"BINNENLANDS
oofden op don rechteroever in de si reek
ounlehovoeKoianki aan en gaat de Dnjeslr
over in de streken Ivani—Jo ja va en Koscel-
nikiSinkaw. Onze artillerie bombardeerde
den vijand den 14en met succes op versohei-
I dene punten tijdens zijn overgang over de ri
vier en dwong hem op eenige punten van den
overgang al tc z-ien. Het gevecht duurt voort.
Weenen, 15 Juli. B.) Officieel be
richt van heden middag.
Tegen sommige punten van het plateau van
Doberdo onderhouden de Italianen weer een
levendige geschutvuur. Zij beproefden ook
rerscheidene infanferic-aanvallen met name
tusschen Saraussina en Polazzo, maar wer
den, zooals altijd, onder groote verliezen te
ruggeslagen.
In het Karintische en het Tirolsclie grens
gebied gebeurde niets van belang.
Rome, 15 Juli. (R.) Officieel commu
niqué.
In den Boven Cadorc duurt ons bombarde
ment van de werken bij Platswiesc cn Lan-
d"ro met goede 'werking voort. Een deta
chement infanterie beklom een schijnbaar
ontoegankelijk ravijn en nam door een ver
rassenden aanval den top Yau Falzarego. Een
nachtelijke tegenaanval werd afgeslagen.
Konstantinopel, 14 Juli. (W. B.)
Mededeeling van het hoofdkwartier.
Aan het Dardanellenfront maakte in den
nacht van 12 op 13 Juli een van onze verken-
nnngsafdeelingen bij Ariburnu op onzen rech
tervleugel een kist handgranaten buit. Wij
wierpen den vijand terug, die de loopgraven
op dezen vleugel trachtte te naderen.
Op den linkervleugel vuurde de vijand
uit vrees voor eene verrassing den geheelen
nacht uit lichtende pistolen en onderhield
een aanhoudend infanterievuur in het vage.
Bij Sedd ul Bahr was in den morgen van
den I3en op hel geheele front een lichte ar-
tilleriestrijd. In den namiddag viel de vijand
na een hevige arlillerievoorbereiding meer
malen onzen linkervleugel aan; hij werd ech
ter door onze tegenaanvallen teruggedreven
en leed zware verliezen. Bovendien wierpen
wij den vijand, die den 12en dichter bij een
deel van onze loopgraven op dezen oever ge
komen en daar gebleven was, uit zijne stel
ling; wij dreven hem in zijne vroegere stel-
Mngen terug. -Wij namen bij deze gelegen
beid 14 Engelschcn gevangen.
Onze Anatohscho batterijen namen een
werkzaam deel aan de gevechten van 12 op
13 Juli bij Sedd ul Bahr. Twee vijandelijke
torpedojagers, die uit de wateren van Kere-
vizdere legen onzen linkervleugel vuurden,
vluchtten voor hel werkzame vuur van dezo
batterijen in de zeestraat.
Een vijandelijke torpedoboot, die gewoon
lijk in de golf van Saros kruist, naderde gis
teren den oever. Zij werd door twee granaten
getroffen en vluchtte achter het eiland Saros.
Aan het Irak-front dreven onze troepen
een vijandelijke motorboot terug, die een
dijk ten westen van Corna aan de Euphraat
wilde naderen. De vijand, die op deze plaats
te land een aanval wilde ondernemen met
Mulersleuiiing van kanonneerboolen, werd
door onzen krachtigen tegenaanval op de
vlucht gedreven. De verliezen-van den vijand
tijdens deze gevechten waren zeer groot.
Op de andere fronten is niets van belang
voorgekomen.
I.onden, 15 Juli. (R) Officieel. De En
gelsche en Fransclie troepen aan de Dar*
dan ellen hebben op 12 en 13 Juli, na een
hevig gevecht, een aantal Turksche loopgra
ven vermeeslerd. Zij kwamen 200 5 400 meters
vooruil cn namen 422 man gevangen. De
Franscihen drongen met hun uitersten rechter
vleugel door tol den mond van de Keivsvcd'ere
Konstantinopel, 15 Juli. (W. B.)
Mededeeling van den genoralen staf.
