96°. »®e 8*" «laargangi Woensdag 6 October 1909. BUITENLAND. FEUILLETON. DE W1SKOTTENS. AMERSFOORTSCH DAGBLAD. ABONNEMENTSPRIJS: Per 8 maanden voor Amersfoortf l.OO. Idem franco per post- 1.50. Afzonderlijke nummersf- 0.05. Deze Courant verschijnt dagel^ksbehalve op Zon- en Feest dagen. Advertentiënmededeelingen enz.gelieve men vóór 11 uur 's morgens b(j de Uitgevers in te zenden. Uitgevers: VALKHOFF C°. Utrechtschestraat 1. Intercomm. Telephoonnummer 66. PRIJS DER ADVERTENTIËN: Van 1regels f 0.50. Elke regel meer - O.IO. Dienstaanbiedingen en aanvragen 35 cents by vooruitbetaling Groote letters naar plaatsruimte. Voor handel en bedryf bestaan zeer voordeelige bepalingen het herhaald adverteeren in dit Blad, bq abonnement. Et oirculairebevattende de voorwaarden, wordt op aanvraag toegezonden. Politiek Overzicht De landsverdediging in Denemarken. De gewone zitting van den rijksdag van Denemarken, die eergisteren is geopend, -s aanmerkelijk ontlast door het resultaat van de kort geleden gesloten buitengewone zit ting, die de oplossing heeft gebracht van de oude strijdvraag der regeling van de lands verdediging. Tot aanvulling van wat over deze zaak reeds is opgenomen, ontleenen wij nog eenige mededeelingen aan de Nordd. Allg. Zeitung, die in het licht stellen hoe deze kwestie gedurende vele jarert als een struikelblok het politieke leven in Dene marken heeft belemmerd. De eindstemming in deze zaak heeft plaats gehad den 24en September, toen het Folke thing (Tweede Kamer) de door het Lands- thing (Eerste Kamer) met eenige wijzigin gen teruggezonden wetsontwerpen betreffen de den aanleg van vestingwerken en de leger- organisatie met 59 tegen 50 stemmen heeft aangenomen in den vorm, waarin de andere tak der volksvertegenwoordiging ze had goedgekeurd. In "het Landsthing was de aanneming geschied met 30 tegen 25 stem men, bij onthouding van een deel der leden van de rechterzijde. Men ziet uit deze cij fers, dat de strijd tot het laatst hardnekkig is geweest. Deze wetten brengen eene uitgave voor eens mee van 3H millioen kronen en eene jaarlijksche uitgave van 3 millioen. In het Landsthing waren de wetten, met toestem ming van den minister van landsverdedi ging, in zóóverre gewijzigd, dat eene ver meerdering van de kavallerie en eene ver hooging van het cijfer der dienstplichtigen in verhouding tot het klimmen van het be volkingscijfer in de wet werd opgenomen verder heeft het Landsthing de wet op de versterking van Kopenhagen in dier voege veranderd, dat de vestingwerken om de hoofdstad aan de landzijde tegen den 31en Maart 1922 moeten worden geslecht. De nu tot stand gekomen wetten op de Deensche landsverdediging hebben eene langdurige parlementaire geschiedenis, waarin een goed deel van de geschiedenis van Denemarken in de laatste acht jaren zich weerspiegelt. In October 1901 opende Koning Christiaan, nadat in Juli van dat jaar het liberale kabinet-Deuntzer aan net bewind geroepen was, waarin zitting had den als minister van eeredienst J. C. Christensen, als minister van marine admi raal Jöhnke en als minister van oorlog de kolonel, later generaal-majoor Madsen, na lange jaren voor het eerst weder in eigen persoon den Deenschen rijksdag. Bij eene wet van 7 Maart 1902 werd daarop eene parlementaire commissie voor het uitwer ken van een algemeen plan van landsver dediging benoemd. Deze commissie heeft haar rapport eerst den 28en Juli 1908 inge diend. Tusschen de beide genoemde datums ligt een tijdperk van verbitterden strijd tus schen do partijen over de vesting Kopen hagen. De verkiezingen voor het Folkething in Juni 1903 brachten eene groote meerderheid voor de liberale regeeringspartijN.ettemin kwam de zaak der landsverdediging niet vooruit wegens de oppositie van het