AMERSFOORT VERANDERDE EN VERANDERENDE
STAD
St. Joris; achtergrond St. Joriskerk
Vele Nederlanders hebben lang een verouderd beeld van
Amersfoort met zich gedragen; zij dachten nog altijd aan
net slaperige garnizoensstadje. Zij of hun vaders hadden
dan vaak een stuk van hun leven doorgebracht in een der
vele kazernementen en in de avonduren doelloos rondge-
hangen in de slecht verlichte binnenstad Gedachtenas-
sociaties in die jaren gevormd bepaalden voor velen nog
het begrip Amersfoort. Spottend gewaagde men nog van
„De Kei", de bezienswaardigheid in die dagen, tevens het
symbool van oubolligheid en verveling.
Dat Amersfoort is de geschiedenis ingegaan. De stad
maakt sinds enkele decennia een vernieuwingsproces door,
dat een volkomen ander levensbeeld geeft op velerlei ge-
bied.
Dat is te zien aan de uitleg van de stad en in de aard van de
nieuwe bebouwing. Het veranderde leven van de twintigste-
eeuwse mens, in een gewijzigde maatschappelijke situatie,
zoekt en verkrijgt er zijn nieuwe levensvorm.
Het spreekt de bezoeker zo sterk aan, omdat het nieuwe
en het oude er zo vlak naast elkaar staan.
L1GGING
Waterscheiding en wegenbeloop zijn vaak bepalend geweest
bij de keuze van de plaats der oudste Nederlandse neder-
zettingen. Zo ligt de voorde in de Eeni of Amer, daar
waar de handelswegen van Deventer en Kampen naar
Utrecht en Dorestad het bekengebied in de Gelderse Vallei
kruisten. Op de plaats, waar het zeewater bij gewone vloed
met doordrong en waar de beken van de West-Veluwe zich
verenigd hadden tot een stroompje. Daar kon men vol-
staan met een rivierovergang.
Die waterstaatkundige toestand bepaalde de plaats van het
oorsprong-stadje en liet uitbreiding alleen maar naar het
hogere zuiden en zuid-westen toe. Het noorden en het
oosten der gemeente kregen daardoor hun aandeel niet in de
stadsuitleg buiten de oude vesting.
Dat had weer tot gevolg, dat het oostelijk deel van de
oude binnenstad bij gebrek aan doorstroming dreigde
te verpauperen en af te sterven. Als woonhuizen hun
functie verhezen en in gebruik komen als werkplaatsen en
pakhuizen en het plaveisel wordt verwaarloosd, treedt in
een stadskern ernstig verval in.
Na de afsluiting van het IJsselmeer is de situatie volkomen
gewijzigd; doordat het zeewater is bedwongen konden ook
ten noorden en ten oosten van de oude vesting nieuwe stads-
kwartieren worden gebouwd.
Wie de oudste plattegrond van Amersfoort beziet (Jacob van
Deventer 1560) met de eerste bewailing, die van 1228
1259 tot stand kwam, en de tweede, aangelegd tussen 1381
6,1 7rJc450' ,en daarnaast het plan van de grote uitbreiding
na 1946, zal zien, dat de concentrische ontwikkeling zich
voortzet. Het noordelijk en oostelijk deel der oude stad
krijgt nu ook zijn achterland, zijn doorstroom. Dit heeft
weer tot gevolg, dat de bewoners hun panden een grote
beurt gaan geven. Het restauratiewerk door de gemeente en
het natuurlijk stadsherstel werken hier samen tot rehabili-
tatie van bepaalde stadsdelen.
