Uft den omtrek.
STADSNIEUWS.
Overdreven. Het bericht dat in den
isacht van Maandag j 1. aan den weg tusschen
sllcerenberg en Zeddam een man zou zijn
doodgevroren berust. naar vandaar aan de
„Gelderlander" gemeld wordt, geheel op on
waarheid. Door enkele personen werd wel
verteld, doch heel vaag, d-a-t iemand geheel
verkleumd was aangetroffen, liggende aan
dien weg.
Slachtoffer zijner zelfopof
fering. Pater Neumann, die Donderdag
te Roermond pogingen aanwendde, «.m de
beide novicen-theologanten, die door het ijs
'Waren gezakt te redden, is naar de L. K.
•verneemt, nu zelf ook overleden.
Doodelijken val. Zekere J. B., wo
nende steenweg te Sittara, viel in zijne wo
ning van de trap. De grijsaard bekwam ern
stige verwondingen en is Zaterdag oei le
den.
Het spoorwegongeluk te
Leiden. liet bericht, dat de machinist en
de rangeerder van de locomotief 741 zijn ge
schorst, is volgens de N. Ct. beslist onjuist.
Er heeft tot dusver nog geen schorsing plaats
gehad.
Zondagmiddag was de weg weer vrij.
De drie gewonden, die in Hópita ÏWailon
rijn opgenomen, maken hot goed. Michelsen,
over wiens hoofdwonde men eerst nogal on
gerust was. zou heden het ziekenhuis ver
laten. De "Wit en Van der Wal moeten nog
een:gen tijd blijven, doch ook bij hon is alle
gebaar geweken.
"Men meldt nog uit Haarlem aan het Hbld.:
De bij het ongeluk te Leiden omgekomen
chef-maehinist Koeleman zou Zondag t,2£
jaar getrouwd zijn geweest. Zaterdag kwa
men al geschenken en bloemen; ondag l-wa-
men familieleden om fepst te vieren, die toen
eerst het ongeluk vernamen.
IC aas vergiftiging. Nadat het
gezin Oomons te Tet<?ring°n een begrafenis
maal genuttigd had. werden allen, die van de
kaas gegeten hadden, zoo ongesteld, dat ge
neeskundige hulp moest worden ingeroeoen.
Vergiftiging on'stnan door gebruik van kaas.
verd geconstateerd.
Pakhuisbrand. Terwijl gisterenna
middag zoowat alle Bcverwiikcrs bij het sta
tion waren om H. M. de Koningin te zien,
is er brand ontstaan in hri fouragenakhuis
met s'oommalerij van de firma B. Hooyer,
aan de Meerstraat te Beverwijk. Ds snoedig
bij de hand zijnde brandweer kon weinig uit
richten tegen de fel om zich heen grijpende
vlammen Het perceel, ongeveer 120 meier
diep en drie verdiepingen hoog, is geheel it-
gehrand Allo machines werden vernietigd.
Mot uitzondering van een hulpgebouw van
de. Vrije Groenten- en Fruitveiling kon men
de belendende perceelen behouden. De oor
zaak van don brand is onbekend. Het perceel
en de inhoud waren verzekerd.
Brand. Zondagmorgen brak te Koedijk
brand uit op den zolder van de bakkerij van
den heer Buisman. Het vuur greep zoo snel
om zich heen, dat de gcheele bakkerij, als
mede de aangrenzende boerenplaats van den
heer Man, bewoond door drie gezinnen, ge
heel verbrandde. Verzekering dokt de schade.
Brug aangevaren. Toen Zaterdag
middag de sleepboot „Vitesse" uit Zwolle
met een groote aak de schipbrug te Deven
ter stroomafwaarts passeerde, kwam de aak
met de brug in aanvaring. Deze werd over
een groolen afstand vernield. Het verkeer zal
geruimen tijd gestremd zijn, daar de male-
riecle schade zeer groot is. Volgens het voor-
loopig onderzoek draagt de kapitein Dijkstra
van de sleepboot de schuld-
-Verdronken? Van de te Hoek van
Holland binnengekomen shopboot „de Zwar
te Zee" van de firma L. Smit wordt de 38-
jarige bootsman A. Schoon, uil Maassluis,
vermist. Vermoedelijk is den man in den
mond van den waterweg over LooH gevallen
en verdronken. Iïij laat een vrouw en twee
kinderen achter.
