N° 67 14d" Jaargang.
„DE E EM LAN DER". Uitgevers: VALKHOFF Co,
Donderdag 16 September 1915.
FEUILLETON.
B UITEN LAN D~
GOUD EN EER
Hoofdredacteur! Mr. D.J. VAN SCHAARDENBURG.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 8 maanden voor Amersfoort t 1*0O»
Idem franco per post
Per week (met gratis verzekering tegen ongelukken) - O.IO#
Afzonderlijke nummers 0.05.
Wekelijks bijvoegsel „ds HoUandsche Huisvrouw' (onder redactie
van Thérèse van Haven) per 8 rund. 50 ets.
Advertentiën gelieve men liefst vóór 11 uur, familie'
advertenties en berichten vóór 2 uur in te zenden.
Bureau: UTRECHTSCH ESTRAAT 1.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER AD VERTENTIËN:
Van 1—5 regels.t f 0.50.
Elke regel meer0.10.
Dienstaanbiedingen 25 cents by vooruitbetaling.
Grooto lettors naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijf bestaan zoet voordeolige bepalingen
tot het herhaald adverteeren in dit Blad, bij abonnement.
Eone circulair o, bevattende de voor waard on, wordt op
aanvraag toegezonden.
Vereenvoudigde spelling.
De Nederlanclsche taal geldt voor 'n zeer
Vpoeielijke. Niet alleen voor vreemdelingen,
Oie haar leeren willen, maar ook voor ons
«elve. Wie herinnert zich niet uit z'n jeugd
hoe we getobd hebben om de taai-
jen spelregels met meer recht kwel re
gels genoemd onder de knie te krijgen?
En wat weten we nu nog van de zoo-moei-
2aam-uit-het-hoofd-geleerde regels af? Wie
tijd en gelegenheid heeft veel te lezen, ge
raakt zoo langzamerhand wel vertrouwd met
'de spelling en de geslachten der meest voor
komende Nederlandsche woorden; zonder
nochtans het hoe en waarom te begrijpen,
.want daarvoor moet men filoloog zijn.
Maar zij, die door hun beroepsbezigheden
Df werkking het geschreven woord zelden
onder oogen krijgen en slechts vluchtig de
'dagbladen of lichte ontspanningslectuur le
zen, blijven vaak hun leven lang met spel
ding en geslacht op gespannen voet. Velen,
'die hun taal liefhebben en onberispelijk
Spreken, zetten hun pen op het onbeschre-
yen papier als hun voet op het gladde ijs.
Hun brieven aan verwanten of vrienden zul
len door de schoolgaande' neefjes en nicht
jes deedt gij het vroeger ook niet, le
zer? „gecorrigeerd", de „taal- en spelfou
ten van Oom of Tante" met blaauw onder
streept worden.
Het is niet te ontkennen, onze schrijftaal
ligt buiten het bereik van de overgroote
meerderheid der Nederlanders. Zij kennen
slechts de spreektaal. Dat het bij vele andere
volken ook zoo, misschien nog erger, ge
steld is, doet aan de waarheid van deze be
wering niets af. Zelfs voor de meer ontwik
kelden is het onmogelijk om zonder behulp
van 'n woordenboek 'n paar bladzijden smet
teloos Nederlandsch te schrijven.
Het gevolg is dat men het in 'l algemeen
niet zoo heel nauw neemt en niemand ten
kwade duidt, zoo hij het geslacht verwaar
loost of tusschen dubbele en enkele e of o
yerkeerd.„raadt".
Dit leidt tot bandeloosheid en de een ver
oorlooft zich al meer vrijheden dan de an
der. Nooit zult gij 'n brief ontvangen zonder
één fout. Wij zijn daar zoozeer aan gewend
geraakt, dat wij ons zouden ergeren, als
iemand eens schreef over „eenen trouwen
hond en zijnen goeden baas".
Maar daarmee is meteen het fiasco van
onze in de praktijk onbruikbare regels be
wezen.
De schrijftaal heeft evenzeer recht tot
leven als de spreektaal. Wie haar wil vast
leggen, zou haar dooden of versteenen.
