Rona
Cacao
VAN MOUTEN'S
DE VOLKSDRANK
by uitnemendheid.
1 Kg. 1.50
,De beste voor den prijsj
i Vcrtinigung viol I, verliest 6, het centrum
verliest 5, de Polen verliezen 1. de nationaal-
F liberalen winnen 2, verliezen 15, de fortsch.
Volkspartei verliest 12, <k- sociaal-dein ocra-
ten winnen 2D, verliezen 2, de wild-libera-
len en wild-conservatieven verliezen ieder 1.
Onder de lurkotctvcn zijn Schadlcr (cen-
trum), graaf Schwern-Lówilx, oud-voorzitter
van den rijksdag, Molkenbuhr (socialist).
B e r 1 ij n, 1.1 J a n., 5.30 's morgens. Ui'-
slag bekend van 370 districten. Gekozen zijn
101 leden, waarvan 25 conservatieven, rijks-
partij 5, wirtsch-Ycrvinigung 2, centrum "3,
l'olen 12, nalionaal-liberalen 4, Bund der
Lauüwirlc 1, sociaal-democraten 02, boeren
bond 1, voorts I bij geen fractie aangesloten.
Getal herstemmingen 170, waarbij betrok
ken zijn 37 conservatieven, 5 rijkspartij, 3
Deutsche Reform partei, lu wirtsch-Ycreini-
gu.ig, :yi centrum, 9 Polen, 4 Rund der Land-
wirtc, 01 ualioiiaal-liberalen, 52 fortschr.
Yolkspartei, 118 sociaal-democraten, 16 bij
geen partij aangeslotenen.
De conservatieven winnen 2 en verliezen
9, de rijkspartij wint 2 en verliest 9, Ie
wirtsch. Ycrcinigung wint 1 en verliest
het centrum verliest 0, dc Polen verliezen 1,
«Ie nalionaal-liberalen winnen 2 en verliezen
16, de fortschr. Yolkspartei verliest 12, de
sociaal-democraten winnen 27 eti verliezen
2. de boeitnhond verliest 1- ..Verder zijn
een liberale en oen conservatieve „wilde"
niet herkoeen.
Mg)ii.
Do ministerraad neeft onder voorzitter-
sehap van den Koning vergaderd tot behan
deling \«n de vraag om het aantal zetels in
het parlement te vermeerderen op grond van
het resultaat der volksstemming van 1 Januari
1910. Naar verluidt, zal het aantal zetels In
dc Kamer met 2»> en dut in den Senaat met 10
worden vermeerderd.
Frankrijk.
Parijs, 12 Jan. In zyue rede bij het
aanvaarden van het voorzitterschap van den
Senaat constateerde Dubost, dat het land
verlangt dat dc eerste zorg zal zijn, dat de
defensie en de diplomatie in goeden staat
zijn en dat de financiën zuinig worden
beheerd.
De onmiddellijke aanleiding tot iset Ge-
simt van -het xaJwiet-l-aiUaiux om af tie
treden, was de uuuuugtvykhcid otn voor Dei-
easse oen gcsclukten opvolger ads minister
vau marine te vinden. De eerotq, wien de
porwfouiiic werd aangeboden, was de se
nator Pomcare. Deze weigerde teXBtond; ais
rajH>orteur van tie counmssie van den Se
naat. voor de Marokko-overeenkomst wilde
hij die wak eerst afdoen. Daarna word ad
miraal Germinet aangezocht, die weigerde
omdat hij van mconing was, dat Get notwr
was iemand, die ervaring luud in den par
lementairen strijd, met ue portefeuille van
mai'jkue te belasten. Daarna werd de oud-
minister van marine aiUMgebooht
maiistor Mistcrand uatfigeaoold, die verklaar
de «een lust te hebben m de portefeuille van
marine en slechts als minister van JmuUvi-
lohdecbe zaken in liet kabinet, te willen tre
den. Kind el ijk kwam Gaillaux hij don sena
tor Ruud in, dóe eenigen bedenktijd verlang
de en aan het einde daarvan zeide, dat hij
ueuqg voorbehoud hod teu opzichte van het
Rcriijnsche verdrag, dot hem wei iriwt zou
weerhouden voor de aaoueiuiaig te stem
men, maar 't hem toch moeieujlk maakte
dit verdrag te verdedigen met de beslistheid
en de overtuiging, die een minister behoort
Ie bezitten. 'loeu gaf Caittanx verdere po
gingen op.
