li"" Jaargang
DE EEMLANDER".
Uitgevers: VALKUOFP Co.
.Woensdag 19 Februari 1913.
r
18° 232
Hoofdredacteur: Mr. D.J. VAN SCHAARDENBURO.
ABONNEMENTSPRIJS:
Par ft-nuianden vojor AmersfoortA 1.00.
PRIJS DER AD VERTENTIËN:
Van 15 repola». f 0.B4K
Tko rogol moor4>.IO,
ionstaanbiodingon 25 cenla bij vooruitbetaling,
roote lettors naar plaatsruimte.
oor handel on bedryt bestaan zoor voordoolige bepalingen
tot het herhaald udvortooren in dit Blad, bij aboiinoniont
Ëeno circulaire, bovattendo de voorwaarden, wordt op
aanvraag toegezonden.
is, wil ik hier nogmaals vim de hand van mijn
vroeger uitgegeven brochure oror dit onder
werp het doel van g-.-weeuiolyko gi ondpoliti-
uiteen zetten.
Het doel van gemoonte grondpnlitiek is: het
in de hand hebben, en houden, van het uit
breidingsplan der gemeente en het beheorschen
van den verkoop van bouwterreinen, daardoor
het verbeteren en leiden van economisohe en
sociale toestanden, het streven naar de oplos
sing van het woningvraagstnk, in zich sluitonde
vooral verbetering van hygiènischo toestanden,
het stichten van openbare inrichtingen voor
volkswelzijn, als plantsoenen, sport- en speel
tuinen, volkstuinen, badhuizen, ruime straten
en pleinen, hot naderen der oplossing van het
woningvraagstuk niet uitsluitend arbeiders
woningen wat weer in zich sluit moreele
en intellectueele verbetering, vooral verminde
ring van alcohol-gebruik, het in de hand
hebben van het uitzuig systeem en tegengaan
van het algomeen belang van werkelijke grond-
speculanten, het modezeggingschap over vorm
en inrichtingen van woningen eu gebouwen
en bij dat alles nog vergoeding te ontvangen
voor de daarstelling dier goede werken, m a w.
een billijke winst te bedingen bij don verkoop
der aangekochte gronden ten voordeele dor
gemeentekas.
Het is een niet te ontkennen waarheid, dat
in zielental aanwinnende of door economische
toestanden zich uitbreidende steden, de gron-
don in waarde doen stiigon. Bestonden er
geene abnormale oorzaken, dan zoude de
waarde-stjjging der gronden een langzame zijn
on zich voortplanten naar gelang der uitbrei
ding. Dit is echter nimmer hot geval. De
waarde-stijging is steeds abnormaal. Oorzaak
zijn de grondspeculanton, die den grond duur
maken, zich verrijken ten koste van gemeen
schap en gemoenton en van wie we met recht
kunnen zeggen, dat ze zijn gelijk do bloemen
des voids, „zij werken niet en spinnon niet en
gaan toch schooner gekleed dan gone."
En wie veroorzaakt de v.airdo-st'jging van
den grond? En wie beeuait ze? Immers de
gemeenschap. Door do uitbreiding is de ge
meente genoodzaakt tot het bouwen van
onderwijs- en andere inrichtingen, het aan
leggen van straten, pleinen, plantsoenen, het
maken van kostbare rioleering en het uitbrei
den van het corps ambtenaren; onderwijzers,
politie, arbeiders, brandweer enz., enz.
En zoo zet de nog toe gov.dg le wijze van
uitbreidiug der gemeente alle lessen der staat
huishoudkunde op z'n kop. In plaats ven ont
vangsten voor ge'.everden arbeid, beveiliging
en gemakken, stijgende uitgaven. Ook Amers
foort komt dat zoo la gzaraerhand t9 weten.
Hot middel dat alles in een goede bedding
terug te loiden, heeft de gemeente in de hand,
te weten door aankoop der gronden om de
stad, grootondcols mog'lijk door toepassing van
aan de gemeente gcg070n rechten en macht.
Wilt ge van een ander meer bevoegde ovor
dit onderwerp iets lozen, schaf n dan aan do
brochure: „Do Gemeentel ke grondpolitiek"
door G. Vlug, uotaris te Rotterdam.