Door de spreektaal geeft de mensch uiting
aan z'n gedachte. In de schrijftaal duidt hij
door teekens aan wat hij, sprekend door
klanken doet. De klank is toongeefster in
zake spelling. Klank en teeken moeten el
kaar dekken.
In den loop der tijden is de uitspraak der"
woorden soms veranderd; het klankteeken,
de spelling, diende dan ook gewijzigd te
worden. Dat geschiedde niet altijd terstond,
daar men steeds aan het eenmaal aangeleer-
I.—
K ij k e n kan een pasgeboren kind maar
zien moet men leeren.
door
OTTO M MOELLER.
Uit het Deenscli.
37
„Wat!" riep Erik, verbleekend „heeft een
ander mijn ontdekking voor de zijne laten
doorgaan!"
„Dat schijnt zoo, als mijn geheugen mij
tenminste geen parten speelt. Het is niet
gemakkelijk in den laatsten tijd zijn gedach
ten bij elkaar te houden. In ieder geval er is
een brochure verschenèn over die ontdek
king. Een chemicus uit een der geheime
Engelsche goudfsbrieken heeft het geheim
aan het licht gebracht. Toen reeds had het
goud bijna geheel zijn waarde verloren en
stond de oorlog voor de deur, zoodat die
openbaarmaking al heel weinig belangstel
ling vermocht te wekken. Voor zoover ik
mij herinner, zeide die Engelschman de ont
dekker te zijn."
„Ook dat nog!" riep Erik, zich met de
hand voor het hoofd slaande.
„Meent gij dan de ontdekker te zijn?"
vroeg de President verbaasd. „Waarom zijt
ge dan niet eerder met die ontdekking voor
den dag gekomen?"
de vasthoudt en zoo bleef de schrijftaal ge
meenlijk 'n stuk achter bij de spreektaal in
hare evolutie.
De spelling is dus niet iets heiligs, iets
onaantastbaars.
Tot het begin der le eeuw heerschte op
het gebied der spelling zelfs de meest mo
gelijke vrijheid, volkomen willekeur. Prof.
Siegebeek en Van der Palm hebben, in op
dracht der regeering, eenheid gebracht, de
zoog. Siegebeeksche spelling. Later hebben
de professoren De Vries en Te Winkel dit
werk voltooid. Ook zij hebben heel wat
„nieuwigheden" ingevoerd en daarbij den
zelfden tegenstand van behoudzieke men
seigen ondervonden, welke nu den vereen-
voudigers van onze dagen ten deel valt
Aan willekeur paal en perk te stellen is
zeker 'n goed werk en de verdienste der
beide door de jeugd verwenschte hoogleera
ren is niet te onderschatten. Maar men moet
toch ook niet in het tegenovergestelde ver
vallen en z'n bewondering zóó ver drijven,
dat men de eenmaal vastgestelde spelling
onaantastbaar gaat verklaren.
In den loop der jaren is gebleken, dat de
spelling van De Vries en Te Winkel te veel
theoretisch is en voor de praktijk niet deugt.
Dat het slechts weinigen gegeven is haar
geheel te doorgronden, veroordeelt haar
reeds. De taal moet zijn voor heel het volk,
niet slechts voor de taalgeleerden.
Wij kunnen daarom niet anders dan toe
juichen de pogingen van hen, die naar ver
eenvoudiging streven. De schrijftaal zal daar
door in het bereik van het geheele volk ge
bracht worden en de steeds meer aan over
lading blootstaande jeugd zal zich heel wat
nuttelooze kwelling der hersens bespaard
zien.
Over deze vereenvoudigde spelling in 'n
volgend artikel.
De ooHog.
B e r 1 ij n, 15 Sept. (W. B.) Bericht van
het opperste legerbestuur uit het groote
hoofdkwartier van heden voormiddag.
Een Fransche aanvalspoging tegen den
Hartmannsweilerkopf werd door ons vuur
verhinderd. Een bij Réchesy, dicht bij de
Fransch-Zwitsersche grens waargenomen
ballon-captif werd neergeschoten. Hij ging
over den kop en viel op den grond.
Par ij s, 15 Sep* ivas). Namiddag
communiqué.
In Artois waren granaatgevechten, verge
zeld van eenige artillerie-actiën, in de sec
toren Neuville en Bretancourt. Er was een
bommenstrijd in de streek van Lihons, ten
westen van Chaulnet, en in het bosch van
Saint-Marc ten oosten van Tracy-le-Val.