Aan het Dardanellenfront wam» den lien
geeao operaliën bij Ariburnu cn Sedd ul
Bahr, .behalve eet) zwak vuurduel Ouzo ar
tillerie dwong een vijandelijke torpedo boot
en een vijandelijk troepen transport, die Ari
burnu trachtten tc naderen, tot de vlucliL
zij boorde eene vijandelijke sloep in den grond
en slak een tweede sloep in brand.
Aai» het Irakfront volbrachten in den nacht
van den 13en onze afdeelingcn, die van den
<Len linkervleugel van de giroep Munlefik
vooruitgcrukt waren, uitmuntend hunne
taak. In een strijd, die van middernacht lot
den namiddag duurde, wierpen zij den vijand
ondanks een lievig artillerievuur, terug en
brachten hem zware verliezen toe. Wij tel
den 500 doode vijanden, waaronder verschei
dene officieren. In Iwee booten, die geheel
gevuld waren, voerde de vijand doodeJi en
gewonden weg. Onze verliezen waren: een
luitenant en 5 soldalen gedood. 21 gewond.
De zwaro kanonnen Ann don vijand wierpen
gedurende het gevecht 300 projectielen in
onze stelling, waardoor één soldaat gewond
werd.
Aan de overige fronten gebeurde niets bij
zonders.
Konenhagen, 15 Juli. (W. B.) Hel tc-
legraaf-agentschap Ritzau meèdt: Lit Ljugarn,
o pOost Gothland, wordt aan het blad Gott-
landingen getelefoneerd, dat gisteren van het
invallen der duisternis af tot 2 uur des nachts
een hevib vuur in de zee is waargenomen.
Vassohcrs, die zich 's nachts op dc zee bevon
den, maken molding van zwaar kanonge
bulder.
B e r iij n, 1 5 J u 1 i. (W. B.) Den 5en Juli
maakte het Fransche ministerie van marine
officieel bekend, dat den 4en in het Kanaal
twee Duitsche U-booten beschoten zijn door
schepen A*an het tweede Fransche lichte es
kader en dal hierbij een U-boot door ver
scheidene granaten is getroffen.
Naar wij van bevoegde zijde vernemen,
komen Duitsche U-boolen hier niet in aan
merking. Er kan dus slechts sprake zijn van
Fransche of Engelsche duikbooten, die bij ver
gissing beschoten zijn door dc genoemde
Fransche strijdkrachten.
Lyon, 15 Juli. (W. B.) De Nouvelliste
bericht uit Cherbourg, dat volgens een daar
ontvangen bericht ter hoogte van Calais een
Fransch vissohersstoomschip, welks kanonnen
20odanig waren opgesteld, dat zij niet te zien
waren, door een Duitsche duikboot werd aan
gemaand te stoppen. Het voldeed aan dit bevel,
maar toen de duikboot naderbij gekomen
was, opende het visscherssloomschip het
vuur-
Christiania, 15 Juli. (W. B.) Vol
gens Morgcnbladet werd een Zweedsch stoom
schip, waarschijnlijk de Ernst Cassel, met ko
len van Amerika naar Narvik onderweg, Don
derdagavond door een Brilschen hulpkruiser
op ongeveer een mijl afstand van Varoe aan
gehouden. Voor zooveel men kon merken,
bracht de kruiser een groot aantal matrozen
aan boord van het stoomschip, dat daarop
den steven wendde en in zuidwestelijke rich
ting verder voer. De kruiser voer zuidwaarts.
Men neemt aan, dat hij het stoomschip heeft
bevolen zich naar Kirkwall te begeven.
Londen, 15 Juli. (R.) Lloyds bericht,
dat liet in Great Yarmouth thuis behooïendc
stoomschip Rym of Bergen, van Tyuedock
bestemd naar Rochcfort, gisteravond zonder
waarschuwing is getorpedeerd mijl ZZW.
van Shipwash. De tweede machinist word ge
dood, de rest van de bemanning is ongedeerd
in Yarmouth aan land gebracht.
Berlijn, 15 Juli. (Korr. Norden). Uit
Athene wordt gemeld, dal de Serviërs bij Ti
rana op een buitengewoon krachtigen tegen
stand van de Albnncezen zijn gestuit, die op
een geregelden veldslag uitliep. De Serviërs
hadden daarbij 2000 dooden, terwijl de Alba-
neezen slechts 100 man verloren. Uit wraak
staken de Serviërs alle Albaneesche dorpen
In de door hen bezette streken in brand.