Om u echter een juist beeld voor oogon te
stellen, wat een gemeente mot een breed op-
fezotte en goed doorgevoerde grondpolitiek
an bereiken, zal ik u een rodo voorloggen
van Herrn Heinrich Wagner, Oborbürgemeister
der Duitsche stad Ulm, hierin lees ik o a.
Tot de vruchten dor Ulmer groridpolitiok
behooren
a. hot bonwen van arbeiderswoningen op ge
meentegrond door eu voor rekening der
gemeente. Die woningen aan de arboiderB
in eigendom overdragen
b. aan bouwmaatschappijen het verschaffen
voor billijke prijzen van bouwg ond, in
6ommigo gevallen verstrekken van bonw-
crediot
c. hut in erfpacht geven van bouwgronden,
het verpachten op langen termijn van ge
meentegrond aan tuin- en landbouwers,
het verpachten van tuintjes aan particu
lieren, iu de eerste plaats aan arbeiders.
Iedere arbeider zijn ei on huis, moet het
ideale do»l zijn van alle go.noeni-politiek,
zooals ze het immers ook is van alle Sociale
politiek.
Wie zich van den zegen d<*r Ulmer woning-
politiok wil overtuigen, die bezooke de ruime
woningen vol licht eu zonbeschouwe de
frisscho kindergezichten en de bl ijde gelaats
uitdrukking der ouders, wanneor men met hen
spreekt over hun eigen huis.
In dat stadskwariior, bewoond door familiön
rijk aan kinderzegen is het s erftecijfer zeer
gering. Terwijl het sterftecijfer der laatste
10 jaren, 189G 1906 voor geheel Ulm gemid
deld 18.5 per duizend inw iners bedroeg, wa6
hot voor het bedoelde arbeiderskwartier
1901 13.6, 1902 12.25, 1906 (10 maan
den) 5 o/00.
Thai.s, Mijnheer de Voorzitter, kom ilc aan
de bestrijding van den voorgestolden aankoop
door den heer Van Achterborgk ons in dank
toesrezondöD.
Mijnheer de Voorzitter, de Raad mag zich
gelukkig achten, dat hij een lid heeft, die geen
arbeid en kosten ontziet, om zijne meening
aan de leden kenbaar te raakon. Van mij
daarvoor een eere-saluut. Het spijt mjj alleen
maar, of liever het verheugt mij, dat ik zijne
inzichten niet deel.
De heer Van Achterhorgh begint mode te
aeclen, dat hij voorstander is van gmneente-
grondexploita'ie. Nu daar gelegenheid voor is,
zoude ik zeggen: „Toon van welken geest gij
zijt." Maar nu blijkt, dat de geest geheel
in do andere richting is, dit komt meer voor
en doet mij denken aan don Frieschen schrij
ver Dr. E. Halbertsma, die zeido„praton is
nêat mor dw&n is in ding"
De Voorzitter: Do heor Van Achter-
bergh zou gaarne weten wat dit betoekent,
omdat het enigszins aan ziju adres is gericht.
Do heer Van der Wal: „Praten is niets,
muar hot doen, d>\t beteekont wat!" (Gol a c h).
De heer Van Achtorbergh beweert: zonder
bewoners is geen grond-exploitatie mogelijk,
ik zoude het een weinig ver inderen ep zeggen
zonder grond is geen groud exploitatie mogeiijk
wij moeten beginnen met het begin. De pro
fetie over 200*jaren ga ik voorbij, dat is mij
te machtig. De aanhaling van de ongelukkige
uitkomsten, juist ongelukkig omdat ze door
speculanten; in dit geval bekrompen speculan
ten, is uitgevoerd, waardoor dat soms met
ophef genoemde villa-park, iu den volksmond
keukenzicht wordt genoemd, is een der krach
tigste argumenten voor gemeentegrond-exploi
tatie.
„Twintig minuten van het Station", wat be
toekent dat in deze tijd en is er op kortoren
afstand nog grond te koop en voor dezen
prijs
De onbekendheid met de toestanden hier
van den voorzitter zal misschien meevallen.
De berekening van den afstand uit de be
bouwde kom is zeker een slip of the pen ik
meen dat oen half uur hier, hot ook elders is.
