7"e Jaargang. Zaterdag 24 April 1909. BINNENLAND. FEUILLETON. Bi". a03. Tweede blad. SFOORTSCH DAGBLAD. ABONNEMENTSPRIJS: Per 3 maanden voor Amersfoort f l.OO. - 1.50 - 0.05. Id tin Iranco per post Afzoi drrlijke nummers L i oman verschijn dagelijks behalv op Zon- en Feest dagen. AdverlenliÖnmededeelingon 9117.., gelieve men vóór 11 urn 's morgens bij de Uitgevers in te zenden. Uitgevers: VALKHOFF C°. Utrechtschestraat 1. Intercomm. Telephoonnummer 66. PRIJS DER ADVERTENTIËN: Van 1B regels f 0.50, Elke regel meer - O.IO, Dienstaanbiedingen en aanvragen 85 cents bij vooruitbetaling Qroote letters naar plaatsruimte. Voor handel en bedrijf bestaan zeer voordeelige bepalingen tot bet herhaald adverteeren in dit Blad, by abonnement. Eene oirculairebevattende de voorwaarden, wordt op aanvraag toegezonden. Kameroverzicht. Tweede Ka 111 or. Voortgezet is Vrijdag het debat over de ubsïdie-regeling •voor bijzondere hoogere burgerscholen De heer Van Asch van W ij 0 k be toogde nader, dat indien een bijzondere hoogere burgerschool, toegankelijk wordt gesteld voor kindoren van andersdenken den, 'het schoolbestuur de 'bevoegdheid moet hebben te eischen, dat ook die kinderen alle lessen, dus ook het godsdienstonderricht, als uitmakende een onderdeel van het ge heel e onderwijs, moeten volgen. De heer L o h m a nbetoogde, dat niet de we*j maar het schoolbestuur moet beslissen, welke leerlingen tot de bijzondere school zullen worden toegelaten. Dat bestuur lieeft ook het recht te vorderen, dat alle lessen worden bijgewoond. Echter al heeft het be stuur het recht van beslissing wie zal wor den toegelaten, gaat 't niet aan, kinderen uit te sluiten op grond van de godsdienstige ge zindheid der ouders. Spr. merkte in dit ver band op, dat de christelijke scholen niet gebouwd worden voor kinderen van chris telijke ouders, maar voor geven van christelijk onderwijs. Het recht van Ihet schoolbestuur 0111 alle leerlingen te verplichten het godsdienston derwijs bij te wonen is 't best uit te maken door verwerping van den heer Ter Laan's amendement, -dat tegen bedoeld recht ge richt is. Wordt dit amendement verworpen, dan oordeelde Spr. zeer gewenscht aanne ming van den heer De Deer's amendement, bepalende, dat in gemeenten, waar geen openbare hoogere burgerschool gevestigd is, d? toegang tot de gesubsidieerde hoogere burgerschool, tenzij de school uitsluitend voor interne leerlingen bestemd is, aan geen leerling geweigerd mag worden op grond van de godsdienstige gezindheid der ouders. Spr. maande de rechterzijde aan dit amen dement niet te verwerpen, aangezien de wet daardoor in gevaar zou kunnen gebracht worden en dan zou men niet kunnen zeg gen, dat 't de schuld van de liberalen is, dat het bijzonder middelbaar onderwijs geen subsidie krijgt. Daarop ontspon zich een breedvoerig de bat over de verschillende amendementen. De heer Bos richtte aich voornamelijk tegen de amendementen van de heeren Roes- singh en Ter Laan, respectievelijk strek kende tot verplichte toelating van kinde ren van andersdenkenden tot de bijz. hoo gere burgerschool en tot ontzegging van het recht aan een schoolbestuur om derge lijke kinderen te verplichten ook het gods dienstonderwijs te volgen. De 'heer Van Wijnbergen bestreed in meerdere of mindere mate alle amende menten. De heer De Beaufort verklaarde zich tegen den heer Ter Laan's subamende ment, omdat daardoor Spr.'s amendement, bepalende dat in gemeenten, waar geen openb. hoogere burgerschool bestaat, de bij zondere toegankelijk