In weerwil der' zware ver
wondingen, hu® 'toegebracht, zagen zij -nog kans
naar de kazerne te ontsnappen, doch do twee
dwangarbeiders, die daar hielpen, werden' neer-
gehouwen. en op gruwelijke manier verminkt
handen en voeten waren afgekapt en in de kook-
ketels geworpen. Ook d'en fusilier Bijleveld mo
gen we hier niet onvermeld laten. Deze kranige
soldaat had zich, te zamen. met den dapperen
sergeant Bekker, middels 'bajonet en kolf van
het geweer een weg gebaand naar de alarm-
plaats zijner sectie, welke hij bereikte tem koste
van een klewanghouw over 't hoofd e® een af
gekapte® wijsvinger.
Het behoeft geen betoog dat déze overrompe
ling van bevriende®, met wie onze soldaten
zooals reeds gezegd liet zóó goed konden vin
den, zeer veel kwaad bloed zette. Vooral den
inlandschen militairen, wier vrouwen hot cijfer
dier verliezen beduidend aanvulden', was hét aan
te zien, diat zij door brandend© wraakzucht, wa
ren. bezield. Bij het gebruikelijk i®.landsch cere
monieel, ter eere der gecLoodc vrouw, zwoeren
zij den Atjeher een bloedige wraak.
Het was amper dag. toen de commandant dei-
wacht Hadjji-Sotiman en eenige volgelingen' sig
naleerden. Luitenant Sohnelle vergunde «Mee®
ihet hoofd toegang binnen, het kampement. Met
ingehouden toorn geleidde bij d'e Hadji n'aar de
rij gesneuvelde Atjehers. onder wie onze solda
ten velen herkenden, die hun dagelijks vruchten
en groente® verkochten; ook het lijk <van het
hoofd der hcrtënjagers was onder de gedooden.
Miaar d'e sluwe Hadji liet zich niet van de wijs
brengen en bezwoer onder de plechtigste eeden
en met lierekende kalmte, dat geen der Atjehers
tot zijn kampong behoorde. Sohnelle had moeite
om zich in te houden, omdat hij er zeker van
was, dlat Hadjii-Sodiman hem' bediroog en de hand
had gehad' in dien verraderl.ijlkeni overval.
Jammer genoeg moest voorloopig genoegen
worden genomen; met diens leugenachtige ver
klaring, te meer daar hij aanbood om de tijding
vanidè ramp over te brengen; naar Oleh-leh, welk
aanbod1 Sohnelle uit de verlegenheid: redd©, daar
hij geen' detachement 'kon missen om 'het rap
port den linie-com'mandan.t den majoor Boom te
doen bezorgen. De tijding trof den autoriteiten
te Oleb-leh en Kota-Radj® alls een donderslag
uit een wolikenloozen 'hemel, daar zij aan. geen
rustverstoring binnen de llinie d'achtcn., althans
niet te Lanvpagger, waar de bevolking zelf om
eene militaire nederzetting hald: verzocht-.
Nog dienizelfden dag werd een groote troepen-
uiaoht daarheen gezon'den enwat reeds eer
de" had moeten gebeuren," de post werd' gepalis
sadeerd' en. door geduchte versperringen storm
vrij gemlaakt.
Onmiddellijk werd den controleur Michielsen
bevólen een onderzoek in 'te stellen, waaruit
maar al te duidelijk de schuld bleek van de
'hoofden van Lampagger. Zij werden, vijf in ge
tal, gevangen genomen, doch later „op grond
van nadere in lichtingen, weer losgelaten. Welke
verzachtende omstandigheden de verradlers red
den, isonls niet bekend. In elk geval getuigt dat
vrijlaten van een bewonderenswaardige groot-
moodigheid, wel'ke geen enkel volk in de anna
len zijner krijgsgeschiedenis weet aa® te wijzen.
Dc Atjeh-oorlog behoort helaas nog niet tot
d'e gesohiedenis! Deze oiudelooze krijg, dio ons
stroomen bloods en schatten gelds 'kost, knaagt
op bedenkelijke wijze aan ons prestige in den
Ind. Archipel, verduistert Neerland's alouden
roem en schaadt onze nationale eer.
De generaal Knoop heeft reeds vóór *20 jaren
gezegd:
De Atjeh-oorlog is voor Nederland ee® volks
ramp, die onze geldmiddelen uitput, waardoor
het edelste bloed met volle stroomen op Suma
tra's grond wordt uitgestort, een volksramp,
die zoo menige Hollandsohe moeder touw doet.
dragen, menig vaderhart doet treuren over den
dood1 van een geliefden zoon, daar op roemvolle
wijze gevallen voor <le zaak des vaderlands."
Thanss chrijven wij 1908 e® nog is de Atjeh-
oorlog niet bedwongen. Onize naam als groote
koloniale mogendheid, ons aanzien, onze volks
eer gebieden alle lauwheid en: onverschilligheid
ten opzichte van Atjeh t© laten varen, ook ter
wille van dc leer va® het zelfbehoud.
Atjeh moet vallen! „Daarvoor is nodig", zegt
do heer Kroesen, „geld en energie. Het eerste
is gee® bezwaar, wij zijn als .natie rijk genoeg,
en wat de energie betreft, Atjeh geeft ons een
prachtige gelegenheid om de wereld te toonen,
wat men om met Jan Pieterszoon Koen te
spieken kan uitrichten met een weinig door
zetten en wat oourage."
Mogen deze woorden van Jan Pieterzoo®
Koen,, één onzer kloekste en beroemdste voorza
ten', tevens de grondlegger van onze koloniale
uvacht, liet Ncderlandsdhe volk te allen tijde
herinnei-en. wat het aan zijn grootsdi en roem
vol verleden in. onze Oost is verplacht.
Want gaat men zóó voort-, gelijk nu, dan zal
weldra vernedering, bespotting en geringschat
ting het deel zijn van ons volk, dat eens do
wereld verbaasde door zijn energie en zijn onder
nemingsgeest, doch door eigen schuld zijn roem
rijke vlag zal moeten strijken voor den. vreem
deling.
Moge deze krenliende vernedering, die het
trotsche Spanje vóór weinige jaren op de Phi-
lippijnen moest ondergaan, der Nederlandsche
natie bespaard blijven.
EINDE.
