Uit den omtrek.
STADSNIEUWS.
Deze indostrta rtet zich verstoken van toe-
fer van grondstoffen -uit het buitenland,
ijft over kïe inlandsche nijverheid: Geldrop
Iburg, Eindhoven, doch ook deze textielnij
verheid heeft roods op haar beurt de aan
dacht gevestigd op h^ gebrek aan wol en
^garens dat haar dreigt.
„De conclusie is dus niet overdreven, dat
3® liier to lomlc zich bevindende voorraad
•Wollen on halfwollen stoffen voor ons binneo-
jandscli verbruik al reeds onvoldoende is. Toch
Js het oms bekend, dat van dien voorraad nog
dagelijks belangrijke hoeveelheden naar onze
Oorlogvoerende buren geëxporteerd worden,
indien ergens, dan lijkt ons hier een uitvoer
verbod op zijtne plaats."
De firma Cohen meent dat binnen afzien-
fcaren tijd eenige fabrieken van heeren- eD
trinderideeding moeten stopzetten.
Het verzet der geïnterneerden.
De Belgisóhie gezant te den Haag verzocht
ons officieel hot bericht le logenstraffen, dat
onder de oproerige geïnterneerden in het
kamp te Zeist zich ook officieren bevonden.
Voorde gedoode geïnter
neerden.
Een collecte, te Harderwijk onder de geïn
terneerde Belgische soldalen gehouden tot
het koopen van een krans op het graf hunner
te Zeist gevallen broeders, bracht f 329 27 op.
Met het geld dat van de bloemen overschiet,
denkt men een grafsteen te bekostigen.
(Volk).
Belgische vluchtelingen.
Volgens een verstrekte opgave, bedraagt het
aantal behoeftige Belgische uitgewekenen te
Vlissingcn nog 5363. Hieronder zijn niet be-
^epen vele honderden, die in hotels en pen
sions en op de Antwerpsche St. Annekcs-boo-
ten vertoeven en dae in eigen onderhoud
voorzien. Het géheele aantal vluchtelingen al
daar beloopt ongeveer 7000 of verreweg het
grootste in geheel Nederland.
Sinds enkele dagen heeft op het politie
bureau te Vlissingcn eene commissie van En-
gelsche heiaren zitting, wier doel het is Bel
gische vluchtelingen per extraboot naar En
geland over te brengen. Na regislreering en
keuring vertrokken Zaterdag reeds 225 man-
ien, wouwen en kindoren op die wijze naar
Folkestone, terwijl de bedoeling is biermede
eenigen tijd door te gaan.
Onderstandsvoorschotten
voor vluchtelingen.
De minister van binnenlandsche zaken heeft
cêr kennis van de burgemeesters doen bren
gen. dat sedert zich hier te lande een aantal
vluchtelingen hebben gevestigd, die uït de
openbare kassen moesten worden ondersteund
de burgemeesters van verschillende gemeen
ten (zich tot de Regeering hebben gewend om
voorschotten uit 's rijks kas, aangezien de ge
meentekas niet toeliet de (kosten van die on
dersteuning bij voorschot te voldoen.
Aan die verzoeken heeft de minister van
dnanciên (gevolg gegeven Ook ten behoeve
van de ondersteuning van gezinnen, welker
;ostwinner in Duitschen krijgsdienst was ge
roepen, zijn aan de burgemeesters van enkele
f;meenten dergelijke voorschotten verleend
angezien het wenschelijlk is. dat het ver
trekken van nieuwe voorschotten uitzonde
ring blijve, zijn de burgemeesters verzocht om
ie declaraties, door tussehenkomst van den
Commissaris dei* Koningin in hun gewest, zoo
spoedig (mogelijk in te zenden, en indien in
het vervolg nog voorschotten noodig modb
ten zijn, de aanvraag daartoe bij. gemotiveerd
schrijven in te dienen.
Uit het kamp te Hunspeet.
Uit volstrekt zekere bron Is aan Het Volk
bekend, dat van we 'e den kamp-leider, dr.
Hendrik Muller, censuur op de brieven wordt
uitgeoefend, die van de in het kamp aanwezi
ge vluchtelingen uitgaan.
Dit is het afdoende bewijs, zegt het blad, dat
te vluchtelingen er beschouwd en behandeld
worden als gevangenen, wat ze niet zijn en
waartoe ze niet gemaakt mogen worden.