Uit Nisch wordt gemeld, dat Servië groote
troepen-afdeelingen van de Ooslenrijksche
grens heeft teruggetrokken om die aan de
grens van Bulgarije te concentreeren.
Berlijn, 15 Juli. (Korr. Norden). Vol
gens een bericht uit Sofia heeft de Russische
Zwarte zeevloot in de Bulgaarsche wateren
vier Bulgaarsche schepen in den grond ge
boord. die petroleum uit Rumenië vervoerden
voor rekening van kooplieden* te Sofia. De
Bulgaarsche regcering heeft te Petersburg
krachtige geprotesteerd en schadevergoeding
geëiseht voor de verlieslijdende rceders.
Berlijn, 15 Juli. (Korr. Norden). Uit
Weenen wordt as geseind, dat, wegens den
gunstigen stand der troepen, de oproeping
der landstormplichl\gen van de jaren 1S7S
1894 in Hongarije van 15 Juh is verschoven tot
15 Augustus.
B e r 1 ij n, 15 Juli. (K. N.) Uit Athene
wordt aan het T ri. Tagc-blatt gemeld, dat het
nu bekend geworden feit dat Engeland be
reid is aan Griekenland nieuwe voorstellen
te doen, zoodra Venizelos weder aan de Re-
geeiing is, en d'ie zelfs tegen Bulgarije ge
dicht zouden zijn, wordt in het algemeen
als een bewijs beschouwd dat de onderhan
delingen tc Sofia er niet al te best voorstaan.
In de nuchterdenkcnde kringen worden de
door de Engelsche Regeering aangekondigde
A'oorslellen nu reeds met een bepaald wan
trouwen tegemoet gezien, daar dc Engelsche
Regeering nu tracht de quaeslie om de Bal-
kanstaten in den corlog mee te slepen, door
Griekenland te doen oplossen, daar de po
gingen om dit van Bulgarije gedaan te krij
gen mislukt zijn.
Het vermoeden dal dc opening van de Ka-
mor, met het oog op den zwakken toestand
van den Koning, niet op 20 Juli zal plaats
hebben doch twee lot vier weken zal worden
uitgesteld, krijgt mc-er kans van waarschijn
lijkheid.
Londen, 15 Juli. (R.) De inschrijving
van vrijwilligers voor de munitiefabrieken
duurt op zeer ridigende vvijze voort. Et
zijn reeds meer dan 95.000 man ingeschre
ven en er is alle reden om aan te nemen, dat
de 100.000 A-oor het einde van de week be
reikt zal worden.
Weenen, 15 Juli. (Corr.bureau). In het
maandbericht voor Juni van den-burgemees
ter wordt geconstateerd, dat het grootste
deel van de tweede oorlogslecning weer is
opgebracht door de Weensche financieele in
stellingen en hare inleggers. Ondanks de in
schrijvingen op dc oorlogsleening was op
het einde \'an Mei bijna 140 malfioen kronen
meer aan spaargelden ingelegd dan bij het
becin van het jaar.
De economische kracht komt ook in het be
talen der belastingen tot uiting. Aan het be
lastingkantoor te Weenen werden in Mei
36,617,000 kronen betaald tegen 35279,000 in
hr£ vorige jaar.
De voorziening van dc stad Weenen met
levensmiddelen is in .vergelijking met de vo
rige maand niet belangrijk veranderd. De
gezondheidstoestand van de Weensche bur
gerlijke bevolking was gedurende den tijd.
waarover het rapport gaat. dermate gunstig,
dat thans nog slechts enkele gevallen van
pokken aan den abnormalen toestand her
inneren, waarin wij thans reeds bijna een
jaar léven. De algemecne* toestand te Wee
nen in de elfde maand van den oorlog is dus
geenszins in overeenstemming met het beeld,
dat de vijandelijke pers haar lezers steeds
weer geeft. Wij worden niet door besmette
lijke ziekten gedecimeerd en zijn nog niet
verhongerd. De staat van beleg is bij ons nog
niet uitgevaardigd.
Londen, 15 Juli. (Tl) Het tegen den
spion Rosenthal uitgesproken doodvonnis is
in hooger beroep bevestigd en heden morgen
ten uitvoer gélpgd.
Griekenland.