conser vatieve Landsthing en omdat de linkervleu gel van de regeeringspartij principieel de politiek van den minister van oorlog Madsen bestreed en eene dadelijke doortastende her vorming van het verdedigingsstelsel met ge lijktijdige vermindering van de militaire uitgaven tot een minimum verlangde. Den 12en Januari 1905 trad het kabinet- Deuntzer af, en Christensen, tot dusver minister van eeredienst, stelde een nieuw kabinet samen, waarin hij met het voorzit terschap de portefeuilles van oorlog en ma rine op zich nam. In .September 1905 wer den deze twee departementen in het mi nisterie van landsverdediging vereenigd. Alle leden van dit kabinet behoorden tot den rechtervleugel van de hervormingspartij dei- linkerzijde. Het Folkething keurde den 18en Januari met aanzienlijke meerderheid het programma goed van het hoofd van het nieuwe kabinet, dat o. a. regeling van de landsverdediging zonder groote bezuinigin gen bij de begrooting van oorlog verlangde. Nadat kort daarna 12 afgevaardigden zich hadden afgescheiden van de ministerieele partij en eene radicale oppositiegroep had den gevormd, bezat intusschen de hervor mingspartij der linkerzijde nog slechts, als de zeven stemmen van de ministers er bij werden geteld, de meerderheid in het Folke thing. De onvruchtbaarheid der zitting van den rijksdag var 1905/'06 berokkende aan het k ab i net-C hri-s tens endat na den dood van Koning Christiaan (29 Januari 1906) door Koning Frederik VII in het ambt besten digd werd, vele nieuwe tegenstanders. Door de verkiezingen van 29 Mei 1906 verloren de ministerieelen in het Folkething de absolute meerderheid, die zij tot dusver daar hadden bezeten. Bij de verkiezingen, voor het Landsthing van 21 September van hetzelfde jaar, wonnen de socialisten en de radicalen ieder 3 plaatsen. In October 1906 trad het kabinet Christensen afen de oud minister van financiën N. T. Neergaard stel de een msuw kabinet samen, waarin bij te gelijk minis-'or van landsverdediging was. In zijne programrede kwam Neergaard op voor eene grondige reorganisatie van de landsverdediging. Den 28 Juli 1908 kon de in 1902 inge stelde commissie van landsverdediging ein delijk haar 2000 kwarto-bladzijden beslaand' rapport indienen. Daar in de uit vertegen woordigers van verschillende partijen be staande commissie geen overeenstemming was verkregen, werden vier verschillende voorstellen over de regeling van de lands verdediging opgenomen, waarbij zich nog voegden de beide eveneens afwijkende voor stellen van de marine- en leger-specialitei- ten, die aan de commissie waren toegevoegd met adviseerende stem. Drie voorstellen verlangden, naar mate van de principieele opvatting over de verdediging van Denemar ken, namelijk of de hoofdaandacht moest worden geschonken aan de zeezijde in het algemeen, of aan Seeland met de hoofdstad in het bijzonder, of wel aan de landzijde, een grootere of kleinere vermeerdering en an dere indeeling van de zee- en landstrijd krachten., alsmede eene uitbreiding van den dienstplicht en eene daaraan beantwoorden de verhooging van de begrootingen voor leger en vloct. Het vierde voorstel, dat uit ging van de socialisten, hield eene verdedi ging van Denemarken tegen eene groote mo gendheid voor onmogelijk en 6prak uit, dat het internationale karakter en de stijgende macht van de sociaal-democratie, inzonder heid in Duitschland, den zekersten waar borg leverde voor het bewaren van den vrede; daarom werd voorgesteld, dat Dene marken leger en vloot zou afschaffen en zijne versterkingen te land en ter zee sloo- pen. Het kabinet Neergaard moest, hoofdzake lijk ten gevolge van de bekende zaak-Alber- ti, den minister van justitie in dit kabinet, aftreden. Daarop trad den 16en Augustus 1909 het door graaf