Verdronken. Gisterenmorgen is de
20-jarioe J. v. d. J. te Sebarx (Zeeland) leven
loos uit hel water opgehaald.
Hoogwater. In verhand met den bui
tengewoon hoogen waterstand en den ijsgang
mogon de treinen ten N.-O van de brug over
do Bcersehe Maas tusschen Ravestovn en
Wvchen, sl-chts met een snelheid van 25 K.M.
per uur rijden.
IJ S. Men meldt uit Tiel:
De rivier de Waal gaat voor overdekt
met zwaar drijfijs, zoodat alle scheep- cn
stoomvaart sedert Zondag is gestaakt. De
vluchlhnven te Tiel is geheel vol met schapen
meerendeels geladen, en stoomboot°n, die de
reis, opvarend, voor het drijfijs onderbroken
Voor de gemeente en neringdoenden een on
verwacht voordeel. In vel° jaren lagen er niet
zooveel vaartuigen en stonmbooten in. Het
hoogc water maakte het binnenloopen ge
makkelijker. De veerdienst geschiedt alleen
nog per veers'oombootje. De overtocht voor
rij- en voertuigen is gestremd Het water is
vallende. Het staat nog van dijk tot dijk.
Door het ijs. Te Haarlem en omge
ving zijn Zondag een groot aantal personen
door het ij* gezakt, o.a. van den Klonpersin-
gri, Waar het ijs nog zeer dun bleek. Niet
alben zakten on verschillende punten perso
nen door het ijs, doch on dén plaats gingen
er niet ÈSinder dan 8 tegelijk door. Ze wer
den allen, zii het ook met moeite, <*cred.
Schollctje trappen. Het 9-jarig
zoontje van de echtelieden O. te Maastricht
is Zondag op een ijsschol in de Maas Gestapt.
Deze dreef af. Het knaapje is verdronken.
Ri vie rbe richten.
18 Januari.
Keulen, drijfijs. Lobith, drijfijs over 5/3
der rivierbreedte. Nijmegen, vol drijfijs.
Arnhem, drijfijs over 1/8 idem. Vrcesw.jk,
drijfijs over 1/5 idem. Westervoort, '"ijlijs
over 1/10 idem. Kampen, drijfijs over 1/2
idem. Venlo, drijfijs over 1/4 idem. Gra
ve. drijfijs over 1/2 idem.
Laag water. Gorinchem, vol drijfijs.
Dordrecht, drijfijs over 4/5 der rivierbreedte.
Schoonhoven, vol drijfijs Krimpen,
Idem. Moerdijk .drijfijs over 2/3 der rivier-
breedte, Hellevoetsluis, drijfijs over 3/4
Idem. Bruinisse, drijfijs over 1/10 *-em.
19 JanuarL
Keulen, drijflji. Lobith, drijfijs over 7/8
der rivierbreedle. Nijmegen, drijfijs over
3/4 idem. Arnhem, eenig drijfijs. Vrees
wijk, drijfijs over 1/20 der rivierbreedle.
Westervoort drijfijs over 1/20 idem. Kam
pen, drijfijs over 1/4 idem. enlo, drjifijs
over 1/6 idem. Grave, drijfijs over 1/2
idem.
Hoog water. Gorinchem, vol drijfijs.
Dordrecht, idem. Schoonhoven, drijfps
over 1/4 der rivierbreedte. Krimnen. e.rig
drijfijs. Moerdük. driifiis over 1'3 der ri
vierbreedte Hellevoetsluis. vol drrfiis.
Bruinisse, drijlijs over 1/2 der rivierbr,c.l-
te.
School- en Kerknieuws.
Prof. Lake. Prof. Lake, hoogleerear in
de oud-cV:steliiko letterkunde en de uitlegging
van het N:euwe Testament aan de un'versite't
te Leiden, heeft voor don kem aangeboden leer
stoel aan do Episcopal Theologt«-Ol School te
Cambridge (Massachussets) bedankt. Deze uit
nemende geleerde blijft dus voor de Leidsc*\e
universiteit behouden.
Ned. H e r v. Kerk.
Het provinciaal kerkbestuur van Drente
heeft aan ds. P. N. Tonsbeelc, te Schoonebeek.
op z:>n verzoek, wegens ongesteldheid eervol
emeritaat verleend tegen 15 Februari.
limiet eu YVeteii*c*mp.