Aan zijne poliUike vriieodwa ve rkbaardo
CaiUanx. dat hij ten voiiic zijn plicht had
gedaan en geloofde, dat hem niet wegens
de geheime onderhandelingen cenig verwijlt
kon worden gedaan. Het eenige wat hij on
aangenaam vond, was dat hij niöt moqgen
aan den dag op de Kamertribune in. liet
openbaar zjeli openhartig en zonder jets te
verbloemen kon uitspreken owr alio din
gen. d.v hem werden verweten, en over
a.4e lasteringen waaraan hij blootstond. Maas
dal was eene panic remise. Hij hoopte, dat
hom spoedig de gelegenheid zou vorddi ge-
Steven om zijne revanche te nemen.
De leden van het kabiuet-GaiHaux hebben
hij een gezamenlijk schrijven hun ontslag
aangeboden aan den ministernpresddem.
Gaillaux zelf heeft dit gedaan in een schrij
ven aan den minister-president, waarin hij
zegt:
„De verrichte arbeid, die hoofdeakelyk
wordt gekenschetst door de door de Kamer
gevoteerde overeenkomst, die ivu bij don
Senaat in behandeling is, is door den ge-
hcelen ministerraad overwogen. Ineomkr-
heid js ieder artikel van de overeenkomst,
ik zou haast zeggen iedere regel, openlijk
onderzocht in onze zoo talrijke vergade
ringen, die ik nog bijzonder in de maanden
September en October hob vermeerderd. Iïet
is aan niemand van ons voorgekomen, dot
onder de leden van den raad ook maar dc
schijn van oneenigheid bestond. De geno
men besluiten zijn steeds met cernstemnng-
l»cy^ genomen, en wanneer het hoofd der
regecring, die de verantwoordelijkheid heeft,
van «Ie IniiteivlandNolue politiek oven goed
ais van dc bjmiviilundsêhc politiek, heeft
gemeend niet alleen de actie van onze di
plomatic uit den hooge te moeten leiden,
maar te moeten steunen door de in zijaie
macht slaande middelen, dan is nooit <le
geringste beslissing, zelfs van détail geno
men zonder «kit de raad zich uitsprak. Plot
seling, terwijl op geen enkel oogenblik, noch
in mijn kabinet, noch in den raad, grieven
waren aangevoerd door wien ook, trekt een
der leden van het kabinet zich terug, aan
wiens rol de omstandigheden een bijzonder
gewicht gaven. Het is mij niet vergund ge
weest in'den zeer korten tijd dien dc macht
der omstandigheden mij toestond, liet kabi
net aan te vullen, dat ik presideerde en
waarin ik niet, ook maar een oogenblik,
tan van dc portefeuilles, waarvan de nati
onale verdediging afhangt, zonder titularis
wilde laten. Ondier deze omstandigheden heb
{k den plicht mij te ontdoen van de function,
die gij mij hebt toe vertrouwd.''
De beschouwingen, die aan bet aftreden
de kabinet in de pers zijn gewijd, zijn bijna
uitsluitend van persoonlijken ion slechts bij
uitzondering van politieke» aard. Geen en
kel blad trekt uit het ont&lag van'hot minis
terie de conclusie, dat de Duitsah-Framsdho
overaenkomst moet worden ingetrokken.
'Daaruit blijkt, düt de geboele veldtocht, die
in de laatste maanden tegen <fcen miraslcr-
presfefteitf is gevoerd, slechts ton dool liad
luni kabinot-Caiillatuxnyet edhtwr ook de
overeenkomst ten val ye brengen. Het is ook
vrij zeker te voorzien, da*, na het aftreden
van Caillaaix dte geheclc, soms met harts-
toolKClijkheid gevoerde gedachten wisseling
over dc Iiri tsoh - F r ansch e o nderh antdelimgen
zal worden gestaakt.