Van de zijde van iemand, die het weten kan
en die, wat wij meedeelen volkomen onder
schrijft, wordt aan H et Volk meegedeeld,
dat van centrale verwarming in het kamp,
waarvan sommige bladen dwazeïïjk spraken,
geen sprake is. In de eetzalen, ingericht voor
1090 personen, staan 2 ft 3 kachels die deze
groote .ruimten onvol doende verwarmen, ter
wijl deze verwarming in de slaapzalen geheel
wordt gemist. Verder is er veel te weinig licht
in deze zalen, terwijl d/t bovendien nog
avonds om 8 uur reeds wordt uitgedaan.
Naar de N. R. Ct. verneemt, heeft de minis
ter van binnenlandsche zaken Maandag aan
den regeeringsoommissaris van het kamp te
Nunspeet. dr. Hendrik Muller, medegedeeld,
dat de aldaar gevestigde vluchtelingen, die
tot dusver bet kamp niet mochten verlaten,
ricli thans vrijelijk mogen bewegen.
Te Culembang zouden Dinsdagmorgen
ÉkDe Belgische vluchtelingen ald/aar naar het
bajTiD "dain Nunspeet vertrekken, doch toen
de trein van 809 aankwam om deze men-
schen te vervoeren, bleek hot. dat slechts zes
daartoe bereid waren. Alle andere ruim
honderd gaven te kennen, liever naar hun
vaderland terug te koeren.
Levensbehoeften Belgische
grensgemeenten.
Ingesteld is eene commissie voor de voor
ziening in. de noodzakelijke levensbehoeften
in Belgische grensgemeenten met benoeming
Jtot voorzitter van A. N. Fleslcens. Tweede
Kamer-lid te Geldrop; tot secretaris C. van
Udcn, burgemeester van Bud el en van mr
J. van Best, lid der Tweede Kamer te Eind
hoven, tot regeringscommissaris der com
missie in België
Tegen de hebzucht
Terwijl aan de ééne zijde de regeering en
vele particulieren er op uit zijn de gevluchte
Belgen zooveel mogelijk te helpen, zijn er aan
den anderen kant helaas enkele hebzuchti-
gen, die van de gelegenheid trachten te profi-
teeren om een extra winstje te maken. Een
dor verslaggevers van het Hbld- die tijdens
de groote toevlucht van vluchtelingen te Roo-
«endaal was, weet te vertellen, dat een van
de hoteliers daar voor zolderkamertjes, die
nooit meer opbrengen dan f 1.50 per nacht,
den airmen uitgewekenen, die toch gaarne een
dak boven het hoofld hadden, f 3.50 wist af
te persen. Ook in andere grensgemeenten
êchijnen soortgelijke Draktijken. ook door par
ticuliere kamerverhuurders, in toepassing te
zijn gebracht Te Sluis dorst men zelfs f 150
voor een maand kamerhuur ie vragen Ver
trekken die men anders mol plaizier voor f 20
per maand kan krijgen, worden ru geregeld
Verhuurd voor f 50 tot f 60 en hooger.
De burgemeester dier gemeente heeft zich
nu tot den minister gewend mei de vraag
welke maatregelen daartegen genomen kun
nen worden.
De Minister heeft daarop verzocht hem
eenige voorbeelden te willen geven teneinde
het nemen van de gewenschte maatregelen te
overwegen.
Van de grenzen.
Een der berichtgevers van het Hbld. seint
uit Yzcndijke
G'isteren heeft zich bij Biervliet weder een
Duitsch soldaat over de grens begeven, en
zich aan de Holla ndsche grenswacht overge-
gegeven. De man, 39 jaar oud, gehuwd en va
der van 3 kinderen, hing den passagiers van
de tram, waarmede hij heden vervoerd werd,
verschrikkelijke tafereelen op van de gevech
ten, die hij in het begin van den oorlog in
Noord-Frankrijk en de laatste weken bij Ype-
ren had medegemaakt. Steeds wordt er ge
vochten, zeide I j, en steeds wordt opnieuw
voorwaarts gecommandeerd. De Duitsche ver
liezen zijn ontzettend. Ten laatste besloot hij
liever dan zelfmoord te plegen, zooals vele
kameraden, een poging te doen om te ont
snappen. In volle uniform ben ik van Yperen
naar de grens komen loopen, zonder de aan
dacht te trekken, Onderweg schrok ilc een
oogenblilc hevig, toon een officier mij aan
riep. Hij gelastte mij echter slechts, zijn
paard op stal te brengen".