Ten noorden van het kamp van Chalons
was eene vrij levendige kanonnade en in
het westelijke gedeelte van de Argonne was
een mijnenstrijd.
P a r ij s, 15 Sept. (R.) Avondcommuni-
quév
„Dat is een lange, treurige geschiedenis;
hebt u tijd en geduld mij aan te hooren?"
„Begin maar, een half uurtje kan ik er
wel afnemen."
Erik vertelde zijn lotgevallen zoo kort
mogelijk en in weinig woorden.
„Dus waart gij het die toen al dien grond
kocht?" vroeg de President midden in een
verhaal. „Men wist toen zooveel bronnen op
te noemen, waaruit ge uw rijkdom zoudt
putten; nu dan heb ik toch wèl van u ge
hoord."
Ook van de Chemeia en „Isla Verde"
herinnerde hij zich gehoord te hebben. Met
steeds grooter belangstelling hoorde hij
naar Erik's wedervaren. „Verder, verder,"
zeide hij herhaaldelijk, als hij zag dat zijn
bezoeker naar de klok keek. Meer dan een
uur bleef Erik vertellen.
„Vreemd, en nu zijt gij, vroeger de rijk
ste, thans de armste van allen," zeide de
president meer tot zichzelf dan tot Erik.
„Van al het land dat ik vroeger aange
kocht heb," zeide Erik „kan ik de bewijzen
niet meer overleggen, maar
„Die zouden u ook tot niets dienen, zelfs
al hadt ge die in volmaakte orde, konden ze
toch nooit als eigendomsbewijs gelden."
„Hoezoo?"
„Dat is heel eenvoudig. Na den oorlog en
de groote revolutie lagen heele landstreken
onbeheerd en ongebruikt. De eigenaars wa
ren gevlucht of gestorven en hun nakome
lingen eveneens. De nieuwe Staten konden
den grond zeer goed gebruiken; vergeet niet
dat er de laatste jaren geen belastingen ge
heven waren. Ieder rijk streeft er naar zoo-
De artillerieduels duurden voort op het
grootste gedeelte van het front. Zij waren het
hevigst ten noorden en ten zuiden van
Atrecht en in den sector van Roye. Op eeni
ge punten waren bomgev,echten. Op de
Maashoogten werd eene vijandelijke batterij
vernield.
Londen, 15 Sept. (R.) Maarschalk
French rapporteert, dat aan beide zijden de
artillerie krachtig aan 't werk is, vooral ten
zuidoosten van Armentières en in de buurt
van Yperen.
Drie vijandige vliegtuigen zijn neergeko
men; twee daarvan werden beschadigd door
onze- afweerkanonnen. In eene week zijn er
21 luchtgevechten geweest boven de Duit-
sche liniën. In elf gevallen werd de Duitscher
op den grond gebracht.
Berlijn, 15 Sept. (W. B.) Bericht
van het opperste legerbestuur uit het groo
te hoofdkwartier van heden voormiddag.
Legergroep Hindenburg. Aan het brug-
hoofd ten westen van Dünaburg heerscht
strijd. Bij Soloki, ten zuidwesten van Düna
burg, werd vijandelijke cavaHerie terugge
slagen. Aan de Wilia, ten noordwesten en
noordoosten van Wilna, werden vijande
lijke tegenaanvallen afgewezen. Ten oosten
van Olita en Grodno drong onze aanval ver
der vooruit. Ten zuiden van de Njemen werd
de Erszara op eenige plaatsen bereikt. Er
zijn in rond cijfer 900 gevangenen ge
maakt.
Legergroep Leopold van Beieren. De te
genstander is over de Czszara teruggedron
gen.
Legergroep Mackensen. De vervolging op
Pinsk werd voortgezet. Het aantal gevange
nen steeg tot over de 700.
Zuidoostelijk oorlogstooneel. De Duitsche
troepen wezen bloedig vijandelijke aanval
len af.
Weenen, 15 Sept. (W. B.) Officieel
bericht van heden middag.
Aan de Bessarabische grens wezen onze
troepen een Russischen aanval aan de
Dnjestr af. Voor onze stellingen ten oosten
van Buczacz heerschte rust.