Hij besluit van den president der republiek
is Maurice Herbette benoemd tot den rang van
„minislre plénipdtentaire et envoyé extraor
dinaire". Deze benoeming heeft pene zekere
politieke beteekenis, want de heer Herbette
was de voornaamste medewerker van den
minister van buitentandsche zaken in don
moeielijkcn tijd van do onderhandelingen
over Marokko met Duitschland. Zijne tegen
standers hadden ernstige beschuldigingen le
gen hem gericht juist wegens deze onder
handelingen; zij verweten hem inzonderheid
in de kwestie van de protesten van Frankrijk
tegen de Spaansche actie in Marokko zijn -hef
verkeerd te hebben ingelicht. Eene commis
sie van onderzoek, die op verlangen van Her
bette word ingesteld, kwam tot het resultaat,
dat deze beschuldigingen ongerechtvaardigd
waren en op kwaadwilligheid steunden. Op
grond van deze beslissing was men 'l er over
eens, dat «Ie heer Herbette eene schitterende
voldoening toekwam; zij is hem ten deel ge
vallen in dc rangverhooging, die den nauwe
lijks 40 jaren oud zijneten diplomaat Jtcn deel
valt.
is bestemd om te worden:
GOED en GOEDKOOP.
VOEDEND «n
GEMAKKELIJK
VERTEERBAAR.
ya - o.8o
y^Kcr. /0.42;
ViO., - 0.18
Dc heer Herbette was de vertrouwensman
van de drie laatste ministers van buitenla ïd-
sche zaken: Pichon, Cruppi en de Selves.
Onder Cruppi werd hem hel gewichtige ambt
van chef du cabinet opgedragen, dat hij nog
bekleedt en voorloopig zal behouden.
Spanje.
Madrid, 1 2 J a n. Men spreekt van cene
minislcricole crisis, die lot oorzaak zou heb
ben dc vraag of de wegens het gebeurde 'c
Cullera veroordeelde personen moeten wor
den begenadigd.
Madrid, 12 Jan- De ministerraad be
sloot met algemeene stemmen den koning le
advise eren aan de veroordeelden in het Cul
lera-proces gratie te verleenen.
De koning heeft aan zes der ter dood ver
oordeelden gratie verleend.
Portugal.
Rij besluit van den president der republiek
is de bisschop van Algarvc voor twee jaren
uit zijn diocees verbannen wegens zijne hou
ding tegenover de scheidingswet, gelijk ook
met den patriarch van Lissabon en eenige
andere prelaten is geschied.
Turkije.
Konslant inopel, 12 Jan. Dc Ka
mer heeft, de behandeld mg van het wetsont
werp tot wijziging van art. 35 van' <le grond-
wol voortgezet. Ilodja Sahrj, noemde ihet
comité van tic J ong-Turksche partij een
bende Jong-Tuyken, hetgeen den uitroep,
^schandelijk!'' uitlokte on aanleiding gaf.
tct een verschrikkelijk lawaai. Verscheide
ne afgevaardigden wisselden heftige woor
den. De president hei-stelde met moeite de
orde.
China.
Dc Times bericht uit Peking, dat er een
groot e druk wordt giitgeoefcnd om den Ke.-
zrr lot bedanken te bewegen. ZelL, prins
Tsjiiig cl» nog andere prinsen staan dit plan
vuur.
Volgens een1 nader bericht groeit de aan
drang om den troon lol abdicatie té bewegen',
dagelijks aan. Prins Tsjing en de overige
prinsen begunstigen dc zaak en het is zeker
dat elc abdicatie voor dc deur slaat.
Volgens een bericht uit Petersburg van d«.