Hedenmorgen slaagde een bewoner van
Knocke er nog in. tuxschen de posten door,
over de grens te komen. Hoe moeilijk en ge-
vaarliik dat is, kan blijken uit het feit, dat
sommige schildwachten vergezeld zijn van
politiehonden.
Langs de kuststreek is het rustig. Voedsel
is cr nog genoeg, doch aan steenkolen en pe
troleum is groot gebrek. Zoo is het ook te
Brugge. Aan een steenkolenkoooman aldaar
werd vergunning verleend in Holland inkoo-
pen te doen.
Van de Nederlandse h-B e 1 g i s c h e
grens.
im Sas van Gent wordt gameid:
De grensbewaking wordt steeds scherper
doorgevoerd. Elk wegeltje wordt 'bespied; hier
en daar is de grens met prikkeldraad aange
geven; patrouilles ook in karretjes ver
kennen des avonds het terrein buiten de
groote wegen; de landstorm die er nu een
maal een aan de „Stammtisch" verkregen ze
kere mate va»n gemoedelijkheid op na houdt
wordt geleidelijk vervangen door bereden
bewakingstroepen, die versch onder de kazer-
notucht vandaan komen. Duitsche consuls in
sommige grensplaatsen gaan onverpoosd voort
met het afleveren van passen «naar België aan
ieder die er om vraagt en strijken er een aar
dige duit mee op, maar tal dier passen hebben
voor de bezitters slechts de waarde van
scheurpapier.
Een en ander kan intusschen (niet beletten,
dat nog heel veel personen de grenslijn over
schrijden, zoowel Nederlanders als Belgen en
Duitschers. Te Gent zoo vernam ik
mankeeren voortdurend manschappen op het
appèl en niet zoo weinig ook.
„Van waar zijt ge?" vroeg ik een der grens
posten
„Van Ober-Beieren, wijd weg. Hoe staal
het met den oorlog?"
„Dat zult ge toch wel beter weten dan ik
Ze vechten nog altijd aan de Yser."
„Ach, daar komen ze nooit over, nooit 1"
zei de Ober-Boier. En teokenend vond ik dat
woordje „ze"; sie in plaats van wir.
Het Nederlandsche Roode Kruis.
Bij Kon. beslurt is aan het Informatiebureau
van het Nederlandsche Roode Kruis voor zie
ken en gewonden ook opgedragen de hulp
verleening en inlichtingendienst ten aanzien
van krijgsgevangenen en geïnterneerden.
In verband hiermede ziin enkele artikelen
van het Kon. besluit van 19 Maart 1913 (Staats
blad no. 113) gewijzigd.
Voorts is bepaald dat de eereleden der Ver-
eeniging bij Kon. besluit worden benoemd op
voordracht van het hoofdcomité.
Ten slotte is aan het hoofdcomité van de
Vereeniging het Nederlandsche Roode Kruis
de bevoegdheid verleend voor belangrijke
diensten in of jegens de Vereeniging bewezen
een zichtbaar te dragen Kruis van Verdienste
of een Medaille van Verdienste te verleenen.
De kosten hieraan verbonden, komen leD laste
van de Vereeniging.
Inbrekers aangehouden.
Zondag is gebleken, dat in het zomerverblijf
van mr. \V. A. 1 Hooft, te Haarlem, staande
aan den Mooge-Duin-en-Daalscheweg te
Bloem endaal was ingebroken.
Verschillende voorwerpen zijn gestolen.
De politie heeft als daders aangehouden
drie personen uit Haarlem, oude bekenden
van de justitie
Zij hebben de inbraak beleend. De voor
werpen, die te Haarlem bij verschillende op-
koopers en tappers waren verkocht, zijn op
gespoord. De inbrekers zijn ter beschikking
der Haarlemsche justitie gesteld
Inbraak. Tijdens zijn afwezigheid is
in de woning van den warmoezier O. in da
Moesstraat te Groningen door verbreking van
can glasruit ingebroken. Bij onderzoek bleek,
dat er uit een (kastje twee bankbiljetten van
ƒ100 en een van 40 waren verdwenen.