is voor leerlingen zon der onderscheid van godsdienstige gezind heid, in gevaar wordt gebracht. De heer D e Waal M a 1 e f ij t gaf aan den heer De Geer's amendement verre dc« voorkeur boven dat van den heer' De Beaufort. Echter wenschte hij in den heer De Geer's amendement opgenomen te zien de bevoegdheid voor het schoolbestuur om te eischen, dat alle leerlingen verplicht zijn ook het godsdienstonderwijs bij te wonen. De heer Ter Laan verdedigde nader zijn sub-amendement, opmerkende, dat de Amendementen van de heeren De Beaufort en De Geer de quaestie van vrijstelling van godsdienstonderwijs onbeslist laten. Spr. ontkende, dat een dergelijke vrijstelling storend zou werken op het geheele onder wijs. Hij veranderde zijn sub-amendement in een zelfstandig amendement. De H i n i s t e r bestreed nader den heer Ter Laan's amendement als volkomen on aannemelijk. Wanneer men toch aan een schoolbestuur het recht ontzegt de leerlin gen te verplichten godsdienstonderwijs te volgen, maakt men van dit onderwijs, in strijd met het karakter van het bijzonder onderwijs, een abnormaal vak. Wat het amendement-De Beaufort aangaat, merkte de Minister op, dat dit geen rekening er mede houdt, dat het begrijpelijk is, dat een schoolbestuur bij plaatsverleening aan leerlingen op school de voorkeur geeft aan kinderen van gelijkgezinden boven kinde reu van andersdenkenden. De 'heer De Beau fort's amendement houdt ook geen rekening met internaten. In dit opzicht verdient de heer De Geer's amendement de voorkeur. De heer Troelstra constateerde o.a de grenzenlooze gemoedelijkheid van den heer Bos, wa&r deze ter bestrijding van den heer Ter Laan's amendement aanvoerde, dat men zich hier moet plaatsen op het standpunt van de voorstanders van het bij zonder onderwijs en men niet van voorstan ders van een bijzondere school kan verlan gen, dat zij ihun standpunt zullen verlaten. Spr. eisch*e voor de ouders het recht om bun kinderen al of niet het godsdienston derwijs te laten volgen en uit 's Ministers betoog, dat kinderen van gelijkgezinden natuurlijk wat plaatsing op de school be treft bij een schoolbestuur de voorkeur zul len genieten, leidde Spr. af, dat er met kinderen van minderheden, in een gemeente waar geen openbare hoogere burgerschool Is, niet voldoende rekening zal worden ge houden. Na nog eenige discussie werden de amen dementen in stemming gebracht. Heit amendement-Roessingh (handhaven der r.eutnalitedteconclusie) wordt verworpen met 74 tegen 4 stemmen. II amendement-De Beaufort (voor alle richtingen toegankelijk stellen der bijz. H. B. S.) wordt verworpen met 40 tegen 39 stemmen. Tegen de rechterzijde. Voor de linkerzijde. Het amendement-De Geer (toelatingen met beperkingen) wordt aangenomen met 51 te gen 26 stemmen. Het amendement-Ter Laan (vrijstelling van hij wonen godsdienstonderwijs) wordt verworpen met 44 tegen 34 stemmen. Tegen stemden de rechterzijde en de hee ren Patijn, Ferf, Plate, Blooker en Bos van de linkerzijde. Aan de orde is alsnu art. 45ter, bepalen de, dat het subsidie wordt verminderd met 50 ten 100 voor elk jaar, waarin het aantal leerlingen minder dan 18 waar het geldt een H. B, S. met 3-j. c. en minder dan 30 waar het geldt een H. B. S. met 5-j. c., be draagt. Het subsidie vervalt voor elk jaar, waarin het aantal leerlingen aan die scho len onderscheidenlijk minder dau 12 en 20 De lieer Ter Laan licht een amende ment toe, om de getallen 18, 30, 12 en 20 te veranderen in 30, 50, 18 en 30. Dit amendement werde Verworpen met 