„DE EEMLAN DER".
Maandag 30 Augustus 1915.
BUITENLAND.
FEUILLETON,
GOUD EN EER
U' 52
De doode hand.
14" Jaargang
Hoofdredacteur: Mr. D.J. VAN SCHAARDENBURG.
Uitgevers: VALKHOFF
Co.
ABONNEMENTSPRIJS:
r«s maanden voor Amersfoort t
v Idem franco per post
Per week (met gratis verzekering tegen ongelukken) O.IU.
Afzonderlijke nummers
JVekelijks bijvoegsel „di Rollandtcht Ruiwowd (onder redaclie
ran Thérèse van Hoven) per 3 mud. (SO ets.
Advertentiün gelieve men liefst vóór 11 uur, familie.
- advertenties en berichten vóór 2 uur in to zonden,
Bureau: UTRECHTSCH ESTR AAT 1.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTIEN;
Van 1—5 regela.» f 0.50.
Elke regel meer0.19,
Dienstaanbiedingen 25 cents by vooruitbetaling.
Groote letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijf bestaan zeer voordeelige bepalingen
tot het herhaald adverteeren in dit Blad, bij abonnement.
Eene circulaire, bevattende do voorwaarden, wordt op
aanvraag toegezonden.
De Eembode verklaart zich tegenstander
jnx\ belasting op de goederen in de doode
hand.
Millioenen en millioenen zijn reeds ver-
fwolgen door de mobilisatie en de gevolgen
(van dien; millioenen zullen er nog noodig
zijn. En van al deze millioenen, van welker
^terugbetaling natuurlijk nog geen sprake kan
gijn, zullen jaarlijks weer millioenen aan ren
te betaald moeten worden.
Waar deze reusachtige sommen vandaan
gehaald moeten worden, zegt het roomsche
blad nietzij waarschuwt alleenraak niet
aan de doode handl
JVIen weet natuurlijk dat met „de doode
hand" bedoeld worden de goederen van ze
delijke lichamen en gestichten en dan denkt
men vooral aan kloosters en al of niet gods
dienstige fundatiën.
Het is niet voor de laatste dat de Eembode
opkomt. Integendeel, zij schijnt niet veel
sympathie te hebben Yoor de stichtingen
met groote inkomens welke voor het stich-
tlngsdoel nagenoeg niet worden benut.
Neen, het is voor de kloosters en katholie
ke instellingen, dat zij zich beschermend op
stelt.
Wij zullen niet met het roomsche orgaan
twisten over de beteekenis van de kloosters
voor onze dagen. Het blad haalt allerlei uit
spraken en loftuitingen van Protestanten aan
maar verzuimt er bij te zeggen, dat dezen
het hadden over de beteekenis der kloosters
in de middeleeuwen. En in die tijden waren
inderdaad vele kloosters al werd er nooit
erger dan toen door katholieken zelve ge
ve eklaagd over de levenswijze van de mon
niken centra van beschaving en weten
schap, oases in deze eeuwen van geestehjke
duisternis.
Maar ook nu zullen er nog wel kloosters
zijn, waar de wetenschap in hooge eere is.
Onder de geleerdste roomschen van onzen
tijd zijn vele kloosterlingen. Maar wij zien
niet in, waarom dit 'n reden zou zijn om ook
niet van de inkomsten der kloosters 'n bij
drage te vorderen in de geweldige uitgaven
voor de verdediging des lands. En verdedi
ging des lands sluit toch ook in verdediging
van de kloosters en hun belangen. Waarom
dan ook van deze niet 'n extra offer te vra
gen Waarom voor deze rijke instellingen
de anderen te laten betalen
Waarom? Wel, aldus de Eembode, „wan
neer de Staat de fondsen in de doode hand
ging aantasten, zoude veel christelijk hulp
betoon worden bemoeilijkt en veel goeds
ongedaan blijven I"
Ja maar als dat 'n reden tot vrijstelling
moet zijn, dan zouden we toch rare conse
quenties beleven. Filantropie, christelijk
hulpbetoon, goede werken, ze zouden stellig
door alle belastingbetalers beoefend worden,
als dezen daardoor verlichting van belasting
druk konden krijgen. Wat zou de wereld
braaf en de schatkist leeg worden I
Maar helaas, zoover zijn we nog niet. De
nobelste filantropie betaalt nog evenveel be
lasting als de schraperigste vrek, misschien
zelfs meer want hij zal allicht eerlijker zijn
bij de invulling van z'n biljet.