Tevens bleek, dat er een begi'n van brand in
de woning van den warmoczier is geweest.
Door de justitie is een onderzoek ingesteld.
Aangehouden. Te Rotterdam is ge
vankelijk aangebracht G. D., op het station te
Enschedé aangehouden, verdacht van diefstal
van 500 M. van een vluchteling. Bij de arres
tatie waren nog 100 Mark in zijn bezit.
Vervalschte cacao. De politie te
Rotterdam deed gisteravond een inval in een
woning, op vermoeden, dat daar cacao werd
vervalscht. 15 vaten zand en zaagzel en 25
pakken cacao werden in beslag genomen.
Oog uitgeslagen. Te Weert
liceft eene ernstige vechtpartij plaats gehad.
Een schilder kreeg met een hard voorwerp
een stag op een oog, dat als verloren moet
worden beschouwd .Voor het behoud van
bet andere oog wordt gevreesd. Het slacht
offer is naar d"e kliniek te Maastricht over
gebracht. terwijl de dader in verzekerde be
waring is gesteld
Noodlottige va 1. Een arbeider
te Heerlen, die dezer dagen van een in aan
bouw zijnd huis viol en ernstig gekwetst nanr
hel hospitaal werd overgebracht, is aan de
bekomen verwondingen overleden.
Omtrent de ontploffing in een
spoorwegcoupé aan het station Wees-
perpoort tc Amsterdam Maandagavond, meldt
het Hbld. het volgende
Een kantoorbediende van de Pope-melaal-
draadlampcnfabriek te Venlo moest voor zijn
patroon een metalen bus doen vu-llen met
vlooibaro lucht in dc fabriek Elccüro aan
den Oruquiuswog. Deze vloeibare lucht wordt
hij hot luchtledig maken van gloeilampen ge
bruikt.
Reeds meermalen waren, zonder ongeluk
ken, hoeveelheden vloeibare lucht per spoor
getransporteerd. Het waren dan echter steeds
hoeveelheden van enkele liters Ditmaal
moest de bediende 20 ft 25 liter halen. De bus
sen zijn zooveel mogelijk geïsoleerd om den
-invloed van de temperatuur van de buiten
lucht te weren. (Vloeibare lucht heeft een
temperatuur van 180 ft 190 gr. C. onder nul).
Toch verdampt, ondanks de isoleering, de
vloeibare lucht in 17 ft 20 dagen, doch dit
levert, naar m.n aanneemt, geen gevaar voor
springen op.
Uit voorzorg had men, naar de directeur
van de fabriek Electro meedeelde, aan de fa
briek de bus niet geheel gesloten, omdat het
hier een buitengewoon groote hoeveelheid
betirof. Daardoor ontsnapte de lucht in gas
vorm en dit gaf een suizend geluid. Vermoe
delijk bevreesd, dat dit gclunl in den trein de
aandacht zou trekken en wellicht tot verkeer
de conclusies zou leiden, bad de bediende
der Venlosche fabriek, naar de directeur van
Electro vertelde, de bus geheel gesloten. Door
de warmte in den coimé schijnt er van de
vlowbare lucht een meer dan normale hoe
veelheid verdampt te zijn, met het gevolg, dat
de bus sprong.
Brand. Gisternacht is de boerderii van
den landbouwer Goudsmit te Deursen (N.-B.)
tot den grond toe afgebrand.
Vier (koeien. 4 groote en 8 kleine varkens
zijn in dc vlammen omgekomen. Alles was
verzekerd
School- eu Kerknieuws.
's~G ravenhage, 8 December.
Akte-examens in de Fransche taal (Middel
baar onderwijs, akte B (ochtendzitting").
Geëxamineerd en afgewezen één vrouwelijke
cand'daat.
Akte-examens Fransche taal M O., akte B.
's-Gravenhoge, 8 Dec. (Namiddag). Geëxa
mineerd cn toegelaten één candidaat, mej. A.
van Kempen, te Groningen.
Kunst en Wetenschap.
Huldiging Verkade. In den Ver
kade-schouwburg te den Haag had gister
avond de 100ste opvoering van „Hamlet"
plaats.
Bij het begin der pauze bood de acteur Ver
beek den vertolker der titelrol een f raaien
krans en een bloemstuk aan. Daarbij wees hij
er op, dat een 100e Hamlet-opvoering als een
mijlnaal is te beschouwen, vooral in de Ne
derlandsche tooneelspeelkunst! „Wij confra
ters gevoelen Echocfte, zei spr., u dankbaar te
feoonen, hoe hoog wij u als leider schatten.