Berlijn, 15 Juli. (Korr. Norden). Aan
de Yoss. Ztg. wordt gemeld, dat het consi
lium van koning Constantijn, bestaande uit 9
behandelende geneesheeren, bij zijne meening
blijft, dal elke geestesinspanning de gezond
heid van den koning in gevaar zou brengen,
zoodat van een driekoningen-ontmoeting te
Athene met de daaraan verbonden opwinding
en represcnlalieplichlcn, voorloopig niets kan
komen.
Kameroverzicht.
Tweede Kamer.
Bij de Donderdag voortgezette behandeling
der vlootwet betoogde minister Rambonnet
ter verdediging van den post der twee krui
sers, dat de ondervinding in den huidigen
zeeoorlog aanmaant tot voorzichtigheid ten
aanzien van de plotseling opgekomen mce-
ning dat alleen van onderzeeërs iets valt te
verwachten.
De minister zet o.a. uiteen-, dat het fcorpc-
deeren van Engelsche oor.oassclie.pcn door
onderzeeërs geschiedde, tijdens de bcscliie-
ting van vijandelijke kusten, toen zij er niet
op bedacht waren. maar dat herhaaldelijk
Duitsche en Engelsche flottilles in de Noord
zee werden opgemerkt, zonder dat van tor-
pedeeren iets werd gehoord. Dit maant dus
tot voorzichtigheid aan, ten aanzien van de
plotseling opgekomen meaning dat laillecn
van onderzeeërs in den zeeoorlog iets valt te
verwachten.
Spr. heeft -in een nota aan den Minister
raad uiteengezet, dat hij ter vervanging van
buiten dienst te stellen materieel beginnen
wilde met 2 kruisers en 4 onderzeebooten, om
later bij voortgang a'an den aanbouw met nog
2 kruisers en 4 ondcrzeeboolen te komen.
Aan 1 kruisers heeft men nog n et genoeg.
Het plan van de Staatscommissie is het beste
ais het financieel uitvoerbaar -s. De duik
booten voor den handclsoorlog tc gebrui
ken, kan niet in onze bedoeling liggen.
De Minister verklaart ten slotte, dat liij
den aanbouw van kruisers niet kan uitstellen.
De heer Tydeman (V.-L.) acht d^ tegen
de kruisers aangevoerde bezwaren door den
Minister grondig en op afdoende wijze weer
legd.
De heer Ankerman (C.-H.) zal tegen
stemmen, omdat het onze internationale po
sitie za<l schaden als men ons kan verwijten
bij het sluiten A*an den vrede, reeds tijdens
den oorlog maatregelen te hebben genomen
voor de versterking onzer zeemacht.
De heer De Mees ter (U.-L.) zai zijn aan
gekondigde motie niet indienen, omdat uit
's Ministers rede ccn sterke overtuiging sprak
en de Minister zich de gewenschie persoon
op dc door hem bezette plaats toonde.
De heer Lohm a n (C.-H.) ziet in de rede
A'an -den heer Ankerman meer een slein uit
den Anti-Oorlogsraad dan van iemand, die
den toestand geheel overziet.
Verscheidene sprekers rcpliceeren.
De heer Nolens (R.-K.) heeft bezwaren,
die niet zijn on-dorvangen, maar hij zal toch
voorstemmen.
De heef van der Voort van Zijp
(A.-R.) verklaart, dat hij en zijn politieke
vrienden dc verantwoording van een Minis-
terswisscflng in d.zc omstandigheden i
willen dragen en daarom voor zullen stem
men.
IIet wetsontwerp wordt daarna
aangenomen met 4 621 stemmen.
Behalve de 12 sociaal-democraten slemden
tegen de heoren Schim van der Loeff, Smeen-
ge, Ketelaar, de Muralt, dc Jong, Bichon, Hu-
btrecM, Anker man en Teenstra.
Het marine-mobilisatic-crcdiet wordt aan
genomen zonder hoofdelijke stemming.
Bij de behandeling van het AvelsoiTlworp
tot langer in dienst houden van de militie
uitte een aantal sprekers ecnigc grieven en
wenschcn cfmürcnl miLiLf.rc vergoedingeri,
verloven, te strenge straffen enz., waarop de
minister antwoordt.