De Haagsclie Schouwburg. De
heer Is. Simons, directeur eigenaar van den
Schouwburg TrascaLi te Amsterdam, heeft
aan den Gemeenteraad van 's Gravenhage
verzocht hem den llaagschen Schouwburg in
huur af le staan. Hij wil zcch verplichten tot
het betalen van een huurprijs van f 20 000
'sjaars; tot het doen geven van een zeker
met den Gemeenteraad vast le stellen aantal
operavoorstellingen gedurende tiet seizoen;
tot het zorgen voor uitbreiding en aanvul
ling van de meest modernste en aan de hoog
ste eischen voldoend déécéor en verder tot
het op zich nemen van het onderhoud, ver
warming, verlichting en bediening.
Couperus-hulde. Bewonderaars
van Couperus hebben in een commissie zich
vere nigd, om hem op zijn 53sicn verjaardag
in den aanstaanden zomer een hulde le
breng?n. Zij stellen zich voor de verwezenlij
king van een der artistieke verlangens van
den auteur, die sinds lang den wensch koes
tert, esnigen tijd in Egypte door te brengen
om daar sief te verzamelen voor een nieuw
werk, bedoeld als (modern) pendant van zijn
„Antiek Toerisme". Hem daartoe in slaat te
stellen leek hun een zeer gcwenschte cn waar
dige vorm voor een huldebetuiging. De com
missie noodigt nu allen, die aan de huldebe-
tooging willen deelnemen uit, een bijdrage
vóór 30 Januari a,s. te zenden aan d?n heer
L. Simons, penningmeester der commissie,
Rivierslraat 129 den Haag.
Jac. Urlus. Het succes dat Urlus
thans te New-York in de Metropolitan Opera
ondervind'! is dezer dagen plotseling onder-
hroken door een hevige ongesteldheid (een
vteeschvergiftiging die gelukkig van korten
duur is geweest.
Bij zijn eerste weder op-treden bracht het
publiek hem een geestdriftige ovatie.
Aan de school der vereeniging t. .b. v.
Vocale en Dramatische Kunst te Amsterdam,
directrice mej. Cateau Esser, zijn tot leeraren
en leeraressen benoemd:
Mej. N. Rann -ft, (Ned. taal en letterkunde");
mej. Jo J. van Dulleraan, (Eng. taal); mej. E.
A. Riltershans, (Duitsche taal): mej. H. Sachs,
(Duitsche laai); de heer A. v. Veen, (Duitsche
letterkunde); terwijl de heer H. Wolf een
cursus over algemeenë aeslhetira zal geven.
De 32:10 jaarlijkse he vergadering •«an
den Nieuw-Mnlthuriaanschen Bond is Zondag
te Utrecht gehouden, onder voorzitterschap
van den heer H. Kesnig, uit Den Haag. Er
waren 23 afdeelingen vertegenwoordigd en
verder de Vlaa-mscké zustervereeniging Ver
bond ter regeling van fret kindertal.
Uit het verslag van den secretaris, dr. J
Rutgers, uit Den Haag, bleek, dat het ledental
in het afgcloopcn jaar is geslegen van 4214
tot 5057; 1536 vrouwen werden dit inar door
de deskundige medewerksters van den Bond
geholpen, van wie 113 geheel kosteloos.
De rekening en verantwoording van dc
penningineesleres, mevrouw König-Iioeff, uil
Den Haag, sloot met een batig saldo van
f 281,76$.
De beide leden van het hoofdbestuur, die
aa nde beurt van aftreden waren, mevrouw
M. G. Kramers en de heer H. Kesnig, werden
herkozen.
Ter behandeling van het royement van de
vijf bestuursleden van de afdeeling Den Haag
werd een commissie van vijf leden benoemd;
het royement van den heer J. F. Mau, te Am
sterdam, werd door de vergadering gehand
haafd, waarna de vijf bedoelde bestuursleden
schrifltelijk voor hun lidmaatschap bedankten.
Tiainbouttftellino.
Aan het zoo juist verschenen verslag der
in 1912 gehouden tuimboaiwlelling lezen we
omtrent onze provincie, wat betreft de
groententeelt het volgende
In deze provincie was in 1912 ruim 526
H A. met groenten, voor den verkoop be
stemd, bezet. Als oppervlakte warmoezerij-
gronden voor den handel wordt in het Land-
bouwverslag over 1912 echter slechts opge
ven 261 H.A. tegen 260 H.A. in 1904.