Poliiiscbc Koricspondcnz, is de inededeelmg
vau Rusland aan China over Ruiten-Mongo-
lic niet van zoo steiligeu aard als de eerste
lezing deed vermoeden.' Kr wordt niet op
scbcrnci» toon dc erkenning van de onat-
1 harik'eiijkltcid van Ruiten-Mongótfó in zijne
binueiihuidsche aangelegenheden verlangd^
maar er worden ernstige raadgevingen in
dezen zin verstrekt, waartoe Rusland door
zijne hijzóiidére positie gerechtigd meent te
zijn. Rusland K legen ile afscheiding vai:
.wo.igi.llé van liet niachtsgcbied van China ra
dei.kl er niet aan de pogingen, om lot die af-
•liK'iiliug te komen, L- bevördéren. Anders-
iiad lut die gemakkelijk kunnen verwezen
lijk.:: bij de tegenwoordige Chineoschc uiter
lijkheden, want Mongoolsche vorsten hebbi-n
den wensch haar e.n Russisch protectoraat
werkelijk kenbaar gemaakt. Dit denkbeeld is
echter in Petersburg zonder aarzeling afge
wezen
Hel Pctcrsburgsche telegraafaficrttschap
verklaart, dat Rusland zich niet wenseht te
mengen in de Chineesche gebeurtenissen e i
g?e e agressieve bedoelingen In Mongolië
kue^tert. Het kan échfer niet nalaten zich 'e
interesseeren voor het heersehen van r-le
in Siberië, waar de Russische handel gewich-
I ge h. langen hoeft'. Keu gewapende strijd 'us-
schcn Mongol;'!! en Chincezcn is voor Rus
land niet wenschelijk. De Russische regec
ring werd in dc eerst plaats geleid door
overweging, dat door zulk een strijd de Rus
sische belangen onvermijdelijk zouden wor
den geschaard, toen zij zich bereid verklaarde
de moeiolijke taak der bemiddeling tussehen
de Chlheezen en de Mongolen op zich le ne
men. Aan den anderen kant laten de belan
geil van de Russische regecring niet toe, de
in Mongolië feitelijk gevormde regeering 'c
ignoreeren. Wanneer Mongolië de band mi
met China verscheurt, zal de Russische re
gecring, ondanks haar 1 cvendgen weftsch
om den strijd lusschen China en Mongolië be
ëindigd tc zien, door de macht der omstan
digheden genoopt zijn met Mongolië in diplo
matieke betrekkingen tc treden'.
Ko e 1 d s j a, 12 J an. (Peter'shurgsoh t<e-
legraafagentsohap.) In Niëuw-Swidin is den
9. eene nieuwe revolutionaire regeering uit
geroepen, aan welker hoofd generaal Hoe-
sanfee staat. De iogecring spoorde de be-
vo-liküng aa>n tot orde en tot bescherming
van de vreemdelingen. Den 10. stelde Oud-
Swid'jn zich aan dc zijde van de revoluti
onairen en bee'sch een wdftte vlag. De vreem-i
deliaijgeii zijn buiten gevaor. Den 12. ver-
sterkle de regeering, die de Mandsjoes in,
de regimenten niet vertrouwt, het garnizoen
in Doenghaneti In Koeldsja is alles rustig.
Ivocldja. 12 Jan. (Petersburgsch lele-
gra a fa gent schap). Koeldja is overgegaan tot
de revolutionairen. De witte vlag is gehe-
schen. De bevolking is rustig.
Brazilië.
R i o de Janeiro, 12 Jan. De minis
ter van marine heeft zijn ontslag genomen.
Admiraal Belfort. Yicira zal hem opvolgen.
De toestand in de sta>d Baliia is bedroe
vend. Dc gouverneur heeft zijn ambt neêr-
gelegd; de president van lilet hof van appèl
lueft de function \a« den gouverneur i
zich gun om en. Relialvc liet paleis van|| lN 1
gouverneur Het c.e bemdsre^geeaing dc
Ge-knzwne bcsvhkvten. »e Staat
Allerlei.
De wolkammers te Bradford her.lc.xj
befcloton, dc voorwaarden van de werfi 'll
vers, betreffende het in dienst hebben P'
niet-bondslcden, aan te nemen. De uitiIK ,N*.
ting van 12,000 man ie hierdoor Voorkonctm
In de katoennijverheid is nren nog niet
een schikking 'gekbméii.' tUïc"
Zeven duizend koks en andere glenui 'u
ployeerden in hotels en restaurants vanij yell
de Janeiro hebben hel werk gestaakt. 4 Yeldl
Richeson, de predikant te Boston,LoUenk
bekend hvelt zijn vroegere verloofde
frotiw Avis Liimell - door vergif van'H. M
leven le hebben beroofd, is ter dood verier va
deélfl liet vonnis werd geveld wegentie
„moord met voorbedachten rade".
