STADSNIEUWS.
jaren 1914—1915. Deze gewflrigde voorstellen,
waarin dus de bezwaren der heeren zijn
V<mdervanden, rijn door ons op den Sen Mel
jean hen schriftelijk toegezonden. Echter tot
jop heden heeft ons nog geen antwoord be
reikt. Wij weten dus niet wat de heeren
eigenlijk willen.
Naar aanleiding vnn het bovenstaande heeft
feet Hbld. rich gewend tot enkele fabrikanten,
volgens hen is de toestand niet zoo eenvou
dig als hier wordt uiteengezet. Wel is op en
kele punten tusschen de gecommitteerden
feehoudens goedkeuring der w e-
derzijdsche hoofdbesturen over
eenstemming verkregen, maar er blijven nog
belangrijke geschilpunten over. Zoo bestaat
over de verdeeling van het land in klassen,
*net de daarbij toelaatbare uitzonderingen,
geen eenstemmigheid. Ook dc progressie in de
verschillende merken is niet vastgesteld, ter
wijl meerdere ondergeschikte punten niet op
gelost xijn.
A.s. Woensdag wordt te Utrecht een gecom
bineerde vergadering gehouden van het Ver-
bondsbestuur en de looncommissie. Niet on
waarschijnlijk is het, dat in deze bijeenkomst
het patroonsslandpunt zal worden gepreci
seerd.
Zeist. Op het landgoed Kersbergen werd
Maandag middag het 4e zendingsfeest der
classis Amersfoort gehouden.
Als sprekers traden op ds. G. van Hoog
straten te Zefst; ds. Pannenbakker te Amers
foort; ds. H. R. Mceuwenberg te Maarsber-
gen; de heer Prins, zendingsleeraar en ds. de
Klerk van Zuilen
De verschillende sprekers behandelden de
beteckenis en het doel der zenrling en spra
ken van den arbeid, welken de Ncderlandsche
Bendelingen in den vreemde verrichten.
Gemeenschappelijk gezang, dat begeleid
werd door het muziekgezelschap van Auslcr-
Dtz wisselde de sprekers af.
Het slot van dit wederom uitstekend ge
slaagde zendingsfeest bracht een treffend
oogenblik, toen ds. de Klerk in hartelijke
woorden een afscheid bracht aan den heer
Prins, die als zendeling der classis gereed
staat zijn roeping naar Oost-Tndiê te volgen.
Zeer velen woonden dit zendingsfeest bij.
Op de beide Pinksterdagen was het te
Baarn en Soestdijk bijzonder druk. Reeds ir
den voormiddag kwamen vele honderden be
zoekers uit de richtingen van Amsterdam
Utrecht en verspreidden zich in de geurige
dennebosschen van Soestdijk. Van de welwil
lendheid van II. M. de Koningin-Moeder om
het paleis en den tuin van Soestdijk ter be
zichtiging te stellen, werd vooral op den
tweeden Pinksterdag een druk gebruik ge
maakt.
Bjj het concours te Bergen op Zoom w
den de volgende prijzen behaald:
Beste officierspaard: 3e pr. luit. Coblijn
met Lord Gerald, 5e pr. luit. van den Hoek
met Max.
intern, springconcours: le pr. luit. Colen
brander met Spes, 5de pr. luit. Coblijn met
Sharbash.
Eerv. verm. luit. van Rijssen met Irene,
luit. Matlion met Black Rip.
V c e n e n d a a 1. Bij een nader onderzoek
Ingesteld door een brigade-commandant der
Kon. Marechaussees te Veenendaal is geble
ken dat de brand In de Veenendaalsche
stoomspinnerij opzettelijk is gesticht.
Bij het eerste onderzoek dat direct na- den
brand ingesteld werd. werden drie jongens
als getuigen gehoord. Deze jongens had
de fabriek zien verlaten toen de brand uu
brak. Er bleven maar steeds geruchten loo
pen dat een dier jongens den brand opzette
lijk had gesticht.
Na een nieuw en gestreng onderzoek kwam
ten slotte een der jongens tot bekentenis. Na
dat hij zijn dagtaak had volbracht ging hij met
nog twee kameraden naar een lokaal ln do
fabriek waar de veertien-jarige C. van den
Brink een pijp aanstak en den nog bran
denden lucifer in een bus met olie, bestemd
▼oor het smeren der machines wierp. Dit had
tot gevolg dat de geheele fabriek een prooi1
der vlammen werd.