In 1912 bedroeg de oopervlokte plat glas
lü.515 Mk, tegen 59.701 M*. in 1904. De
grondoppervlakte der ^komkommer- en to-
matenkassen was 6.845 M'. en die der wa
renhuizen 12.S90 M'. De belangrijkste ge
meenten op het gebied der groententeelt zijn
Utrechdt en Jutphaas. In eerstgenoemde ge-,
meente was in 1912 12S HA. met groenten
voor den verkoop bezet en 50,000 M'. plot
glas voor deze cultuur in gebru:k. In de ge
meente Jutphaas bedroeg de met groenten
beteelde oppervlakte 164 HA. In beide ge
meenten wordt ecne groote verscheidenheid
van gewassen geteeld, waarvan de voornaam
ste zijnerwten, boonen, sla, winterspinazie,
witloof, kook andijvie, wortelen en vroege
aardappelen. Onder glas teelt men vooral
komkommers, sla en postelein.
Omtrent ooftteelt in de provincie ver
meldt hei verslag oai
De ooftteelt in de provincie Utrecht, spe
ciaal in het zich langs den Krommen Rijn
uitstrekkend rivierkleigebied, vrij belangrijk.
Terwijl in 1994 de voor de teelt van ooft in
gebruik zijnde oppervlakte 2729 HA. be
droeg, was zij in 1912 gestegen tot 3017 H A.
Hiervan waren 2680 H.A. niet-onderplanta
boomgaarden, 99 HA. boomgaarden met
onderplanting, 21.53 H.A. n:et als onder-
plantng dienende aanplantingen van appels
en peren in struikvorm, 15,SS HAè bessen-
en frambozentuinen. De g ondoppervlaktc
der druivenkassen bedroeg 4427 M\ en der
perzikenkaassen 4194 Mk
De fruitteelt is verreweg het belangrijkst
in het kleigebied van den Krommen Rijn.
Evenals in enkele centra in Gelderland is
ook in dit ooftteeltgebied een onderzoek in
gesteld naar de boomsoorten, waaruit de niet-
onderplante boomgaarden bestaan.
De Rijkstuinbouwleeraar rmakt de opmer
king, dat evenals in Gelderland ook in de
province Utrecht de fruitteelt, wat aangaat
verpleging der boomen en verhandeling van
het fruit, zeer achterlvk is.
Hoevelaken. Alhier is. onder leiding
van mevr. van Arkcl, een vergadering ge
houden om tc komen tot de opriahting van
een afdeeling van het Groene Kruis. Dr. Vis
ser uit Leusden bepleitte het nut van het
Groene Kruis, en dat zulks overtuigend ge
schiedde, bleek wel toen na afloop 50 perso
nen zich voor het lidmaatschap aanmelden
Gymnasium.
Tot buitengewoon tijdelijk lecraar in de
oude talen aan het Gymnasium alhier :s be
noemd dr. J. Helder, vroeger rector van het
Vossius-gymnasium te Amsterdam.
Ctirsns Prof. Itolilbrnzje.
Prof. Kohlbrugge hield gisterenavond in
hel Valk je zijn tweede voordracht.
De ho-oge kunst in het eind van het ddlu-
viaajische tijdperk, die uil N.-Afrika kwam
en ziolï in wat nu Frankrijk heet ontwik
kelde en in hare uitingen herinnert aan de
Gricksche kunst, is geheel te niet gegaan,
evenals zulks te betreuren is van de kunst
van Peru en Bolivië.
06 kunst, welke dezen avond besproken
wordt, stamt uit Azië.
Wij zijn nu gekomen aan het tijdperk van
het alluvium, dat i-edeel'n van de aard Vors!,
dat geheel beantwoordt aan de aardkorst
waarop wij thans levener waren planten en
dieren als Ihans. Europa was een complex
ran heide, steppen, bosschen en velden voor
akkerbouw en veeteelt. Veel voedingsmidde
len leverde de grond niet op, eiken, noten,
bessen en wilde vruchten; de mensch was
dus aangewezen op daerliök voedsel en dat
was er in overvloed, want het wild en de
visschen waren veelvuMiger dan nu.