Richeson, die de daad had gepleegd, t C« e s
einde zich van juffrouw Linnel te ontslt c
én met een andere, meer gefortuneerde jo^i'ie va
dame te kunnen trouwen, zal worden tcrctin 'an
gesteld in de week; aanvangende 19 Meipan d<
De heer Rob. R. toe Laer, directP'11"^,'®
voor Nederland en koloniën van de Ei®
table Levensverz. Mij. der Ver. Staten, an
de berichten in de bladen over den br*racllS?
in het Kquitable-gebouw „schromelijk oVe:£1^^
dreven". Hij deelt dit mede in een schrijf
o-qE
aan tie N. R. Cl. en voegt daar o. m
toe: l °P 1
Het is mij bekend, dat oraze kantoren i)('s
alléén in het afgebrande gebouw waren;e"
meti'séhe afdeelingen, de wiskundige afdP, a
lir.geh ëli ëeri gróót gedtfèRe der admiiiist4 s n
tie zijn 'gevestigd in een aan dc andere zi'1,
der straat gelegén huis. 1,ch
Alle bezittingen en stukken van waaiP
zijn altijd geborgen in de safes der mai1^"
schappij, die zich in de sousterralns v'
het gebotrw bevinden. Deze safes zijn bckë ka."c
als de beste der wereld, die ook geded-ter"
door de Equitable Trust Company gebrttfc ma
worden. Eenige reden tot ongerustheid P om
hoeft er waarlijk niet te bestaan.
Dc heer R. toe Laer heeft naar New-YoP ve'
om inlichtingen geseind en ontving het vfshan<
gende telegram: 11 vaI1
Equitable gebouw door brand, verniel
Waarden en voor hot bedrijf belangrijke j
ken ongeschonden. Slechts tijdelijke la
Hebben hoofdkantoor geopend Broadvv
165. Stel polishouders en alle betrokl
maatschappijen gerust, dat de toestand i
Mij. geen schade geleden heeft.
De oorzaak van den brand in het
bouw der Equitable te New-York moet thaih no|
ontdekt zijn. Er schijnt iemand in het rephissi
taurant van het gebouw achteloos een lucuppgc
fer te hebben weggeworpen. Bij het blu» Bo-ci
schingiwerk werden vijftien millioen galloftrokl
water gebruikt, wat aan de etad New-Yo»rlcg
op 92,000 dollar komt te staan. t uit
Hel lijk van Campion, de bewaker dèna s
safe-dèpositoe, is vlak bij den ingang vaLzenC
de kluizen gevonden. Daarbinnen lag eeeaan:
waarde van een half billioen dollars. CantVan
pion'had geweigerd zijn post te verlaieQjzc v
toen de brand uitbrak. 0 cev
Sinds twee dagen heersehen in géhe»ct 1
Italië storm en regen. Op het Como-me«Ml
werd een boot door den storm verrast
sloeg om, waarbij de drie opvarenden. on_
het leven kwamen. Te Livorno richtte de c
kaan groote schade aan. Twee zeilschep
zonken in het gezicht van de kust. Te Del
laros, bij Reggio de Calabria, zijn verschei
dene woonhuizen ingestort. Tot dusvern
heeft men 4 lijken kunnen bergen* ofschooiL
er zeer waarschijnlijk veel meer personen^!
onder de puinhoopen begraven liggen. Ta,
Napiels liep een Fransche mailboot, de ,,St.'
Anne", binnen, waarvan in de straat van GivnYI
bra Mar vijf ma trozen door ce<n reusachtigeL^ij
golf overboord werden gespoeld.
911 a:
van bexn beeft gezegd, „een gedicht en, eene
opinbaring".
Trad hij aldus voortdurend als uitvoerend
kunstenaar op, toch liad de drang tot het
scheppen van kunstwerken hem ook niet
mei rust gelaten, lal van pianocomposities
waarvan zijne Rihapsodiet-n wel de meeste
bekendheid hebben gekregen, getuigden van
zijn schitterend improvisatietalent en zijne
kunst van paraphasccrcn.