De heor Van Achterbergh berijdt ook hot
hier zoo menigmaal met succes bereden b?las-
ting-paardjebelastingverhooging. De heer
Van Achterbergh kent toch wol de strekking
van gemeente-grondbelrijven? Zoo neen dan
raad ik hem aan te koopen de brochure van
den heer G. Vlug, Notaris te Rotterdam.
De verdediging der prijsberekening laat ik
uit den aard der zaak aan B. on W. over.
Dat de prijzen na 30 jaren verbeteren is
een gelukkig toeken des tij is on is verbljjdend
voor Amersfoort. Hot is alleen te bejammeren
dat de gemeente Amersfoort zoo laat tot het
beaof gekomen is van de noodzakelijkheid van
grondaankoop. Als het juist is dat de heeren
Van Duinen en v. d. Wal in 1909 do gemeente
hebben afgeraden voor 12 cent de M5. grond
aan te knopen, dan zien zij nu in daarin ver-
koerd gehandeld te hebben en beloven zij
plechtig het nooit weer te doen.
De hoer Van Achtorbergh z gt dat de aan
te koopen grond duur is juist of niet juist
maar in dit geval beter duur dan niet te
krijgen. Do heer Van Achterbergh spreekt
ook van goedkoope gronden nog geschikter
dan do g- koobte. Mijn meening is dat de
heer Van Achterbergh zich zeer vordionstelijk
zoude maken deze gronden de g- meente aan
te bieden Eigenaars willen dien na 875jaren
in exploitatie te brengon gronden misschien
wel missen.
8chert8 ter zijde. Do heer Van Achterbergh
heeft zich in den korten tijd dat hij lid dezer ver
gadering is, leeron kennen als iemand die in de
mocratische richting stuurt. Gemeente-grond-
politiok is een democratisch, ik zon haast zeg
gen sociaal-democratische richting, omdat
gemeente grond-politiok ik wees er straks
op, de mogelijkheid opent misstonden voor alle
klassen der samenleving te verbeteren, aan
die verbetering hoop ik dat ten slotte de heer
Van Achterbergh zal willen medewerken al
mocht het dau ook uitvallen dat het ten koste
der bezittende klasse is.
Do heer Oosterveen: Mijnheer de Voor
zitter Hot spijt mij, dat Burgemeester en
Wethouders niet dit voorstel bij den Raad zijn
gekomen, omdat do belangen van de gemeente
daarmede niet zijn gediend. Voor mij bestaan
twee hoofdredenen tegen dit voorstelIn de
eerste plaats de prijs dien Burgemeester en
Wothouders voorstellen daarvoor te geven. In
de tweede en niet in do minste plaats de erf
dienstbaarheden die de gemeente zou moeten
aanvaarden. Ik geloof, dat die erfdienstbaar
heden niet voorbij mogen worden gezien. Ook
wat zoo juist door den heer Van der Wol in
het midden is gebracht, heoft mij daarin ver
sterkt. Als we misstanden willen verbetoren
voor alle categorieën van de bevolking, ook
voor de arbeiders, zooals de heer Van der
Wal aanvoert, dan zal dit op dezen grond in
geen geval kunnen, omdat een der erfdienst
baarheden van dien aard is, dat de arbeiders
er niet van kunnen profiteeren. De gemeente
Amersfoort is evenals vele andore gemeenten
wat laat begonnen met het voeren van grond
politiek, en dat is zeker te betreuren, dooh
dat is een afgedane zaak en er behoeft niet
meer over geredeneerd te worden. Nu echter
valt men m. i. van hot eene uiterste in het
andere en thans wordt voorgesteld grond te
koopen boven den in de laatote jaren betaalden
prijs grond gelegen aan de andere zijde van
don Borg, in de nabijheid van Öoesterberg, bij
bot Rijksopvoedingsgesticht. Doordat de ge
meente zich dertig jaar geleden dien grond
heeft laten ontgaan, toen hij een matige rente
kon opbrengen, heeft ze m. i. geen vrijheid,
daarop de hand te leggen voor een tienmaal
hoogoren prijs. In de eerste plaats, omdat ze
er in onafzienbare tijden geen behoefte aan
heeft, in de tweede plaats omdat de bestede
prijs in verhouding tot de daar betaalde prij
zen te hoog is, en in de eerste plaats, omdat
de gemeente na bezig is de prijzen in don
omtrek kolossaal op te drijven, waardoor ze
noodwendig de uitbreiding van de gemeente
moet tegen houden. Als ik dezen prijs van
f 0.30 vergelijk met den prijs die voor „Nirn-
merdor" werd betaald, dan zie ik dat we nu
bijoa dubbel zooveel betalen. „Niminerdor"
deed 17'/f cent, terwijl er royale gebouwen
aanwezig waren en mooi opgaand geboomte.