42 tegen 25 stemmen. Hierna is aan de orde een amendement van de heeren Van Asch van Wijck en Van Wijnbergen om na art. II iu te voegen een nieuw art. Ila, luidende: de aanspraak op subsidie gaat niet verloren, wanneer het onderwijs wordt gegeven door leeraren in hot bezit oener acte van bekwaamheid, be doeld in art. 44, indien zij bij de in wer kingtrede ng dezer wet reeds als zoodanig in functie waren. De heer T e r L a a n geeft in overweging de redactie te wijzigen in dien zin, door er aan toe te voegen ,,aan dezelfde school voor M. O.", ten einde te voorkomen dat een school voor M. U. L. O. worde omge zet in een H. B. S. De heer Van Wijnbergen brengt deze redactiewijziging aan, waarna de Mi nister het amendement overneemt. De overige artikelen worden goedgekeurd. De eindstemming zal plaats hebben Don derdag a.s. na de pauze. Aan de ordeis de interpellatie van den heer Duymaer van Twist over de keuring van voor uitvoer bestemd vleesch. Spr. betoogt dat men bij de regeling der keuring te veel gelet heeft op de groote exportslachterijen, en te weinig op de kleine. De minimum-vergoeding van ƒ15 is voor het kleinbedrijf te bezwarend en ook de tijdstippen voor de keuring vastgesteld, voldoen niet voor dat bedrijf. De bepalin gen zijn op het papier heel mooi, maar de praktijk verzet er zich tegen. De exportsla ger toch heeft rekening te houden met het weer, met de prijzen op de Londensche markt, met het weerstandsvermogen der nuchtere kalveren. Het groote bezwaar zit hem in de aanwijzing van bepaalde dagen en uren der keuringin tal van adressen wordt daarop gewezen. Gelijk de regeling nu voorgesteld is, kau het zijn dat de ex portslager op de keuringsdagen geen vee te keuren heeft, en dan moet hij toch f 15 betalen. Spr. adviseert om den toestand te laten gelijk die sedert 1 Januari is. Er klaagt niemand en dus is geen verandering noodig. Spr. vraagt of de minister bereid is eene wijziging van het Kon. besluit voor te stellen, waarbij de bepaalde dagen en uren van keuring vervallen, zoomede de mi nimum-vergoeding van f 15 per etmaal. Dinsdag 11 uur voortzetting. Regeling der werkzaamheden. Besloten wordt op Woensdag 28 April na de pauze te behandelen de motie-Blooker (exploitatie-visschershaven te IJmuiden) en voorts om nog eenige wetsontwerpen van kleinen omvang aan de agenda toe te voe gen. In en om Den Haag. BRIEF VAN MiARIUS. Het is waarlijk ovoi bodlig mijn lezers in bij zonderheden te vertellen, hoe opgewekt dit jaar de verjaardag van Z. K. H. Prins Hendrik in de Residentie is gevierdde gelieele Nederlamd- sche pers lieeft er al van gewaagd, 't Was oolk opvallend en. zal zeker ooki wel eenig verlbandi houden met den naar uiting verlangenden jubel, welke in schier alle harten; wordt ingehouden om bij de verwezen!ijking der algemeen reeds lang gekoesterde hoop los te barsten. Ail dadelijk trof ik Maandagmorgen eeni groo- ter getal vlaggen, dat ter eere van dien. Prins was uitgestoken, in' het register ten Pa lei ze werd door zeer velen get eekend, de paradie gaf een waardig cachet aan de» jaardag en. last not least, de concert-, tooneel-, muziek- en zanig-uitvoerin gen in de verschillende daartoe beschikbaar ge stelde kerken en> zalen verschaften aam ruim 17,000 inwoners kosteloos een genotvollen avond. Hiervoor verdient het Haagsche Comité voor Volksfeesten warmen d"ank en hulde. In een der Haagsche dagbladen, komt iemand zich beklagen over het optr eden der politie, ten einde mogelijke drankwet-overtredingen te kun nen const atee