Twee dingen zijn onbetwistbaar. In de eer
ste plaats dat de schatkist geld, geld en nog
meer geld noodig heeft. In de tweede plaats
dat de zedelijke lichamen en stichtingen
reusachtige kapitalen bezitten. Hoe econo
misch, hoe nuttig, hoe christelijk deze be
legd mogen zijn, voor het oogenblik gaat het
belang van de verdediging.onzer neutraliteit
boven alle andere overwegingen. Waar dit
belang van allen buitengewone geldelijke of
fers eischt, zoude het zeer onpratriotisch zijn
zoo de kloosters, stichtingen of hoe ze hee-
ten mogen, terwijl ze proiiteeren
van de verdediging onzer neu
traliteit, zich hunnerzijds geen opoffe
ring zouden willen getroosten.
Politiek Overzicht
De Daikansiaten en de
wvreldstrijdi
I.
Toen den. 23en Mei 1915 Italië zijne^w>i^_
logsverklai ing legen Üoslenrijk-IIongarije
richtte en daarmee tegen zijne vroegere bond-
genooten als helper van de entcnlc-mogend-
heden zijne deelneming aan den. wereldoorlog
aankondigde, lag het voor de .hand, dat de
vraag rees of daarmee de wcreldstrijd zijne
grootste uitbreiding bereikt had. Er bleef nog
in Europa een gebied over, dat wel voor een
deel in den strijd betrokken was, maar dal
grootendcels toch nog van den. oorlog bevrijd
was gebleven. Van de Balkansftaten heeft Ser
vië de aanleiding gegeven, die den wereld-
strijd heelt doen ontbranden, en is Turkije in
den strijd betrokken geworden. Maar Grie
kenland, Bulgarije en Rimicniê stonden nog
builen den strijd. Zouden zij er buiten blijven?
Wij zijn nu ruim drie maanden verder, maar
op die vraag is hel antwoord nog altijd niet
gekomen. Er is wel eene nieuwe oorlogsver
klaring bijgekomen: den 21cn Augustus is aan
de Porie de verklaring overhandigd, dat Italië
den oorlogstoestand met Turkije beschouwt als
te zijn ingetreden. Daardoor is echter in den
feitelijken toestand geene verandering geko
men; die oorlogsverklaring is een logisch ge
volg van die, welke den 23cn Mei was uitge
gaan
Twee punten, zijn in de nota, waarmee dt*
Italiaanschc regecring kennis heeft gegeven
van haar besluit om aan Turkije den oorlog
te verklaren, als redenen daarvoor aangege
ven: de beweerde voortzetting van de Turk-
sche vijandelijkheden in Tripolitanië en. de
belemmeringen, die door de Turksche overheid
in den weg werden gelegd aan de Ilaliaan-
scho burgers in Klein-Azië en Srië, die naar
hel moederland wilden vertrekken. Dal zijn
redenen, die den toets der kritiek niet kun
nen doorstaan; het zijn kleinigheden, die
op zich zelf een zoo ernstig besluit als de oor
logsverklaring is niet kunnen rechtvaardigen,
voorwendsels die bij gebrek aan beter dienst
moeten doen. De ware redenen van deze oor
logsverklaring liggen dieper. In de eerste
plaats moest de solidariteit lusseken Italië en
zijne bondgenootcni tut uitdrukking gebracht
en het bondgenootschap zelf vaster geknoopt
worden. Tn de tweede plaats kan mr Italië
daadwerkelijk ingrijpen in den strijd, dien de
bondgenooten tegen Turkijo voeren en waar
van liet hoofddoel is de vaart door de Dar-
daneilen te forceeren en Turkije in zijn hart,
Konstantinopel, te kunnen treffen. Ook kan
Italië nu met meer kracht de diplomatieke be
moeiingen op den Balkan ondersteunen, die
strekken om de thans nog neutrale Balkan-
srtaten te bewegen tegen Turkije in den oor
log te gaan. Verder heeft Italië zich de vrij
heid verworven om de twaalf-eilandengroep
in hot zuidoostelijke deel van de Egelsche zee,
bekend als de Dodekanesos, die het op grond
van het vredesverdrag van Lausanne slechts
in pand hield, lot zijn blijvend bezit te verkla
ren, en kan Italië den krachtens dit verdrag
in Tripolilanië gczetelden Narb ul Sultan, den
godsdiensligen vertegenwoordiger van den
lcalif, zijn paspoort geven. Eindelijk heeft
Italië nu de militaire basis voor zijne aanspra
ken op een, deel van den buit, die na de ver
nietiging van Turkije in Klein-Azië te verdee-
lcn zal vallen. Naast de deelneming van Italië
aan den strijd aan de Dardanellen, is er dan
Ook sprake van eene Itnliaansche militaire
expeditie naar Klein-Azië-.