Hier is niets dan hakhout en een dennenboschje.
Als de gemeente dozen grond voor dien prijs
koopt, dao geoft ze ra. i. een grondspeculant
een tienvoudige winst, .dan rukt do gemeento
om zoo te zeggen uit eigen beweging de
eigenares don grond uit de hand. Ik# zie niet
in, dat iemand zou kunnen aantoonen, dat de
gemeente wind kan verwachten uit dostijging
van do grondprijzen, een winst die in do toe
komst gebeurd moot worden, zooals bij gemeen
telijke grond-exploitatie verlangd wordt. De
gemeente haalt zich integendeel, als ze op dieu
weg doorgaat, hoe langer hoe moer financioele
lasten op don hals, ten koste van het thans
lovende geslacht, terwijl het zeer de vraag is
of het nageslacht er van zal profiteeren. De
aankoop van grond is gewettigd als men bijna
zeker weet, dat de grond aanzienlijk in waaide
zal stijgen, maar de vermoedelijke zeke hcid
daarvan heeft men hier niet. Voor zoover
men na kan zien, is de grond alleen geschikt
voor villabouw, ter wij l in dien omtrek voor
velen minder geprijsde gronden te over zijn,
waarbij deze gronden nog deze nadeelige zijde
hebben, dat ze geen schaduw hebben, doch
alleen wat hakhout. Vermeerdering van waarde
is in afzienbaren tijd niet te wachten, gelet
op het resultaat van de bebouwing van den
Berg naar de stadszijde. Zelfs redelijke be
bouwing is, gelet op dit resultaat, zeer on
oorlog was
tie veldslag
jt dc bcslis-
orlog, want
kracht uit
zijn slechts
c eigen on-
épen nu ora
le Bulgaren
Adrianopcl
we spel zijn.
van Turkije
Krankf. Ztg.
(re toestand
junslig voor
le otficieele
ie te geven,
de verdere
in te gaan.
jën afgezon-
lldieli heeft
«lis weer te
jn bedenke-
"sdienst, die
iar oplcve-
Qw'ienlijkd lc-
"sjarkeui te
mee schuld
minder ge
niet in staat
brengen en
ienafdeelin-
jïsoleerd en
islander bc-
aan Turk-
penwerking
Dal is ook
tóblcken.
1 tegenover
iuiden ope-
t men met
Ier uit zijne
lat het ver
neven Porie
er Bey dui-
ien ook te
wegen zich
verder dan
chlcrhoedc,
t overwicht
:t Tuiksche
lot Tsjorloe
zal kunnen
wen maakt
ening. Het
slaat door
•len zich te
achterwege
1 hongeren,
f teruglrek-
Turkcn hen
a slcciils in
[stelling van
Jen eenigen
jing kunnen
jesneden te
ïüge weder
lechts lang-
tune nieuwe
ndcr de of-
Izzct Fuad
a de kaval-
en andere
officieren weigeren dc bevelen van Makmoed
Chefkct uit tc voeren. Men heelt zich genood
zaakt gezien, eenige officieren van het fronl
gevangen le nemen.
Dal zijn weinig hoopvolle verschijnselen
op het tegenwoordige tijdstip. Dc groolvizier
geeft zich er ten volle rekenschap van, dal
deze strijd geen kaus van slagen heeft; maai
de binnenlundsche toestand maakt het hem
moeielijk -een vrede aan 4e nemen, zooaii
door dc grootc mogendheden werd voorgc»
sleld. Hiertoe zal wel eerst eene andere re
geering in (1e gelegenheid zijn.