Holstein-Ledreborg sa mengesteld* kabinet op, waarin twee hoof- n van vroegere kabinetten, Neergaard en Christensen, zittmg hebben, de eerste als minister van financiën, de tweede als mi nister van- landsverdediging. Dit kabinet heeft met bekwamen spoed het mandaat, waarmede he is opgetreden, volbracht. Het vraagstuk van de Deensche landsverdediging heeft nu eene oplossing gekregen in posi tieven zin en zal verder geen beletsel meer zijn voor vruchtbaren wetgevenden arbeid. Engeland. Londen, 5 Oct. De eerste minister Asquith is hedenavond onverwachts vertrok ken naar Balmoral, waarheen hij door den Koning per telegraaf was ontboden. De minister verliet het Lagerhuis midden in een debat over eenige belangrijke artikelen der begrooting. Men beschouwt deze reis van Asquith als eetle zaak van groot gewicht, temeer omdat daaraan onmiddellijk vooraf ging een bezoek van graaf Cawdor, een der invloedrijkste leden van de oppositie in het Hoogerhuis, aan den Koning. In liberale kringen is men van meening, dat er van hoogerhand invloed wordt uit geoefend om oen ernstig constitutionateel conflict af te wenden. Denemarken. Kopenhagen, 5 Oct. De minister van financiën Neergaard beeft bij het Foike- ting de begrooting van het dienstjaar 1910/1911 ingediend. De ontvangsten wor den geraamd op 96,753,788 kr., de uitgaven, op 117,335,629 kr., er is du6 een nadeelig saldo van 20,581,841 kr. De gezamenlijke nitgaven voor oorlog en marine zijn met 131 millioen kr. verhoogd, vergeleken bij het vorige jaar. Spanje. De terroristische aanslagen in Barcelona duren voort, ofschoon de gewone en de ge heime politie eene belangrijke versterking hebben gekregen. Alle elementen, die onder verdenking stonden, zijn gevangen genomen of verwijderdniettemin herhalen deze mis drijven zich steeds eu van de daders wondt nooit een spoor ontdekt. De ontevredenheid in alle lagen der bevolking heeft dienten gevolge het toppunt bereikt. De constitutioneele rechten blijven in de provinciën Barcelona en Gerona geschorst. Vijf doodvonnissen zijn onlangs nog door krijgsraden geveld, die zeven beschuldig den tot levenslange gevangenisstraf hebben veroordeeld. De correspondent van de Daily Mail te Cerbère heeft uit Barcelona vernomen, dat tegen den bekenden revolutionair Ferrez eene aanklacht zal worden ingediend op vier punten, op elk waarvan de doodstraf staac. De militaire autoriteiten moeten er op zijn hem terecht te stellen nog voordat de cortes bijeen komt; minister-president Maura moet echter aarzelen een dergelijken stap te doen. Hongarije. In de vergadering van die o.niafhanike.Ujk- heidspnrtij van den rijksdag, waarin Kcs- suih verslag uitbracht ovfer zijne audiëntie bij den monarch, werd besloten, dat de rijksdag zijne zittingen niet zal verlagen om de oplossing van die crisis af te non- ten, maar in de eerste tien dagen s'echts zaken van minder belang in behandeling zal nemen. Feitelijk is hiermee een nieuwe termijn toegestaan voor de onderhandelin gen tot oplossing van de crisis, maar levens heeft men zich de mogelijkheid opengehou den '•m een oog in 't zeil te houden, als de zaken eene voor de onaflnankelijkspartij on gunstige wending mochten nemen'. Budapest, 5 Oct. Het hoogverraads- proces te Agram is geëindigd met 2 veroor deelingen tot 12 jaren dwangarbeid, 18 vrij spraken en een aantal veroordeelingen van 4 tot 7 jaar gevangenisstraf. Tweede telegram. Van de 52 be klaagden in het. hoogverraadsproces te Agram zijn er 22 vrijgesproken. Zoowel de procureur-generaal als de ver oordeelden hebben hooger beroep aangetee- kend Rusland. De betrekkingen tusschen het Keizerrijk Rusland en het grootvorstendom Finland zijn zoo gespannen geworden, dat een breuk onvermijdelijk schijnt. De Senaat van Fin