Voor de oplossing van de vraag of de Bnl-
kansl .len buiten den wereldslrijd zullen blij-
ven, komt hol vooral aan op den invloed,
dien Italië's oorlogsverklaring aan Turkije
op de slemir "ng van die staten zal uitoefenen.
Reeds na de oorlogsverklaring aan Oosten
rijk-K 011 ga rijc nad men verwacht, dat Italië
alühans de diplomatieke betrekkingen met
Turkije zou afbreken. De entente verwachtte
daarvan een zekeren moreelen invloed op
de weifelende Balkanslaten. Die verwachting
heeft' nieuw voedsel gekregen, nu -aan Turkije
de oorlog is verklaard; de 'Daily News zegt:
„Het loetreden van Balie let Turkije's vijan
den zal niet verloren zijn op de weifelende
Balkanslaten. Daardoor worden de argumen
ten weer met een vermeerderd,die niet in
gebreke kunnen blijven hun besluit te bepa
len." In Berlijn schijnt men daarover inlus-
sdheii vrij gerust' te zijn. Aan de Franikf. Ztg.
wordt van daar geschreven
„Men zou op ut» denkbeeld kunnen komen,
dal de oorlogsverklaring in de oogen. van dc
triple-entente het middel is om op de weife
lende en afwachtende Balkanslaien invloed
uil te oefenen door de voorstelling, dat door
een ingrijpen van Italië het lot van Turkije
bezegeld is. Men zal niemand vinden, die
dat aclooft. en allerminst zullen de Balkan-
stalen hel gelooven en van hunne vroegere
door opzettelijk afwachten en afwegen ge
kenschetste houding zich laten afbrengen.
Dat is het na.vciijk wat voor een goed deel
de weifelende politiek bepaalt. Rumenië wil
zoo weinig mogelijk op het' spel zetten en zoo
hoog mogelijke winsten behalen. Die twee zijn
niet gemakkelijk te vereenigen. Zoo komt het,
dat Rumenië zoolang liet eenigszins mogelijk
is in neutrale houding zal blijven, ook omdat
het geloof, dat Rusland voor goed kan wor
den overwonnen, ondanks de groote neder
lagen die het geleden heeft en verder lijdt,
slechts moeielijk en langzamerhand in de
hoofden van Rumeensche politiekers plaats
wint. Dat Rumenië door een verdrag met
Italië tot eenige samenwerking verplicht is,
is gebleken, een vermoeden zonder grond te
zijn. Bulgarije sil'aat na langdurige onderhan
delingen voor het sluiten van een verdrag
meL Turkije, waardoor de onzijdigheid van
Bulgarije zal worden verzekerd. Het is niet
aan te nemen, dat deze stand van zaken door
de Italiaanschc oorlogsverklaring zal wor
den beïnvloed, en evenmin is aan te nemen,
dat door deze oorlogsverklaring de tegenzin
van Griekenland, of Servië in den door Bul
garije verlangden igobiedsafsLand kan worden
uit den weg geruimd. Yenizelos en zijn nieuw
ministerie komen voorloopig nog met cxne
gebonden marschroute aan het roer, die met
de politiek van den koning overeenkomt: On
zijdigheid en geen prijsgeven van Gricksch
gebied.
Men kan met belangstelling maar zonder
ongerustheid afwachten of Italiê's oorlogs
verklaring aan dezen stand van de Balkan
zaken iets zat veranderen
De oorlog.
B erIij n, 2 9 Aug. (\V. B.) Bericht van
het opperste legerbestuur uit het groote
hoofdkwartier van heden voormiddag.