ren. Hij beweert dat dit giooter haat tegen, de politie zal opwekken. Hd geloof dat ook, dk>oh met een zacht lijntje komt dte man der wet bij een verdachte niet 'klaar. Daarom, moet wel eens bruusk worden opgetreden. Evenwel geeft te denken de marnier waarop bij sommigen over tredingen worden geconstateerd. Ook igeeft te denken de inhoud van advertenties als deze ,,Tien gulden belooning wOrdt uitbetaald aan dengene, die Naam en. Woonplaats opgeeft vaa den beambte van de Haagsche Tramweg-Maat schappij, die een Uniform verkocht, verhuurde of leende aan een agent van politie, tot het op sporen van Drankwet-overtredingen." Brievenenz. De Hiaagisahe Electr. Tramwegmaatschappij 'hheft hare jaarvergadering gehouden. Daarin werd verslag over 1908 uitgebracht. Het voor- deelig saldo blijkt groot te zijn f 298,457er werden. 28,325,524 reizigers vervoerd. Aan eene groote behoefte werd. op de lijn 'Den HaagDelft (stoomtram) voorzien. Daar ós op ihet traject Den HaagRijswijk Ibij wijze van proef een hwartierdienst ingevoerd, welke zeer goed vol doet. Ingrijpende veranderingen in» den dienst zijn overigens niet te vermelden'. Nog steeds wordt aangedrongen op opheffing of verandering van het zone-stelsel, doch nog steedis zonder gevolg. Het schijnt wel of de H. T. M. in ieder op zicht lean, doen en laten wat ze wil, ten spijt van: alle concessie-artikelen. Is het niet treurig, dat uienl hier op de tram lijnen geen abonnementen kaml krijgen, terwijl dit overal elders wel het geval isP En dlat bij eene maatschappij, welke zoo goed rendeert. Het schijnt langzamerhand' regel te Worden, dat onze gemeentebeambten en werklieden van de verschillende bedrijven nu en. dan bij het Gemeentebestuur aankloppen om loon verhooging of wel lotsverbetering. De eene groep ziet dat 't bij een andere er dbor gaat en vraagt ook. 't Gevolg is, dat de hoogerert in rang ook vragen, wamt behalve ge lijkheid der minderen moet er ook geldelijke verhouding int de rangen blijven Komen die adressen in den Raad', dan zijn er veelal een paar lede», vrienden der kleine luy- den, d,ie 'fc voor den werkman opnemen.; ook zijn er, die zullen deuken „beter gezwegen, dan van 't spreken hinder gekregen" en. zoo wordt op 't verzoek gunstig beschikt. Gaarne heb ik zelf een menechwaardig be st .aan en gun, dat ook den minsten weikmand ie zijn plicht doet, doch mij dunlkb, er is zekere grensde gemeente heeft hare draagkracht nriet te overschrijden. De bedoelde loonswerhoogjngen zullen eenige duizenden per jaar kosten.. Waaruit wordt dab getrokken? Uit belasting? Dan. zal de .ma<t- denstand, voor wien de strijd om 't bestaan het grootst is er het meest door worden getroffen Moge een grooter druk op den middenstand, de ziel van het stadsleven., dezen niet dn gevaar 'brengen. Opeen goeden dag werd het noodig gevonden de positie vaat de Haagsche polïtie-agenten. te verbeteren. 11. c-m W. dienden een voorstel bij den Raad iu'. Het werd toegelicht met de ver zekering, dat dio menschen. recht hebben op een fatsoenlijk bestaan en. het gehalte door deze regeling zal verbeteren. Ieder heeft recht op een fatsoenlijk bestaan, waarom1 dan. niet een politie-wandelaar (waar 'komt 't woord agjent toch vandaan.?) 