Het ontwerp Avordt aan-genomefti, nadat
de heer Spiekman even te voren een nvolie
had ingediend het instelden van commis
sies van beroep inzake dc militaire vergoe
dingen, welke motie op een nader te bepalen
dag zal worden behandeld.
Uit de Pers.
Macht en Recht.
In zijn jongslen staatkundigen brief be
spreekt mr. Van Houten de peroratie der
door Asquilh onlangs in de Guildhall gehou
den rede, toen deze heeft gezegd
„Moet het recht of de macht de mensch-
heid beheerschen?
„Gemak, welvaart, weelde, al die zaken
kunnen wij ons verschaffen voor een prijs
doch voor welken prijs? Door op te offeren
hetgeen het nationale ^oowel als het per
soonlijke leven waard maakt. Wij zullen dat
offer niet brengen. Liever dan het te bren
gen willen wij vechten tol het eindetot
den laatsteii stuiver van ons geldtot het
laa'.ste overschot van onze krachttot den
laats!en druppel van ons bloed."
ik heb aan hel onderzoek van den inhoud
dezer begrippen veel nadenken gewijd,
schrijft mr. v- Houten en het resultaat daar
van samengevat in mijn feestrede bij het
rechtsgeleerd genootschap ,.Pro Excolendo
Jure Patrio" te Groningen in 1911, onder
den titel ..de hedendaagsche strijd om het
recht." Ik kom daar fol hel resultaat, dat
recht in twee hoofdbeleekenissen gebruikt
wordt, waarvan de verwarring veel misver
stand veroorzaakt, doch die beide een
machtsregel'ng beleekenen, n.l. van
constitutum d. i. de werkelijke afbakening
der machtsspheren en
constifuendum d. i de wenschelijke afba
kening der machtsspheren.
Met toepassing van deze definit'ën in den
tegenwoordigen toestand wordt deze geens
zins juist omschreven als een strijd tusschen
macht en recht, maar in dezer voege
lo Tusschen de in den oorlog gewikkelde
Staten is het recht (d. i. cons'itutum), de be
staande machtsregeling geschorst
2o. Er wordt gestreden om een nieuwe
machtsregeling een nieuw recht in den zin
van constiluendum, en
3o- Deze strijd wordt gevoerd
a. met militaire machtsmiddelen cm
grondgebied in bezit te krijgen.
b. met verdelgingsmiddclen om de weder
partij toegeeflijk te maken en
c. voor een helaas te gering deel met
geestelijke wapenen, om wederpartij en
neutralen te overtuigen, dat de nieuwe
machtserkenning, die men bij vredestrac-
teat hoopt te verkrijgen, met ideale begin
selen omtrent stafenvorming, zedelijkheid
en recht overeenstemt.
Van den man die de hoofdleid:ng heeft
van de zaak der verbondenen mag in dezen
gedachtengang verwacht, zelfs geëiseht
worden, dat hij aan hel gebruik der strijd
middelen sub lo. en 2o. hetwelk hij toch ook
menschonteerend acht als het zijn recht
vaardiging. niet vindt in het doel, die recht
vaardiging geeft door dit doel duidelijk en
klaar ie omschrijven en de wenschelijkheid,
dat dit doel bereikt worde, aan te toonen.
Ik waag de volgende interpretatie der an
ders zuiver oratorische peroratie van As~
quith
„Er woedt een strijd tusschen macht en
recht. Wij verdedigen het recht d. i. het
Constitutum. de machtsregeling ter zee. die
ribs het overwicht verzekert. Duitschland
werpt zijn macht in de schaal om een nieu
we rechtsregeling ter zee te verkrijgen.
„Ook bij de door Duitschland als consli-
tucndum begeerde rechtsregeling ter zee
zijn gemak, welvaart en weelde ons deel-
Dan echter moeten wij opofferen wat ons
als Engelschen het nationale en persoonlijke
leven waard maakt. Dat is wij Engel
schen onder ons verstaan elkander met een
half woord ons Rule Briüannia the wa
ves .onze heerschappij ter zee, ons nationaal
en persoonlijk machtsgevoel, waarin wij zijn
geboren en getogen, dat wat ons in en te
genover de geheele wereld ons zelfbewust
zijn, ons krachts- en machtsgevoel geeft.
Als de zee vrij wordt en onder internatio
naal beheer komt te staan, komen wij op
voet van gelijkheid, èn nationaal èn per--
soonlijk met andere volken en dat wilier
wij niet. ATleen als overwonnenen die er
onze laatste persoonlijke en materieel®
krachten voor hebben veil gehad, kunnen
wij daarin berusten."