Op het westelijke oorlogstooneel zijn
geene belangrijke gebeurtenissen voorge
komen.
P a r ij s, 2 9 Aug. (Havas). Namiddaigcom-
niimiqué.
De Franschc artillerie zette in den nacht
van 28 op 29 Aug. de actie tegen de stellingen
der Duitschers voort. Er was zeer hevig g-e-
srifruLvuur in den sector Ablajn, de streek van
Roye, ten noorden van de Aisne (in de om
streken van Craonne en Berry-au-Bac) en lus-
s-ohen de Aisne en de Argonne.
Een hevig gevecht van man tegen man had
plaats bij Marie-Tliérèse ten westen van het
Malancourt-bosöh om het bezit van de door
mijnen geslagen kuilen. De Franschen bleven
meester van het terrein.
Een hevig bombardement hadden de Duit-
sche loopgraven en arbeiders te verduren
over hot geheele front van de grens van
Lotharingen, te Grémecy, Besagne, Gou-
drexoin en Embermcsnil.
Gevechten met granaten en bommen kwa
men voor in üe streek van Metzeral.
Fransclie vliegtuigen beschoten in den
nacht van 28 op 29 Aug. de Duilsohc barak
ken te Grandpré en de barakken te Monohu-
lin en Lanfon in Argonne.
Avondcommuniquë.
De werkzaamheid van de Fransche arlil-
Lerie houdl aan. op- het grootste gedeelte van
het front. Op verscheidene punten zijn suc
cesvolle uitkomsten verkregen.
W e e n c n, 2 8 Au g. (\V. B.) Officieel bc-
ricM van heden middag.
Onze in Oost-Gaiicic slaande legers heb
ben gisteren het sedert weken verstei-K'.e
Russische front aan de Zlola Li-pa op ver
scheidene plaatsen doorgebroken. Zij Wij
den hierbij op het veld van de eerste groote
veldslagen, die een jaar geleden bij het begin
van den oorlog, ten Oosten en ten Zuid-Oos
ten van Lemiberg verden gestreden.
Zoowel ten Oosten van Przemysiany als
ten Westen van Podhajcc en van uil Monns-
terzyska drongen wij in de vijandelijke linies.
Tusschen Gologory en Brzezany werden de
Russische stellingen over een uitgestrektheid
van 30 K.M. genomen, waaibij tusschen Go
logory cn Dunajow de Oostcnrijk-IIongaar-
schc regimenten en bij Brzezany onze en de
Duitsche troepen storm liepen. De verslagen
vijand, die 20 officieren cn GOOÜ man aan ge
vangenen achterliet, trachtte vruchteloos de
verloren stellingen -door een tegenaanval we
der to veroveren. Hij moest hel' slagveld ont»
ruimen en begon hedenmorgen op hei ge*'
heele front den terugtocht.
Ook ten Oosten van Wladimir Wolynski
kwam hel lot gevechten van groolcn omvang.
Het leger van generaal von Puhallo wierp
den vijand terug in de richting naar Luck en
is tot de vervolging overgegaan.
Ten Noorden van Pripet-moerasseri
naderen onze bondgenooten de stad. Kobrin
van uit heü Zuiden .en het Westen. De bij
Kamieniec Lilowsik strijdende Ooslcnrijk-
Hoingaarsche troepen wierpen den vijand
terug uit zijn stelling; :i ten Noorden en ten
Oosten van deze stad,
Petersburg, 28 Aug. (Tel.-agent-
schap). Communiqué van den grooten gene»
ralen staf.
In de streek van Riga is de toestand on
veranderd. In den sector Friedrichstadt
duren dc hardnekkige gevechten voort. De
vijand tracht onze linie te forceeren in de
richting van don spoorweg Kreuzburg—
Miteu.
Op dc wegen naer Wilna, aan den rech
teroever van de Wilia en tusschen die rivier,
en de Njemen ondernam de vijand den
26en en 27en een offensief, dat door onze
tegenaanvallen wordt tegengehouden.
Aan de Midden Njemen en op het front
tusschen de Bobr en de Pripet zetten onze
troepen den 26en en 27en hun terugtocht
voort. Zij hielden al vechtende het offen
sief van den vijand tegen.