Bij het onderzoek is nog gebleken dat do
ouders van den nog jeugdigen dader reeds
de avond van den brand wisten da* hun zoon
d- oorzaak van het onheil was, doch hem
inder allerlei dreigementen genoodzaakt had-
len in geen geval te bekennen.
Leusden. In café Bavoort zal Woens
dagavond de heer D. Manassen, secretaris
«ran de afd. Amsterdam van den Bond van
Vrije Liberalen, spreken over „de candida-
•uur van mr. W. H. de Beaufort.
Padvinders.
Beide Pinksterdagen werd alhier reünie
gehouden van padvinders uit verschillende
plaatsen.
Zondag was hel veldoefening in de omge
ving van de Stomperd. De aanvallende par
tij, onder bevel van een Rottcrdamschen
troepleider, de verdedigende onder een troep-
leider van Amersfoort.
Aan deze manoeuvre werd deelgenomen
door jongelui uit Den Haag, Rotterdam, Lel
den, Utrecht, Zwolle, Hattcm, Zeist en Amers
foort.
Maandag was bestemd voor athletische spe
len en voetbal op het veld van „Het Vijfde".
Buiten de reeds genoemde, waren op dezen I
tweeden dag ook aanwezig padvinders uit
Amsterdam, Hilversum en Ticl.
Velen waren reeds Zaterdag per fiets ge
arriveerd. Overnacht werd deels in het club
gebouw op den Amersfoortschcn berg, deels
in een daar opgeslagen tentenkamp.
Misverstand of Infame leugen.
Men zal zich herinneren, dat ongeveer 3
weken geleden in. 't Valkje een bijeenkomst
gehouden werd, belegd door den Chr. Bestu
renbond, waar als spreker optrad de heer
Van Rijen, die als onderwerp gekozen had
„de Tariefwet". In debat kwam o.a. mr.
H. G. Bekker, seer, van het Anti-Tariefwet-
comité le Amsterdam. Wegens het onbevre
digende van zoo'n debat, waarbij: mr. Bekker
slechts 25 minuten spreken kon, werd op dc
vergadering zelve nog tusschen mr. Bekker
en eenige heeren van hier afgesproken, dat
eerstgenoemde eenige dagen daarna terug
zou komen naar Amersfoort en dat de heer
Van Rijen dan tot debat uitgenoodigd zou
worden.
Toen nu op den tweeden avond de heer
Van Rijen niet verscheen, wekte dit alge-
meene verwondering. Kort daarop bevatte de
kleine plaatselijke pers ingezonden stukken
van christelijke zijde, waarin de mededeeling
in de advertenties en op de aanplakbiljet
ten, dat de heer Van Rijen tot debat uitge
noodigd was, een „infame leugen" genoemd
werd.
Ieder onbevooroordeelde weet natuurlijk,
dat mr. Bekker debat met den heer Van Rijen
niet vreest en niet behoeft te vreezen, zoodat
de uitdrukking „infame leugen" infaam on
gepast was.
De heele zaak Is deze. Mr. Bekker meende,
dat de Amcrsfoortschc heeren den heer Van
Rijen uitgenoodigd hadden, en de Amers-
foortsche heeren waren in de veronderstel
ling, dat het Anti-Tariefwet-Goanité, waarvan
deze bijeenkomst uitging, den debater uit-
noodigen zou. Een doodgewoon misverstand
dus.
Wij vernemen nog, dat mr. Bekker inmid
dels den heer Van Rijen uitgenoodigd had
in Bolnes te komen debatteeren, waarvoor
deze echter heeft bedankt.
nog de Vrouwenraad met 150.000 leden. Telt 'positie van de openbare school ondermijnen
men daarbij de 130.000 vrouwen, die het pe-lpn
tionnement teekenden van de S. D. A. P., dan
Reclame.
Woet F den weg?