Virtuoos als hij nu eenmaal was heeft hij
zeker ook in zijne oomposities, vooral uit
dc nu behande 1de eerste periode, dikwijls
aan Ucu moloch der virtuositeit geofferd,
maar dat neemt niet weg, dat er toch ook
reel geniaal» in te vinden is, terwijl hy door
zijne transcripties (o.a. van de Symphonic
Jt nUsRque, van Bcriioz) er veel toe heeft
bijgedragen om propaganda te maken voor
<ie werken van meesters, die niet begrepen
of miskend werden. In 1840 had hij te Parijs
kennis gemaakt met Richard Wagner, die
zicJi daar in een vrij wel wanhopigen toe
stand bevond; scherper contrast dan er
bestond lussrtieu de omstandigheden waarin
zich toen deze beide kunstenaar bevonden
laa» zich baast niet denken: Liszt, de afgo
disch vereerde, door geheel Europa be-
wserrookte klavierkoning, Richard Wagner,
de arme, worstelende componist, met het
hoofd vol grooische ideeën, maar genood
zaakt allerle. oppennanswerk te verrichten
om in zijn levensonderhoud te voorzien. Is
h« t wonder, dat deze wee eikaar niet ter
stond begrepen, en dat pas later de tijd zou
aanbreken, waarin Zij lot elkaar zouden ko
men? Het was toen Liszt m 1848 plotseling
besloot zijn schitterende virtuoecnloopbaan
te eindigen en zich op eene gehoel andere
wijze te wijden aan den dienst der kunst.
Had hij reeds in dc voorafgaande periode
herhaaldelijk bewijzen gegeven van zijn edel
en onbaatzuchtig karaktor, èn door zijne
propaganda voor de werken van jonge com
ponisten. èn door zijne talrijke liefdadig-
heidsconcertvn. èn door de ontzaglijke op
offeringen. die hij zidh had getroost voor
de oprichting win het Hectboven-sUwidbecld
tc Bonn, hij gevoelde nu behoefte voor
taan, met opoffering van alle eigen eer en
roem, zijne talenten «Heen dienstbaar te
maken aan zijne hoogste kunstenaars idea
len. Zoo zien we hem in 1848 aan het einde
van zijne „Wanderjahren" zich vestigen in
hel klassieke Weimar, om teidh te wijden
aan zijne verdere missie, die van dirigent,
componist en lecraar. Door den groother
tog tot hofkapelroeester benoemd, nam hij
zijn intrek in den Altenburg, eene be«itting
van de grooitherto-gin, en toonde al dadelijk
eene hooge opvatting te hebben van zijna
♦aak als dirlgen'. Toen hij de partituur van
Wagner's ..Tannhauscr'' had leeren kennen,
wtrd hij terstond van bewondering v.or
da» werk vervuld en besloo' hij aanstonds
he» in studie tc nemen. Met ontzettende te
genkanting had hij daarbij te kampen, daar
men nog niet van Wagner en zijne nieuwe
kunstideeën wilde weten, maar hij wist aMe
moeilijkheden te overwinnen en bracht het
werk lot uitvoering. En van dat oogenblik
af is Liszt dc 'jouwe vriend en apostel van
den Rayreuther meester geworden; pp zijn
initiatief is ook Lohengrin" voor het eerst
in Weimar ten tooneele gevoerd, en door
zijn kradhtigesn steun heeft hij er zeker veel
toe bijgedragen, dat Wagner al zijn kunste
naars idealen in vervulling heeft zien komen
door de wording van het Fcstspielhaus te
Bayreuth. En dien steun schonk hij niet al
leen aan Wagner; tal van jongere opera
componisten leidde liij het publiek in, en
door zijne schitterende en bezielende di
rectie wist hij aan de meest uitecnloopende
toonscheppingen recht te doen wederva
ren. Plotseling werd ook weer deze periode
afgebroken, toen in 1859 het publiek, onte
vreden over den stroom van noviteiten, een
echec bereidde aan de door Liszt. met veel
enthousiasme ingestudeerde opera van Cor
nelius ,.Der Barbier von Bagdad". Van zeer
groote beteekenis is de Weimarsche periode
geweest mot betrekking to* het scheppend
talent van den kunstenaar, want in dien tijd
ontstonden de eerste van zijne „Symphoni-
sche Dichtungen". die grootsche scheppin
gen. waarvan de voornaamste zooah» Les
Préludes. T a s s o, de Berg-Sym-
p h o n i e, de Faust-Sympkonie e. a.
nog steeds onze bewondering opwekken, en
die het prototype geweest zijn van dc la
tere toonscheppingen in dit genre van een
Saint-Saëns en een Richard Strauss.