De voorwaartsche marsch van den vijand
vorderde inzonderheid in de sectoren tei\
noorden van Bjelostok, langs den westelij
ken zoom van het Bialowiecka-woud en op
de wegen naar Kobrin.
Op den rechten Bug-oever begon da
vijand den 26en uit de streek van Wladi*
mir Wolinskij vooruit te gaan in de rich
tingen van Torchin (ten westen van Lutzk),
Lokatsch (aan de rivier Luga) en Poritzk,
Op dit front zijn gevechten begonnen.
Aan de Boven Bug, de Zlota Lipo en de
Dnjestr trachtte de vijand eveneens in den
nacht van den 27en en den daarop volgen-
door
O TT O M MOELLER.
UiL het Deensch.
23
Al'les ademde vrede en rust. Een zacht
briesje streek over dek. Kalm en regelmatig
ihcod het vaartuig over hel water welks
klare, groene oppervlakte even verbroken
werd door het zilverachlig spattend schuim.
„Ahojl"
O'Kellv's hoofd verscheen door ccm. luik.
ou zijn fluitje blies hij langgerekte tonen, het
sjanaal voor het scheepsvolk 'om op te staan.
Laa' nja ging hii naar de kombuis en riep
Prosper. id'en kok, Ijoc. de (koffie gereed te
maken.
Erik en de kapitein kwamen gelijktijdig
aan dek.
O'Kellv spuwde eens, eoi bracht de hand
aan ie muts.
..Eon schoonen morgen," ®etide hii „heer
lijk we>er en een horizon zoo vlak als miin
iiankl."
„Hoe gaat 't met Sjemskv?" vroeg Erik.
„Hii slaapt als een os. om u te dienen, en
yoe't niets medr als een weinig pijfn in den
schouder waartegen (hij den slag heeft ge
kregen. Haal mii dc duivel, neem mij niet
kwalijk als ilk vloek (mijnheer dc reeder. als
hii idiaar niet in eigen persoon, aankomt."
Sfepufkv verscheen inxjardaad met do
overige manschappen aan dek. Hii droeg den
linkerarm in een band, diooh zag er verder
niet uit ais iemand wion iets deerde.
Erik ging hem vlusg tegemoet en drukte
hem de hand, terwijl 'het volk zioli om hen»
heendrong.
Hi1' was bewogen en kon slechts de woor
den uitbrengen: .ik .dank ie Siemsky."
De Pooil glimlachte stil.
„En ik dank u allen", ging Edik voori, zich
tot de manschappen wendend, „ge hebt u als
mannen gedragen."
„Laivg leve dc reed er!" riep Olvellv cn
allen stemden hier mede in.
4»Nu nog een hoeratje voor Siemsky!" riep
Erik.
,Ja, want hii verdient het. de Pool zal
leven! De koffie is klaar, dik zie Prosper, de
kok. al wenken." besloot de Ier zijn lof'
spraak.
Erik liet de koffie voor hem en de offi
cieren op dc (brug brengen, vanwaar men hel
vriv uitzicht had naar alle hemelstreken.
Geen enkele grijize rookpluim of zeil was
langs 'den horizon «te ontdekken.
Er heersehte een opgewekte stemming aan
boord, het gemeenschappelijk doorgemaakt
gevaar had hen nader tol elkander gebracht.
Erik's inval om de edeoLrische liohtmacliine
stuk te schieten en Sjeinskv's meesterstuk
werd met geestdrift besproken.
„Welik een machine!" riep Jackson, „welk
een on'gehoorden dr.uk hlebben de ketels uit
gehouden!''
„Dat wil ik graag gelooven. platina van
een duim dik, wie vaart er ook met zulk
materiaal!" riep Wood,.
Nog e enigen Hid onderhielden zij rich over
dc voorvallen ivan den dag van gisteren sn
men .werd niet moede alles ie roemen, het
iacht. hel scheepsvolk en het geluk dal hun
gediend bad
„Waar bevinden wij ons nu eigenlijk, kaoi-
lein?" vroeg Erik.
„Ik vermoed ergens ter hoogte van Kaap
Hoorn; om de pookdreek te Vermijden heb ik
nn meer westwaarts koers gezel. Ik zou r.
raden langs de laist van Viotorialand naar
het Zuiden te gaan, daar zijn v ij volkomen
Veilig."