Gij gevoelt U onbehagelijk en h^bt een on
regelmatigen of slechten stoelgang. Wacht niet
lang, want er kunnen allerlei ziekten uit voort"
komen. Docli weot gij den weg het onfeilba"
re middel om zonder gevaar Uw gestel te ver
beleren Des morgens op Uw nuchtere maag
een wijnglas Hunyadi Jónos. Bij iederen apo
theker, drogist en handelaar in Minerale wate
▼en verkrijgbaar.
Garnizoen.
De le luit. P. M. Schoute van hot le reg
vcld-art., die te Bergen op Zoom een cursus
heeft gevolgd, wordt ingedeeld bij de 2e afd.
tan het korps alhier.
moet men verbaasd zijn. dat de minister nog
durft te spreken van het stilzijn der vrouw.
Het vrouwenkiesrecht is iets nieuws. On
der de leden der Tweede Kamer is een en
quête gehouden. Links is men er voor op
gronden van recht en rechtvaardigheid. Maar
rechts heeft men een slag om den arm ge
houden, omdat men niet wist wal van boven
gecommandeerd zou worden
Daar toch heeft men twee pausen, paus
Pius in Rome en paus Abraham in dc Ka
naalstraat. Enkele afgevaardigden hebben ge
antwoord, o.a. dr. Brummelkamp. Hij wil de
vrouw toegang geven tot den gemeenteraad,
maar niet tol het Parlement, want dan zou
de vrouw minister kunnen worden, en in het
boek Genesis staat, dat de vrouw niet mag
staan boven den man, zij moet hem een hulpe
zijn.
In Amerikaansche staten denkt men daar
anders over. En da» de vrouw trouwens min
derwaardig zou zijn, wordt weersproken
door het feit, dat bij dc volkstelling in 1910
niet minder dan 44 000 mannen en jongens
in de gevangenissen zaten en maar 2000 vrou
wen en meisjes. -Daarenboven neemt de cri-1
minaliteft sinds de emancipatiebeweging ge
stadig af. Daaruit blijkt, dat de vrouwen niet
het slechtste deel vormen.
Dat het vrouwenkiesrecht geen nieuwigheid
is, bewijzen de 9 Amerikaansche staten, die
het reeds hebben. Verder bestaat het in
Australië, in Finland en in Noorwegen. In tal
van landen is het ingevoerd voor de gemeen
teraden. zelfs in China.
Spreekster weerlegt dan eenige bezwaren,
welke al zoo worden aangevoerd en wijst er
dan op van hoeveel behing de politiek voor
de vrouw is. Dc politiek komt lot de vrouw
en ze moet er dan ook wel dcgelük belang
ln stellen, omdat zoovele vraagstukken haar
raken. Het vrouwenkiesrecht zal geen sprong
in het duister zijn, maar een schrede tot het
licht.
WMUClUUjUCU
|en de bijzondere er voor in de plaats bren-
I gen; openbaar onderwijs worde bijzaak en
bijzonder hoofdzaak.
meo-
en
Elk Nederlander is lid van de groote ver-
eenïglng „de Staat der Nederlanden" en ieder
Nederlander betaalt contributie, maar mede-
zeggingschap heeft ieder niet. Aan een groote
groep van mannen en aan alle vrouwen Is
deze onthouden. Gladstone nu heeft eens ge
zegd „Van elke groep, die niet in het par
lement vertegenwoordigd is worden de be
langen verwaarloosd". Dat hebben de man
nen van links ingezien cn daarom is het
vrouwenkiesrecht in het concentratiepro
gram opgenomen. Wc hebben vertrouwen in
die mannen, welnu mannen, hebt gij het ook
in ons.
Spr. hoopt dat de kiezers in Amersfoort
zoo verstandig zullen ziin, dat ze over 4 jaar
zullen kunnen zeggenkiezers en kiezeres-1
sen. brengt uw stem uit op mr. De Beaufort,
opdat hij herkozen zal worden Thans kan ze
alleen zeegen kiezers, brengt uw stem uit op
mr. Dc Beaufort.
geiden van den Staat alsnog krflgCQ vvnt
vroeger is mislukt. Men wil nL de gelden «toen
ultkeeren aan de gemeenten. Onder de chrisU
historischen zijn er wel, dio inzlon dat daft!
uitloopt op den ondergang van de kerk, diff
nog milliocn leden omvat, maar de meet*
derheid ziet dat niet.
Rome zal er ten slotte van profiteeren.