Hield het diluvium ons vooral in Frankrijk
bezig voor hef alhirium moeten wi' raar hrt
noorden, waar 2 culturen elkaar ontmoetten,
eene, die uit N.-Rusland kwam en eene dae
uit het Z. doordrong.
liet noorden had nog een geheel anderen
vorm als thansin de laatste periode van het
diliviiun, toen hrt ':s v-wdween ontbond er
een binnenzee limchen Denemarken, Zweden
en Rusland, maar er was nog geen verbin
ding met den Oceaan, zoodat de binnenzee
eigenlijk een groot zoelwater-meer was, zoo-
ols er zoovele kleinere (meren waren. Aan
die meren woonden de menschen. Men
spreekt wel van het bamsteenen tijdperk,
omdat barnsteen (fosrielsap van denneboo-
men) eigenlijk het eenige was, wat dc men
sch en kenden.
De meren dinoogden uit. werden moeras
sen, weldra gevuld door dichter plantengroei,
de vergane planten hoopten zich op, vorm
den het hooigvecn. waar wouden ontstonden
en weer door hel veen overgroeid werden.
Door de afgraving van het veen, kan de oor
spronkelijke bodem blootgelegd worden,
waarbij allerlei overblijfselen uit dien tijd
gevonden worden. De mensahen gebruikten
sleenon werktuigen, onderscheidden zich
in niets van de menschen uit het diluviale
tijdperkalleen kenden zij woningen.
Toen de verbinding tusschen Denemarken
en de Oostzee verbroken werd en de Oostzee
met den Oceaan verbonden werd, trokken de
menschen verder de zeekust langs cn kwa
men aan den Oceaan, aan welks oevers oes
ters en mossolen gevonden werden. Van de
oesterschelpen bouwden de menschen hun
woningen, langs de Deensche eilanden wor
den uitgestrekte velden met oesterschelp-
overblijfsefrn gevonden (Iv^kkenmödidinger-
tijidperk). In de oesterschelp-woningen vin
den we reeds haardsteden en overblijfselen
van pottenbakkers werk, zeer eenvoudig mxg,
maar toch reefis met versieringen van vin
gerafdrukken. De inkrassingon met naalden
zijn hier niet oneer bekend.
Deze cultuur staat tusschen het diluviale
en het alluviale tijdperk.
In het alluviale ird^Tk merker. w:> or-
beginselen van akkerbouw en veeteelt;
nog zeer primitief, geen ploeg of eg; de
grond wordt opengehakt, het zaad uitge
strooid cn in ptrats van zeis kent men houten
sJf-Vo'? met scheme™
2. Woningen; de huizen waren half inge
graven in den grond, in koude streken die
per dan in warmere streken; in hrt midden
een kuil als hoofdplaats, in het rond palen,
gevoegd met klei, in een der hoeken een kuil
voor het afval en aan een der kanten een Ice
men bank als slaapplaats.
3 Geslepen, steencn werktuigenmen ge
bruikte niet meer alleen de toevallig gevon
den sleenen donli ring ze zelf zoeken, maakte
mijngangen in het kalkgebergte, dc kalksteen
werd verhit en losgewerkt met licrthorcns
om den vuursteen uit de wanden te krijgen;
er ziin nog vele van die mijngangen ontdekt,
en men heeft er nog herl'horens gevonden en
zelfs vingerafdrukken. liet slijpen geschiedde
op zandsteen. Het potlebaldcerswerk werd
reeds fraaier; (in de archacologie hecht men
groote beteekenis aan het pottebakkerswerk,
omdat men meeat, dat elk volk zijn eigen
teekeningen had). Dit tijdperk wonlt Magie-
mose genoemd.
Van veel belang zijn de wijzen van begra
ving. De jaraven werden gevormd door slee
nen platen, die in de aarde gegraven werden
en steeds voor meerdere personen dienst
deden; steeds worden man en vrouw naast i
elkaar gevonden, wat er op wijst, dat of de
vrouw hij den dood van den man mede be
graven word, óf een slavin dit lot trof. Uit
gesloten is. dat de vrouw later bij haar dood
in het graf van den man gelegd werd. Soms
liggen de lijken uitgestrekt, soms met opge
trokken kndccn. Op sommige plaatsen wer
den dc lijken 2 maal begraven, eerst tijdelijk
om weer opgegraven te worden zoodra er
nfr'.s dan een geraamte over was, de been
deren werden dan geverfd en weer begra
ven.
Een andere wijze van begraving was in
een groote urn (Z.-Spanje).