„Dat zou ook mijn idéé zijn," zeide de
eerste stuurman, „maar als ik vragen mag,
wat dan?"
„Ja, wat dan?" herhaalden de andere of
ficieren.
Niemand antwoordde en Erik keek pein
zend voor zich.
Op het oogenblik trad mevrouw Poulsen
in hun midden; beleefd stonden de officie
ren op.
„Wel?" vroeg zij.
Erik vertelde haar met een paar woorden,
waarover zij spraken.
„We moeten ons op de een of andere
manier met Europa in contact stellen,"
meende zij.
„Maar hoe?" vroeg Alslöv lachend. „Op
61 graden zuiderbreedte vindt men geen
post of telegraaf."
„Neen, gelukkig niet," zeide Junker, „an
ders zouden we spoedig een zeer onwelkom
bezoek krijgen."
„Zouden we geen kans hebben een schip
bijvoorbeeld een walvischvaarder, te ont
moeten?"
„Dat is het," riep Erik verheugd opziende.
„Wij vragen een walvischvaarder, onder be
lofte van de diepste geheimhouding, een
brief aan Professor Ducis te willen bezorgen
en dan vertrekken we zoo ver mogelijk zuid
waarts, om daar den verderen loop der za
ken af te wachten."
„Dat is geer) kwaad plan," meende kapi
tein Alslöv, „wel is het de vraag of wij den
kapitein zullen kunnen overhalen zich hier
mede in te laten."
„Met goud kan men alles," zeide Erik met
overtuiging.
„Het jaargetijde is zeer gunstig," zeide
Smith, „als we nu maar niet te veel wal-
vischvaarders tegenkomen, die, als zij den
Engelschman tegenkomen, uit de school
klappen."
„Ja, geloof maar dat die ons nog steeds
achtervolgt."
„En die vervloekte Petterson zal onge
twijfeld door een der beide schepen zijn op
gepikt en daar alles verklapt hebben."
„Hij wist niets, hoogstens dat we koers
wilden zetten naar het Zuiden, en dat kun
nen zij toch wel begrijpen. Intusschen heb
ben wij een prachtigen voorsprong op hen
en tot aan de Pool zullen ze ons wel niet
volgen."
De dag verliep kalm, om twaalf uur ging
de kapitein de zon schieten. Het schip be
vond zich nu op ongeveer 57 graden zui
derbreedte en 91 graden westerlengte. In
den namiddag zag men in het noordwesten
een zeilschip, dat spoedig uit het gezicht
verdween.
De Chemeia liep zeer snel, natuurlijk niet
in vergelijking met de snellheid waarmede
zij dien nacht geloopen had. In da'; geval
zouden zij in twaalf dasjen de wereld hebban
kunnen omzeilen, als het schip ten minst*
niet gesprongen was, wat zeer waarschijn
lijk zou gebeurd zijn.
Erik was in zijn salon bezig, met een'
gedetailleerde beschrijving op papier te stel
len van zijn ontdekking voor Professor
Ducis. Tegelijk wilde hij dergelijke mede-
deelingen rondzenden aan de meeste ge
leerde genootschappen der wereld. In ver
schillende postbussen in Europa moestent
deze brieven gelegd worden. Hij had dof
voorzorg genomen de verhandeling in zulk*
wetenschappelijke termen te stellen, dat al<
leen vakmannen ze konden begrijpen. Ex^
boven elk opstel had hij een anderen titel
gezet, zooals: „Systematische proeven oveu
de beweging der moleculen bij bismuth eri
analoge stoffen." Zijn vrouw hielp hem af*'
schriften te maken en onder deze bezigheid
verstreek de lijd zeer snel. Beiden warerr
opgeruimder dan ze in jaren geweest waren.
Nieuw leven en nieuwe energie waren iii
Erik ontwaakt Hij kon weder vroolijk lacheri*
zooals vroeger en de oude vroolijke glanst
was in zijn oogen teruggekeerd. Zijn hou-f
ding was meer rechtop, en zijn gang nie#
meer sleepend, zooals in den laatsten tijdi
In het kort, hij vertoonde nu weer zijn eigeif
leeftijd en deed niet meer aan een gebogen
grijsaard denken.
Wordi vervolgd*