Daarom worden alle middelen gebruikt ook
rechts te doen winnen. De roomschon b-'grijH
pen hel keerpunt, nl. dat het protest, karak
ter van ons vaderland in niets zal verschJft*
len vnn de roomsche landen. Wij willen geen
men nooit j dwang, geen uitdrijven, maar wo willen ook
niet uitgedreven worden. Daarom moeten wö
eendrachtig samengaan. Bij hetgeen de hoo-'
ren Van Best en Wijnbergen hebben gespro
ken komt uit welke geest er ln onze tegen
standers woont.
Wanneer men de gansche natie ziet ver
deden in allerlei groepen, die werken ln ver
deeldheid, kan men niet op de toekomst ge
rust rijn. De waarachtigheid en eenvoud
gaat ln zijn simpelheid te loor bij de mon-
schen als men let op de voorgangers.
De Hoogeronderwiiswet werd het heftigst
bestreden door Dc Savornin Lobman, maar
desalniettemin stemde hij er voor. Bij do
motie tegen het duel van een offielor, sprak
de heer De S. L. tegen hel duel, want ln den
Bijbel staat: ge zult niet dooden. Maar. zei hifcj
onder de offieieren bestaat het duel. en daar
om slemcfe hij teecn de motie. Dat is de
vrijheid, dat ze Gods woord verlaten voor
de gewoonte der officieren. Dc Ncderland
sche vrijheid is niet veilig bij die personen
en als wc er niet In slagen dc a.s. grondwets
herziening van de baan te krijgen, zullen we
een mocilnken tbd te gemoet gaan, moeilijker
dan menigeen zal denken. Wanneer ge dan
ook eenieo liefde hebt voor ons nationaal ka
rakter zitlt ge bestrijden, al wat kerkelijk in
zicht en cloricalc dwang willen opleggen aan
het vrije Nederland.
Het openhaar onderwijs cn de
voorstellen tot Grondwets
herziening.
Volgende spreker was de heer W. O. A-
Koster, die er op wees van hoe groot belang
ons onderwijs is voor geheel ons volk. Daar
om moet dc zaak van het onderwijs bij iedero
verkiezing besproken worden. Bij goed on-
De politieke toestand.
YrUzinnige banddajr.
Begunstigd door fraai weder is gisteren
het sportterrein Birkhoven een vrijzin-
Mr. W. H. de Beaufort betrad daarna het
spreekgestoelte en zei ongeveer het volgende:
Aan de zeer gewaardeerde uitnoodiglng tot
mij gekomen om een enkel woord te spreken
over den politieken toestand van het oogen
blik heb ik zeer gaarne gevolg gegeven, niet
tegenstaande mijn zwak spreekorgaan.
Wanneer we den politieken toestand willen
beschouwen moeten we een blik slaan op on
ze eigen partij en daarna op de tegenpartij.
Wat nu de eigen partij betreft kunnen we wij
zen op gunstige cn gelukkige verschijnselen:
Zeker ook zijn er verschijnselen van bedenke-
lijken aard. De buitengewone krachtsontwik
keling door de sociaal-democraten aan den
dag gelegd, heeft hun niet allêen veel aan
hangers bezorgd, maar ook schrik doen ont
staan bij velen, die zijn gegaan tot rechts. Aan
de andere zijde ziet men de niet te ontkennen
groote krachtsinspanning rechts en mag men
niet ontkennen de buitengewone kracht, wel
ke uitgaat van de Roomsch-Katholieke kerk
nige landdag gehouden, welke in alle opzich-in het staatkundig leven, die dan ook al het
ten uitstekend geslaagd mag heeten. Goed j ™°£ebjL'e doet om aan de rechtsche partijen
De paardenarts 2e kl. P. H. A. van Aelst,
van het 3e reg. veld-art. te Breda, wordt 2
Juni overgeplaatst bij hel le reg. veld-art
te Amersfoort, ter vervanging van den paar
denarts 2e kl. H. W. Klerk de Reus, die over
geplaatst wordt bij het le reg. huzaren aldaar.
Ned. Bond v. Post- en TeL
beambten De Post.