Naar mijn kennis van Engeland en de En
gelschen gevoel ik dat ook bij deze om
schrijving van den strijd een redenaar al-
daar bij velen bijval zou vinden, zegt mr.
Van Houten, en ik kan levens begrijpen,
dat een Engelsch Staatsman, die ook Rus
land, Frankrijk en Italië te vriend moet hou
den, deze hoofdgedachte niet in duidelijke
woorden uitspreekt
De uitzetting van ds. de Ligt.
Naar aanleiding hiervan schrijft de N
Arnli. Ct. o.m.:
..De heer De Ligt heeft gemeend zijn
plicht te doen, door te spreken zooals hij
deed.
De Commandant deed zijn plicht, door
hem te beletten daarmee voort te gaan.
N?et wijl hij zich aanmatigde 't te ma
ken. „wat als christendom mag worden ver
kondigd, wat als onchristelijk veroordeeld,
en wat niet," zooals Ds- de L. meent,
maar om te voorkomen, dat door diens op
treden een geest van verzet tegen Staat en
militaire autoriteit onder de militairen zou
ontslaan, met wellicht als gevolgdienst
weigering.
Het vrije woord, hetzij geschreven of ge
sproken, is een onzer kostelijkste bczHT'n-
gen. Voor den godsdienstprechker geldt
daarenboven zijn gewaarborgd -echt om
zich van den konse1 vr" uit 'e ?ireken over
de hoogste dingen. Doch voor allenschrij
ver, spreker, predikant, geldt dat zij zijn
burgers van den Staat, gehouden zich
te onderwerpen aan de wet en de door de
overheid op wettige wijze genomen beslui
ten.
Hier is het niet de godsdienstpre
diker, die uitgezet wordt, maar de b u r-
g e r, die handelend in strijd met de voor
schriften, een gevaar werd voor de open
bare orde en voor de veiligheid van den
Slaat.
Ook van „gewetenstirannie" is in dit ge
val geen sprake. Niemand verplicht Ds. de
Ligt zijn geweten geweld aan te doenhij
kan „vanuit het christelijk beginsel, het mo
derne politieke en maatschappelijke sy
steem" blijven bestrijden, mits zich, als
burger houdend aan de voorschriften
door staatsbelang en milita'Te noodzaak ge-
eischt. Hij moet zich daaraan onderwer
pen, ook al acht hij deze onjuist en in strijd
met zijoe christelijk-socialistische beginse
len, zooals iedere burger gehouden is zich
te onderwerpen aan de wet, op straffe van
bij overtreding te word°n veroordeeld.
Berichten.
De Staatscourant van Vrijdag 16 Juli
bevat o.a. de volgendo Koninklijke lesluiten:
benoemd tot directeur van het post- en te
legraafkantoor te Roermond J. K. W. Zwang,
thans te Wageningen
bevorderd tot officier-machinist 2e klasse
die der 3e klasse J. C. Hellcndoorn
eervol ontslagen met voorloopig pensioen
wegens lichaamsgebreken als gevolg van den
militairen dienst dc luitenan' tor zee 2e klasse
P. H. van WezeL
Ket koninklijk bezoek aan Rotterdam
Men meldt uit Rotterdam:
Dc .datum van 15 Juli 1915 zal zeker met
cuklcn letteren in de geschiedenis van Rot
terdam worden aangeteekend, daar zij 't aan-
ziin schonk aan twee historische gebeurte
nissen voor Rotterdam van groote beteekenis
en aan welke nog hoogere Avaarde is te hech
ten. daar beide geschiedden door H. M. de
Koningin, in^ tegenwoordigheid van Z. K. H.
Prins Ilendrlk en vele hooge regeerings per
sonen:
le de inwijding van de Groote kerk na hare
belangrijke restauratie en 2e "de eerste steen
legging voor hel nieuwe stadhuis.
Ten 2 30 kwamen H. M. en de Prins per
auto aan de grens der gemeente aan den
Schierweg uit den Haag aan en stapten daar
over in de rijtuigen.