Na Weimar den rug te hebben gewend.
richtte Liszt in 1861 zijne schreden naar
Rome. waar weer een geheel nieuw ar
beidsveld voor hem open lag. Geloovig ka
tholiek en trouw zoon der kerk als hij was
(tijdens zijn verblijf te Weimar had hij
reeds eene groote mis gecomponeerd." voor
de inwijding van de nieuwe cathedraal te
Gran), wilde hij trachten ook de kerkelijke
kunst, die vooral in Italië nog op een zeer
Jagen trap stond, te verheffen». Het is niet
onmogelijk, dat er ook nog eene andere oor
zaak beslond, die Lisat noopte naar Rome te
vertrekken. Kort voor zijne vestiging te
Weimar had hij kennis gemaakt, bij gelegen
heid van een concert 'tc Kief, mdt eene voor
name dame uit den Russischen adel de
vorstin Sayn-"Wittgenstein, die van haren
man gescheiden op heL landgoed Woronice
leefde. Deze niet schoone maar zeer intelli
gente vrouw had een zeer diepen indruk op
den kunstenaar gemaakt en weldra kwam
bij beiden de gedachte aan een huwelijk op.
Doch tal van moeilijkheden stonden dit in
den weg; vorst Wittgenstein had' zich als pro
testant, gemakkelijk kunnen lalen scheiden
en was reeds hertrouwd, maar de vorstin,
•zeer geioovig katholiek, kon moeilijk een
nieuw huwelijk aangaan zonder voorafgaan
de dispensatie van den Paus. Zij reisde daar
voor naar Rome en wist Paus Pius IX te
bewegen haar die dispensatie te verleenen;
op den 50sten verjaardag van Liszt (22 Oct.
1861) zou hel huwelijk in alle stilte le Rome
voltrokken worden, toen op heit laatste
oogenblik door kuiperijen van bloedverwan
ten, die haar huwelijk met Liszt als eene
ergerlijke mésalliance beschouwden, plotse
ling alles afsprong. De paus eischWe van de
vorstin inzage van brieven en papieren, om-
da: men 'had beweerd, dat Jiaar eerste hu
welijk volstrekt niet ongelukkig was ge
weest en zij alleen haren man verlaten had
om met Liszt te kunnen huwen. Door al die
tegenwerking gebroken, bood zij geen verde
ren tegenstand en besloot zij van liet huwe
lijk af te zien. En toen na eenige jaren vorst
Wittgenstein was gestorven en dus niets
racer hare verbintenis met Liszt n den weg
stond, bleef zij bij haar voornemen en nam
het besluit zich voortaan gehoel aan de kerk
te wijden. Den man. dien zaj liefhad, wist
zij ook voor hare plannen te winnen; Liszt
zou voortaan geheel voor de kerk en hare
kunst leven en den 25sten April 1865 liet hij
zich tot geestelijke wijden. (Om misverstand
te voorkomen moeten wij hier nog aan toe
voegen, dat 'hij wel in den geestelijken stand
werdi opgenomen en het recht kreeg het gees
telijk 'kleed te dragen en den titel van abt
te voeren, maar niet het sacrament van het
priesterschap ontving en dus ook geen ver
plichtingen op zich nam, voor de hoogere
orden, t. w. subdiaconaat, diaconaat, pries
terschap, gesteld). Zijn wensch. om kapel
meester van de Sixtijnsohe kapel le worden,
•ten einde daardoor in 'het belang dér kerk
muziek krachtig werkzaam te kunnen zijn,
was aan dat besluit zéker niet geheel en
al vreemd. Maar de hoogere geestelijkheid
toonde zich al heel weinig ingenomen met
zijne muziek en zijne hervormingsplannen
en zoodoende zag Liszt zich al spoedig ge
noopt Rome te verlaten en naar Duitsdhland
Icrug te koeren. De vorstin kon hem in die
omstandigheden niet meer volgen en dus
moest de bejaarde kunstenaar alleen de we
reld in. terwijl de geheel in het godsdienstig
leven opgaande vrouw langzamerhand alle
belangstelling voor hem en zijne werken ver
loor.