De meest eenvoudige wijze was het lijk te
omgeven met een cirkel van kleine steenen
en hel geheel met een steenen plaat te dek
ken.
Meer bekend zijn de hunnebedden, in een-
vouddgslen vorm beslaande uit 4 opslaande
9le>ohèn en één deksleen. Maar vaak zijn er
meer sleenen. Vooral in Denemarken zijn de
hunnebedden zeer groot, soms 290 300 voet
lang. Deze groote hunnebedden deden dienst
voer geheelc families of stammen en bevatten
soms honderden lijkenbij het inbrengen
van een lijk werden de vorige opgeschoven
door de offervuren vindt men nog wel
bra iwlsp oren aan de overblijfselen, waaruit
ten onrechte afgeleid werd, dat de lijken
verbrand zouden zijn.
Tn ons Innd zijn 53 hunnebedden bekend,
meest in Drente, 1 aan de Vuursehe.
Men gaf de lijken po'/ebakkerswerk en
steenen werktuigen mee, die ze bij hun leven
gebruikten. Daar de heuvels, om de hunne
bedden opgeworpen, verspreid zijn, vindt
men zelden overblijfselen, alles is vergaan.
Men vindt de hunmebedden in alle landen,
langs de Middellandsche Zee tol in Palestina.
Uit dezelfde periode stammen de begravin
gen in holen, vooral in het Zuiden. Men
maakte de holen in rotsen de voorste kamer
diende voor de ceremoniën, de achterste
voor de begraving; de holen werden zoo
goed afgesloten, dat we ze nu nog onge
schonden terugvinden.
Andere steenen monumenten zijn nog dc
meniêrs, een soort obelisken; wat de be
doeling er van is, weet men nietmeestal
ziin ze geplaatst in lange rijen, soms van
1000 achter elkaar; verder Sfconehenge in
Engeland, waarvan de bet eekenis eveneens
onbekend is.
In ons land wondt weinig uit deze periode
gevondenhet land werd voortdurend over
stroomd door de rivieren, welke geen vaste,
door di^cen ingesloten bedding hadden; de
Rijn had vele uilmondiïngcn, welke nu niet
meer beslaan. Oudheden vinden we in Lim
burg, Gelderland. Overijsel en Drente. Be
halve hunnebedden zoog. brandheuvelshet
lijk werd begraven in een kuil, waarbij de
offeranden verbrand werden, in het rond af
gebakend door palen en het geheel met aarde
overdekt. Het verbranden der lijken ge
schiedde eerst in de bronsperiode.
In Zeeland en Texel vindt men terpen,
vluchtheuvels bij de taftooze overstroomin-
geir de ten^o >n Frioc-1oT-d bobben 'n and«r
karakter, diende als blijvende woonplaats,
vandaar dat men er nog vele overblijfselen
vindt.
Omtrent de godsdienstige denkbeelden van
dezen find valt niets te zeggen; er blijkt
sfrebts van groote vereerin/g der dooden.
In 1853. bij buitengewoon lagen water
stand van het meer van Zug, kwimen palen
bloot, welke verbonden waren door dwars-
palentusschen de palen werden velerlei
overbidden gevonden, welke wezen on oen
zeer oude vestiging, een bevolking die in
paalwoningen boven hrtt mmr woonde. Ook
in nndere meren ziiin dergelijke sporen on<t-
ddot. in de TVvde»nsec meent men 199 paal-
dorprtn te la'nr.en aanwijzen, in bet meer
van Genève 23. De huizon waren gebouwd op
een plateau on Tvnfrn ze hertondpn uit 2 ka
mers, een voor kookplaats en gen voor wo
ning, en hadden draaPvrre houten deuren;
h°t afval verdween door een gat Sn den
vloer. In alle landen h°eft men sporen van
paaidorpeu gevonden (Herodotus rchrnft er
over) en In de Trd. Archinel bertaan ze nog.
Tn N-TtaVo varen paalwoningen ook boven
den .grond. Bona al dm dorpen z'm verbrand,
men vind* nog hoeveelheden verbmnd graan
vermengd met asch.
Thans komen we aan hel Brons-!ijdreric.
Het eerste metaal, dat de mens?h gin& be
werken was het looper, omdat dit zoo ge
makkelijk t? bewerken Is. De kunst om ko
per mot k'n samen te smeden was in het
Oosten reeds plm. 2900 v Ghr. bekend. Om
het brops le kunnen maken moest men dus
tin hebben. Het vgevolg was, dat men berg
werken gin.g aanlegden om de metalen te
zoeken; vooral in Oortenrijk worden nog
oude bergwerken gevonden.