Langs Schiekade en Oppert werd nu direct
naar dc kerk gereden. Aldaar Averden de
hooge gasten ontvangen en naar hun plaatsen
geleid door Gecommitteerden, terwiil inmid
dels het RoUcrdamsehc kerkkoor het lied:
..Dankt, dankt nu allen God" zong.
Dr. J. R. Callenbach leidde den dienst. Na
opening met gebed zong de gemeente Gezang
212 vers 1.
Vervolgens heette dc prediker allen welkom
en bracht dank aan God en aan allen die lot
de herstelling der kerk medewerkten.
Nadat het koor gezongen had: „De wereld
zingt Gods lof", hield dr. Callenbach een pre
dikatie over Jes. 5)3 vers 7c: „Mijn huis zal een
bedehuis genoemd Avorden voor alle volke
ren.''
Nogmaals Averd gezongen en daarna de
samenkomst met dankzegging besloten.
Terwiil het zangkoor nog eenige liederen
ten gehoore bracht, maakten II. M. en de Prins
een rondgang door het gebouw om de aange
brachte verbeteringen in oogensehpuw te
nemen.
Wanneer men weet dal dc kosten ruim
f 100.000 bedroegen, zal men begrijpen dat die
Ac-rbeleringcn belangrijk ziin.
Zoo werden de pilaren van zandsteen en de
omlijst in gen der ramen, die vroeger met kalk
bedekt waren, weer blootgelegd. Dc ramen,
waarvan thans reeds 5 van kostbare gedenk
ramen voorzien ziin, alle van gekleurd glas ge
maakt, wal een prachtigcn aanblik oplevert.
De onooeliike zoldering werd herschapen in
een houten plafond in donker eiken kleur
gouden rosellen en versieringen: langs hef
schip en koor werd in de hoogte een fraai tri-
forium aangelegd Voorts werden al de ban
ken A'ernieuwd en de schuttingen achter de
banken door nieuwe in smaakvollen stijl ver
vangen.
Bijzonder fraai is ook het nieuwe doophek/
waaraan besteed Averd een aanzienlijke gift,
vroeger door de Koningin aan de kerk ge
schonken en dat ook versierd is met het wapen
der Koningin.
oorts werden de fraaie koperen kronen
voor het gebruik van eleclrisch licht geschikt
gemaakt.
We noemden slechts de hoofdzaak, want
verder Averd ook de geheele kerk zorgvuldig
gerestaureerd.
Vermelding verdient dat de architect, de
heer B. Hoovkaas Jr., niet alleen dit werk
geheel kosteloos geleid heeft, maar daaren
boven ook nog een fraai geschilderd raam
schonk.
Gecomilleerden gaven Yan hun Avaardeering
blijk door in een dei* muren een gedenksteen
te plaatsen, waarin aan den heer IIooAkaas
hulde Avordt gebracht.
Toen aan het einde van den rondgang de
tonen van het Wilhelmus weerklonken Avas
dit voor de genoodigden hel teeken dat II. M,
de kerk had verlaten en men huiswaarts kon
koeren.
Alsnu werd een rijtoer door de stad ge
maakt en o. m. het fraaie monument van
Prof. a?an T Hoff bezichtigd, evenals de tun
nel aan Beukelsdijk.
Het eindpunt Avas de Coolvesl. waar II. M.
en de Prins nu het terrein van het nieuwe
stadhuis betraden, waar Zij door burgemees
ter en wethouders ontvangen waren.
De heining, welke het terrein omgaf Avas
weggenomen, zoodat ook het publiek getuige
kon zijn A'an wat er plaats vond.
Op de plaats Avaar de hoofdingang van het
stadhuis moet komen en dus de eerste steen
legging zou plaats hebben, was een groot
podium gebouwd, waarop een paA'illocn. ge
dekt met de koninklijke kroon, waar zich d<
zetels voor II. M. en den Prins bevonden cn ook
de oorkonde werd geteekend.
Verder was het terrein met masten, groen
en vlaggen versierd cn waren op het podium
banken voor de genoodigden.
Nadat de burgemeester de Koningin en den
Prins had Avelkom geheeten en bedankt A'oor
de hooge eer Rotterdam aangedaan de plech
tigheid der eerste steenlegging a*an het nieuwe
stadhuis te Avillen volvoeren, hield de Koningin
een rede. waarin zij van hare groote belang
stelling in Rotterdam en zijn nijvere burger.^
getuigde en zich gaarne bereid verklaarde dc
eerste steenlegging te verrichten. Alsnu werd
daartoe overgegaan, waarbii H. M. gebruik
maakte van den troffel, hamer en kalkbak, in
1S74 door wijlen Koning Willem III gebruik'
bii de eerste steenlegging van de Maasbrug.