't Gehalte verbeteren. Deugt 't gehalte dan niet? Er zal toch wel naar de sollicitanten, geïn formeerd worden, voordat ze de groote reis naar Den Haag maken? Te oordeelen maar liet uiter lijk vind ik 't over 't algemeen fatsoenlyke Atti met goede gezichten. Dat er ondier loojren die nog geen snor hebben» om onder de wandeling op te draaien, kunnen zij niet helpen', ze zijn nog zoo jong. E11 als er oen eene een straat niiot weet aan te wijzen, waar hij vlak bijstaat]kan hij ook dat niet. helpen. Ze loeren ook zooveel /theorie. Hoofdzaak is, ze krijgen, hooger loon. Een eenst(>eginnende zal f 13.50 per week .genieten, als agent heeft hij dan op ongeveer 40-jarigen leeftijd f 17.50 en ikan, bevord'erd! worden tot brigadier. Deze regeling komt de gemeente te staan op eene hoogere uitgave van ongeveer f 66 ,000 't Is nu maar d'e vraag, krijgt de gemeente hierdioor waar voor haar geld,, namelijk een, .model politie-oorpa, dat weet, hetgeen het te weten heeft omtrent plichtsbetrachting, eerlijk heid, onpartijdigheid, zedelijkheid', en vooral Ihet met tact en. energie optreden., waar dat iizu de weinige gevallen noodig is. Met dat vooruitzicht kan men er mee acooord gaan. Te oordeelen naar hetgeen ik daarvan zag en hoorde, lijkt mij het optredOn der politie in andere groote steden, bijv. Rotterdam, Amster dam' en Utrecht sympathiekerIk bedoel hier mede niet alleen het optreden bij standjes e. dl., doch ook bijv. de houding 'tegenover den vreem deling, die iets te vragen heeft. Bij tramcon ducteurs viel mij dat ook op. Is dit wellicht een soort Haegpche deftigheid P Naar ik verneem, komt. de groote kwestie vatf den Hofvijver op de volgende Raadwagend». Om die bedoeling van B. en W. duidelijk te maken is iin den vijver de dom door planken geïmiteerd. Een steenkJeurig verfje moet- het- effect veriioo gen. Ik vrees, d»t de goede bedoeling van 'fc I>ag. Bestuur eene verkeerde uitwerking zal hdbben. Althans op mij heeft hot golvende lat werk eeni indruk gemaakt, welke ine minder groot voorstander vanS het voorstel maakt Ik had het me anders voorgesteld'. Mij. van N ij verheid. De 132ste algemeen© vergadering der Maat schappij van Nijverheid zal dit jaar gehou den worden op 25 en 26 Juni te Lelden. In deze vergadering zal o.a. eene bespre king plaats hebben van het wetsontwerp op de octrooien. Voorts wordt door het hoofdbestuur een voorstel gedaan tot samen werking met de Nederlandsche Kamers van Koophandel in het buitenland. Voorgesteld worden de volgende subsidies f 100 aan de Vereen Iging tot veredeling van het ambacht en f 100 aan het Bureau voor h andels i n 1 i eb ti n gen Voor de vacatures, ontstaande dOor het. af treden der 'heeren P. Smidt van Gelder, jhr. mr. H. Smissaert en prof. J. C. Dijxhoorn worden de volgende dubbeltallen voorge steld: de heeren C. H. Julius en mr. P. Tjeenk Willink, te Haarlem; dr. J. Kraus, te 's Gravenhage, en Pb. van Ommeren Jr., te RotterdamP. H. von Groningen, te De venter, en C. J. F. van Vrijbergbe de Co- ningh, te Utrecht. Die Legende won der heiligen Elisabeth. Elisabeth, dochter van Koning Andreas II van Hon'garije, werd op vierjarigen leef tijd verloofd met den elfjarigen Lodewijk, zoon van den landgraaf Herman van Thii- ringenze werd toen gebracht naar den Wartburg bij Eisenach en aan het kunst lievende Thüringsche hof opgevoed. Op veer tien jarigen leeftijd huwde zij met land graaf Lodewijk, die inmiddels zijn vader was opgevolgd. De jeugdige vorstin toonde een hooge en edele opvatting te hebben van de taak, dóe zij te vervullen had, en wijdde aich met groote zelfverloochening geheel aan werken van naastenliefde en barmhar tigheid. Slechts kort duurde haar huwelijks geluk in 1227 stierf haar echtgenoot op den kruistocht van Fred er ik II en w»as zij op twintigjarigen leeftijd weduwe. Door den