Spoedig ontwikkelde zich boo ge kunst In
brons werk, men wist mpssen te
trompetten, zooals men in onzen tijd niet
zou kunnen; men mankte biden en zwaarden
met kort handvat, waaruit men kan afleiden,
dat óf de menschen kleine handen hadden
óf de vinger op hel lemmet gelegd werd.
zoo'1 at het zwaard als steekwapen gebruikt
werd.
Ook de h arid el berint zich te ontwikkelen,
bet was lnndihandel over de Alpen De han
delswegen kan men nog terugvinden door
bet vinden van do kronzen ruitmiididefrn
(.geld) diie de kcyanlied^n wanneer ze ach
tervolgd werden, begroeven.
Ook badplaatsen kende men; het staat
vast dat S>t Mori'z reeds in de bronsperiode
een badplaats was.
In deze periode leert men bet nanrd tem-
m«o ^n het gebruiken voor den ploeg en den
striM.
"Wij kunnen met eenige zekerheid de brons
periode bepafrn in onz^n kalender, pl m.
popO—tODo v- (^ir- riet voor
Europa, omdat het brons eerst langzamer
hand uit het O doordrong.
Behalve de Grieksche culturen, waarover
later, is ook nog ee*> Haalstadsche cultuur
aan te wijzen, genoemd naar een plaats
IlaalstaAt in Oostenrijk, waar veel natuur-
•>ut gevonden werd en zich een .groote han
del ontwikkelde. Van h;nr stammen de groot
ste bronswehken. De bronsperiode valt sa
men met de Joodsche geschiedenis da Abra
ham (de Filistijnen verboden no^ hot ge
bruik van ijzer).
Na het brons kwam hel ijzer, waarvan mon
het gebruik eerst laat leerde kennen, omdat
het eerst smelt bij zeer hooge temperatuur,
welke men nog niet tc bereiken wist. Dit
leerde men door .gesloten ovens te maken,
gevuld met ijzererts en houtskoolna do
verbranding werd de oven afgebroken cn het
smeedijzer gevonden.
De ijzerpcriode heet ook wel latèrc-perio-
de, naar een Keltisch dorp in Zwitserland,
waar men de eerste sporen van het ijzer ont
dekte. Dc Kelten waren reeds neer be
schaafd, kenden ommuurde sleden en ge
munt geld. De Germanen waren toon nog
ongeciviü^rd, k n 'm "^cn sfricm-'tnnd.
doch leefden in familieverband, waaraan
verbonden was de bloedwraak.
Uit hel berin der üz^-er^periode dateert
de ontwikkeling der VUdpgcrs, die uit het
Noorden tochten maakten tot In dc Miridel-
landsche Zee, waar z;i hun sporen achter
lieten. 7ïi kenden het Runensohrift. dat men
I nog terugvindt op vele P'onumenten uit dien
«ijd (Bauln-sWnen). zrifs le Venetië Beeft
men Runenschrift gevonden.
Spiritisme.
De spirjts"l>« 1 1 den fo^r van
Amie'in van mevr. Van HóWie tot Echten,
uit 's Gravenhage, had een uiterst beperkt
aantal torhoorders. Vermoedelijk vindt dit
zijn oorzaak in het samenvallen met den we-
tenschaopelkken voordracht van dr. Kohl
brugge in h-t Valkje.
Spreekster was orthodox opgevoed daai-
na bad zij ook bij het modernisme geen ant
woord OU iel"h"knr-w-M pyro
gens als zoo vele anderen dit te vinden in
het spiriöisme.
ITierna geeft spreekster een beginsclsamen-
vattin.g der verschillende hoofldigrocoeu van
Christelijke rel:ri<v Bij allen is de bnbel het
boek van gezag. Of de bijhri uitsluitend Gods
woord is? Veel komt J*r in voor van huise-
Inken aard en particulier leven, veel men-
scbeliiiks, wat wi? thans niet meer als van
God k urm en b^-schouwm. De b';be! sprak
zooals die tiVl rijn was te be>criipen De
schrijvers waren oos'erlmgen, die gees*pM;ke
waarheden geven In den vorm van verhalen.