land, die het uitvoerend gezag uitgefent, heeft tot dusver den schijn trachten te red den en zich onthouden van protesten tegen de pogingen der Russische reactie om de zelfstandigheid van Finland in te krimpen. De schijnbare toegevendheid van den Se naat heeft echter de reactie tot steeds groo- ter driestheid aangespoord. Zij heeft nu het oogenblik gunstig geacht tot het voeren van een beslissen den slag tegen de autonomie van Finland; zij heeft een keizerlijk besluit weten te verkrijgen, waardoor aan den Se naat eenvoudig werd medegedeeld, dat de Keizer heefi besloten, dat Finland voortaan, in afwachting van eene definitieve regeling, eene bijdrage zal leveren tot de kosten van de rijksverdediging, die voor de eerste tien jaren wordt bepaald op een jaarlijks klim mend bedrag, beginnende met 10 en eindi gende met 20 millioen. Dit bevel be tee kent niets minder dan een openlijke schending van de grondwet en van het recht van den landdag om gelden toe te staan. De Senaat zal dientegenvc-lge eers+daags zijn ontslag nemen, en het zal dan geheel onmogelijk blijken oen nieuwen Senaat te vormen. Dan is het conflict aanwezig. Odessa, 5 Oct. De gewezen Sjah met zijn gezin is hedenavond te 6 uur 30 hier aangekomen. Hij werd aan het station door den commandant der troepen, generaal Kaulbars, ontvangen. De Bias h.e wij a Wjedomosti geeft de vx>l- gc .le cijfers betreffende dien arbeid van die Russische krijgsraden gedurende de laat ste v: :r jaren. Van bet begin van 1905 t?t het eluac van 1908 werden niet minder dan 16,333 personen aan de rechtsmacht van de gewone gerechtshoven onttrokken en voor den krijgsraad gebracht. De cijfers v-;. r ieder jaar zijn: 1905 284 personen, 1906 4698 pirsonea, 1907 4335 personiem, 1908 7016 personen. TurkU*. Een irade van den sultan bekrachtigt de doodstraf door ophanging van nog 15 mo hammedanen in Adana. 84 beklaagden wer den tot langdurige vrijheidsstraffen veroor deeld. Aan de Neue Freïe Presse wordt van wel ingelichte zijde medegedeeld, dat de berich ten over door Turksche troepen of overheden gepleegde gewelddaden (in de boeien leggen van inwoners, in brand steken van de kerk, enz.) in de Albaneesche plaats Zukali, vila- jet Skutari, ongegrond zijn. Een katholieke priester werd op last van den rechter van instructie gevangen genomen, omdat hij aan spoorde tot weigering van de belastingbe taling en zich bevond onder de lieden, die op de troepen schoten. Thans is in die streek alles rustig. De Turksche vloot, bestaande uit negen pantserschepen en twaalf torpedobooten, is Zaterdag om 6 uur 's namiddags, van Lem- nos komende, onder bevel van admiraal Gamble Pacha, te Saloniki voor anker ge gaan. Duizenden mohammedanen begroetten de binnenvarende vloot mot groot gejuich. Spanje in Marokko. De correspondent van de Petit Parisien te San Sebastian meent te kunnen zeggen, dat de Spaansche regeering, ondanks alle tegenspraak, wel degelijk van plan is het Marokkaansche gebied voor Spanje aanmerkelijk uit te breiden. Zij is voorne mens een strook van het vasteland tegen over de Alhucemas-eialnden, op 80 K.M. ten W. van Melilla, in te lijven. Verder wil zij een vast garnizoen leggen tegenover Pe- non de Velez de la Gomera, 75 K.M. ten W. van de Alhucemas-eilanden, en vervol gens Tetuan, 120 K.M. ten W. van Penon, in bezit nemen. Het schiereiland Tres For- cas zal duchtig van vestingwerken worden voorzien. In 't geheel zal Spanje aan zee een strook lands van 325 K.M. lengte be zetten. P a r ij s, 5 O c t. De Spaansche gezant ontkent in de Temps, dat er sprake van zou zijn, dat de Spanjaarden zullen oprukken naar Tazza en dat zij Tetuan en Larracb© zullen bezetten. Spanje is niet van plan aan Moeley Hafid den oorlog te verklaren. De uit te zenden versterkingen