broeder van haren man, Hendrik Raspe, uit haar land verdreven, moest ze toen met haar zoontje Herman en hare beide doch tertjes in groote ellende ronddolen, daar nie mand haar durfde opnemen uit vrees voor den vorst. Eindelijk werd zij door haren 00111, den bisschop van Bamiberg, in be scherming genomen en Talter ook door haren- zwager in haar rechtmatig bezit hersteld. Zij echter zonderde zich voor het vervolg van haar leven vrijwillig af om haar vroe ger begonnen arbeid van barmhartigheid voort te zetten, en stierf in 1231 to Mar- burg, in een door haar gesticht ziekenhuis, in welks kapel zij werd bijgezet. De vele wonderen, door haar gebeente verricht, ga- ven aanleiding tot hare heiligverklaring. Ziedaar' in korte trekken de half- historiecli, half-legendarische gegevens, waarvan de dichter 0. Roquette zich beeft bediend voor de samenstelling van den tekst van Liszt's oratoriumhet spreekt van zelf, en uit de bespreking van het werk 'zal dit voldoende blijken, dat de dichter deze stof met de noodige dichterlijke vrij heid heeft behandeld en zich niet te streng aan de geschiedkundige overlevering heeft gehouden Franz Liszt voltooide zijne compositie in 1832 te Rome, en nadat het werk eerst in 1865 onder d© leiding van den componist te Budapest was ten gehoore gebracht, werd het in 1867 uitgevoerd bij gelegenheid van het feest om het 800-jarig bestaan, en de gehecle herstelling van den Wartburg te vie ren. Veel heeft men gestreden over de vraag of dit werk moet beschouwd worden een oratorium of wel een geestelijk drama te zijn, of het in de concertzaal dan wel in de opera thuis behoort. Herhaalde malen is het reeds ten tooneele opgevoerd, maar daardoor heeft men den werkel ijken geest van deze heerlijke toonschepping miskend. Hoewel er gedeelten in voorkomen (bijv. de eerste episode van het 2de deel), die door levendigen dialoog en veel actie zich uit stekend leonen tot scenische opvoering, zoo staan daar tegenover tal van breed uitge sponnen koren (o.a. in de episode der Kreuz- ritter), die duidelijk doen voelen, dat men hier niet te doen heeft met een dramatisch kunstwerk. Door het voor het voetlicht te brengen, doet men geweld aan de kinder lijk vrome en reine kunst van1 deze heerlijke toonschepping, waarin Liszt, zelf een kind "van het door hem zoo schoon, bezongen „Ungarland", aich zoo geheel en al heeft gegeven. Het oratorium bestaat uit zes afdeelingen en is geschreven voor solostemmen, gemengd koor en orkest. De solostemmen stellen de volgende personen voorElisabeth (so praan), Landgrafin Sophie (mezzo-sopraan), Landgraf Hermann (bas), Landgraf Ludwig (baryton), Kaiser Friedrich II (bas), ein Ungarischer Magnat (baryton), der Sene- schall (baryton). Wij willen nu eens nagaan op welke wijze Liszt bet door den tekstdichter zeer aantrek kelijk behandelde onderwerp der legende heeft bewerkt. Men behoeft slechts ©ven een klavieruittreksel te doorbladeren om te zien, dat de vorm geheel afwijkt van.dien. van het oude oratoriumuit alles blijkt, dat we {lier te doen hebben met een „nieuw lichter", met een aanhanger van wat men in den tijd der „Sturm- und Drangperiode", nog noemde de „toekomstmuziek". Geene recitatieven meer, geen aria's, geen reeks van meer of minder samenhangende scènes in afgesloten vorm, maar in plaats daarvan de aaneengesloten muzikale dialoog, zooals Wagner die in zijne grootsche schoppingen heeft aangewend. Kon men het ook anders verwachten van den trouwen vriend van den Bayreuther meester en den ij ver i