Het vaandel van de afd. Eendracht,
Amersfoort e- o. van den Ned. Bond van Post
en Telegraafbeembten „de Post", is in den
gehouden vaandel-wedstrijd te 's Gravenhago
bekroond met de zilveren medaille (eerste
ff'is.)
Concours hippique,
Bij het gisteren te Zeist gehouden con-
cours-hippique werden o.a. de volgende prij-
*en behaald:
Schoonste rijpaard: 2de pr. Golden Dream
*an kapt. G. van Reede. Eervolle vermel
dingen: lult. H. G. van Ever-dingen, luit van
ïienhoven en luit E. baron Creutx.
Springconcours: le, 2e en Be pr. hilt H. O.
Labonchère met perhaps» Zulu en Dreadr
«rag*.
weer, een prachtige omgeving en een vrij
talrijk publiek. Naar schatting waren er een
1500 personen op het terrein, die met de
grootste aandacht de verschillende sprekers
volgden. De bijeenkomst werd nog opgevroo-
lijkt "door de muziek van den "lieer ICuypers,
uit Utrecht.
Te ruim half twee sprak de voorzitter van
hei Centraal Vrijzinnig Verkiezingscomité, de
heer A. J. Looxma van Weideren baron Ren-
gers, hef openingswoord. Hij riep allen een
hartelijk welkom toe en uitte daarbij den
hartgrondigen wensch, dat bij de a.s. ver- j
kiezingen de candidaat der vrijzinnigen ge-
i,- - - -
de overwinning te bezorgen.
Tegenover die verschijnselen staat eveneens
een verschijnsel, dat met het oog op kansen
van een overwinning bemoedigend is, n.l. dat
een eind is gekomen aan de treurige ver
deeldheid links. Er waren drie groepen, die
vaak meer elkander bestreden dan de tegen
partij en daardoor hun kracht verlamden.
Daaraan is een eind gekomen. Zij hebben zich
vereenigd en geschaard onder de vaan van
het concentratieprogram.
De partijen zullen blijven, wat ze zijn. Iede
re partij van denkende mensehen telt een
rechter, een linker en een middenpartij. Dat
n::--
kozen zal worden en dat leder daartoe zijn '*e bliiven rijn, is gelukkig, anders zou
v.... 1 bet gevaar bestaan, dat de minderheid tot
beste krachten zal inspannen. Om daartoe
op te wekken is echter niet in de eerste plaats
de landdag belegd. Deze heeft een wijdere
strekking, nl. om voorlichting te geven ten
opzichte van politieke vraagstukken, om
den geest der vrijzinnigen op te wekken en
om bijeen te brengen een groot aantal vrij
zinnigen om hün geloof te versterken ln eigen
macht. Men moet niet steeds meenen, dat de
tegenpartij de sterkste is; dat moet plaats
maken voor openliike trouw in eigen partij,
omdat men ten volle overtuigd moet zijn. d&t
de vrijzinnigen de maatschappij lelden langs
wegen van vrijheid en verdraagzaamheid.
Het Vrouwenkiesrecht.
Het woord was hierna aan mevr. N. Mans-
feldtDe Witt Huberts, ter bespreking van
bovenstaand onderwerp.
Spreekster herinnert aan de propaganda,
op de roomsch-kath. scholen gemaakt voor de
rechtsche partijen. Afgezien van het on-pae-
dagogische daarvan, welke hulp de vrijz.
partij, dan ook versmaadt, heeft deze de hulp
opgeroepen van de vrouw en zeer verheugd
is Spr. hier te kannen getuigen hoe noodig
het is, dat hel vrouwenkiesrecht komt. Reeds
tal van jaren heeft de Vereeniging voor Vrou
wenkiesrecht op waardige wijze daarvoor
gewerkt en niettemin zeide minister Heems
kerk, dat de regeering de oogen niet sluit
voor vrouwenkiesrecht, maar ook niet voor
het stflzijn der vrouw. De vereeniging telt
15.000 leden. Dan is er de Bond voor Vrou
wenkiesrecht met 5000 leden j er ls een lnter-
1 nationale bond met U millioen leden en dan
zwijgen werd gebracht. Vereenigd tot een ge
meenschappelijk doel, zullen ze gemeen
schappelijk optreden en wederzijds bereid
zijn offers te brengen.