Hel publiek heeft 100 voorstellingen groote
belangstelling getoond. Het publiek ziet
slechts het resultaat. Wij arlisten zagen uw
arbeid en bewonderen uw groote psycholo
gische kennis. Voor dit alles wrïUen wij n een
blifvende hulde bieden".
Namens hot geheele personeel aan den
schouwburg verbonden, de artisten, de beide
gasten, de administratie, enz. bood spr. den
heer Verkade een zilveren lauwerkrans aan
en uitte den wensch. dat nog vele Hantiet-ver-
tooningen zouden volgen. Een hartelijk ap
plaus volgde op deze toespraak.
Aan het slot dor voorstelling werden den
heer Verkn Te ook een drietal bloemstukken
aangeboden.
Pluimveehouder ijl.
Onder voorzitterschap van dien heer D.
Syagemakers uit Tilburg, is te Utrecht een
aJgemcone ledenvergadering gehouden van
de vereeniging tot bevordering der pluimvee
houderij en tamme konijnenteelt in Neder
land.
In zijn openingswoord sprak de heer Swa-
gemakere, ondervoorzitter der V. P. N., de
hoop 'uit, dat de leden niet- te d'iep zouden
ingaan op de verschillende kwesties welke
ter sprake zouden komen, daar deze meest
waren voorbereid door den afgediredeni voor
zitter. Met het oog op de tijdsomstandighe
den zag spr. af van heit houden van een uit
voerige openingsrede.
Medegedeeld werd, dat de heer Scliuyle-
man de algemeene secretaris, tegen 1 Januari
a.s. ontslag had gevraagd- Besloten werd
hem dit eervol te verleenen. Mode werd eer
vol ontslag verleend aan den heer Spruyt,
als redacteur van het opgaan. Hem werd
dank gebracht voor de voortreffelijke wijze,
waarop hij liet orgaan heeft geredigeerd. De
onder-voorzitter deelde vervolgens mede,
dat de heer F. E. Poslhuma door zijn be
noeming tot minister van landbouw, nijver
heid en handel zich genoodzaakt had gezien
els voorzitter le bedanken
In de Maandagavond gehouden bestuurs
vergadering heeft de heer Posthuma van het
bestuur afscheid te no men fen verzocht op de
vergadering toch vooral aan te dringen op
het behouden van den ouderlingen vrede.
Spreker stelde voor, den heer Poslhuma lot
eere-lid van de V. P. N. le benoemen. Hiertoe
wond onder luide instemming met algemeene
Stemmen besloten.
De heer V. R. Y. Cro-esen. te 's Graven-
ha ge, wend daarop met algemeene stemmen
tot voorzitter gekozen. Tot altemeon secre
taris werd benoemd de heer H. J. Bayer te
Bussum. Deze nana onder dankbetuiging voor
het in hem gestelde vertrouwen zijn benoe
ming aan.
Uiilbreiding ttan Gasfabrieüc
en Buizennet
B en W. bieden den Raad een voorstel aan
van de Commissie van Bijstand in het beheer
der Gasfabriek en Waterleiding, het aanleg
gen van een kabelnet aan d"cn Zuidkant van
den Berg. en uitbreiding van het gasbedrijf.
B. en W. verklaren zjbcli geheel te vereeni
gen met het voorstel, dat wij hier volgen
laten
Bij onzen brief van 2 Juli jh, no. 575 hadden
wij -de eer u in kennis te stellen met de voor
loop! ge plannen, door den directeur ontwor
pen voor de uitbreiding van het gasbedrijf.
Bij uwe missive van 30 Juli 1914, no. 613/1026
d.a.v., werden wij verzacht den directeur te
willen uitnoodigen zijn plannen nader te wil
len uitwerken, en definitieve plannen met be
grooting van kosten te willen voorleggen.
Wij hebben thans de ceo* u aan te bieden het
onder dagtcekcning van 5 November jJ. ons
aangeboden rapport van den directeur, waar
in deze zijn aanvankelijke denkbeelden tot
definitieve heeft ïtit gewerkt, ailsmede een
rapport van den secretaris, waarin de moge
lijkheid van uilvoering van uit een financieel
oogpunt is bekeken.