Gedurende zijn verblijf te Rome is Liszt
echter rusteloos werkzaam geweest, zich
wijdende aan het vormen, van leerlingen en
aan het scheppen van kerkelijke werken. In
dien tijit ontstonden oa. zijne „Legende von
der Heiligen Elisabeth" en het oratorium
„Christus", behalve nog een tal van kleinere
werken: missen, psalmen, enz. Algemeen is
men 'hei er wel over eens, dat, al moge het
Liszt gehikt zijn in zijne kerkelijke muziek
zich ver te vcrïheffen boven hel peil waarop
het gros zijner missen eomponeerende tijd-
genooien stonden, dit gedeelte van zijn reus
achtig oeuvre toch niet als het beste daar
van mag worden beschouwd, hetgeen zeker
niemand zal verwonderen, als men bedenkt
dal dc componist zijn loopbaan begon als
kkiviervirtuoós: begrijpelijk is het dat Liszt
ook in zijne laatste periode niet geheel en
al zijne oude voorliefde voor liet schitte
rende. het pompeusc heeft kunnen afleggen.
Van af het jaar 1871 leefde Liszt afwisse
lend te Weimar, te Budapest en te Rome,
daarbij nu en dan nog eens concertreizen
gis
val
pntr
naar andere plaatsen, ondernemend. Zijn on(l<
75ste verjaardag werd in 1886 met grootcn
luister in geheel Europa gevierd^ na jaren-
lange miskenning begon men eindelijk in te r
zien, dat Liszt nog aanspraak mocht maken ma'
op een anderen naam dan. dien van klavier- rer
virtuoos en begreep men, dat hij als baan
breker voor nieuwe kunstideeën en als schep
per van kunstwerken van blijvende waarde
zijne plaats opeischte onder de helden der
'toonkunst. iMon bereide den ouden meester
een schitterende ontvangst te Londen en te
Par ijls; hoewel zeer verzwakt had hij zich
derwaarts begeven, maar de emoties en de
lange en vermoeiende reizen deden hem na
tuurlijk geen goed. Daarna ging hij naar
Bayreuth om er Parsifal en zijn lievelings
werk Tristan und Isolde te hóoren'in' den
tempel opgericht voor den man, wiens genie
hij het eerst ontdekt liad en dien hij op de
meest onbaatzuchtige wijze in zijn streven
had gesteund. Tien dagen na zijne aankomst
stierf hij, den 31 sten Juli 1886, en werd naast
Richard Wagner op ihet kerkhof te Bayreuth
ter aarde besteld.
Het sdhoone woord uit de oudheid: „homo
sum et humdni nihil a me a'lienum puto" is
zeker ook op Liszt van toepassing; niets
van al het menschelijke was hem vreemd; en
hij had zijne zwakheden en tekortkomingen
als ieder ander. Toch gel o oven wij in den
aanhef van dit artikel niet te veel gezegd, te
hebben, toen wij op hem wezen als een dier
edele geesten, wier nagedachtenis ten allen
'tijde iets verkwikkende en verheffends zal
blijven behouden. En dian denken wij niet
allereerst aan de voorname plaats, die hij in
dc- geschiedenis der Toonkunst zal blijven
inncm'éh als uitvoerend en scheppend kun
stenaar, niet aan de enorme veelzijdigheid
van zijn talent, maar aan zijne idealistische
opvatting van den toonkunstenaar, aan zijne
onbegrensde generositeit, die hem altijd voor
anderen heeft doen werken, die hem eigen
roem en eer deed versmaden om als apostel
op te treden voor zijne hoogste kunstidealen.
,,Génie oblige" was de lijfspreuk, die hij zich
had gekozen, en waaraaan hij zijn geheele
leven getrouw is gebleven. H.