zijn noodig voor liet behoud van de bezet, ie stellingen en om de andere troepen in staat te stellen te ma noeuvreeren. Tegenover d-e geruchten, dat het Marok kaansche gezantschap vrijwillig of onvrij willig Madrid zal verlaten, legt de Epoca in een officieus artikel er nadruk op, dab Spanje met Marokko in vrede wil leven en de onderhandelingen met den gezant voort duren, omdat zoomin de Spaansche re^ce- ring als de sultan hunmle houding gewijzigd, hebben, die zij met het oog op de gebeur tenissen van 9 Juüi innamen. De betrek- kingon met den sultan hebben met de meer of minder ernstige inoidenton aan liet Rif niets te maken. Spanje voert slechts datgene uit, wat bet maghzen -diaar bad moeten d„en, maar voor 't oogenblik wegens gebrek aan middelen niet kan doen. Wat den sub an betreft, zoo toont reeds, nog daargelaten de correctheid en hartelijkheid waarmee de onderhandelingen worden gevoerd, de taal van de nota aan de mogendheden, dat de sultan van vriendschappelijke ge v ooi ons jegens Spanje bezield is en diat all'e berich ten ongegrond zijn, die aan Moiel'ey Hafid oorlogszuchtige plannen toeschrijven. On-daaks deze zoete woorden, wordt ia telegrammen uit Tanger gezegd, dat de sul ton zeor boos is over het optreden an de Spanjaarden, en dat hij de Kabylen aan moedigt. Uit Madrid wordit aan de Fraaikf. Ztg. 24 BOOR RUDOLF HERZOG. Gustav Wiskotten begaf zich naar het privé-kamtoor. Hij was op en top koopman. De broers drukten hem die hand. „We heb'ben het reeds gehoord! Je hebt schoon schip gemaakt Hij viel hen in-de rede: „Laat dat rus ten. We hebben het druk. We zullen wel licht de eenigen zijn, die voort kunnen blij ven gaan met leveren. Dus nu liet plain vaax aanval opgemaakt!" Zij zaten bijeen, beraadslaagden, en reken den met gloeiende koppen. Toen kwam de moeder. „Wat was dat straks voor een lawaai „De Pool is de ververij uitgevlogen", antr woordde Gustav kortaf. „Hij maakte zich onmogelijk en predikte dien strijd." „Wat? Waar is de bliksemsche kei-el?" „Reeds ontslagen, moederdie laat zijn broek repareeren. Van achteren, weet u. En luister nu eens, moeder, we wilden u juist laten roepen. Vam morgen af wordt die nacht werktijd ingevoerd. Il-I^1, zal omtrent de haspel zalen alles miet u bespreken. U zorgt wel, dat de menschen gedurende den nacht een ziel verwarmertje krijgen." „Emilie kan me zeker wel jullie Mina lee- oien?" „Dat spreekt van zelf. Dat doet Emilie goed, als zo mee beraadslagen mag." Het was tien uur in den avond, toen- Gus tav Wiskotteu de fabriek verliet. Nu pas deed zich de reactie der doorgestane emo tie gebiedend; voelen. Die moest hij er uit loopen. En hij schreed door .dia straten, door dik en dun. Er heer sell te eene drukte als op Zondag avond in de stad. Uit alle bierhuizen klonk lawaai en twistgesprekken. Voor de herber gen stonden bleek de vrouwen der twisten den, en wachtten. Nu era dan baande eene resolute zich vrijen doortocht en haalde tusschen den zwerm der (nietsdoeners haren man uit. Dan barstten zelfs de door eigen angst gekwelde vrouwen im een schaterend; gelach uit. „Geef 'm 'n: dotje in den. raomd, Huldal" „Plaats!" i J Én het gelach stierf weg en weder heerschtie onder de bibberende vrouwen een beklemmende stilte. Bij Oweram Schuit was bet gedrang het sterkst. Hier hielden de Ribtershauser ver vers hunne bijeenkomsten. Schulte had zijne zaal aan hen verhuurd. „Maar geen gevecht. Am diers draai ik het licht uit." Hij zelf stond in zijne hemds mouwen in die nabijheid der redenaarstri bune on zorgde voor de goede orde. Gustav Wiskotten goraalri-* te midden van het ge drang en liet ziel 'ol -schuiven. Een der sprekers deelde mede, dat in alle fa- briekeu dien middag heb werk neergelegd was, behalve iin die der