Met de»n inihoud van beide stukken hebben
wij ons. na rijpe overweging, kunnen veree
nigen en hebben wij vrijheid kunnen vinden,
u voor te steJlcn, 1e bevorderen, dat den Raad
de noodiige voorstellen wonden aangeboden
om tot uitvoering van een en ander te komen.
Tot toelichting van ons standpunt mogen wij
noc hot volgende mededeelen
Na bested earing van de plannen Is aller
eerst het spreekt wel van zelf de vraag
naar voren getreden, of het verantwoord is,
in deze tiiden voorstellen te doen van zóó in-
griipenden aard en met welker uitvoering
zulke groote sommen zijn gemoeid.
Ofschoon onze Commissie zich diep door
drongen acht van den ernst der tijden, en zij
het in 't algemeen riet verantwoord acht.
groote uitgaven te doen, heeft zij niettemin
volle vrijheid kunnen vinden, deze voorstel
len thans fn te dienen.
De uïf.breid'n" toch is een gebiedende eiscih
geworden. Langer ie wachten met de voorbe
reiding ter hand te nemen, zou niet verant
woord zijn.
Opgemerkt dient te worden, dat deze onze
meening nEct steunt emkel op de overweging,
dat een uitbreiding van de bebouwde kom aan
de Bergzijde weldirn as te verwachten. Of
schoon die uitbreiding ook door ons wordt
geloofd, zou daarin echter alleen geen vol
doende motief zijn geDogen, op dit oogenblik
de ritbreidüng ter hand te nemen. Maar zij is
gebiedend geworden door de voortdurende
toeneming var» het gasdeblet binnen de be
staande grenzen.
Onze fabridk bezit verschalende toestellen
en inrichtingen, waarvan bij een normale
exploitatie oa. 10.060 M3. per eternal de hoog
ste bclastng behoorde te zijn, omdat voor de
bedrijfszekerheid steeds voor een behoorlijke
reserve dient te worden zorg gedragenDezer
dagen is reeds de bela-otrug gestegen tot een
ermaal-proriucine van 15210 M3„ waarnij
dient opgemerkt, dat door de verminderde
straatverlichting nog 4- 400 M3. gas per et
maal wordt bezuinigd. Beschouwt men deze
cijfers en bedenkt men daarbij, dat weldra de
woningen van ..Volkshuisvesting IT*, „St. Bo-
nifacrus" en eerlang die langs Bissehopsweg,
Veldsteaat en Kroontjesmolen aan het buizen
net zullen moeten worden aangesloten, dan
behoeft het wel geen betoog, dat de tegen
woordige f-testamd niet langer mag worden
gehandhaafd.
De no Izakelijkheid van uitbreiding berust
dus op feiten, terwijl verder de omstandighe
den, waarin de Gemeente verkeert, het vol
doen aan die noodzakelijkheid vergemakke
lijken.
Ook is de vraag gesteld, of mogelijk dc In
voering van liet dectrisch bedrijf ndet een zoo
danige daling van het gasverbruik zal veroor
zaken. dat veilig met de uitbreiding eenigen
tijd kan worden gewacht.
Deze vraag moet ontkennend worden beant
woord. Ongetwijfeld zal ook Ihtier, gelijlc overal
elders is geschied, de invoering van het elec-
trisdh bedrijf haar invloed uitoefenen op het
gasverbruik. Maar de mogelijkheid wij
zouden durven zeggen: de zekerheid eener
niet onbelangrijke toeneming van het gasver
bruik zou oorzaak zijn. dat de depressie, door
de aanwezigheid van stroom veroorzaakt, niet
zal verhinderen, dat de verhouding tusschen
afname en maximum-productie steeds ongun
stiger zal worden. Fn nu bedraagt de over
belasting reeds 36 pCti
Ook de invoering van het electrisch bedrijf
mag dus geen reden zijn, de uitbreiding op te
schorten.
Het spreekt van zalf, dat de duurte van het
geld, ais gevolg van de tijdsomstandi'gheid,
niet zal nalaten de kosten belangrijk te ver-
hoogen; ook dit punt is rijpelijk overwogen.
Het algemeen gevoelen was echter dat daar
tegenover motet worden gesteld, dat de prijzen
van de meeste grondstoffen tfbans nog niet
hoog ziin en een stijging daarvan stellig is te
verwachten.