Wanneer we het oog slaan op de tegenpar
tij, zien we merkwaardige verschijnselen. Ge
troffen worden we door de buitengewone
driestheid, waarmee de Roomsch-Katholieke
partij, bij monde harer woordvoerders op
treedt. We hebben reeds gehoord, hoe een
spreker beweerde, dat wanneer links wint
Nederland zou terugvallen in den afgrond.
Een ander zei: bij links sluit alles zich aan,
wat verkeerd en gemeen is, het canaille komt
bij links. Dergelijke verschijnselen van zeer
ergerlijken aard dienen gebrandmerkt te
worden, maar niet prikkelen tot navolging. Mij
althans zullen ze niet verleiden iets te zeggen
om de Roomseli-Katholieken te kwetsen. We
voeren een staatkundigen en niet een gods-
dienstigen strijd.
In een naburig kiesdistrict was een
Roomsch-Katholieke en een Protestantsche
candidaat. Een oud predikant der Hervorm
de kerk is gekomen om te zeggen: kiest niet
den protestant maar den Roomscli-Kalholiek
en de predikant der plaats heeft Gods zegen
afgebeden, om toch den protestant niet geko
zen te krijgen. Een dergelijk verschijnsel is
hoogst bedenkelijk en geeft wel aanleiding tot
nadenken, wat ons staat te wachten.
Het hoofdmoment in den strijd bij rechts ls
de schooL Men wil de openbare school zoo-l
veel mogelijk op den achtergrond brengen en
vilJ- --
Re heb dien schoolstrijd 40 jaar lang ui
geleefd en ik mag wel zeggen meegestreden x=u
gezien hoe uit ldclne beginselen is voortge
vloeid de groote beweging, die ons heele on
derwijs ten onder wil brengen. Eerst werd
gevraagd een kleine tegemoetkoming en toen
deze onder het ministerie Mackay was ver
kregen, waren er bczadigden, die het oogen
blik van pacificatie gekomen achtten. Maar
heeft men eens subsidie dan heeft men nooit
genoeg cn wil steeds meer hebben. De vraag
is dan ook gekomen om meer subsidie en de
ze is verkregen en nu wil men dc bijzondere
school geheel en al door den Staat laten beta
len. Men wil rechtsgelijkheid, dat geen on
derscheid wordt gemaakt tusschen openbare
cn bijzondere school. In de steden zal daar
door de toestand niet veel veranderen, maar
op het platteland wel. In Protestantsche stre
ken is nog veel verschil en zal wel een fractie
zijn die- een school wil voor allen. Maar in
Roomsch-Katholieke streken trekt men één
lijn en daar zal men alleen Roomsch-Katho
lieke scholen krijgen. Men doet dat dan onder
de schoone leuze: Dc school voor de ouders.
Eenige schijn van waarheid is daar in. maai
in de praktijk blijkt, dat in plattelands ge
meenten de meerderheid de minderheid haar
school zal opdringen, die daar geen gebruik
van kan maken dan met kwetsing harer gods
dienstige beginselen.
Daarnaast is het tarief. Als dc rechtsche re
geering blijft, kunnen wc ons overtuigd hou
den, dat het tarief komt. Minister Talma
heeft het ln het antwoord op het voorloopig
verslag der le Kamer over dc verzekerings
wetten gezegd, dat de kosten komen uit de
verhooging van liet tarief.
Ik wil slechts op een punt wijzen. Het groo
te gevaar is niet zoo zeer, dat de prijzen van
verschillende artikelen zullen stijgen, maar
dat een begin wordt gemaakt met een nieuw
stelsel, dat het stelsel van handelsvrijheid, on
der hetwelk ons land gebloeid heeft, zal
plaats maken voor het stelsel van bescher
ming. Minister Kolkman heeft het nadrukke
lijk gezegd, dat het niet alleen noodig is voor
de sociale wetten maar ook voor bescherming
van de nijverheid. En deze is er voor een herwijs zal de welvaart van het volk toenc-
groot deel van afkecrig, terwijl de landbouw m(%n rn ^us goed onderwijs van het hoogste
niet anders dan pr w-r belang.
We hebben fle biiiondere school nnast de
openbare en denken er niet aan dc eerste te
knotten, maar we vragen alleen, dat dc bijz.
school niet het pel-l zal krijgen uit de Staats
kas zonder controle. Naast rechten moeten
ook plichten staan.