Aan alle andere deelen van ons Galicisch-
Wolhynisch front kwamen wederom zware
gevechten voor, die voor den vijand geene
vruchten opleverden. ,Ten noordwesten van
Dubno liet de vijand bij een mislukten tegen
aanval naast talrijke dooden zes officieren
en 800 manschappen als gevangenen in on
ze handen. Drie machinegeweren werden
onze buit.
In het bosch- en moerasgebied van de
Styr en de Pripjet wierp onze cavallerie in de
laatste dagen talrijke ruiterafdeelingen te
rug. Onze in Littauen strijdende krachten
bereikten in vereeniging met onze bondge-
nooten de Szezara.
Weenen, 15 Sept. (W. B.) Officieel
bericht van heden middag.
In het Tirolsche grensgebied duurde de ge
wone geschuistrijd gisteren voort. Ten oos
ten van den Lodinicz-pas gingen onze troe
pen tot den aanval over. Zij veroverden vij-
veel mogelijk grond in zijn bezit te hebben
en die voor papieren geld te verkoopen.
Daarom werd overal bekend gemaakt dat de
grondbezitters zich met deugdelijke bewijzen
van eigendom binnen een vastgestelden ter
mijn konden aanmelden. Dit is alies reeds
geruimen tijd geleden en ik kan u verze
keren dat al uw grond reeds lang aan de
Staten toebehoort, waarin die gelegen was.
Het spijt mij zeer voor u, meer dan ik zeg
gen kan."
„Dat is het minste," antwoordde Erik;
„naar rijkdom heb ik nooit gestreefd."
„Des te beter; als ik u in eenig opzicht
van dienst kan zijn, zal ik daartoe alles aan
wenden wat in mijn macht is."
„Wij hebben zelfs het noodigste niet,"
zeide mevrouw Poulsen," en ik weet niet tot
wien mij te wenden."
„Ieder die wil arbeiden behoeft in onzen
tijd geen gebrek te lijden en scheikundigen
zijn er juist noodig. Dagelijks moeten er
zooveel verschillende soorten grond onder
zocht worden, dat men het bijna niet af kan.
Sedert een maand is in Jutland een nieuw
proefstation opgericht geworden en we ko
men deskundigen tekort. Gij bewijst den.
Staat een dienst door een benoeming tot
assistent aan te nemen. Het honorarium
bedraagt duizend vierkante meter en vrije
woning.
Mevrouw Poulsen's gelaat klaarde op en
Erik kon een weemoedig lachje niet onder
drukken.
„Wij keeren dus terug naar ons uitgangs
punt," zeide hij „proefstation of glasfabriek,
dat komt op het zelfde neer. In ieder geval
andelijke stellingen op den Fendenigkofel
en op den kam ten zuiwesten van het
grensgebergte.
Aan het lcustlandsche front' vuurde de Ita-
liaansche artillerie met verhoogde hevigheid
tegen onze stellingen van het Javorzek- tot
het Tolmino-brughoofd. Vijandelijke aanval
len op het JavorzekVi^ic-gebied vielen in
een ook werden de gebruikelijke pogingen
van den tegenstander om dichterbij te ko
men in den sector van Doberdo verijdeld.
Rome, 15 Sept. (R.) Officieel commu
niqué.
De vijand, die aanzienlijke versterkingen
heeft gekregen, beproefde een sterken druk
op verscheidene punten van onze liniën met
infanterie-aanvallen en hevige artillerie-ac
tiën. Zijne pogingen mislukten.
B e r 1 ij n, 1 5 S e p t. (K. N.) De Voss. Ztg.
verneemt uit Weenen, dat blijkens mededee-
ling van bevoegde zijde een Oostenrijksche
duikboot onder commando van luitenant ter
zee ridder Von Trapp eenige dagen geleden
in het zuidelijke gedeelte der Adriatische
zee een Engelsch transportschip heeft ge
torpedeerd en doen zinken.
P a r ij s, 1 5 Sept. (R.) Het ministerie van
marine bericht, dat Duitsche duikbooten zijn
verschenen voor de monden van de Loire en
de Gironde. Alle noodige voorzorgsmaatre
gelen zijn genomen.