De oude Tcraëli°'en hadden nog geen be
grip van Gods alomtTrnwoocdjpheidvan
Gods liefde en goedheid. Dit laatste leest men
eerst bij den profeet Hozea. De Pcbvlon.isch:'
maar vooral de Perzische godsdienst heeft
grooten invloed gehad op het godsdienstig
idee der Israëlieten En deze Perzische in
vloed de°d verwachten den Messias om den
Romcinschen druk of te wentelen.
Jezus' wonderen, züln gave van genezen cn
helderziendheid deed in hem dezen Messias
verwachten Zün rijk was echter niet van
deze wereld. Toon dit bleek kwam de haat.
Tn alle landen ziin .steeds zieners geweest.
Zij zagen de afgestorvenen in doorschijnen-
den toestandook gaf h'et middel de rust des
doods af te breken en de afgestorvenen op
te roepen.
De spinViscfre feiten bevestigen de opslan-
ddrhgsverhalen.
Biij de katholieken hoort men bij het voort-
©chriilden der tijden hoe langer hoe minder
van de inwerking der onzienlijke wereld.
Bij de modernen achten velen bij den dood
aTles voorco^d uit. B;i de inboorlingen in
oudere wcrelddeelen treft men echter veel
vuldig de gave van helderziendheid aan.
ITet gewone leven is: het wandelen in de
schaduw des doods, het geestesleven is het
werkèlüke leven.
He» lichaam is sleoVs een reiskleed dat bij
den dood ofs af'*ndra'Ten wo'riit afgelegd.
De openbaringen der onzieiilöfce wereld
verklnren vele zaken uit den bijbel, vooral
van Paulus.
Spreker haalt meer dan twint-'.g zaken aan
von sT»iri"icrr,e. waaraan de orthodoxen niet
gelooven willen, terwiil zi? volle geloof hech
ten aan vnO-omen dezelfde zaken in den bij
bel verhaald.
Veel te danken is aan de moderne rich-
'in,c dia loriscbe gedachten omtrent den bij
bel heeft gegeven Die richting was echter
onder d->n invloed van het materialisme en
zag ni?t om zich Frt materialisme ontkent
een ziel on dus werd de opstanding voor de
modernen de herlering van een liik. Er komt
ech'er kentering. Enkele fanaldeken uitge
zonderd. hebben niet meer het gevoel van
geschiedkundige zekerheid en bij de moder
nen komt het idee van meer mysteriën.
On d" - :-rc'r.n T-"-» d.o |or>lr r ■»-> ;nïsfc"
£»ecst onder de mensonen te brengen, tot el
kaar en tat God. Er is een enkele wereld,
van verleden, van heden en van morgen. Er
is inwerking van de geestenwereld. Hemel
en h"l zen geen plaatsen maar toestanden,
die duren zoolang men zelf zal willen.
Ginds in d-» «--m zoowel als
hier is een oneindig aantal graden, wij wer
ken aan onze eigen toekomst.
Spreekster hetreurt het. dat slechts er1rele
vrouwen strijden voor het recht van 't spi
ritisme zij streden wel voor andere zaken,
maar niet met *t spiritisme tegen materialis
me en leugen.
In haar slot doet zij uitkomen, dat ailo
kwaad slechfis is een uitzieken van het ge
brek aan 1c;
Deze l°zir.g ring uit van het landelijk pro-
pagandafonds Harmonie.
Roode Kruis.
In het Patronaatsgebouw werd gisteravond
gehouden de aleemeene vergadering van het
Roode Kruis, waarvoor wij dit jaar geen uit-
noodiging ontvangen hadden. Wij hcblxïn dc
vergadering dus riet kunnen bijwonen, dcch
vernamen het volgende:
Na het openingswoord van den Voorzitter,
de heer Jo-.issen cn het lezen der notulen door
den secretaris, den heer Fredcriks, werd het
Jaarverslag uitgebracht.
Ilct jaar is rij gunstig te noemen Het le-
dental klom van 113 tot 144. Van de daracs-
verplecg-colonnc hebben vier leden het di
ploma behaald van eerste klas verpleegster.
Een f,rtzer M?r is reeds geplaatst in een zie
kenhuis te Amsterdam, terwijl er 'wee ver
moedelijk binnen kort plaatsing vinden to
Utrecht.
Het finantlccl verslag, uitgebracht door do
penningm. mej. Azijnman, die een batig saldo
noemt van ruim 200, gedeeltelijk op do