gen strij der voor dienst qunstthoorieën 1 't Behoeft dan ook zeker nauwelijks gezegd te wor den, dat het leitmotiv", dat schibboleth van den Wagnerachen stijl, eon zeer belang rijke plaats in „Die Legende von der hei ligen Elisabeth" inneemt, We zullen zoo aanstonds bij de bespre king van het werk gelegenheid hebben te I doen uitkomen op welke wijz© Liszt het leitmotiv heeft aangewend, maar misschien is het niet. ongewenscht oerst nog een enkel woord aan zijn b ©teekenis en zijn ontstaan te wijden. Het is een vrij algemeen ver breide dwaling te meenen, dat het denkbeeld van het leitmotiv een vinding is geweest van Richard Wagner. Reeds in de 17de eeuw vindt men er voorbeelden van, maar in den meer beperkten vorm van herinine- ringsmotiefin verschillende tooneelen liet men op bepaalde plaatsen enkele hoofd motieven terugkeeren, die het lot of het karakter van sommige voorname figuren, uit het drama uitbeeldden. Van dezen vorm van het leitmotiv werd vóór Wagner zeer dikwijls gebruik gemaakt, zoowel in de oude kerkmuziek als in de oude opera en in de aan Wagner onmiddellijk voorafgaande ro mantische opera (b.v. in. Weber's Frei- schütz). Nieuw was echter de toepassing, die Hector Berlioz er van gaf in1 zijne Sin- fonie fantastique, voor liet eerst uitgevoerd in 1830lvier treedt toch voor de eerste maal éénzelfde leitmotiv in zeer afwisselen de vormen op als thematische grondslag voor don bouw van een geheel instrumen taal werk, en in dit motief heeft de toon dichter eene bepaalde gedachte (idéé fixe) gesymboliseerd. Hierop nu heeft Wagner voortgebouwdbet leitmotiv als muzikale schildering van do dramatische idéé, waar van de personen of zaken de zichtbare dra gers zijn, is bij hem gewerden tot het fun dament waarop zijne meesterwerken zijn op getrokken. Een heerlijke melodie opent de orkestrale inleiding van Die Legende von der heiligen Elisabeth. Dit motief, door Liszt ontleenid aan een oud kerklied „Quasi stella matuti- na" (de 5de antiphonie „In festo Sanctae Elisabeth) en dat overal optreedt met Eli sabeth of waar aan haar gedacht wordt, be- beerscht de gebeele ouverture en wordt slechts een paar keeren even onderbroken door een ander motief, dat van den oproep ter kruisvaart, waarmee het keerpunt in Elisabeths geluk wordt aangeduid. Op schit terende wijze is dit Elisabeth-motief door Liszt in zijne inleiding bewerkt; na eerst zacht door de fluit te zijn ingezet, zwelt het langzamerhand aan tot een. indrukwekkend fortissimo om dan geleidelijk weer af te ne men en ons ten slotte den indruk achter te laten van die bovenaardsche, zalige vre de, waarvan het de muzikale uitbeelding is. De eerste afdeoling opent met de komst van Elisabeth aan "het Thüringsche hof. Een zeer grisch gecomponeerd koor „Willkom- men die Braut!" roept haar het welkom toe, en daarna neemt de Hongaarsche magnaat, die haar heeft vergezeld, het woord om „dies teure Pfand au» Ungarland" aan de zorgen van den vorst toe te vertrouwen een schit terend motief, door Liszt ontleent aan een Hongaarseh volkslied, treedt hier op en keert ook later telkens weer terug, wanneer de componist al den glans der hoogheid van het Hongaarsche Koningskind wil doen uitkomen. Het koor herhaalt dan zijne woor den „Es herrsche lang und lob' in Ehren" op dezelfde melodie, waarna eerst landgraaf Harmann Elisabeth welkom heet en vervol gens de jeugdige verloofden, elkaar met enkele woorden begroeten. Een bekoorlijk

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad | 1909 | | pagina 1