Nadat deze handeling was a*erricht, teeker-
de II. M. de oorkonde en terwiil deze in de"
eersten steen werd gemetseld bracht de Kor
Zangvereeniging Rottes Mannenkoor eer
schoon lied ten gehoore. voor deze rolege
hcid a'ervanrdigd door ds. B. ten Kale.
Vervolgens bezichtigden H. M. en de Prinr-
in het directie-gebouw de nadere planr^
voor den stadhuisbouw, waarna zii de riit-
gen weder bestegen tot a'ertrek. Aan de gr
namen zii weder plaats In de auto's, om nam
's Gravenhage terug te keeren.
Aan de feestrede van mr. A. R. Zimmer
man. den burgemeester, hs het A^olgende ont
leend
Spr. bracht H. M. namens het Gemeente
bestuur eerbiedigen dank voor de inwilliging
van het a*erzock om zelve de plechtige han
deling der eerste steen-legging te willen vol
trekken. Hij betuigde diepe erkentelijkheid
aan den Prins den- Nederlanden voor zijne
tegenwoordigheid, ^venzoo aan de led'-i dcT
Receeninig en van het GcAvestelijk Bestuur.
De burgemeester herinnerde dankbaar dal
de Koningin op 4 September 1913 ten Raad-
huize cn in tegenwoordigheid van de leden
van den Gemeenteraad het gipsmodel en dc
planteekeningen b bezichtigd.
De burgemeester raf nlcrna een historisch
overzicht van den Ilaadhuisbouw, waarbij" hij
de gebreken van het bcs'aand gr
"ons aanduidde. F" 'Fed zulks omdat er licht
zijn die ail v'ndt men het van zelf spjre-
kend dat partSeuüiere bedrijven groote en
schoone kantoorgje/bouwen stichten het
misprijzen dat ook de overheid haar zetel
en haar dóenst -mor passende omgeving
wil verplaatsen.
Het was waarlijk niet de zucht naar over
daad of weelde -••<-1ke, nadat reeds vroeger
andere oplossingen - ren bezien, den Raad
op 13 Mei 1909 deden besluiten om de ont
eigening aan le vragen vin een deel der oude
stad. ten einde op het na afbraak ATijkomcnd
tedrein een ni v Raadhuis te stichten.
In Augustus 1913 was de geheele bebou
wing, waarin een bevolking van ongeveer
2400 menschen had gewoond, gesloopt.
De burgemeester herinnerde hierna aan de
opdracht verleend aan prof. Henri Evers,
hooglcaraar te Delft, tot het maken van een
voor-ontwerp. Daarna aan de samenstelling
van de jury en het bekende besluit van 5
Juni 1913, waarbij aan prof Evers de bouw
werd opgedragen.
Sptr. hechtte er waarde aan, allen die heb
ben medegewerkt, niet in de laatste plaats
de leden der jury, den dank van het Ge
meentebestuur te betuigen.
Omtrent het staidhuis in wording *eid« mr.
Zimmerman
Hel is n/Let bedoeld als een besiuursmonu*
ment, gebaren in hoogheid en waar de bur
ger niet A'an doen heeft. Neen, gesticht door
de penningen van allen, moge het voor ©Hen
zijn de zertel van de vertegenwoordigers dei
burgerij, het middenpunt van het gemeente*
lijk leven, de plaats waarheel men in het liel
eu leed der stad hei oog wendt, vanwaar
men verwacht een goed bestuur, wegneming
van nvis3tand>, tempjetring van tegdnspoed^
bevordering van welvaart en verheffing van
ontwikkeling.
Zoo moge dan elke burger van wclkein
rang en stand ook, in dezen bouw zijn cdgep
zaak" zien, waaraan zijn oog niet o-nA'ersehil-
Bg en zijn hart niet vreemd blijft.
Toen nu 6 jaren geleden het stichting"bö«
sluit genomen werd, lachte alom de vredef
de welvaart dezer stad, zoo nauw getbondea
aan het onbelemmerd verkeer tusschen do