Spr. zet dan uiteen hoe dc openbare school
wordt belasterd door mannen van rechts en
herinnert aan uitinfien van dr.
minister Heemskerk, dat het Ideaal ls. geen
enkele openbare school meer. ...t.i.
Rechts ls het niet eens op practlseh politiek
gebied cn ook niet ten opzichte der zedelijk
heid. Nu heelt men dc openbare school weer
aangegrepen, om lnieen te brengen wat niet
bijeen hoort. Nu dus de strijd gaat om de
vrije school werkt men eenerz.jds met laster
en andereikTs met bcdeelingsdwang.
Als de grondwetsherziening er door ls. zui-
len duizenden blijven vragen om de open
bare school, maar minister Heemskerk za
zeggen. ..de wensrh er naar word» niet geo
penbaard": men zal de ooficn wat duiteni en
hij zelf zal de laatste daarvoor met zijn. Men
zal niet rusten voor de vrije school geheel 'al
rusten onder den dwang van de geestelijk
heid. En wanneer hun systeem wordt door
gevoerd. zal men ook soe.-dem en anarch
tische scholen krüfien. maar daar zu lcn ze
wel maatregelen tegen nemen. Want als men
eenmaal ls waar men wil zijn, zal men aan
den tegenstander het recht niet laten, maar
ontnemen, wat men zeil heeft. i„«n
Laat daartegen onze stnjd gaan. laten
we ons te weer stellen tegen het voor good
vernietigen van de openbare school die ons
geleerd heelt, dat hoe ook verdeeld, we zijn
kinderen van Mn volk
Rovendien nu moet de bijz. school nog op
het peil blijven der openbare. Maar als de
I, verdwenen, zal men zich daarnaar niet be
hoeven te richten. België loert hoe hel dan
gaat en dus ook ln het Belang der kennis, dl#
macht Ir moeten we waken voor de openb o
school En ter wille van de vrijheid erI ter
wille van de opvoeding van heel ons volk
moeten we zorgen dat de openbare school
niet vnlle onder de beukslagen der coatltKh
OP voor de school van vrijheid, op voor de
school van ontwikkeling, op voor de op
bare schoolt
De vrijzinnige concentratie.
De heer A. Poodhuyzcn, daarna het woord
verkrijgende, herinnert aan Iemand, die aan
dachtig naar twee schaakspelers zon
der iets van het spel te kennenHO bmvone
derde de goede zetten en op
hij dan wist wat een goede zet was zei hij
Jf He ik aan het triestieo gezicht van de
niet anders dan er onder kan lijden.
Alles zal duurder worden, een stijging zal
plaats hebben van alle mogelijke waren. Een
maal begonnen met bescherming zal men er
altijd mee voortgaan. De een na den ander
komt vragen om bescherming en dc Staat zal
wel gedwongen zijn er aan te voldoen. In
j i- J - - -
v .uiuucii. ui im-
dere landen hebben we gezien, hoe het gaat
en Amerika toont hoe moeilijk het is weer tot
den vrijhandel te komen.
Mijn slotsom is deze, dat afgezien van tal
van andere punten van grooter cn kleiner be
lang, die bij de a.s. verkiezing hun beslissing
vinden, twee zaken voor alles op den voor
grond treden: de school en het tarief: Als een
andere regeering aan het roer van Staat zal
komen, zal er geen tarief komen en de tegen
woordige toestand van het onderwijs behou
den blijven. De subsidie aan de bijzondere
school zal niet worden ingetrokken en maat
regelen zullen worden genomen tot verbete
ring van het onderwijs ln het lot der onder
wijzers. Ik hoop dan ook. dat de Nederland-
schc kiezers de ernst zullen gevoelen en dat
ze daardoor geprikkeld zullen worden tot een
ijver, een krachtsinspanning en een geestdrift,
welke noodzakelijk zijn om de overwinning te
behalen.
De verkiezing en de vr ij heid
in Nederland.
Over bovenstaand onderwerp voerde prof.
dr. B. D. Eerdmans het woord.