Kopenhagen, 15 Sept. (R.) Een
Iflegram uit Mandal bericht, dat de motor
schoener Norte, van Christiania, met eene
lading hout naai* Londen, door een Duit
sche duikboot in den grond is geboord. De
bemanning is gered.
Londen, 15 Sept. (R.) De motor
schoener Bien is tot de waterlijn afgebrand.
De bemanning is gered.
N e w-Y ork, 15 Sept. (R.) Twee fies-
schen, waarvan ondersteld wordt, dat zij
met ontplofbare stoffen gevuld zijn, zijn gis
teren gevonden in het stoomschip Lapland,
dat heden naar Liverpool vertrekt.
B e r 1 ij n, 14 Sept. (K. N.) Uit Bern
wordt aan de Voss. Ztg. gemeld, dat het be
richt over verplaatsingen van Italiaansche
troepen aan de Zwitsersche grens, dat dade
lijk na de verspreiding tegengesproken
werd, noch verzonnen, noch te Berlijn ge
maakt is, zooals dit in kringen, die de enten
te vriendschappelijk gezind zijn, beweerd
wordt.
De Italiaansche troepen zijn in den laat
sten tijd dichter bij de Zwitsersche grens
samengetrokken dan ooit te voren, doch is
er voorloopig geen aanleiding daarin een
maatregel te zien tegen Zwitserland. Het
heeft waarschijnlijk alleen betrekking op
troepen, die uitgeput zijn en nu door verscne
troepen vervangen moeten worden.
B e r 1 ij n, 1 5 Sept. (K. N.) Uit Athene
wordt aan den Lokalanzeiger geseind, dat
het bericht over het stopzetten van het
spoorwegverkeer tusschen Hongarije en Ru-
menië wegens de samentrekking van Duit
sche en Oostenrijksch-Hongaarsche troepen
neem ik uw aanbieding in dank aan."-
De President stak hem de hand toe.
„Over een uur zal uw benoeming op het
Bureau voor Staatseigendommen gereed
liggen. Ik denk dat ge wel gaarne een maand
voorschot zult willen hebben."
XXXIII.
We schrijven het jaar 1925.
De wereld is na de groote omwenteling
weder tot rust gekomen. Als een donkere
wolk, nauwelijks meer zichtbaar aan den
horizont, is de herinnering er aan blijven
leven in de harten en hoofden der men-
schen. Maar zooals het gras zich na een
hevige onweersbui opnieuw verheft en
krachtig groeit, zoo ademen de menschen
ook ruimer in den gezuiverden dampkring.
Iets als de frischheid van den morgen
stond rust op de maatschappij. De belas
tingen om het leger in stand te houden, die
den burger als een nachtmerrie drukten, de
kolossale ophooping van kapitaal in het be
zit van enkelen, de verlammende overpro
ductie en moedbenemende overbevolking,
het was alles verdwenen, voor geruimen tijd
tenminste.
Met nieuwe kracht schept men zich een
werkkring, de grenzen tusschen de verschil
lende rijken zijn weggevallen, het verkeer
der volken heeft een nieuwe richting geno
men. Over de ijzeren rails vliegen weder in
volle vaart de treinen, nieuwe banen wor
den aangelegd, de nieuwe beweegkracht, de
fotoëlectriciteit is de mededingster der
steenkool geworden. De zon aan den hemel,
aan de grens van Servië te Athene grootent
indruk gemaakt heeft. De pers der oppositie
legt er den nadruk op, dat de Balkanquaestie
zoo nauw verbonden is met de gebeurtenis-*
sen op de Europeesche oorlogstooneelen,
dat de Balkanstaten slechts één besluit kun
nen nemen in verband met de gebeurtenis
sen op het oorlogstooneel, en trekt dan
daaruit de gevolgtrekking, dat er voor Grie
kenland geen andere uitweg is dan zich
strikt neutraal te houden. De pers van de
regeering onthoudt zich van het geven van
eenig commentaar.
Londen, 16 Sept. (R.) De correspon
dent van de Morning Post te Athene bericht,
dat hij uit onwraakbare bron de mededeeling
heeft ontvangen, dat de Turksch-Bulgaar-
sche overeenkomst over den afstand van
den spoorweg naar Dedeagatsch verleden
Vrijdagavond is onderteekend en bezegeld.