Van deskundige zijde werd de meening ver
nomen. dat de mindere bouwkosten van dit
oogenblik ruimschoots zullen opwegen tegen
dc meerdere rente, die voorioopig zal moeten
worden betaald.
En eindelijk wenschen wij er nog de aan
dacht op tc vestigen, dat de directeur bij zijn
ramingen steeds den ruimen kant heeft ge
houden. Zoo zal het zeker riet noodig zijn,
overal de dubbele leidingen aan te hrerugen,
en zal ook de geheele uitvoering van het bui
zennet met overleg en in verband met de om
standigheden, waaronder dan zal worden ge
leefd. kunnen geschieden, zoodat besparing
uit diien hoofde niet is uitgesloten.
Maar nu de uitbreiding van de fabriek, op
zich zelf een gebiedende noodzakelijkheid is
geworden en dc wenschelijkheid der verdere
uitbreiding sterk wordt gevoeld, hebben wij
het plidht geacht, de voorstellen In hun geheel
te moeten bezien en de uitvoering daarvan
ook in hun geheel te moeten aanbevelen.
Aan hot rapport van den directeur der Be
drijven, (dir. Koppejan, ontleenen wij het vofl-
gende
In mijn rppporst (Ld. 2 J11M betreffende den
aanleg van gas- en waterleidingen op den
Berg, en den aanleg van een kabelnet op dei^
Berg-Zuiid, heb ik uiteengezet, dat hiervoo#
noo'lig zal ziin een kapitaal van
f 103.000 voor de gasleidingen,
- 9.1000 watorleiddugen, en
- 20.000 kabels, enz.
In bet door B en W. aan den Rand geridhte
voorstel, d.d?29 Juli 1914 werd «reeds voor dezé
werken een crediiet aangevraagd, doch onder,
den invloed van den Europceschcn oorlog
werd dit punt van de agenda dar Raadsver
gadering afgevoerd.
Zoo hel aan den eencn 'kant moge-lijk kanf
zijn door den aanleg zoo eenvoudig mogelijk?
uit te voeren onder de Begrootlng te blijven,
aan den anderen kant ka-n niet worden voo-rw
zien voor welke prijsverhoogingen ten gevoD
ge van den oorlog, de gemeente kan komen te
staan. De directeur adviseert daarom de ge*
raamde bedragen niet te wijzigen.
In zijn voorlooplg plan adviseerde dc direc
teur to»t don bouw van een watengasfabrlek.
Weliswaar komen hiervoor alleeni buitenland*
sche firma's iin aanmerking maar, bij welk/6
uitbreidingsplannen ook. zijn ook de HoBaroc&i
sehc fabrikanten van gastoestollen zoodianlig
van hot buitenland afhankelijk, dat in alle ge
vallen de tijdsomstandigheden van gelijken
invloed zouden zijn.
Hoewel de mogelijkheid natuurlijk niet ii
buitengesloten, dat de olieprijzen zoodanig
zullen stiiten, dat -de watergas-fabricage duur
der zal zijn dan de steenlcotengas-fabri-ago,
zijn de voordeden, verbonden aan de vereeni
ging van de productie van steenkotangas en
watergas, welke de directeur in zijn vorig
rapport reeds uiteenzette, zóó -groot, dat mcf
gorusthe/Üd toch 'de bouw van een watergas'
fabriek mag worden aanbevolen.
Daarbii komt nog dat spcdaal voor do
Amersfoortsche gasfabriek dc bouw van een
watergasfnhriek nog leidt tot eenige gunstig©
veranderingen in de inrichting der fabriek,
wellee de directeur opsomt.
Daarbii wensoht de drrccteur vooral onder
dc aandacht te brengen, dat de gasfabriek
zich thans op een kritiek punt bevindt waar
op het nog juist mogolijk is. met een minimum
van arbeidskrachten per M3. dagproductie te
kunnen volstaan.
Tegelijkertiid met de aanwending van een
groot kapitaal voor de noodzakelijke uitbrei
ding. treedt de toestand in. dat het aantal ar
beidskrachten in verhoudv'ng groot wordt to«t
dc geproduceerde hoeveelheid gas.
De fabriek is thans genaderd tot dc gren«v
waarop de primitieve toestanden, heer-
schende op (kleine gasfabrieken, ndet tenger
kunnen bost endigd blijven.