Dc correspondent van dc Köln. Ztg. be
richt uit Konstantinopel: Ofschoon de offi*
cieele berichten aanhoudend van overwin
ningen spreken ,is nergens een doortastend
succes te vermelden. De militaire kringen
stemmen veeleer openlijk loc, dal bij Boelair
de nederlaag volkomen is geweesl. De bij
Tsjarkeui gelande divisie van Enver Bey werd
geslagen en letterlijk in zee geworpen. Over
het lot van de verblijfplaats van Enver Bcy
ontbreken nadere berichten, liij het tiende
korps is hij siuds zijne nederlaag bij Tsjar
keui niet meer. Volgens sommige bericiiten
moet hij bezig zijn ui Tsjanak Kalei» bij de
Dardauellen uc overblijfselen van zijne divi
sie te verzamelen en weder slagvaardig to
maken, volgens anderen moet hij gevallen
zijn. De bij Kodoslo en Eregli gelande Tutfr
ken zijn eveneens teruggeslagen.
K o ii s I a n t i n o p e l17 F e b r. Men vcr>
zekert in de welingelichte kringen, dat de
Porie niet de hoop verliest om te komen tof
(le heropening van de vrcdesondcrJiandeliiv
gen.
Haldol adha vertoeft sindls den avond va»
16 deze in Londen. Officieel wordt ver
klaard, dat zijne zending in verband slaat me*,
onderhandelingen over den spoorweg Bagdad
Basra; algemeen beslaat echter dc mecning
dat -hij de mogelijkheden tot beëindiging var
den oorlog moet besludooren en bevorderen
Rome, 18 Febr. De Massagcro bericht
uit Londen: Sedert eenige dagen heeft Oos
tenrijk op dc gezantenconferentie een b.-slis4
vijandige houding aangenomen. Alle verzoe
ningsvoorstellen, die tot heden zijn gedaan,
zijn door Oostenrijk afgewezen. Met name
verzet Oostenrijk zich legen den afstand va*
Janina aan Griekenland en van Ipek, Dilra
en Prizrcnd aan Servië, terwijl hel niels wil
loestaan aan Montenegro.
Bukarcst, 1 Febr. De Bulgaarsche
tegenvoorstellen, die aan den gezant Ghika
ter hand zijn gesteld, moeten uit territoriaal
oogpunt dc volgende zijn: Afstand door Bul
garije van de vesting Mcdjidie Baba, grens-
verbetering waardoor twee in het Rumeen-
sche gebied dringende driehoeken zullen ver
dwijnen, ontmanteling van Silistria en afstand
van een gebiedsslreck, begrensd door een#
lijn, uitgaande op ongeveer 40 K.M. oostcliji
in Silistria en uitkomende le Sablia, ten now
den van Baltjik, aan de Zwarte zee.
Wecnen, 17 Febr. Ten aanzien van hel
Bulgaarsch-Rumeensche geschil verneemt d«
Neue Freie Pressc, dat Rumcnië als laatst#
voorwaarde aan Bulgarije stelde den afstand
van Silistria cn Baltsjik cn geene concessiên
meer zal doen.
f zal te sla-
laar dit zou
jg&tige span-
zich niet.
Vat zoudl u
renfeld ver-
'je, dat zijn
mocist ver-
joe.pt u hem
jon. „Schrijf
Meneer Ba-
ot karakter.
Tevergeefs
an de doch-
>n, meneer
rich einde-
zocken even
w..*. ■uMtcu" x/Wft wirjgrwroera"iunamvc
lijkheid. Er had een volmaakte ommekeer
in dien jongen plaats gehad, en wel zooda
nig, dat Doms hem voortaan allerlei werk-
zaaamh/aden met het grootste vertrouwen kon
opdragen. Hij durfde hem zelfs gerust naar
het tolkantoor zenden, wanmeer er een be
zending Tokaicr of andere zoete medicinale
wdjtn was aangekomen, zonder dal hij de ge-
ringjste vrees behoefde te koestieren, dat de
jongen het vluchtige onderzoek van de be
lastingambtenaren naar den inhoud van die
vaten nog eens grondig z'u herhalen met be-
Trêtfen' vast "besloten, 'in (le huiskam er. Mié-
vrouw Friedrich verzocht hem vriendelijk
plaats te nemen, en Lisa zat tegenover hem,
leunend tegen de piano.