Sofia, 15 Sept. (Agence butgare). De
vertegenwoordigers van de mogendheden
van den vierbond legden gisteren een be
zoek of bij den rtfinister-president en over
handigden deze een aanvullend communi
qué, over welke inhoud strikte geheimhou
ding wordt gehandhaafd.
Londen, 15Sept. (R.) In het Lagerhuis
verklaarde lord Robert Cecil, onderstaats
secretaris van buitenlandsche zaken, in ant
woord op een vraag, of er vredesonderhande
lingen gevoerd worden, het volgende
Het is mij onmogelijk te zeggen, welke be
sprekingen er gevoerd zijn tusschen Duitsch-
land en Amerika, als die ons niet zijn mede
gedeeld, hetgeen niet het geval was. Zooals
bekend is, heeft de Duitsche regeering geene
directe vredesvoorstellen gedaan en ik kan
mij niet voorstellen, dat er thans eenige
waarschijnlijkheid bestaat, dat zij eenige
voorstellen zal doen, die door de geallieer
den in overweging zouden genomen worden.
Engeland zal op geen enkel vredesvoorstel
ingaan, anders dan in overleg met de gealli
eerden en met inachtneming van onze ver
dragen tegenover hen.
Londen, 15 Sept. (R.) Bij de toelich
ting van het voorstel tot het verleenen van
een nieuw oorlogscrediet van 250 millioen
p. st., zeide eerste minister Asquith, dat dit
het toegestane bedrag bracht op 1262 mil
lioen. In het tijdperk tusschen den datum'1
van het laatst gevoteerde crediet en 11 Sep-*
tember waren er abnormale uitgaven ge
weest voor het financeeren van sommige
noodzakelijke operatiën; het was niet in het
openbaar belang daarover in bijzonderheden
te treden. Een gedeelte van dit bedrag zou
terug betaald worden in den loop van eenige
maanden; de rest bestond uit voorschotten
voor toekomstige uitgaven.
De dagelijksche oorlogsuitgaven waren nu
31/: millioen. De totale uilgaven in het loo-'
pende dienstjaar (begonnen op 1 April) zijrt
tot dusver 500 millioen. Er wordt geene?
vermeerdering verwacht van de uitgaven'
van de vloot in de laatste zes maanden van;
het dienstjaar. De wekelijksche algemeene'
uitgaven zullen, naar verwacht wordt, niel
die alle landen bestraalt en verwarmt, brengi
de machines in werking.
De weield, wier voornaamste factor goud
was en die als levensvoorwaarde had ge
steld het eene volk tot de tanden gewapend
tegenover het andere, is uit elkaar gespal
door de eigen inwendige spanning die te
g. oot bleek te zijn. Een nieuwe wereld is op
gestaan, en met frissche kracht vat zij haan
taak op, waar de oude die nederlegde, tot na
eeuwen de aarde weder te klein is voor hetf
aantal menschen dat tevergeefs een middel
van bestaan zoekt, tot alle bezit weder aan-
enkelen behoort, tot de menschen weder om.
het we Ier uit de aarde en het vuur uit de
lucht tegen menschen strijden, tot alles
weer in het oude spoor is teruggekeerd, tot
de menschen van de planten geleerd heb
ben de groote kunst om de anorganische
stoffen om te zetten, zoodat de grond, het
nieuwe geld, zijn waarde verliest.
Aan den zuidkant van den Rönnigscheiï
veengrond, bijna op dezelfde plaats waai
eens de glas- en porceleinfabrïek stondj^
heeft de Staat een nieuw proefstation voos
Zuid-Seeland doen verrijzen. Twee assis
tenten ziin den directeur toegevoegd, êen
man van ongeveer vijftig jaar, die er echter
ouder uitziet, daar zijn gang iets vermoeids
heeft en zijn schouders gebogen ziin.
In het noordwestelijk deel van het gebouw
bewoont hij met zijn vrouw een paar kleine
vertrekken. Uit het raam der huiskamer
heeft men het uitzicht over den veengrond,
waarachter in den zomer de zon ondergaat,
Rpndom verheft zich een beikenwoud de