Voor hij overgaat tot de uiteenzetting van.
dc uitbreidingsplannen, wijst hij er op, dat
met deze plannen nog lang niet het einde is
bereikt en na de uitvoering van deze werken
behalve natuurlijk de altijd weerkeorende
vernieuwing van den inbouw van ovens, d©
kleinere wijzigingen, vernieuwingen en uit
breidingen van toestellen en Inrichtingen
het kolen- en cokestransport verbetering be
hoeven.
Hij wijst er op om tooh vooral niet do
meeniivg te vestigen, dat met de hierna vol
gende voorstellen, voor den zomer vam 1915,
im% U-o ocruWolgc.xKlc jarvm nW 7iaJ behoeven,
te worden gebouwd.
Ook al zou namelijk <le koten&an/voeir en
het cokestransport, wot capaciteit betreft,
niet grootcr worden, zoo zal het toah duide
lijk zijn, dat door den beslaand/en toestand
jaarlijks duizenden, guldens aan arbeidsloon
verlonan gaan. welke bij doelmatige mecha
nisatie imricbling van hot kolen- en cokes
transport. oils winst in de kas der gemeen
te zouden kunnen vloeien.
Nu de gemeente binnenkort over electrL-
oclic energie kan ibcoahïlJken, zal, behalve
op hot bcjjen- ei» cokestransport, door do
toepassing vam eJectrorootoren nog op veler
lei ander gebied vee-1 ku-mncn worden be
spaard.
Volgt die uitoeonzetting vujn de ln den zo
mer ran 1915 noodzakelijke uitbreidingen.
Resumeerendo, is het totale bcnoodigdc
kapitaal, bahalve den aanlog van gas- en
waterleidiinigan op den Berg en de kabels
voor Beng-Zfiïid, diat tie aamdn 223,000 vor
dert, boverïdüen:
g. Voor de .verzwaring van het
atadsbuizesnnet S7.000
b. Voor de faibriekstoestellcn 38,000
o. Voor de water<gots>-fabriek en
het ketelhuis n 77,500
Te zaoien 152.500
"Wat deze begroeting betreft, meent de di
recteur niöt te mogen nalaten 01 te wij»
zen, dat hij gedurende -zijn ver^T^ te Ber
lijn, voor de keuring der kabels van het
electrisch bedrijf, bij de Beriio-Anhaitischo
Madhinenbau A.G., getracht heeft tie weten
te komen of de oorlog veel invloed op dtf
prijzen, welke hij bad opgemaakt voor nor-
ma Le tijden, zou thehben.
Na eenige besprekingen, verklaarde ueo
zich gaarne bereid, de voordoopi^e begrootlng
te willen opmaken, waarbij gebleikon is, dat
zijne berekeningen ook thans nog jurist zijp
en de oorlog de prijzen slechts met enJcesU
proooniten verhoogt. N^etlemm moei ech*
ter met de mogelijkheid rekening wordien ge*
houden, dat die tijden veranderen en de en
kele .procenten aangroeien tot üentaRten.
Om deze roden en. mede deocr den twijfel
welke hij niet ran zidh kan afzetten of hei
wel mogelijk zal zijn, het wenk tot een goed
einde te brengen, in verband met onvoldoou*
de en onregelmatige levering en montage,1
voedt hij zich zeer bezwaard, thans tot u té
moeten >kounen met voorstellen van uitixrej-
ding, waarmoe zooveel kapitaal is gemoeid.
Het eene is echter het gevolg van helt asnf
dere.
Lnddern daarom het raste voornemen blijft
bestaan, in verband niét het ^grondbedrijf det
gemeente, op (Hen 'Ber)g ges, water en g©r
doaltelijik electriciteit te Leveircn, dtin Is dat al
leen mogelijk door aanwending van bet ka
pitaal van ƒ223 000. x
I2n bestaat ddt leildingniet en zal de gasfyj
brick in staat zijn, de bcnoodigde hoeveel*,
hekl .gas te leveren, dan moeten niet alleen
de f/aforieksloeslellen, wat hunne capaciteit
betneill, (daaraan worden aangepot, dodh
moet tegelijkertijd een begin worden gemaakt
met de verheffing van alle falbrieksatKnchtin^
gen, vam die van een kleine tot die Van eeü
middelmatig groote fabriek.