,,'t Doet me eel v.cel leedi," zoo begon hij
aarzelend, „,U te moeten lastig vallen met
mededeelingen -betreffende do zaak. Maar,
diames
„Wat noodzakelijk te, dat moet gescCiie-
dc.n," vulde Li9a zijn zin aan. „Deel ons alles
maar mede, meneer Pfalzdorf, en verzwijg
ons niets, 't Gaat d&ar benedien niet goed, ik
begrijp *t wel.M
4
niaajitiem sienc aenitrrini'gegaan", én tic iieo'
't mij tot plicht gerekend hierop uw aan
dacht te vestigen."
„Beste meneer Pfakd(xrf," sprak Mevrouw
Friedrich met haar gewone gelatenheid,
„mijin dochter en ik woten dat onze belan
gen u zeer ter harte gaan. Maar ik weet niet
hoe ik me -uit de mo-eilijkhciden red-den moét.
Eerlijke, onzelfzuchtige menschen, die de
zaken van anderen als de hunne behartigen,
en zooals ze ook verlangt, moet men met
'n lantaarntje zookon."
Heinrich wierp een blik op Lisa, die nog
bnige over-
daan.
hem dicht-
i it den toe-
stand' vaii 'ver-dbovirig, waarin z.ij scheen te
hebben verkeerd. Langzaam wendde zij zich
tol haar moeder en vroeg deze zacht:
„Welnu, moeder, hoe denkt u over 't voor
stel van Pfalzdorf?"
Mevrouw Friedrich zag haar dochter mei
een beklemd hart aan. De aanleiding lot
Bü.renfeld's vertrek stond, haar nog te dui
delijk voor den geest, en de rol, welke hier
bij aan Lisa was toebedeeld geworden, was
lusschen beiden nog te weinig besproken,
dan dat zij het gewaagd zou hebben haar
meening op den voorgrond te stelleD-
„l<k ik zou mijn besuit. 'l lielst vai
't jouwe afhankelijk willen maken, kind/
bracht zij er met veel moeite uit- ,,'t Is met
de zaak zoo treurig gesteld-, dal ik werkelijk
niets beters zou kunnen wenschen dan
Zij zweeg plotseling. De dochter moesï
maar beslissen.
„Schrijft u dan maar aan meneer Barcu-
feld,besliste Lisa. „Er blijfll ons geen andere
keuze over. 't Komt er oip 'n vernedering
meer of minder niet op aan, wanneer de
toekomst van 't huis op 't spel staal."
„Kind!" sniikle haar moeder, u.-w^l zij
haar bij de hand nam.
Lisa kromp in-ecn. Zij had dien uitroep
begrepen. „Ja, 't is waar, ik heb hem diep
gekrenkt. Ik zou hem mijn verontschuldiging
kunnen aanbieden en knl.ni bier Ln buis mei
hem kunnen samenwonen, misschien wef
zonder met hem in aanraking le komen. Maar
moeder, 't gaat niet! De zaak eischt 'n
offer. Welnu, dan zal ik heengaan"
„Lisa!"
„Kalun, moeder, kalm. Zoudit u dan mee-
nen, dat ik 't zou kunnen dragen, te zien dal
de anderen pin mijnentwille moesten lij-den?
Nee, moedrlje, zóóveel vertrouwen stelt u wei
in me, dat weet ik. Maar u weet ook wel, dat
ilc al laJig 't plan gevormd heb, om te trach
ten 'n zelfstandige betrekking te krijgen.
Mijn besluit kan u dus -niet al te zeer verras
sen, en voor ons beiden kan 't dus ook nie4
zoo buitengewoon verdrietelijk zijn. Onder
leiding van Barenfeld zal de zaak weer spoe
dig opbloeien, en dan kunt u haar immers
verkoopen? We kunnen elkaar dan zoo dik-
wijils ontmoeten als we zelf maar willen.
Hensoh, moeder, die regeli'ng zal werkelijk
dc beste zijn. Sahrijlt u nu maar zoo gauw
mogelijk."
Wordt vcrvolad.