Wiskottens. „Vuile troep 1" schreeuwde een schorre, stern. „Abraham Schulte giug verdacht op de teenen staan. „Stilte!" riepen een paar andere stemmen. „Verder spieken!" De redenaar sprak over die sociale kwestie en de oplossing van dit vraagstuk, waar naar ze allen moesten streven. Hij sprak kalm en zakelijk. Hij verwees maar de Wup- pertaler verf fabrieken en den omvang der ververijen, naar de .groote inkomsten en de geringe loonen. Hij ^toonde aan hoeveel ge zinnen gedwongen wareu met de geheele fa milie in één vertrek era irn één keuken te huizon. Hij riep -de predikanten van het dal op hunne sociale zorgen en hunne zede lijkheidsbemoeiingen werkdadiger daarop te richten, waar de wortel van het kwaad te vinden was, in plaats van met de fabrikan ten in het presbyterium te zitten, totdat de- zen aiain het eene oor doof werden. Hij ver langde afdoende maatregelen, geen lapwerk, en eene doe treffende verbetering was slechts door aaneensluiting van allen te verkrijgen. „Hoort, hoort 1" „Waar zijn de Wiskottens?" „Ik stiel voor, d-e Wiskottens de verach ting d'er vergadering „Ilieb jij het woord?" riep Oweram era trok de wenkbrauwen op. de verachting der vergadering ,,Jo bent zeker doof? Of jij liet woord hebt?" „Nee maar „Wacht dan als 'i je belieft, totdat je aan de beurt komt. Er wondt sl-eohts van de tribune af gesproken." Op de tribune verse heem -dl© verweerde ge stalte van den verver Barthelmes. Ilier en daar klonk gefluit; er werd stilte geboden. „Ik wilde jullie slechts één ding zeggen. In mijn naam on in naam van mijne kame raden. Wij zijn geen werkstakers. Waarom niet? Omdat wij geen enkele reden tot sta ken hebben." Verraai erHond Iw Oweram Schulte patrouilleerde de zaal door. „Als die schreeuwert daar z'n bek nog een keer open doet Hier is gelijk recht voor allen. Doch op die tribune en ordelijk. Ieder op zijn beurt!" „En waarom hebben wij goera roden tob werkstaking, wij Wiskottens? Omdat- we ons nergens over te beklagen hebban, omdat de firma ons sinds vijfentwintig jaar als fat soenlijke menschen en medewerkers behan delt, omdat ze ons en onze families altijd trouw ter zij-de gestaan heeft, en dus zou heb God geklaagd zijn, indien, we dat niet op stand en gemeenheid beantwoordden. Solida riteit is het, als men één familie vormt. De Wiskotten's en wij doen dat sinds jaren. Dat is de eenige juiste opvatting van de zaak. Het- is jammer, dat niet- allo fabrikanten zoo zijn als de Wisk-otten's. Dat zien we in. En omdat- wij dat inzien, zullen we onze strij dende makkers uit die andere fabrieken van ons weekloon ondersteunen. Ouze eer be hoort de Wiskotten's, ons geld u 1" „Judasgeld! Judasgeld!" brulde een stem. Nu had Oweram Sch"1*"' Wi in de katen. .,Aha, de Pool, mijnheer Wisczkowski! Heb jij het. woord?" „Neon „Wil je je bek houwen?" „Neem!" „Nou, jochie, kom dan maar 's mee. Je past niet in dit fijne gezelschap." Hij greep hem beet, zooals een biervat voort placht te rollen era duwdte hem tus schen die aanwezigen door. Men wilde liieim in zijn voora-emein. verhinderen, dóch de waard niet zijn stierennek weordle af. „Laat dat, die komt wel terecht. Hopla I" De Pool vloog de stoep af en kwam te midden der buitien wachtenden neer. Toen ontwaakte -die volkshumor. „Verduiveld, die heb haast!" „Plaats daar mot 'r eom vlug de sociale kwestie oplossen!" „Dat is 'n verstrooide professor, die bet z'n broek vergeten." „Schaam je wat, hier is vrouwvolk 1" Dien avond kwam Gustav Wiskotten pas laat in den nacht thuis. Zijne ververs had den hem niet losgelaten-. En hij had volgens oude patriarchale gewoonte in hun midden gezeten, zooals eens zijn vader in hun midi- den gezeten bad. Wordt vervolgd.

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad | 1909 | | pagina 1