De verkiezingen kunnen een keerpunt vor
men in de geschiedenis van ons volk. Wij. zijn
gewend aan een groote mate van vrijheid, om
te kunnen spreken en denken naar onze
overtuiging. Ons nationaal karakter nu loopt
ernstig gevaar en zal dc aanslag gelukken,
dan zal de geschiedenis der toekomst geheel
anders zijn dan die van wat arhtcr ons ligt
Bij, vrije menschen bestaat eerbied voor een
anders overtuiging. De christelijke politieke
echter leert met toenemende duidelijkheid,
dat het wordt toegelegd om ons denken en
gansch ons zijn te brengen onder den drak
van wat het clericallsme zal voorschrijven.
Dat is niet iets van dezen tijd alleen, maar de
karakteristiek van ons volk, zoolang onze on
afhankelijkheid heeft bestaan.
De leerk onder den magistraat was de
grootste waarborg, dat kon gedacht worden
naar overtuiging. Dat die vrijheid een karak
tertrek is van ons volk, weten de clericalen
zeer wel, die zich daarom dan ook voorstan
ders noemen van alle instituten met 't adjec
tief vrij. We hebben de vrije universiteit, en ze
willen de vrije school en de vrije kerk los van
het synodale juk. De aanval op de openbare
school wordt met die leuze gevoerd. Maar
die leuze is niet in overeenstemming met het
woord. Wanneer onze handel en onze weten
schap eenc eervolle plaats innemen in de we
reld, doen ze dat omdat ze zich hebben kun
nen bewegen met vrijheicl.
Spr. herinnert aan de geschiedenis van mr.
De Savornin Lobman, die de vrije universi
teit moest verlaten, omdat zijn theorieën en
inzichten niet overeenstemden met de leiden
de partij en aan den student aan dezelfde
universiteit die zijh examen voldoende afleg
de, maar wien men het bewijs daarvan wei
gerde, omdat hij geen voldoende geloof be
zat.
Dat geldt ook ons volksonderwijs. Dr. Kuy-
per heeft gezegdDe ouders hebben een sou-
vereïn recht op het onderwijs hunner kinde
ren. Dot deze leus absoluut fout en verkeerd
is, leeren de feiten. De gansche opzet is om
de kinderen te leeren datgene wat de geeste
lijkheid wil, dal ze meedragen in het latere
leven om in clericalen geest te kunnen stem
men.
Nog een ander ding is er, dat ook stuk
moet, dat is de nationale kerk. Dr. Kuyper
wil daarop beslag leggen. Mislukt is het
met pogingen, welke men gebruikt als men
den sleutel niet heeft, maar ook door do be
slissingen van den rechter, dat de kerk hoort
aan dc besturen en niet aan de gemeenten.
Men zet don veldtocht echter voort en de
j vu j - oo- «uutl luuu ril ue
Os bijzondere op den voorgrond. Men wil dn I Gerei. Bond wil door een andere regeling der
dat zie ik aan het triestigo gezicht van
tegenpartij*
Hieraan heb ik gedacht toen het concentra
tieprogram de wereld inging en aan triestige
gezichten bij de tegenpartij is in dc ruimste
mate voldaan. Bij de rechtsche bladen was de
triestheid groot, want de mannen van rechW
hebben geleefd bij de verdeeldheid links. Dit
geldt ook voor de sor.-democraten.
Maar daarom alleen was Spr. niet ver-*/
hcugd, ook omdat er uit blijkt, dat het be
wustzijn leeft, dat iets gemeenschappelijks la
te verdedigen.
Er waait een geest van onvrijheid over ons
land, die ons met zorg moet vervullen. Hel
koloniaal beheer vervult ons met zorg, evett»
als de voorstellen tot grondwetsherziening
waardoor zelfs de rechten van het parlement
worden bekort.
Ook dc sociale wetten van Talma en de
Bakkerswet waarbij, men de arbeiders wilde
beschermen, maar tevens den kleinen patroon
verbood te werken.
De onvrijheid komt ook bij het tarief, waar'
mee we gebaande wegen verlaten, waarop
we ons wel hebben bevonden. Het lokaas vooi
den werkman, de sociale verzekering, ia hei
mooie ontnomen door den R.-K. hoer Gorrffl^
die zeide: als de arbeider dwaas genoeg is om
zidi door de soc. verzekering van Talma Kt
laten verlokken, zou hfy even dom rijp aj$